장음표시 사용
261쪽
De dictatoris Caesaris honoribus. 253
citum crat, primum ne quando non crearentur, dcindo nocrearentur nisi ab tribunis comitiis tributis. Huic rei nova lex votorem religionem non violans dupliciter occurrit. Nam Cacsar iam et, si qui inimici ad tribunatum pervenissent, quoniam pari cum illis potestate erat, lacile eorum conatus Prohibebat et, quia ipse etiam plebeiorum magistratuum comitiis
praeesse poterat, ne qui fierent qui sibi inimici ossoni, impediobat. Itaque quod Dio Casa. XLIII, 45 anno 45, ubi coniunctim quodammodo quae res Caesaria dominationem offecerint recenEet, ait: τάς τε Ιαρ ἀρχὰς αυτ ii καὶ τὰς του πλήθους ἀυεθεσα,, dubito an ad nullum novum decretum, sod ad hoc, de quo diximus, pertineat; hoc certe video, etiamsi forte postea ut solus qui comitiis tributis fierent tribuni, oderet, decretumost, id potestate tribunicia anto non collata non potuisse decerni. Unum fortasse hoc in genere nonnullos moveat, quod Suetonius, qui omnes Cae8aris res singillatim persequatur, nihil do hoc iure tribunicio commemorat. Sed quo loco maxime honores eius recenset c. 26, quoniam id agit, ut nimia eum usurpasse ac iure caesum esse doceat, ea AOla, quibus non modo supra reliquos magistratus, Sed Prope supra humanam fortunam eveheretur, affert, in quibus hoc ius tribunicium, quo maius ab omnibus deinceps imperatoribus usurpatum esse do ebimus, certe non erat.
Hic igitur primus quasi tribuniciae potestatis gradus erat, ad quam miretur fortasse aliquis potuisse quicquam adiici. Neque poterat, nisi id ageretur, ut sublata collegarum aequalitate unus Supra omnes imperator extolleretur. Itaque anno 44 cum Victis omnibua adversariis iam vere Caesar regnaret, secutum est alterum, quod Dio XLIV, 5 commemorat: Tα etaetoic δημάρχοις δεδομενα καρπουσθαt, οπως αv Ttς ' ερ I p η λό7 vαὐethv υβριοη, Ἀρος τε i καὶ iv et i; Met ἐγέλται ἐς τὲ ρισαveto . Ad eandemque rem pertinet, quod Dio XLIV, 49 M. Antonium in funere Caesaris dicentem lacit: ouetoc ὁ ἀρχιερευς, ι
262쪽
Ι o dictatoris Caesaris honoribu .
petratam esse ες αυδρα iaphv και ασυλον; etiam Livius eΡit. CXVI sacrosanctum esse iudicatum scribit. Quid 3 In iure tribunicio nonne semper hoc potissimum ac quasi necessarium suerat, ut ad vim cogendi sacrosancti esge existimarentur3 Quare, eum haberet id Caesar iam ex vetere illo decreto, quod anno 46 factum erat, quomodo iterum decerni potuit 3 Necesse
igitur est plus datum ei sit quam ipsi tribuni plebis habebant,
nec scio quid hoc esse possit nisi quod lex sacrata, quae tribunorum corpus in urbe ipsa agroque Romano tutabatur, Caesari A causa per totum imperium Romanum propagata est. Neque enim dubium est, quin tribunorum ut tota potestas urbis finibus coercebatur, extra quam si quid aliquando gessisse narrantur, an Propria lege vel senatus consulto ornati sint nescimus, ita corporis Sanctitas nd eosdem, quibus potestaS cou-tinebatur, fines pertinuerit, neque si nemo votorum id tradit, movere nos debet; siquidem cum ne excedere quidem urbe tribunis liceret, commemorari quod accidere nunquam poterat,
inutile erat. Caesarem vero etiam extra urbem sanctitate corporia ornari opus erat, praeSertim cum tunc contra Parthos
