Augusti Wilhelmi Zumptii Studia romana sive de selectis antiquitatum romanarum capitibus commentationes quattuor

231쪽

Do dietatoris Caesaria honoribus.

ferro videtur. Quamquam sive retinuit sive deposuit consulatum Casam, titulo tenus certe gessit, Postquam dictaturam accepit, in qua magistrum equitum Di suisse commemoravimus

M. Aemilium Lepidum. Sed hic num futurus erat in totidem annos, in quot Caesari ipsi dictatura data erat Τ Nihil do haore traditur nec quicquam omnino in lego suisse suspicor. Nam quod antiqui moris erat, ne magister equitum plus quam Sexmonsium esset, id lain anno 48 a M. Antonio, qui annuum magisterium exorcoret. Contemptum esse supra diximus, M. autem Lepidum et per annum 4ii proximique initio magistrum fuisse videmus et cum dictaturam quartam Caesar susciperet, resectum C. Octavio repulso noe prius iussum nbire, quam magna opulentaque provincia ornatus nullain dignitatis dominutionem videretur e88o pa8Suru 8. Hano tantam Caesaris munificentiam non in hominis, qui mediocri ingenio osset, utilitate, sed in eo, quod Caesar quem honorem nullo tempore praefinito dedisset, temere adimoro nollet, sitam fuisse coniicio. Cum autem annus 46 exiret, Caesar in Hispaniam prosectus est, mense Intercalari priore Cic. epist. VI, li) υπα euc itidet θεὶς eto τεταρπου, ut Plutarchus Caes. 56 ait. Idemquo necesse ost dicero auctorem bell. Hispan. c. 2, qui vulgo iubetur narrare, Caesarem in Hispaniam abisse dictatorem III, designatum IV, quod salsum esse ipsa dictaturae ratio facile docet, quam plerique Virorum doctorum parum recte eiusmodi

sui se statuunt, ut quotannis repeteretur. Etenim veteribus legibus hoc tantum sancitum erat, ne ultra Eex menses dictatorum potestas extenderetur, in legibus, quae do Caesaris honoro orant, nihil suisse invenimus, nisi ut ultera dictatura esset annua, tertia decem annorum, ultima, de qua postea disputabimus, perpetua: quid igitur est, quod dictaturae nomen quotannia repotitum esse existimemus 3 Atque id in dictatura non con-guevisse fieri certissimo exemplo scimus. Nam L. Sulla cum anno 82 rempublicam in potestatem suam redegisset, per L. Valerium interregem dictator perpetuus constitutus eSt eandemque potestatem ac Caesar obtinuit. Num igitur eam ita habuit, ut anno 8l iterum, anno 80 tertium, anno 79 quartum dictator diceretur 3 Nemo hoc unquam aut existimavit aut Diuitipod by Cooste

232쪽

Da dictatoris Caesaris honoribus.

dixit: supprsunt adeo illorum annorum sasti Capitolini, cum semel omnino anno 82 L. Sulla dictator, L. Valerius Flaccus

magister equitum appellatur, reliquis annis solito more Consules nominantur sine ulla dictaturae mentione. Quare aio statuero debebimus, quotiens Caesaris dictatura repetatur, eum vel quia prioris tempus exisset vel quia abdicasset, novam prorsus ex nova loge inisse. Altera ab eo Auscepta est, postquam priore ipso anno quo inierat, sese abdicavit, tertia. quia alterius annus exierat novaque in decem annos decreta erat, nee quarta statui poterit, nisi aut tertiae tempus praeterisse aut abdicata tortia eum ex nova lego novum honorem inisse repererimus. Neutrum autem hoc anno de Caesare traditur; siquidem ineunt anno 45 ct tertiae dictaturae in decem annos delatae paucos tantum menses explerat nec novi honoris aut deserendi causa atque occasio aut delati vestigium ullum apud Dionem, accuratissimum harum rerum enarratorem, proditur. At consulatus aliam esse rationem iam supra dictum est: nam sive ab Kal.

Ian. sive ab albuo alio die, id quod saepe etiam in libertatefactum est, incipitur, semper finitur Kal. Ian. nec unquam per universam historiam Romanam accidit, ut ultra Kal. Ian. non repetito honore esget consul. Quare verissime hanc honorum diversitatem significans Suotonius Caes. c. 76, ubi nimios Caesaris honores enumerat, decretam ei scribit perpetuam dictalti-ram, sed consulatum non perpetuum is enim Romano more cogitari non potest , verum conlintium, qui quotannis repeteretur.

