장음표시 사용
191쪽
consulatum explorat 3 Id ex eadem illa senatus auctoritate explicandum e88e censemus nos quidem; Hosmannus p. 153 coniicit, quod ex praetura nullam provinciam habuerant eaque praetoria provincia post congulatum translata est, sed quam difficilem quaestionem tangat, videtur nescire. Dixit de ea multa multis locis Bart. Borghesius magna cum eruditione et subtilitato, sed adhibitis imperatorum Romanorum temporibus: ex illa unius anni sortitione nihil demonstrari potest.
Altera res, in qua Vituperamur, leVi S Sane eSt nec commemoraretur, nisi magna nobis inscitia exprobraretur. Etenim
anno 49 C. Fannium praetorem, non Asiae pro praetorem suisse diximus in comment. epigr. Vol. II p. 2l3, propterea quod in nummis appellaretur PR i. o. praetor. At Hosmannua p. 156 nos docet saepe qui pro consulibus essent, consules, qui propraetoribus, praetores esse appellatos. Nova scilicet res et quam nos ne fando quidem unquam audiverimus. Quamquam vellem hercle illud de consulibus demonstrasset; nobis quidem videtur esse inauditum locique quos assert, partim in melioribus editionibus correcti sunt, velut Cic. p. Arch. 5, partim alio pertinent. Sed ne praetores quidem qui pro praetoribus essent, in nummis certe unquam appellabantur. Nam quae exempla assertex Eckhel. Doctr. numna. IV p. 230, quae ne nobis quidem ignota fuisse disputatio nostra facile ostendit, ita sunt dubia, ut M. Atium Balbum vere praetorem, S. Catonem item Vel Praetorem Vel praefectum nam pro praetore nunquam sui t) vocari censeam, praesertim cum unum illum, qui praeterea in nummis provincialibus PR vocatur, C. Coponium vere praetorem sui38e ostenderimus p. 214. Sed narratur etiam C. Fannius apud
Cic. ad Att. VII, 15, 2 in Siciliam esse missus idque minus tacito nobis in eo, qui propriam provinciam haberet, tam Periculosis temporibus videbatur accidere potuisse. At Hosmannus exemplis multis allatis demonstrat, multis saepe mutatas es8e provincias, multis extra ordinem alia imperia decreta. Quasi vero id nos noscierimus, sed quod sacilius et quasi simplicius eSSet, Sequendum esse putabamus. Quamquam levis, ut diximus, est res eaque de qua alios aliter sentire facillimo patiamur, dummodo ne notissimarum rerum inscitiae ipsi arguamur. Diqiitreo by Corale
192쪽
De Gallia Romanorum provincia Rppendix.
Diximus do commentario IIosmanniano et satis diximus, ut nostra de imperio Caesaris sententia defensa ac constituta esse videatur: sequitur ut Theodori Momnisenii libellum do iure Caesaris et senatus, qui in actis societatis hist. phil. Bres-lav. Broslav. I 857ὶ prodiit, examinemus. Is ab priore longe
est diversus. In illo magna cum cura omnia Rrgumenta afferuntur, loci veterum expenduntur, tota quaeatio singillatim pe tractatur: hie minorem curam singula examinandi prodit, sed altius evectus de summa republica disputat eaque proseri, quae si vera essent, univergam historium Romanam non leviter immutarent. Eoque magis ne hane quidem viri doctissimi disputationem silentio praetermittendam esse putavimus, quae si vera sit, lacile ab iis, qui litteras nostras non in opinionibus, sed in argumentig ac rationibus positas esse exigit ment, contemnatur, sin salsa, in tantu eius a quo instituta est auctoritate ne propagetur atque ad antiquitatem Romanam minus recte eX-plicandam adhibeatur verendum Sit.