proseisci ac diu ab urbe abesse cogitaret. Reliquos quidem imperatores per totum imperium Romanum sacrosanctos fuisse infra luculento Tiberii exemplo ostendemus. Quamquam aegre fero Dionem minus accurate dixisse neque hanc amplificationem iuris tribunicii, quae tunc reperta est, aperte significare. Nec magis alterum, quod in nova imperatoris potestate erat, quod etiam maius misso reperio, indicat. Nam tribuni plebis eatenus erant SacrOSancti, quatenus quid pro potestato agebant: privatim non erant legimusque L. Cottam a creditoribus in tua
Vocatum Valer. Max. VI, 5, 4 , M. Claudium Marcellum do stupro accusatum id. V, i, T), Cn. Tremellium, quod eum pontifice maximo iniurioae contendisset, punitum Liv. epit. XLVII). Quae exempla ostendunt, id quod in ipsa rei natura positum est, cum publice impunitate uterentur, privatim in iis quae extra potestatem suam sacerent, eos communibus
omnium civium legibus fuisse subiectos. Illud tantum dubitari poterat, quid esset publice ab iis actum, quid ad vitani privatam pertineret, eaque cognitio ad collegium tribunorum Diuitipod by Cooste
263쪽
De dictatoris Caesaris honoribus. 255
plebis pertinebat Val. Max. VI, 5, 4): quicquid privatum ΡAg
constabat, id quin in iudicium vocari licoret, non erat dubium. At imperatorum longo alia orat causa. Nihil in iis erat privatum, nihil, quod non ad salutem publicam pertineret. Itaque publicam quasi tribunorum plebis Aecuritatem, qua sola rentea Caesar in iis quae pro potestate tribunicia gesserat, usus erat, ita ad totam eius vitam, ad Omnia, quae non dicam iuro tribunicio aut publico, sed quae privatim etiam et domi ngeret,
transtulerunt, ut eum quicunque ulla re Violasset, Sacrum esse iuberent. Apparet, Opinor, quanto maius Caesaris ius quam
tribunorum plebis suerit, decretique, quod anno 44 factum est, causa ac ratio intelligitur, de qua paulo plura diconda esse putavi, quod omnino de tribunorum plebis sanctitato minus recte iudicari video. Atquo in his quas dixi rebus tribunicia potestas quae
Caesari decrota est, constitit, quae quomodo in ceteris imperatoribus uneta sit, intelligere placet. Etenim anno af, a. Chr. post victum Sex. Pompeium cum plebes summos in Oetii vianum honorea conferre euperet, quoniam duae iam ros inventae erant, Primum ut totum ius, quod tribuni ipsi habebant, deinde ut sanctitas corporis decerneretur, lacere non potuit, quin quod superiori Caesari per duaa vides, id huic uno tempore tribueret. Quamquam Dio XLIX, i5, quem locum antea citavimus, rursus minus necurate loquitur. Nominat enim primum, ut sacrosanctus egAet Oetavianus, deinde επὶ γυιυ αυρο ου νά ,ρων aur αθε εσθαt σφίσιν τοις δη11άγχοις) ελα)ε. Quasi vero morum hunc honorum subselliorum acceperit, nec simul ius illud tribunorum, quod maximum erat. Nec tamen id commemorari opus erat; utebatur enim Octavianus tunc III viri potestate, quae tanta erat, ut tribunicia nullum novum ius afferret ac merus ille subselliorum honos relinqueretur, quem DOVum acciperet; deposita autem IIIuiratu retinebat omnia quae in potestate tribunicia erant. Quae etEi magnu erat, non tamen sufficero visa est, cum anno 30 Post proelium Actiacum summa potentia ornaretur. Nam Dio LI, 19 quem locum Eupra cita-Vimus, tres res ei concessas esse scribit, primum ut intra pomoerium et extra usque ad primum lapidem auxilium ferre, Diuitipod by Cooste
264쪽
Do dietatoris Caesaris honoribus.