Certum igitur osse debet, apud auctorem belli Hispaniensis

quod quidam veterea interpretes coniecerunt, dictator III, consul designatus IV scribendum esSe. Plutarchus igitur et belli Hispaniensis auctor nam ad consulatum redeundum est) Caesarem cum in Hispaniam adversus Pompeii liberos proficisceretur, consulem designatum quartum fuisse tradunt. Sed quando erat designatus 3 Certe non quo tempore consulatus in quinquennium a senatu populoque decretus erat; nam id decretum ab eo repudiatum esse et supra

docuimus et eo intelligimus, quod postea denuo ei consulatum delatum esso Videbimus. Dicuntur igitur ea comitia, de quibus Dio XLVI, 33 tradit: 'Εδεκτατωρευε δε δη τεροε i. e. anno 46

233쪽

Do dictatoris Caesaris honoribus. 225

in Hispaniam proficiscensin καὶ υπατος ὀφέ ποτε καt ἐπ' ἐξιδmettiu ἔτους ἀπεδε χθη etos Λεπι δου tu Π tππαρχία ethv δημου ἐς Tuueto συναIIIovetoc: prosecto iam Caesare cum nulli in annum insequentum magistratus curules laeti essent, Lepidus extremis diebus reliquos quidem magistratus non creavit nullos enim tune factos esse novimus Dioque ipse Caesaris unius causa populum conVocatum esse ait , sed unum tantum illum consulem designavit. Poterat igitur Caesar ipsis Kal. Ian. consulatus insignia sumere, sed contentus dictatura decennali, quae superiore anno decreta erat, noluit sumere. Id aperte ostendunt fasti Capitolini, in quibus quartus congulatus eodem anno collocatur cum tertia dictatura, quae cum non Κal. Ian. suscepta Sit, consulatu8 post Kal. Ian. sumptus ait oportet, confirmatque sagiorum significationem certissimum Dionis tostimonium. Etenim libr. XLIV, 45 narrat, postquam pridie Parilia Romam nuntius do victoria Mundensi allatus est, Caesarem

Huius igitur anni ratio non absimilis est ab anno 47, de quo

diximus: decretus erat consulatus, quem non recepit, Bed recepit ex alia lege: nec mirarer, si hoc quoque iustorum cum nummia aliisque auctoribus discrepantia existeret neque auspicionem ullam moverem, si in nummis consulatum quartum

cum dictatura tertia coniungi omninoque ineunte anno ib com- momorari viderem. Sed nulli tales reperiuntur, eam, Opinor, ob causam, quod per brevissimum tempus hic consulatus gestus est. Quattuor enim fere vel quinque menses Caesarem consulem IV fuisse invenio, si plurimum sumamus. Nam faciamus Romae Etatim post nuntium victoriae consulatum decem annorum ei decretum, Caesaremque statim post nuntium decreti relatum insignia consulatus sumpsisse, ineunte sere Maio initium consulatus quarti constituetur; finem autem fuisse constat Octobrem, quo eum Romam revertisse Velleius II, 56 ait; sed nec statim de consulatu decem annorum decretum nec Atatim

234쪽

De dietatoris Caesaris honorihus.

decreto usum esse CaeSarem certum est, ut spatium illud non paulo coartari videatur. Quamquam nd hoc tempus, quo illo consulatu quarto Ornatus SeX. Pompeium persequens totam provinciam componebat, pertinet quod Appianus bell. civ. III, l03 ait: Abτις δὲ ὀ Καισαρ -τέ αρτου υπαzευωυ ἐπὶ τουvεov Ilo 1πη iov εστρα ευεv lv 'Iδηρια; nam postquam in urbem advenit, abisse eum magistratu totumque illud de continuando per docem annos honore repudiasse ipse libr. II c. l07 commemorat. Cum igitur Caesar urbem triumphans ineunte Octobri mori se ingressus esset, abdicavit sese magistratu Suoque

loco comitiis habitis sufficiendos curavit Q. Fabium Maximum et C. Trobonium ante III Id. Octobr.; nam hoc die Q. Fabium iam consulatu ornatum cum triumpho urbem introisse fasti triumphales narrant, nec si modio vel exeunte mense suffecti essent, Suetonius Caes. c. 76 eos in tres menses creatos osae