Est autem Mommsenii de imperio Caesaris opinio haec. Vulgo ait p. 37 sic existimari imperium eius prid. Cal. Ian. Anni 48 exisse paucosque dies in universa hi gloria esse certiores. Mirum igitur hercle egi, tot viros doctos, qui testimonia atque auctores diligenter examinassent, tamen de re lacillima nam quomodo non sit lacillima, qua nihil in universa historia certius osse dicatur γ) non dubitarint modo, verum etiam alius in aliam sententiam discesserint. Sed cur dies ille exeuntis anni 49 certissimus est 3 Quia, inquit, conStat, Caesarem sperasse se dum alterum consulatum anno 48 auSpicaretur, in provincia esse mansurum. At diversum egi, quod quaeritur, nec
si sperabat ita Caegar, sequitur, ut quinquennium legis Pompeii et Crassi eo die exierit; siquidem et speramus saepe quae non oportet fieri et relinqui potest in provincia etiam cuius dies exierit. Quaeritur autem, quid ex lege licuerit Caesari, idque, opinor, nisi ex iis quae postulabat, cognosci non potest,
postulasse autem Caesarem hoc tantum, ut dum designaretur consul i. e. usque ad medium sero annum 49 provinciam retineret ipse fatetur Mommsonius p. 54. Poterat fortasse ille sperare, si semel esset designatus, auctoritate novi honoris,Di0jitreo by Corale
193쪽
184 De Gallia Romanorum provincia appendix.
quem proxime initurus esset, se apud senatum effecturum, nequis sibi ante annum 48 successor mitteretur itaque in provincia retineretur: sed postulasso eum qui equam eiusmodi nemo tradidit. Quare quod Mona ingenius quasi pro argumonto communis opinioni η assert, quia ex duabus rationibus inter se parum recte confusis efficitur, nullum egi argumentum; neque
quicquam aliud, quo illam opinionem demonstret , addi video, nisi sorio hunc Caesaris bell. civ. I, 9 locum, qui in mandatis, quae praetori Roscio et L. Caesari ad Pompeium dedit,
haec suisse scribit: dolvisse se, quod - erepto semenstri imperio in tirbem retraheretur, cuius absentis rationem haberi proximis comitiis populus iussisset. Quae ille cum sic interpretatur, si CRegar coactus esset praesens petere consulatum, futurum
fuisse, ut semenstri imperio privaretur, leviter inflectendo argumentum efficit, unde nullum effici potest. Neque enim quid futurum suerit, si absenti petitio adimeretur, Caesar seribit, sed ineunte anno 49 cum iussus esget decedere, gemenstri imperio Sege Spoliatum esse queritur. Quare cum duae illae res, quae argumentorum loco ab Momnigenio asseruntur, parum valeant, nihil de exitu anni 49 credomus, sed in ea sententia remanebimus, quam supra satis multis rationibus confirmasse videmur, ut Idibus Novembribus anni 50 alterum quinquennium Caesaris praeteri8Se StatuamuS.
At alii imprimisquo Hosmannus Cal. Martiis anni 49 oxiro debuisse ex lego existimant eius imperium, quam sententiam non minus ille certissimis argumentis ita ait esse demonstratam, ut resutari non possit. Quod quam vero dixerit, qui superiorem nostram disputationem legerint, iudicabunt. Ipse quidem una hae ratione utitur, qua Omnes, qui eodem die imperium Caesaris finiverunt, decepti sunt. Lex Vatinia, inquit p. 40, ad Cal. Mart. anni b4 pertinebat; adde alterum quinquennium lege Pompeii adiectum, pervenietur ad Cal. Mart. Anni 49. De qua ratione cum supra p. 165 satis dictum sit, nihil nunc disputari opus est. Reliqua quae habsit, ad dioni definiondum nihil valent nec minus cum Idib. Novembr. anni 40, quas nos Statuimus, quam cum Cal. Mart. anni 49 conveniunt. Nihil igitur in hac quidem re novi affert nec movet novas dubita-
194쪽
De Galliκ Romanorum provincia nppendiX.
tiones, ut multis refellendus ait; quae minus vera esse intelleximus repetit. Sed faciamus vera esse, quae falsa egse docuimus: credamus intorim Mommsenio dicenti non demonstranti, Caesaris imperium et Cal. Mart. anni et prid. Cal. Ian. anni 48 exisse: nonne pugnant haec inter se 3 Quod imperium Cal. Mart. finitur, quomodo potest idem ad prid. Cal. Ian. extendi 8Ubi de iuro Caesaris et Pompeii ac belli civilis origino agitur, illud, opinor, imprimis quaerundum est, quid in lege, qua Caesari imperium vel datum vel prorogatum est, iuerit, in qua
lege certe unus tantum dies nominabatur, duos nominatos esse
nemo poterit credere. Neque hercle id placet Momnisenio, sed veterem aliquem morem Vel legem reperisse sibi visus est, qua quod imperium proprie ad Cal. Mart. pertineret, ad Cal.