deindo ut de appellationibus iudicare licoret, donique ut in
omnibus iudiciis calculus eius tamquam Minervae ferretur. Haec nonne aperte cum iis, quae Supra exposita Sunt, pugnant pEtenim vetustissimum tribunorum plebis ius erat, ut auxilium ferrent, nec minus in libertate eos constat de appellationibus iudicasse: habebat igitur utrumque Octavianus accepta dudum tribunicia potestate, habuerat item Caesar, cui Omnia, quae tribunis licerent, concessa esse Dio scribit. At imperatoris num putamus non maius auxilium quam tribuni plebis fuisso γΙIte, si cui auxilium serret, moram ille quidem poterat obiicero, sed nisi collegarum consensu adiuVaretur, tollere, quod agebatur, non poterat: quae res cum ab iis, qui de hoc argu mento seripserunt, minus perspicue trudi Soleat, tamen ex
cortissimis liberao reipublicae exemplis intelligitur. Sed quoniam hoc loco non disputamus de tribunis plebis, contentierimus luculento loco Taciti Annal. XIII, 28, quo Antistius
trib. pleb. auxilium tulisse narratur histrionibus a praetore in vincula ductis. Praetor cum ea de re ad senatum retulisset omissis interim histrionibus, non modo non valuit tribuni auxilium, sed incusata etiam est eius licentia. Alium locum
apud Dion. LX, 28, quo tribuni plebis, qui liberto adversus
patronum opem tulissent, puniti es8e dicuntur, ideo non adhibeo, quod nec constat num Omnes tribuni consenserint et imperator ipse animadvertit. Affine autem prorsus atque eiusdem generis est intercedendi ius, quo ubi unus vel plures utuntur, impediunt, non tollunt; ubi universi consentiunt, sine dubitatione quod nolunt, non fit. Itaque Tacitus Histor. II, 9l Vitellium aliquando, cum contra studium eius censeretur, tribunos plebis auxilio vocasse tradit, qui si consentirent, quin senatus consultum irritum eaget, non dubium erat. In consensu enim Omnis tribunorum potentia posita est, qui ubi abest, ad impediendum multum valent, ad tollendum nihil. Eodemque vel plurium vel omnium consensu, neque enim quando plurium sententia suffecisse videatur, hoc loco disputabimus, propterea quod ad summam quaestionis nihil valet opus est in appellatione tribunorum plebis cum auxilio tribunicio coniuncta; neque enim ad unum tribunum, sed ad tri-Diuitigod by Cooste
265쪽
De dictatoris Caesaris honoribus. 257bunos provocatur iique ex collegii sententia pronuntiant: qua de re ita constat, ut nemo dubitet. Quare Augustus simulac vetorem tribuniciam poteStatem accepit, poterat et solus moram facere, si cui opem serre vel intercedero vellet, poterat item cum collegis do appellationibus cognoscere; neo obscurum e8t, quanta eius in impediendo et iudicando auctoritas esse debuerit. Iam autem hoc agebatur, ut Supra collegarum aequalitatem evectus plus unus valeret, quam reliqui: datum igitur sit necesse est, primum ut, si cui auxilio esset vel si cui actioni intercederet, ea utique valeret intercessio novo cui liceret ei qui contra egisset auxilio esse, tum ut de appellationibus quod unus cognosget, id plus valeret quam quod tribunorum collegium pronuntiasset. Vere igitur Si dicere volemus, non unius
tribuni plebis potestatem, sed totius collegii Augusto delatam
osso intelligimus, sed ita ut ipsum collegium eiusque potestas non tolleretur. Etenim etiam postea tribunos et auxilium ferreot intercedere et denique, quod cum eo coniunctum est, de appellationibus iudicare audimus, sed neceAgario accidit, si quid imperator vel pronuntiasset vel si cui rei intercessisset, id utique ut ratum esset, si quid simili in causa tribuni egissent, provocatio ad imperatorem fieret. IIino natum est illud imperatoris ius. quod maximum fuit, ut supremam unus omnium et legum ci iudiciorum potestatem haberet condemnatisque ab aliis iudicibus poenam remittere pO8get; nam quia
totum ius ex appellationis ratione ortum est, ut poena ab imperatore minueretur, non intenderetur, Obtinuisse arbitror.