dicorol. Fuorat hic Fabius ante Caesaris in Hispania legatus, praemissus eo cum Q. Pedio, antequam ipse proficisceretur Dio XLIII, 3l; auci. boli. Hispan. c. 23, unde redarguitur

eorum opinio, qui miro errore eum eXtremo anno 46, quo tempore Capsar expeditionem Hispaniensem suscepit , congillatum geggisse putarunt. Neque enim certe absens consul fuit, abfuit autem, si non diutius, ut dum Caesar absuit, ac post proelium, quo Pompeiani victi sunt, Mundam cepisse narraturbeli. Hisp. c. bi. Nec minus C. Trebonium hoc anno con Su-lom fuisse constat. Qui postquam praeturam urbanam anno 48 administravit, pro consule missus est in Hispaniam ulteriorem successor Q. Cassio Longino Dio XLIII, 29; boli. Alex.

c. 64) eiectusque ab Pompeianis anno 46: quo tempore re male geSta amissaque provincia copiosi88ima quis praemii quasi loco ad consulatum evectum esso existimabit 3 Nec potuit ovehi aberatque non minus quam Q. Fabius, cum ipso Caesare per Galliam in urbem reversus. Nam ad hoc iter tunc ex Hispania susceptum pertinet, quod Plutarchus Anton. c. 13 C. Trebonium cum M. Antonio de Caesare interficiendo consilia agitasse narrat, os. Cic. Phil. II, 14. Habuisse etiam Trebonium scimus ex hoc magistratu provinciam Asiam, quam in annum 44 administrandam accepit, vide Comment. II p. 235. Quae Diuitipod by Cooste

235쪽

Da dietatoris Cnosaris honoribus. 22

cum ita sint, quin Q. Fabius et C. Trebonius huius anni exitu consulatum gesserint, dubitari nequit. Illi autem prid. Kal. Ian. subita morte extincto suffectus est C. Caninius Rebilus: nota res est iocisque cum aliorum, tum Ciceronis epist. VII, 30 dicto celebrata. Itaque in tabula, quae Colotiana appellari solet, haec ita perscripta sunt, ut Caesari quartum consuli subiungantur suffecti Q. Fabius Maximus C. Trebonius, tum

illi C. Caninius Rebilus. At in Capitolinis fastis memorabile

prorsus duco, quo pacto huius anni consules scripti sint im-PriIniSque quomodo interieeta sit illa formula EODEM ΑΝΝΟ

et in huius tinni magistratibus ot ter supra, quae sormula cum minus recte intelligeretur, quosdam in errorem videtur deduxisse, ut consules suffectos non huic, sed proximo antecedenti anno tribuerunt. Singularis enim ea sormula est neque in fragmentissastorum Capitolinorum usquam praetor hune locum invenitur, usurpatur autem in hoc fragmento ita, ut aut contra consuetudinem aliorum annorum aut parum recte adiecta esse videatur. Nam inter consules anui 49 et inter primam Caesaris

dictaturam quid attinobat interlici EODEM ΑΝΝΟΤ Tot saeti

sunt dictatores vel soli vel cum magistris equitum, quorum nomina, cum annus habuerat congules, nulla sormula interiecta adiiciuntur, cum caruerat consulibus, id ipsum sic ascribebatur: hoc ianno dictator et mugister eq. sine cos fuerunt anno 309 a. Chr. Simillimus adeo ost annus 82 a. Chr., cum item ad- vergarum partium consulibus primum expulsis, tum occisis L. Sulla dictator perpetuus factus est, cuius nomen sine ulla temporis significatione subiicitur; etenim quoniam Versus, in quo est, Paululum intra reliquos versus reducebatur, annorum iugia numeratio, praegertim quae appositis per denos annos numeris

adiuvaretur, nihil impediebatur. Idem igitur cur non lactum est in Caesare, cuius dictatura item versu paulo breviore vel potius reduetiore contineretur 3 Nihil reperio equidem praeter perspicuitatis causam et inutilem et ab reliquorum annorum more alienam, neque in hoc ipso, quod de Caesaris honoribus est, fragmento satis constantem. Nam anno 45 coeptam esSe quartam dictaturam infra ostendemus, cuius anni iam consulatus perscripti erant: quare addendum enat eodem anno