Ian. propagaretur. Hoc in loco versatur Inaior pars commentationis MommSenianae, hoc novum necdum a quoquam virorum doctorum, qui de antiquitate Romana scripgerunt, observatum est, hoe donique eiusmodi videtur esse, quod, si verum esse demonStretur, nostram de republica Romana scientiam magnopere commutet. Nimirum cum anno 153 a. Chr. congules Cal. Ian. magistratum inire coepissent, non e8Se prorsus abolitum Vetus anni initium censet Mommgonius p. t 2 sq., remansisse ex vetere
more, ut a Cal. Martiis annus militaris, quem appellat, inciperetur; in coteris rebus ex illo tempore Cal. Ianuarias pro initio anni esse observatas, in rebus militaribus Cal. Martias.
Neque eum morem mansisse aliquamdiu, sed usque ad extroma prope imperii Romani tempora religio8isgime esse con- Servatum; nam argumenta, quibus opinionem suam confirmari
putat, ex inscriptionibus ineuntis saeculi tertii p. Chr. sumit. Magna prosecto res atque admiratione nostra digni8Sima, qua, quod prorsus novum sit, in rempublicam Romanam introducatur. Reliqui quidem adhuc existimavimus, res militares et civilos utar enim hoc nomine quamVi S parum apto, quia ab Mommsenio civilem annum et similia appellari video), existimavimus igitur, res militares apud Romanos non consuevi Aseseparari ab civilibus. Quid enim separarentur 3 omnibus
195쪽
186 De Gallia Romanorum provincia appendix.
rebus iidem praeerant, consules, praetores, quaestores, qui pari iure civiles et militares res administrarent, neque ipsi tribuni Plebis, quatenus eorum pote8tas pertinebat, a re militari abhorrebant. Num igitur duplicem quasi personam magistratus
gerebant 3 Quis hoc unquam audivit 3 aut quomodo fieri poterat 3 Quae ros maxime civilis a nobis existimatur, tu A et iudicia, nonne pro imperio exercitam esse constat 3 Quae comitia sanctissima habentur summamque omnium rerum Pot StR-tem habent, centuriata nonne militari ratione et instituta sunt
et perpetuo habentur 3 Quid igitur, quaeso, interes8e potest
inter res militares et civiles in urbe Roma 3 Extra vero et in Italia et in provinciis omnia sunt plena imperii; omnia enim armis capta Sunt atque armis retinentur; qui praesunt, cum cohorte sua militia sunguntur. Labentis demum ae prope corruentis imperii Romani institutum suit, ut res civiles ab militaribus seiungerentur atque alii illis, alii his imponerentur.
Quid igitur vult sibi annus militaris 3 quid civilis 3 siquidem
illud discrimen Romanis ignotum fuit. Novimus etiam, in
quibusdam rebus proprie sacris morom fuisse Romanorum, ut annum diversum ab vulgari Sequerentur. Velut omnia sodalicia constat ab eo die, quo quos magistros crearent magiSterium inirent, annos numerasse lateque patet illo usus. Qui tamen quantopere ab anno militari discrepet, vix potest esse obscurum. Etenim eam ob causam, quia tapud Romanos tempus ex eorum qui cuique rei praeerant, nominibus numerabatur, sodalicia ab die, quo magistri inirent, annos incipere oportebat. Dissimilia etiam videntur esse, quod aedes in urbe
Roma ex Cal. Iuliis fere locabantur Suet. Tib. 35) et quod
censores ex Idibus Martiis vectigalia locabant: ex quibus rebus quae apud nos quoque cum communi anno discrepant, nemo certe de nova temporis numerandi ratione colliget. Mirum igitur osse videatur, si aliam anni rationem in rebus militaribus Romani secuti sint, aliam in rebus civilibus, alienumque a more Romanorum, quippe qui nusquam ita militiam seiunxerint. At quae huius tam admirabilis rei argumenta asseruntur 3 Primum Momingenius citat inscriptionem apud Henzen. n. 6752, quae hoc habet argumentum. Anno 203 p. Chr.