Quod ius ab Augusto tunc ea quam diximus lege ortum ad omnes deinceps imperatores et ad nostrarum civitatum principes transiit. Hanc autem eius iuris tribunicii quod imperatores habebant, rationem esse ipsa diligens verborum Dionis interpretatio docet; nam quod datum es8e ait totς ἐπιβοωμε- νοις ἀμυνεiv, moram facere poterant singuli tribuni plebis, eripere eX poena non poterant, item quod est ἔκκλητον δικα ειν, collegio tantum concessum erat. Sed magis perSpicua sunt,
ouvEπαlv oot, παυεtu; tollere igitur potest imperator ipse quic-
266쪽
258 De dietatoria Caesaris honoribus.
quid improbat, reliqui tribuni nisi de collegii sententia non possunt. De appellationibus vero res est apertissima. Imperator enim nisi extraordinarium ius haberet, semper cum tribunis plebis cognosceret, sed solum cum iis quos in consilium advocasset, cognosse atque adeo Rppellationes urbanas ita praesecto urbi dologasse scimus Suet. Oct. 33ὶ, ut nova ad ipsum appellatio concederetur. Unum autem superost in Dionis verbis, quae citavimus, quod explicatione egeat, quod ad universam tribunorum plebis rationem rectius intelligendam aliquantum confert. Nam quod est ὀ μη02vὶ τῶν oημαρχουwζων ἐξ v, resorri solet hue a viris doctis, ut ceteris tribunis censeant non licuisse auxilio esse nisi intra pomocrium, imperatori autem etiam Inille passus extra licuisse, unoque hoc Dionis loco praeclare qui fines tribunorum potestatis fuerint indicari pra dicant. Egregia hercle illa erat imperatoriae potestatis amplificatio, si mille passus adiicerenturi Ac rurgus tenuis veretribunorum potestas, Si non egrederetur Pomosirium, extra quod mini ina pars civium continentibus aedificiis habitabat ac tot aedificia publica sita erant. Immo omnium semper tribunorum potestas usque ad mille ab pomoerio passus patebat idque non
obscure significat Livius III, 20. Dionysius autem Antiq. VIII, 87, qui moenibus, et Appianus bell. civ. II, 3s, qui urbe
tribunorum potestatem circumscribit, etsi minus accurate loquuntur, eundem tamen hune Inille p suum Rmbitum comprehendunt. Quare si Dionem de tribunorum plebis potestato pomoerio circumscripta impcratorumque iure usque ad primum lapidem prolato dicere putabimus, et cum reipublicae Romanae ratione et cum scriptori S aperto testimonio pugnabimus. Nunc omnem rem in verbo diluuatv verti intelligimus: tribunis singulis non licebat ita serre auxilium, ut licebat imperatori, illimorum asserebant, hic auxilio serendo et intercesaione quod minus placuisset, tollebat. Diximus de duabus rebus, quibus tunc tribunicia imperatorum potestas aucta est; reliqua est tertia, quam iam leviter tetigimus, quod Dio datum esse ait Augusto, ut in omnibus iudieiis quasi calculum Minervae serret. Id quale fuerit, magnopere dubitatum est. Etenim alii interpretati sunt, si totidem absolverent quot condemnarent,
267쪽
De dictatoris C&esaris honoribus. 259
adiectam esse Augusti sententiam, qua reus absolveretur. Sed vetus illo mos erat iudiciorum Romanorum neque ullum in eo praecipuum Augusti ius reperiri potest. Alii, si uno plures condemnarent, dixerunt Augusti sententiam absolventibus adiectam itaque reum absolutum esse. Vide Gust. Geib. de iudiciis Romanorum p. si 8. Sed ut in illo nullum, ita in hoo nimis exiguum Augusti ius erat, cui cum de appellationibus
iudicandi summa potestas tradita esset, uniu8 sententiae ferendae ius dari parum conveniebat. Neque Omnino ne hoc quidem tam pro iure, quod Augusto datum sit, quam pro iudiciorum commutatione haberi debet, quae si tune facta esset, non tantum apud Dionem, Sed etiam apud multos alios scriptores Commemoraretur. Quare calculum Minervae Augusto datum sic potius intelligo, ut Augusti unius sententia ad absolvendum tantum valuerit, quantum reliquorum omnium iudicum sententiae i. e. ut condemnatis remittoro ei poenam liceretarius eos in integrum restituero. Neque do calculo Minorvae,
qui proprie dicatur, cogitandum esse ipso Dio significat, similitudinem tantum quandam, quae facile apparet, commemorans. Ac fuisse omnibus imperatoribus hoe restituendorum eorum qui condemnati erant, ius constat: originum indicat Dio et indicat eo loco coque tempore, quibus facillime existere potuisse videatur. Animadvertendum autem etiam illud est, quod omnibus iudiciis ait i. e. non iis tantum, quae PerquaeStiones perpetuus tune exercerentur, sed etiam iis, quae in senatu. originem ipsam huius iuris significare satis eat: quo Caruerat Vel prorsus vetus reipublica vel rarissime olim nec sine totius civitatis perturbatione uti licuerat: nunc, cum imperator et ultor ubique adesset et Opem infelicibus ipse serre posset, leges severius administrari iudiciaque a factionum studio, quo olim corrumpi consueverant, liberari coeperunt. Quare quod ad honorem ac potentiam Augu8ti inVentum est, id plurimum ad iustitiam ipsam omniumque civium salutem valuit. Explicavimus alterum quasi tribuniciae imperatorum ΡΟ-te8tatis gradum, quo sub vetere nomine novum ius introductum est, eoque accepto Augustus cum omnia quae obstarent facile
268쪽
De dictatoris Caesaris honoribus.
