장음표시 사용
311쪽
De legibus municipalibus Hispanicis.
oredat, qui nusquRm prope R scriptoribus populi sanctionem commemorari videat atque etiam apud iureconsultos, quid senatui placuerit, non, quid populus iusserit, asserri 3 Itaque factum est, ut nomen etiam senatus consultorum latius pateret atque ad ea, quae et a senatu decreta et a populo confirmata essent, transferretur. Velut lux illa Iunia Vellaea, quam diximus, solet illa quidem tox appellari Dig. XXVIII, 2 do lib.
et p. 29), sed vocatur etiam senatusconsultum Dig. XVI, lad Scons. Veli. 23, unde suspicor, magnam partem etiam reliquorum do iuro civili senatusconsultorum, quae usque ad Commodi tempora nota Eunt, leges et suisse et potuisse ita appellari. Sod persequi hoc argumentum leviaque quae per antiquitatem dispersa sunt vestigia indugare non est huius locinoque ad eam de qua disputamus legein intelligendam conserunt; tantum teneamus, veterem legum serendarum consuetudinem, si non Vi ac re, certe specie ne nomine Esse Conser
At onim duo genera legum excipit Theod. Mommsonius in iisque, quae in reliquis legibus Tiberio imperante perisset,
Veterem consuetudinem retentam esse censet, de civitato militibus emeritis donanda et municipalium, quibus respublicae municipiorum et coloniarum constituebantur. Nam quamvis populi potestas sublata essci, in his tamen generibus iam antiquitus populi partes mandari consuevisso magistratui alicui, translataque ad imperatorem summa etiam legum serendarum potestate, et antiquum morem conservatum et rito legum nomen usurpatum e8ge. Qua in sententia illud imprimis improbo, quod iam dixi, legum aliquod discrimen statui, quod nullum fuit. Nam non harum modo, verum omnium omnino legum dandarum sic enim voteros dicebant j potestatem a senatu populoque Romano lege mandatum esse video. L. Cornelius Sulla quot partes roi publicae immutavit ac constituit 3 Dedit sane plurimis hominibus civitatem Romanam, deduxit multos in colonias, sed praeterea vix ullum erat ius, quod non emendaret. Atque haec eum ex lege Valeria egisse constat, quae definite hanc potestatem dabat, ut morte punire, publicare, colonias deducere, regna adimere liceret, quae singula iure Diuit Corale
312쪽
De legibus municipalibus Hispanicis.
Romano legibus tantum seri oportebat. Iam nonnulla ex iis, quae Sulla constituobat, etiam a populo confirmanda curaverit, sed plurima certo OX lege Valeria egit, neque ea minus si ina quam reliqua existimabantur. Cf. Comment. epigraph. I p. 246. Similis autom prorsus potentia delata est ad III viros rei publicuo constituendae, qui anno 43 a. Chr. P. Titii, tribuni plebis. lege croati sunt App. bell. civ. IV, 7), qui pro potestate sibi legibus mandata et oinnos illas proscriptionos instituerunt ot nugi Stratus, quOS vellent, orearunt, et universum rempublieam rexerunt. Quid igitur ost, quod non . dummodo populus lege permiserit, ab uno constitui liceat 3 Quae pars aut publici aut privati iuris cogitari potest, quae non mandetur 3 Nam etsi multa III viri per vim socerunt, magnopere tamen providebant, ut quicquid agerent, legibus fieri videretur. Quare imperatori quicquid Plucebat, edicto vel decreto constituere licebat, quod legis vicem obtinero ait Gaius I. 5, quia ipse imperator per legem imperium accipiat: legis tamen larma ac nomen iis,
quae cum senatu POPuloque Communicatu ESsent, Servabatur.