236쪽

Do dictatoris Caesaris honoribus.

non minus quam anno 49, cum non sit additum, inconstantia

mira, quae intelligi nequent, deprehenditur. Quod si anni 44

initio quartam dictaturam collocare Volebat, quisquis haec geripsit, male ille quidem, sed si volebat, tamen eodem anno non magis omitti debuit quam anno 47, quo alteri Caesaris dictaturae consulatus Q. Caleni et P. Vatinii subiicitur. Etenim hoc anno 47 quod illa formula reperitur etsi singulare esse video, tamen et intelligo et excuso. Iniit Capsar hanc dictaturum iam anno 48 neque enim id dubium est), sod habuit annuam quodque anni 48 ea comprehendebatur, supplementi quasi loco extra annum addebatur. Poterat igitur altera dictatura quodammodo intra fines anni 42 perscribi. Quamquam

sic solitum erat priore loco poni consules, Ox quibus annus numerabatur, subsequi dictatorem, neque interest, utrum Kal. Ian. an postea in ant consules. Quotiens enim in liberiato factum erat, ut initio anni respublica penes interreges esset consulesque multo post fierent: sed nominabatur tamen ab iis annus, ut eorum nomina a principio collocari oporteret. Veruntamon consules adeo in exitu anni creati erant, dictator tantopere dignitate praestabat, ut, cum a consuetudine fastorum recessum esse videam, tamen huius nomen anteponi, illorum honorem inanem sequi errori8que vitandi causa eodem anno interlici non magnopere mirer. Quamquam rursus illa conStantia admiranda, quod versus, quibus dictatura continetur, intra consulum nomina reducuntur. At quae duo supersunt eodem anno, ea ViX intelligi posse puto. Cur enim inter tertiam dictaturam et inter

quartum congulatum est interiectum 3 Illam enim cortissimis argumentis medio sere anno 46 susceptam esse nee omnino annuam, sed decem annorum suisse demonstravimus. Quomodo igitur annus dictaturae dici potuit 3 Immo, si reliquOrum annorum conguetudo observaretur, inter tertium Consulatum et tertiam dictaturam eodem anno interliciendum erat, quartus autem consulatus sino ulla tali nota relinquendus, quippe qui utrum Kal. Ian. an post eas aeceptus esset nihil referret. Ac rurgus Singulare est, quod inter CaeSarem eos. IV et intor consules ei suffectos item eodem anno interponitur.

Cur enim non scribitur, quod anno 43 legitur, C. Iulium Cae-

237쪽

De dictatoris Caesaris honoribus.

sarem Octavianum abdicasso et in eius locum factum ossentium, quod idem anno 23 a. Chr. reperitur 3 Nam ut in consulibus suffectis, qui po8t illum annum suorunt, nihil addatur, haec causa est, quod ii non in annum designabantur, ut abdicatione opus esset, sed ea lege inibant, ut post sex menses alius succederet, in quibus tempus ipsum, quo quisque inierat, notari sufficiebat. Atque ut hoc loco addendo peccatum est, ita paulo post omittendo. Etenim quartam dictaturam postea ostendemus medio sero anno 45 initam esse: si idem significare volebat sagiorum auctor, cur po8t congulatus non addidit eodem anno, ut Eupra in prima dictatura 3 Sin annum 44 ab quarta dictatura incipiebat, tamen non minus idem ascribi oportebat quam ante Caleni Vatiniique et quartum Capsaris consulatum. Totum igitur hunc locum, qui de Cnosaris honoribus est, nec inter sese Satis consentire reperimus et ab reliquorum annorum more aperte discedere. Quem quomodo talis qualem habemus extatere potuisset cum considerarem, mihi

vidobar intelligore, hos fastos Capitolinos non escto eos, qui quotannis publice scriberentur, sed egse hoc Exemplum aedificii alicuius ornandi causa de amplioribus ac copiosioribus fastis tactum, in quo dummodo perspicuitati gatis consuleretur,

certarum formularum severitas ae Constantia non deberet requiri.