tollere posset, tantam videri sibi poterat habere potentiam, ut
et triumviri potestatem deponeret et altero loco consulari privatis hominibus cederet. Itaque anno 23 a. Chr. satiatus honoribus consulatum undecimum deposuit eamque ob moderationem novis decretis ornatus est. De quibus quae Dio LIII, 32 refert, supra allata sunt, nimirum decreVi88e senatum, ut tribunus plebis perpetuus egSet et de una aliqua, quam voluisset, ro ei in quovis senatu etiam cum cOΠSulatu non fungeretur, relationem sacere liceret. His etsi Secundum ea, quae disputata sunt, amplificationem tribunicae potestatis indicari colligemus, quod tamen potis8imum noVum ius adiectum esse dicatur, non facile est ad inveniendum. Quid enim erat, quod ad plenam illam, quam deinceps imperatores habuerunt, potestatem deesset y quid, quod ad veterem tribunorum potestatem adiiceretur 3 Habebat Augustus non tantum Omnia, quae singulis tribunis licebant, verum etiam in intercedendo ot iudi cando totius quasi collegii unus ipse locum obtinebat. Verun- tamen si veterem tribunorum potestatem duabus tamquam
partibus constitisse statuimus, una, ut quicquid plebi noceret, impedirent, altera, ut quod prodesse ei existimarent idemque ab senatu curulibusque magi Et ratibus negligi viderent, id ipsi agerent, in illa iam Augustus supra collegarum aequalitatem evectus, in hac iis par erat, ut non plus posset quam singuli. Quaro id si datum esse probabile videtur, ut etiam in forendis novis legibus plus posset quam reliqui tribuni. Iam proprius quasi tribunorum agendi locus olim fuerat in comitiis tributis, quibus licentia eorum creverat; tunc horum potentia abolita omnia per senatum incipiebantur, plebi inanis potestatis
species relicta est: quare in senatu potissimum Augusto praecipuum aliquod ius tributum esse coniiciemus. Eoque ab Dione ipso ducimur, qui ab senatu hune novum honorem Augusto decretum esse scribit; nam quae antea de tribunicia potestate ei data erant, ea a populo ex auctoritate videlicet
senatus decreta esse vel perspicue dicit libr. XLIX, 15 vollecto significat libr. LI, I9). Hoc autem loco quod a senatu
tribuniciam potestatem perpetuam tributam esse ait, quid potest esse 3 Nequo enim Augusto regnante plebis ita sublata
269쪽
De dictatoris Caesaris honoribus.