Sed num voteranorum civitatem in iis rebus fuisse putamus,quns princeps cum ipse po8set concedere, eum Senatu communicare vellet 3 Parum id quidem probabile est. Nam ceteris hominibus constat saepe imperatorea civitutem donasse, Sine lege atque inius8u Senatus, non modo Augustum, de quo resert Suot. Aug. 40 et Cal. 38, sed etiam successores eius, utque
extant epistolae duae Plinii ad Traianum ep. 22 ct l07), quibus civitatem ab imperatore ita petit atque impetrat, ut nullum SenniuSeonSultum, nullam legem intercessisse, sed diploma tantum suffecisse aperte intelligamus. Num qua igitur in militibus cauga est, ut eorum civitatem imperator magi S VO-luerit eum senatu communicare quam aliorum hominum3 Num civitatis boneficium a sonatu proficisci videri cupiebat imperator 3 Certe, quoniam in militibus imperium nitebatur eumque quasi proprium provinciam acceperat, illud maxilne agere debebat, ut, quicquid militibus daretur, id a se uno et solo exiv
uequo ulla Senatus eSSe poteatas Videretur, anxieque imperatores Omnes, quamvis de aliis rebus senatum consulerent, ilmaXima cura prospexisse nudimus, ut rem militarem universam Diuit Corale
313쪽
De logibus municipalibus Hispanieis. 303
in sua potestate retinerent. Longum est nique inutile huius rei, quae in ipsa imperatoriae potestatis natura atque origine sita est, exempla multa asserre: unum comm 'moro, quod Τacitus Annal. VI. 3 narrat Iuniuin Galli Onom in senatu censuisse, ut praetoriani exactis stipendiis ius in quattuordecim ordinibus sedendi acciperent, quem Tiberius veli montissime increpitum, quod militum Praemia ad quemquani praetor imperatorem pertinere putasset, exilio durissimo atque ad Oo vinculis coercuit. Qui igitur tantum curam haboret, ne quom alium nisi imperatorem militos spectarent maiestatisque crimen deprehenderet, si quis paulo ambitiosius milites modo ulloqueretur Tuo. Annal. III. 9), eum existimamus pol misisso, ut militum
stipondia apud senatores eXaminarentur, Ponderarentur. Praemiis asscerentur 3 At nominantur fortasse leges, quibus civitatem impertiebat imperator. Nusquam et ab nullo; immo Gaius I, 57 constitutionibus principalibus ait concedi solere voteranis connubium cum his Latinis peregrinisve, quas primaspogi missionem uXOres duxissent, neque constitutionis origo
quantopere n lege disserat, dissimulat I, 5ὶ: diplomata vero militaria quae plurima extant, nullum legis vestigium produnt, in quibus omnibus sic est: imperatorem his ot illis militibus civitatem Romanam et connubium dedisse, vel similiter. Quod igitur legis indicium affertur 3 Nullum, nisi hoc, quod Onsuerint in aere inscribi ac publico in Capitolio vel in foro
proponi. At publice proponebantur aliquando etiam genatusconsulta, si id ad honorem eius, de quo facta essent, pertineret Tac. Ann. XII, 533; nam pleraque in aerario deponebantur: quidni igitur eae constitutiones, ex quibus multorum hominum status penderet, ita in aere figerentur, ut lacile et describi ot recognosci possent 7 Mihi quidem ipse otiam locus, quo figebantur, significare videtur non fuisse illas leges; nam
hact antiquo more a quaestoribus apud aerarium condi sole
bant Tac. Annal. ΙΙΙ, sit , illas in templis propositas osse novimus. Sed persequi id pluribus inutilo est; si quidem apparere opinor, militibus quidem nunquam lege lata ab imperatoribus
ovitatem esse donatam, sed diplomatis eos usos esSe, quae sui
314쪽
304 De legibus municipalit,us Hispanieig.
sceret pecuniam, ad hanc calumninm narratur descendisse, ut Caosaris et Augusti diplomata de civitate data, tamquam Vetera et obsolota, deleret Suet. Calig. c. 38ὶ, cuius ille iniuriae nullam habuisset occasionem aut lacultatem, si legibus civitas dari consuesset. Id autem eo lacilius imperatoribus concessum est, quod antiquum morem sui88e scimus, ut imperatores cum alios hominos do republica bene meritos, tum milites virtute
insignes civitato donarent Comment. epigraph. I p. 22J , unde, ne alios, qui parcius eo beneficio usi sunt, nominem, C. Marius aliquando mille Camerinos Pliat. Mar. 28), Caesar universam legionem civitate donavit Suet. Caes. 24ὶ.Do legibus municipalibus statuero difficile ost, propterea
quod apud scriptores paucae tantum commemorantur, in mo- nu montis autem nulla praeter has, Malacitanam et Salpensanam, ad nos pervenit. Neque Omnino saepe factum est, ut leges, quibus municipiorum respublicae constitutae erant, mutarentur tantaque Romanorum in hoo genere erat constantia, ut quam quaeque urbs legem eo tempore accepisset, quo in imperium Romanum Venit, eam usque ad alterum vel tertium p. Chr.