Nam perspicuitas, quamvis Omnia quae dixi vera sint, tamen non laeditur: siquidem congulum nominn, EX quibu8 annorum numeratio pendebat, versibus ultra reliquos extantibus perscribuntur, quae si Aequimur, quoniam inter Caesarem eos. IV et Q. Fabium C. Trebonium cos. eodem anno inter Aitum est itaque error prohibetur, et ad iustum annorum numerum, qui inter alterum et inter quintum Caesaris consulatum fuit, deducimur et quibus quisque annus consulibus notandus sit, intelligimus. Quo magis eius, qui lineolas annorum distinguendorum causa male interiecit, errorem atque ignorantiam debebimus admirari. Sequitur quarta Caesaris dictatura, de qua varie sentire video viros doctos, ut quidam adeo ab sastorum auctoritate desciscentes publica monumenta contemnant ae novum ipsi rationem excogitent. Nam ut reliquos, qui fortasse minus magni Diuitigod by Cooste

238쪽

Do dictatoris Caesaris honoribus.

faciendi esse videantur, praetermittam, Eckhelius, vir eruditus atque imprimis accuratus, in doctr. num m. Vol. VI p. 14 postquam multa de Caesaris dictaturis disputavit, tandem huc devenit, ut eum quartam dictaturam exeunte anno 45, tum monso fore Fobruario anni 44 dictaturam perpetuam, quam pro quinta quasi numerat, suscepisse statuat. Quod quomodo offocorit singillatim porsequi ao refutare et longum est ne suscipi posgit a nobis, nisi multa ex iis quae post dicenda

sunt, occupemus. Illud vero tacere non debemus, in quinta quadam eademque perpetua dictatum excogitanda prorsus eum cum marmoris Colotiani auctoritate pugnare, in quo cum nulla lacuna sit, sed omnes ab anno 45 magistratus recenseantur, ita scriptum reperitur:

C. IULIUS. CAESAR IIII SINE CONLEGA DICSVF Q. FABIVS. MΛXIM. C. TREBONIUS. C. F. C. CANINIUS. C. FIVLIVS. CAESAR, DICT. IV. M. AΕΜILIVS. Μ. ΕQC. IVLIVS. CAESAR. V. M. ANTONIUS. M. FSVF Ρ. CORNELIVS, P. FNulla in his cum fiat quintae dictaturae mentio, quae si a Caegare inita ac vel per breve tempus gesta esset, omitti nullo modo potuit, praeclaro fastorum Capitolinorum auctoritas confirmatur, qui licet hoc loco ab altera parte mutili sint, ita tamen anni 44 consulos cum insequontis anni consulibus coniungunt, ut nulla novae dictaturae suspicio moveri possit. Omnino autem quintae dictaturae CResaris una tantum reperitur commemoratio apud Dionem XLIII, 49: Tin δὲ ἐχοQui , ἔτει, tu in h

ettpoςελομενος, in quibus apertum videatur es8e testimonium, quod hercle cum Dio ex omnibus qui extant auctoribus de honoribus Caesari habitis pleni Asime reserat, nequaquam contemnendum esse censeam. Veruntamen magnopere dubium est, num scripserit ita Dio nec librariorum culpa addiderit, quod si ab ipso prosectum esset, crimini ei daretur. Omnes enim veteres editiones ae codices nonnulli quae inter prius τι πεl1πτου et inter alterum interiecta sunt, Omittunt, ut cum pugnet Diuitipod by Cooste

239쪽

Da dictatoris Caesaris honoribus.

quinta haec dictatura cum sastorum reliquorumque auctorum testimonio, probabile sit, prius illud τι retei 1πτον prava quadam librariorum repetitione extiti8se nec quicquam prosectum esse ab Diono nisi haec: lotκrαυορευσέ τε α μα ἴππαγχnv ethv Λεαῖον προςλαβων καt ὁπατευσε eth πε aettetou cet. Quamquam corruptam illam lectionem secutus est otium qui singulis Dionis libris brevem illam temporis notationem Aeriemque consulum anteposuit, qui cum ex triennio, quod libro XLIII continetur, primum annum Caesare dictatore III eos. III, altorum dictatore IV cos. IV, notari vidisset, facile in eam sententiam deductus est,

ut etiam tertium annum, quo rursus dictatorem et consulem inveniret, eodem dictaturae numero, quem consulatus haberet, notandum esse existimaret: quo errore etiam ipsius Dionis editoros videtur decepisse. Sed certe haec annorum computatio ex eius, qui scrip8it, ingenio manavit, Dio quidem ipse nusqui In ne quartam quidem dictaturum appellat neque in