196쪽
De Gallia Romanorum provincia appendiX.
sedecim milites, qui inter vigiles Romae stipendia fecerunt,
genio centuriae, in qua suerunt, aram po8uerunt: qui frumento pullico incisi sunt Cul. Murtis - quorum nomina in fra scripta sunt, milites iacti inullino II et Frontona cos. i. e. anno l99 . Sequuntur quattuordecim militum nomina, ex quibus unus
miles factus esse dicitur Κ. Iun., quinque VIII K. Aug., reliqui ΙΙΙΙ Id. Aug., XVI K. Nov., VI K. Nov., Id. Nov., tres VIII
Id. Dec., ΙΙΙΙ Κ. Ian. , tum Severo et Victorino cos. i. e. anno 200 unus Κ. Febr. , alter Id. Febr. Aperta videtur esse inscriptio nec quicquam habere, quod a communi quam adhuc credidimus, ratione discedat; nam illud, quod vigiles dicuntur inter eos esse inscripti, qui frumentum publicum acciperent,pra lare illustrat Ulpian. fragm. ΙΙΙ, si, qui eae senatusconsulto
ait concessum esse Latinis, ut si triennio inter vigiles militaverint, ius Quiritium consequuntur, civium autem Romanorum
hoc commodum fuisse congini, ut frumentum publicum accipere possent. Quid in his est, quod annum quendam militarem demonstret 3 At Mommsonius sic ratiocinatur, quod tempus sodecim illi milites supra triennium merui88ent, eius elucere non esse rationem habitum trienniumque, quod ex SC. ad civitatem Romanam assequendam Opu8 e88et, ab Cal. Mart. anni 200 esse numeratum: perspicue igitur apparere annum militarem, cuius initium ab Cal. Mart. duceretur. Qua in ratione duae res praetermissae Sunt vehementer nece88ariae,
primum qui triennium inter vigiles merui SSent, continuo, quamvis non essent professi nec peti8sent, civitatem Romanam esse assecutos, deinde, qui Latini lacti esAent cives, rursus continuo in tabulas eorum, qui humentum publicum acciperent, e88e
inscriptos. Etenim si aut vigiles post stipendia triennii ius
tantum civitatis Romanae consequendae, non ipsam civitatem adipiscebantur, aut qui cives Romani lacti erant, expectabant, dum in tabulis frumenti publici loca vacua fierent, non poterat modo accidere, sed certe plerumque accidebat, ut vigiles post expleta triennii stipendia aliquamdiu, dum et cives fierent et frumentum publicum acciperent, expectarent. Manea igitur est et incertissima Momm seniana ratio, ex qua nihil omnino effici cenSeo, nedum apparere annum militarem, qui in aliis rebus Diqiitreo by Corale
197쪽
188 De Gallia Romanorum provincia appendix.
inauditus est, existimem. Quod Cal. Martiis vigiles illi in tabulas frumenti publici narrantur esse inscripti, haud scio an nihil ostendit, fortasse hoc unum, vel omnibus Calendis vel Cal. Μartiis neque enim de hac re a proposito nostro alienissima hoc loco quaerere po8sumus in tabulas frumenti publici
esse correctas atque in demortuorum locum alios substitutos,
do anno militari ex vestigiis, quae adeo nulla sint, colligi non licet. At omnino ait, sicubi milites, qui pariter i. e. eodem
anno militari stipendia sacere coeperint, recen geantur, eos dici duobus consulatibus militiam inisse. Vereor, ne vir doctissimus per Orbem quendam ratiocinando ab eo proficiscatur, quo perveniendum sit ac quod demonstrandum sit, pro certo Eumat: nec consuetudinem illum per duos congulatus recensendorum mili tum constantem esse ipse paulo post p. 15 latetur. Plerumque sic fieri dieit, umbram etiam illam rationis destruens. Nam quot causae reperiri pos8unt, cur milites aetate ac stipendiorum numero proximi communiter aliquid posuerint ac dedicarint 3 Ex exemplis autem, quae asseruntur, primum certe hue minime pertinet. Nam apud Hengen. n. 6863 septem milites cohortis praetoriae anno l50 p pter missionem honeatam genio centuriae aram posuisse dicuntur, ex quibus quinque anno 133, duo anno 134 militare coeperunt. Ex qua inscriptione si opinionis suae argumentum quamvis tenue sumere vellet, MOmm-
senius docere debebat, quinque illos milite8 post Cal. Mart., duos ante Cal. Mart. milites esse sactos; aliter enim intra unius anni, quem putat, fines non coercentur, vel, quoniam hoc fieri non poterat, missionem honestam post ipsorum Sedecim annorum stipendia dari consuevisse, ut inde, qui pariter missi lacti ossent, pariter militiam inisse intelligerentur. At ipse cum p. 15 rectissime observet, non fuisse hoc moris eosque, qui stipendia emeruissent, potuisse honestam mi8Sionem noci-Pere, non oportuisse: quid, quaeso, officitur 3 Reliqua duo exempla petuntur ex inscriptionibus Lambaesitanis, quarum
prima apud Leon. Renter. Inscript. ΑIgor. n. 19ὶ posita est L. Novio Crispino Martiali a veteranis leg. III Aug., qui militare coeperunt Glabrione et Torquato item Asiatico II et Mia lino cos. i. e. ann. 124 et 12b p. Chr. , altera M. Aurelio do-Di0jitreo by Corale
198쪽
Do GHlia Romanorum provincia nppendiX.