Saeculum teneret. Argumento ost vel illud, quod IIviros iuridicundo et aediles et quaestores qui exitu libertatis in municipiis coloniisque usurpabantur, diutissimo conservari videmus, exemploquo afferri potest Bithynia, cuius urbes cum anno 65 a. Chr., cum in provinciae formam redigerentur, lege Pompeia constitutae essent, eandem legem Traiano imperante tenuisse intelliguntur ex Traiani et Plinii opistolis mutuis. Quare leges
novae municipales non lare videntur esse latae, nisi eum status ipse hominum mutaretur i. e. cum Latinitate aut civitate Romana donarentur, vel cum quae municipia fuerant, in coloniarum ius transferrentur. Tum novis opus erat legibus, quarum non unam rationem fuisse existimo. Ac dictator quidem Caesar cum anno 49 Gaditanis do sua causa bene meritis civitatem Romanam donasset, munus suum lege confirmandum curavit
Dio XLI, 24), ea, opinor, de causa, quod tunc dietaturam
nondum acceperat, dubiumque est, an idem secerit Augustus, cum anno 36 Uticensibus civitatom impertiret, non quod non pro triumviratus potestate quas vellet urbes in civitatem reci-Diuit Corale
315쪽
De legibus municipalibus Hispanieis. 305pere potuerit, sed ut et firmius esset, quod dedisset, et ipse minus ambitiosus osse videretur. Neque deinceps imperatores quo iure in legibus municipiorum ferendis usi sint, liquot; scriptores enim qua quidque ratione actum sit parum accurate resorunt. Velut Nero cum Alpium maritimarum nationes inius Latii traduceret Tae. Ann. XV, 32), num Senatus consultum interposuit, quo quod ipse concessisset, quasi confirmaretur 3 Vol Otho cum Lingonibus universis civitatem daret multaque multis et oppidis et provinciis concederet Tacit. Hist. I, 78), utrum senatus auctoritate usus est an ipse constituit 3 Decerni hoc nequit. Quamquam equidem hoe in genere illud imprimis servatum esse censeo, quod in omnibus rebua valebat plurimum necdum satis a viris doctis, qui de imperatorum aetate scribunt, animadvertitur, quod universum imperium Romanum in duas partes erat divisum, quarum una imperatoris quasi propria erat, altera vetere more a Senatu regebatur. Illam, quae bellicosas barbarisque finitimas provincias complectebatur, eodem sere obtinebat imperator iuro, quo in libera republica qui gestis honoribus provincias sortiebantur, tenuerant, nigi quod imperator porpetuum habebat imperium. Iam si veteribus imperatoribus saepe ab senatu populoque Romano mandatum est, imprimis in iis quas primi subigerent provinciis, ut leges municipiis darent, an his, qui domini Romanorum essent, imperatoribus omnem municipiorum constituendorum potestatem ita concessam e8ge putabimus, ut nullo amplius senatus consulto, nulla lege Opus esset y Itaque non
mirum videtur esse, quod in Taciti annalibus observatur. Qui cum diligentissima cura praecipue in Tiberii principatu enarrando actiones senatus persequatur nimirum haec, quia acta senatus cognosci poterant, quid imperator statuisset vel mandasset, latebat neque ad eorum qui historiam scriberent oculos admittebatur, maxima erat narrandi materies), cum igitur quicquid maius in senatu actum est, diligenter Tacitus narrare soleat, nulla Prope est provincia Senatoria, quRe non commemoretur, velut sub Tiberio Achaia et Macedonia Ann. Ι, 76;
IV, 13 et 433, Asia II, 4T; III, 58 st 66; IV, 13 et 15 ot 36st bb), Africa III, 3b et 57), Cyrenae III, 70), Baetica IV, 20
316쪽
De logibus municipalibus Hispanicis.