magistratibus anni 45 nominandis libr. XLIII, 46) alios praetor

consulos habet. Pugnat autem haec quinta quae putatur Dionis dictatura cum sustis reliquisque auctoribus atque ipsa rei probabilitato non tantum in numero dictaturae, sed etiam in magistro equitum. Nam cum hic quoque M. Lepidus mag. equitum ascribatur, quid tam veri dissimile, quam eundem tertio resectum 7 Fasti vero aporte C. Octavium anni 45 magistrum equitum exhiboni Lepidumquo dum in provinciam abiret exsuperi Oro dictatura retentum egse Ostendunt. Perit igitur tota quinta Caesaris dictatum nec relinquitur nisi quarta, quae eadem fuit ultima, quae quoniam dictaturam perpetuam delatam ei

esse constat App. boli. civ. ΙΙ, 10T; Dio XLIV, 8 et XLVI, 17;Plut. Caes. 5T; Cic. Phil. II, 34 cet.), necessario fit, ut eadem

fuisse existimetur perpetua. At contra hane rem duo praecipue argumenta et possunt afferri et asseruntur. Primum

enim nummi sunt alii, in quibus Caesar dicitur DIC. QUAR.et COS. QVIΝC- Εokhol. doeir. numin. VI p. 8; Caved. l. l. p. 153 , alii, in quibus DIC, PERPETUO, unde cum in nullo

nummo quarta dictatura et perpetua coniunctae legantur, hane ab illa diversam alioque tempore gestam esse colligunt. Aecolligant posse esse divergam, necesse esse non recte colligunt. Diuitipod by Cooste

240쪽

232 De dietatoris Caesaria honoribus.

Alterum argumentum petitur ex Ioseph. Antiq. XIV, 10, 7,

quo loco cum alia decreta a Caesare de honore Iudaeorum facta, tum hoc refertur: Γάioς Καισαρ, αυτοκραzωρ, ὀtκτάτωρ τὸ TSTαρTOv, υπατυς TZ eto πεμπτ0v, δικτατωρ αποδεδει7μένος δια μου λόγους lato tri σατο περὶ tau ῖtκαt ou τῶν 'rρκαυοὐ του 'Aλεξάvὀρ6u, quo loco quartam dictaturam ab perpetua aperto discerni dicunt. Sint corta illa verba, sit magna de honoribus Caesaris auctoritas Iosephi, eaque quae cum reliquis monumentis contendore possit, tamen diversitas illa non efficitur. Etenim si quis quartam dictaturam eandem suisge perpetuam vellet significare, quomodo diceret 8 Si dictatorem IV perpetuum appellaret, inesset, quod ab recta ratione abhorret, neque enim quater perpetuus serri potest; nihil igitur superest, nisi ut dictator IV, dictator perpetuus nominetur eaque de causa in nummis alterutrum tantum poni, non utrumque coniungi videmus. Sed sit divorsa dictatura quarta ab perpetua quintaque appelletur: quid dicit Iosephus Caesarem appellans δικτατωμα ὰπυῖEoat Iuέ-vov οια 'λυ8 Non hoc, opinor, designatum esse dictatorem perpetuum; nam dictaturam quia non quotannia aut certigspatita aut certo aliquo die initur, hoc proprium atque ab ceteria magistratibus ordinariis diversum habere diximus, ut po8tquam decreta est; statim ineatur neque ullam quae antea fiat, designationem patiatur. Dicit igitur Iosephus factum sive oreatum esse Caesarem dictatorem perpetuum, quique divergitatem illam retineat, ad absurdam hanc rationem deducatur, ut eundem et quartum et quintum sive perpetuum dictatorem appellari statuat. Quae cum ita sint, nummi nihil in alterutram partem valent, Iosophus cum fastis reliquisque auctoribus prorgua

congentit.

Veruntamen operae pretium est etiam reliqua Caesaris edicta, quae a Iosepho cum plenR honorum praescriptione exhibentur, examinare, quod antequam instituamus, laciendum esSe putamus, ut pauca do imperatorio eius titulo praemittamus. Eius tria genera discernuntur ab Dion. XLIII, 44, de ipsius Caesaris honoribus disputante. Unum enim esse illud ait, quo antiquitus duces exercituum utebantur, qui suis auspiciis pugnabant idque quod proprie imperium dicitur, admi-