dicante A. Iulio Pisone leg. Aug. pr. pr. R centurionibus et veteranis leg. III Aug qtii militare coeperiant Glabrione et Homullo et Praesente et Ruflno cos. i. o. ann. 1 52 et iba, tortia ipsi A. Iulio Pisoni ab iisdem centurionibus et votomnis kκ.m Aug., qui militare coeperunt iisdem annis Leon. Renter. l. t. n. 45 ot 463. Hae inscriptiones Mommsonius dubitandum esse negavit quin eam ob causam positae sint, quod votorani laeti sint, qui posuerunt: cur conturiones, qui in duobus tituliscum veteranis coniunguntur, posuerint, non addit. Sod otiam de veteranis magnopere dubitari posse video. Nam alteramex inscriptionibus, quae citatae gunt, post inna esse Constat anno
176 p. Chr., ut viginti tres anni praeterierint, Postquam veterani illi militare coeperunt, veterani autem, ni fallor, PORt viginti annorum stipendia fieri solebant, ut tot stipendia emeriti, quamvis non Reciperent honeStam missionem, tamen vacatione munerum castrensium et veteranorum honoro statim donarentur: sic tradi oerte a viris doctis videmus, nstque enim ipsi quaesivimus. Quod si ita est, num votoranos triennium Post expleta stipendia expectasse putamus, antequam pro Veteranorum honore imperatori lcgatoquo titulum illum ponerent 7 Sod cur duorum annorum militos coniunctim legato suo nescio
quid posuerunt 8 Noscio quid commune habuerint, sed de
anno militari nec esse demonstratum nec posse omnino demonstrari intelligo. Atque elevat ipse Mommsonius opinionem suam miro modo. Etenim si erat ullus illo, quom coniicit, annus militaris, videtur in eo fuisse positus, ut Cal. Martiis et iniretur et deponeretur militia; quid enim valeret aliud 3 At Momm- senius varie disputat. primum certe non necesso fuisse, Cal. IIartiis militos ot deligerentur ot dimitterentur: nam delectus diem ex arbitrio imperatoris pependisse atque in tabulis militum nullum diem non nominari, missionem item datam non po8t oerta stipendia, sed quando placeret imperatori, deinde tamen, si universus rei ordo spectaretur, videri fore Cal. Mart.
et deligi et dimitti consuevisse; nam et primis reipublicae
Romanae temporibus incipiente vere convocatum esse exercitum et sub imperatoribus migat Ones ineunte mense Ianuario consue- Diqii tred by Corale
199쪽
De Gallia Romanorum provincia appendix .