Bithynia XIV, 463, sed nulla prorsus est imperatoris provincia, de cuius rebus in senatu actum et decretum osse Rudiamus. Nam quod Tacitus Annal. I, 78 Tarraconensibus petentibus, ut sibi templum Augusti extruere liceret, permisgum esse scribit, non addit permissum esse ab senatu neque oredo, quia etiam quae ingequuntur de edicto principis sunt. Cum autem Galliae Comatae civitatea anno 48 p. Chr. ius honorum peterent, res non acta est in senatu, sed apud principem. Sic
onim ait Tacitus Annal. XI, 23 studiis diversis apud principem esse certatum, qui cum varios rumores ea de re sparsos
extinguere vellet, ipse rem ad sonatum detulit eiusque consulto quod ipse decreverat, confirmandum curavit. Singularis igitur quaedam eius rei erat ratio nec quid seri vel debuerit vel consuerit significat. Quid autem y In tot provincita, quae Caesari parebant, num nihil per tot annos accidisse putamus, quod memoria dignum esset, si ad senatus cognitionem pervenisset ΤNihilne in Syria, maxima provincia, nihil per Gallias, quarum
maior pars Caesaris erat, nihil in citeriore Hispanin aut Lusitania factum est 3 Certo plurima, sed ea Omnia sibi seposuerat imperator: nihil eorum ad senatum pertinebat aut publice agebatur, ut, qui historiam scriberet, quomodo uetum eSSet, narrare posset. Nam plurima ex eo genere prope quotidie ad imperatorem pervenisse ab eoque decreta e88e Ostendunt Plinii epistolae ad Traianum scriptae, quibus quomodo ius civitatum observandum, leges earum interpretandae aut immutandae sint, consulit. Mihi quidem proconsulum a senatu mi8Sorum quodammodo maior quaedam fuisse videtur potest quam legatorum Caesaris; hi de omnibus rebus, de quibus ambigerent, tacile imperator in adibant, multaque, quRe Plinius quaerit, tam parva sunt, ut Traianus ipse prope indignetur se consuli, Senatus, qui et minus frequenter conveniret et cum convenisset, multa negotia haberet, de tantis minutiis adiri nullo modo poterat. Quae cum ita sint, in imperatoriis provinciis, si qua nova lege opua erat, ipse imperator sine Senatu Diuit Coral
317쪽
Do legibus municipalibus Hispanicis.
quid fieri vellet, vidotur constituisse: nam quae pote gins Olim in libertate magistratibus data erat, ut provinciis leges scriberent, ea quin imperatori et maior et perpetua delata sit, dubitari non potest. Νecessct certe erat eam Augustus, cum imperium cum senatu partiretur, acciperet ab eoque ad reliquos
transiit. At Malaca et Salpensa, quarum de legibus agitur,
Baeticae Hispaniae sunt, quae senatus erat provincia. Itaque eum illae serrentur, senatum consultum esse censeo, qui aut
ipse dedit aut proconsuli ut daret mandavit. Neque illud
certum est, leges appellatas esse Flavias. Fuerit sane earum serendarum auctor Domitianus, sed posserat tamen etiam sic fieri, ut, postquam civitatem Romanam Malaeae et Salpensas dedit, ipsas leges ferendas solitis magistratibus permitteret. Sed praeter legem commemorantur in tabula Salpensanastiam edicta. Sic enim est bis: exve edicto imp. Caesaris Aug. Vespasiani imma Titi Caesaris Aug. aut i . Caesaris Aug.
Domitiani reatrisὰ ρ atriaey. Qualia igitur sunt haec edicta 3
Neque enim unum eg8e, sed plura Rpparet. Siquidem Domitianus, quamdiu pater et Dater vixerunt, nullam reipublicae partem attigerat ac ne tribuniciam quidsm potestatem nisi defuncto fratre accepit, ut quod communiter cum illis edicere potuerit, cogitari non possit. At Titus tribuniciam potestatem Kal. Iul. anni Tl acceperat atque ex eo tempore vere socius pretria atque imperii consors fuerat. Quare duo edicta suisse statuemus, unum Vespasiani et Titi, alterum Domitiani, idque significant ipsa legis verba, in quibus non sine causa Domitiani nomen a patre et fratre particula aut seiunctum est. Iam pro multiplici potestate quam habent imperatores edicunt: ipsa tribunicia potestas quam habent edicendi facultatem dat, qua usus esse narratur Tiborius, cum mortuo Augusto reliquas imperii partes nondum usurparo vellet ΤM. Ann. I, T . Itaque ea quidem edicta, quae ad urbem Romam pertinerent, fere pro tribunicia potestate videntur esse proposita, velut ab Tiberio
Nerva Plin. ep. X, 107); sed haec, de quibus disputamus,
non ad Romam spectabant, ne ad imperatoriam quidem pro-20. Diuit Corale
318쪽
De legibus municipalibus Hispanicis.