Erant comitia, ut in summo magistratu in perpetuum deserendo nulla eius ratio haberi posset. Senatus igitur propria suerint
necesse est, quae genatus tunc tribuit. Accepit autem Augustus novum honorem deposito, ut diximus, consulatu, quemox quo IIIuiratu sese abdicaVit, continuo ge88erat, ut, quae in republica opus esse cenaeret, eo saeilius corrigeret: quare senatus ei hoc maxime videtur debuisse decernere, quod et consulatu deposito amiserat et ad continendam rempublicam maxime requirebat. Idque ipse Dio significat, datum ei esse, quod etiam cum consul non esset, haberet. Unde facito nascatur suspicio, in verbis Dionis, quae citavimus, seiungendum esse tribunatum perpetuum ab iure unius relationis, ac consularem pote8tatem dici delatam esse extra illam. Sed consularem potestatem perpetuam, ut semper et ubique duodecim lictoribus uteretur medioque inter consules loco sella curuli sederet, postea anno 19 n. Chr. Au gio conco88am esse scribit Dio LIV, 10, neque quam rationem tribuniciae potestatis
suisso vidimus, ut eius una post alteram pars decerneretur, eandem consularis fuisse debebimus existimare, propterea quod nee Dio consularem potestatem in iure unius relationis nominat stribuniciam autem potestatem, quaecunque eius pars deferebatur, semper nominat) et plus quam unam relationem consulare ius complectitur. Congules enim in senatu, cui praesunt, et quacunque de re et quotiens Volunt, referre possunt, neque eam potestatem cum imperatori daretur, minui oportebat. Sequitur ut ius unius relationis cum tribunicia potestate
coniunctum fuerit. Sed quid γ Tribunis plebis nonne antiqui-
tua in senatu et relationem et secessionem facere licebat 7 Vocare adeo poterant idque ius etiam sub imperatoribus tenuerunt Dio Cass. LIX, 24; LX, 16): quidni igitur ius relationis haberent 8 Nec tantum in libertate exempla cum retulerint, reperiuntur Cic. Phil. VII, 1; ad Q. D. II, 1; epist. X, l6; p. Sest. 32, saepius , verum etiam sub imperatoribus, velut apud Tac. Annal. VI, 12, Dioquo LV, 3 iis omnino hoc ius fuisse dicit. Quare Augustus qui dudum tribunicia
potestate uteretur, certe iam ante hunc annum 23 relationem in senatu habebat, ac peculiare aliquid tunc adiectum ait ne-Diuitigod by Cooste
270쪽
De dictatoris Caesaris honoribus.
cesse est, quod Dioni mentione dignum esse videretur. Nimirum haec, opinor, ratio est senatus. Relationem in eo habet. qui praeest, id est plerumque congia, eoque concedonte vel
praetor vel tribunus plebi Cic. Phil. VII, l). Sed quoniam
tribunis etiam invito consule licet suum senatum vocare, Consentaneum est, ut non modo in eo, quem ipsi coegerint, senatu relationem habeant, verum etiam in eo, cui consules praesint, quia suum Se senatum Vocaturos e88e minari possunt, facile
reserendi potestatem assequantur. Cf. Cic. epist. X, 16. Da fit, ut tribunorum omnis ad senatum reserendi potestas ex consensu pendeat, qui ubi est, in quovis senatu de quacunquere volunt, relationem discessionemque facere possunt. Ium
Augustus ut intoreodendi iudicandique do appellationibus liberam ab collegarum conAensu potestatem acceperat, ita nequum esse videbatur, ut etiam agendi cum senatu liberam ab collo- garum intercessione facultatem acciperet. Hanc ob causam tunc senatua consulto consuetudo senatoria ita mutata est, ut imperatori in Omni senatu unius utique relationis ius Concederetur. Ex quo iure quomodo ius tertiae et quartae et quintae relationis, quod altero saeculo principes habere coeperunt, ortum sit lateor me nescire, idque cum paucis locis apud seriptores historiae Augustae commemoretur Capitol. Marco o. 6; Pertin. c. b; Lamprid. Alo. Sov. c. 1; Vopiae. Prob. o. la), omnino quale fuerit, Vix puto posse definiri. Quae certe intem pretatio primum ab Casaubono ad Sueton. Caes. c. 20 in-Venta est probarique nunc solet, ut imperatores trium et quattuor et quinque relationum ius habuisse existiment, ea, quomodo et eum nomine et cum re ipsa conatare possit, parum intelligo.
Sed persequi hoc argumentum longius ab hac disputatione
alienum est, quae vereor hercle ne iam ab eo quod propositum erat, abisse videatur. Intellectum enim esse arbitror, quibus legibus et senatus consultis eoaeluerit illa, qua imperatores usi sunt, tribunicia Potestas, quam Augustus postquam consummatam accepit, quia maxime Omnium popularis esse videbatur, tanti aestimavit, ut ex ea et ipse imperii sui annos numeraret et publice fastorum annos signari iuberet. Neque in ullis rebus contempta eat; Diuitipod by Cooste