visse concedi, qui dies non procul abesset ab Cal. Μart. Quae quam incerta et blandiendi magis quam demonstrandi causa sint disputata, non opus est dicere. Equidem sub imperatoribus nam libertatis exeuntis aetate haec ad arbitrium imperatorum tacta esse ipse Mommgenius fatetur) voluntario milito constitisse intelligo legiones, delectus ad negessitates, quarum nullus certus dies esse potest, adhibitos; voluntario autem militi nullus dies ineundae militiae potost praescribi. Missionis denique concessae tempus ex tribus Oxemplis nam tot citantur) definiri nequit, nec video, cur omnino certus dies in
Veruntamen esto: suerint Cal. Mart. ita apud Romanos observatae, ut iis militia et iniretur a militibus gregariis et deponeretur: quid hoc pertinet ad centuriones, praesectos, tribunos, legatos 3 Neque enim quod cadit in illos, idem oportet cadere in hos. velut hodie in nostra civitate moris est, ut bis per annum statis diebus delectus habeantur, sed nemo propterea centurionum et tribunorum et legatorum stipendia ab iisdem diebus numerari existimabit. Nec dissimilis est Romanae militiae ordo sub imperatoribus certe, sub quibus cum exercitus a magistratibus Separarentur, prout imperatori placuisset, praesecti vel sumebantur vol deponebantur. Quare
etiamsi de militibus gregariis, quando milites fieri solerent,
conataret, non Sequeretur, ut eodem tempore consules et praetores et postea legati quique alii exercitibus praeerant, imperium inissent. Huius autem rei ΜOmnisenius nullum prorsus argumentum attulit, sed tamquam nulla dubitatio superesse posset, quod in militibus praetorianis tempore imperatorum reporisso sibi visus erat, id ad imperia consulum et proconsulum et praetorum transtulit.
At etiam ultra progreditur. Iudicia, inquit p. 21, coniuncta sunt eum imperio, quare si imperii certus quidam et ab vulgari diversus fuit annus, idem valuit in iudiciis. Testimonia tamen hac in re prorsus deesse ait, quasi magna ulla attulerit de imperio. Sed argumenta tamen quaedam e8Se,undo iudiciorum ac litium principium a Cal. Martiis duci apud
Romanos consuevisse colligamus. Praetores enim praefuisse Diuitipod by Cooste
200쪽
Do Gallia RomKnorum provincia appendix. 191
iudiciis, qui eum plures essent, sortitionem quid quisque ageret, semper laetam esse post Cal. Ian. ; duos igitur monses videri
sortibus praetorum constituendis esse tributos, tum Cal. Mart. iudicia ipsa coepisse. In quo vereor ne Mommsenius, quod de provinciis, quas praetores eXacto magistratu administrabant, verum est, minus recte ad praeturae ipsius munera transtulerit. Etenim provincias sano praetoribus constat obtigisse primis cuiusque anni mensibus, proptorea quod eas proximo Riano erant administraturi; sed in praetura quid qui8que ageret, antequam magistratus iniretur, do bat constitui. Cuius rei cum multa ex inpia afferri possint, contonii erimus duobuκ, quae in promptu sunt. C. Verrem constat fuisse praetorem urbanum: qui postquam est designatu8, Statim urbanam provin tum sortitus est, edictumque composuit, quo L. Annii Asolli filiae patris hereditatem eripuit. Ea ita narrantur a Cicerono in Vorr. libr. I, 4l, ut nihil dubii superosse possit, quin Verres
et antequam magistratum iniit, urbanam iurisdiction m acceperit et continuo post Cal. Ian. omnibus iudiciis rite praeesse potuerit. Neque minus apertum est alterum exemplum M. Metelli, cuius praetura in annum, qui Verris iudicium insequitur, incidit, do quo sic scribit Cicero in Uerr. Act. I, 8: Ecce
autem illis ipsis diebus cum praetores designati sortirentur et M. Metello obtigisset, tit is de pecuniis repetundis quaereret, nuntiatur mihi Satis, opinor, hoc est ut praetores Paulo postquam sucti sunt, de muneribus suis sortitos esse Calendisque Ian. ipsa iudicia exercere potuisse intelligamus. Nec magis verum est alterum argumentum, quo Mommsenius utitur. Ait
enim post Cal. Sept. eos, qui iudiciis praeeagent, nullaa novas causas videri admisisse; et cum hae Calendae mediae sint inter duas Cal. Martias, annum illum iudiciorum a Cal. Mart. incipientem significari. Existimat igitur nec Ianuario et Februario nec quattuor ultimis cuiusque anni mensibus ullas novas causaa potuisse recipi. Hoc vero inauditum est et quam maxime eum rerum ipsarum natura pugnat, ut inutile prope sit exempla inerri. Itaque rursus duo tantum citabo, unum ex mense Septembri, alterum ex ipsis extremis anni diebus. Etenim Caelius apud Cio epist. VIII, 8, i anno sit scribit: C.