vinciam, sed ad eam, quam senatus regeret. Quare non ab tribunicia potestato haec prosecta esse iudico, sed ab censoria,
pro qua certe edictum est illud a Claudio, quod Ulpian. III, 5, citat, item illud do theatrali populi lascivia, quod Tac. Ann. XI, 13 affert. Imprimis autem comparari debet illud Augusti edictum, quod Plin. ep. X, 83 affert. Nam Plinius legem
Pompeiam, qua apud Bithynos cautum erat, ne quia minor annorum triginta magiStratum caperet, ita scribit edicto Augusti mutatam esse, ut ab annis duobus et viginti capero liceret; siquidem Bithynia Augusti quidem aetate item erat senatus provincia. Quantopere autem huic censorio edictorum generi illud conveniat, quod in odicto fuisse narratur, non opus mi explicari; antiquitus enim censorum fuerat civitatem impertire civiumque ordines describere. Etiam hoc intolligitur, quomocto et Vespasianus Titusque communiter edixerint et denuo de
eadem re Domitianus. Nam Vespasianum constat censuraemipsam gessisse Suet. Vesp. c. 8) ab anno 7 s usque ad annum 74 p. Chr. in eaque collega usum esse filio Consor. de dionat. c. l8; Plin. nai. hist. III, 66 et VII, 162). Itemquo sum per hoc ipsum tempus de Hispania, si non recipienda in civitatem, at admovenda ad eam constituisse constat. Nam quod
Plin. nai. hist. IV, 30 eum ait universae Hispaniae Latium tribuisse, quoniam Plinius opus suum ante iam absolutum anno 77 p. Chr. Tito Caesari eos. VI inscripsit neque imperatorem, antequam exeunte anno 70 Romam revertit, de Hispania statuisse probabile est, Videtur prope neces8e esse Pertinere ad id tempus, quo Vespasianus censuram gessit. Atque etiam Domitianus censuram gessit et gessit eo ipso tempore, quo edictum, quod commemoratur, Rb eo propositum egi. Nam quae in aere Salpensano sunt rubr. 22 et 24 imperator Caesar Augustus Domitianus pater patriae, necesse est scripta esse imperante Domitiano recteque ΜommAenius animadvertit desesae nomen Germanici, quod Domitianum exeunte anno 83 vel ineunte anno 84 ab senatu accepisge docet Echhel. Doctr. numm .
VI p. 397. Quare lex ipsa Salpensana tribuenda orit primo
Domitiani biennio edictumque paulo antecessisse existimabimus. De censura autem idem Echhel. ex nummorum auctoritate Diuit Corale
319쪽
Da legibus municipalibus Hispanicis.
demonstrat, Domitianum anno 85 censorem perpetuum egse appellatum, sed iam antea habuisse censoriam potestatem, ut videamu8 ei, cum pro censoria potestate quaedam salubriter instituisset, deinde a senatu novum illum censurae perpetuae honorem osse tributum. Quae cum ita sint, et legem atque odiorum Domitiani in annum 83 fero exeuntem conseremus et illud plano intelligemus utrumque edictum ab censoria potissimum potestate esse profectum; siquidem ea, cum soleat edictis usurpari, et rectissime in civitate Romana impertienda versatur et cur communiter Vespasianus et Titus edixerint, ostendit et denique cum tempore, quo edictum est, optime convenit.
Quid autem orat in illis edictis 3 Quid erat, quod cum
primum ab Vespasiano Titoque constitutum esset, deindo ab Domitiano repeteretur, quod utrumque ad civitatem Romanam consequendam pertineret 8 Qua de re nihil apud Mommsonium invenio, Hugchhius autem l. l. p. 16 sie statuit, ut diversa illo quidem edicta discernat, nam dubito an tria esse putarit, quae nos duo fuisse Oatendimus , sed in natura eorum interpretanda aberrare videatur. Ait enim Vespasiani edicto
primum hoc esse conatitutum, si quis qui in oppidis Latinis
honoribus gerendis civitatem Romanam consecutus e8Set, eam parentibus etiam, uxori, liberis, nepotibus peteret, se eam ita daturum esse, ut et patria potestas et libertorum iura retinerentur. Tum Domitianum cum Salpensae ΜHacaequo legem municipalem daret, illud, quod singillatim so daturum Vespasianus promiserat, ita confirmasse atque omnibus Salpensanis Μalacitanisque impertisse, ut certum aliquod illorum municipiorum ius nasceretur. Qua in re hoc minus probo, quod edictum Domitiani et lox municipalis parum distinguuntur; illud opor-t Bbat antecedere, hoc consequi, neo si edicto imperator hoc ius duobus oppidis tribuit, opus erat lege, sin lege, quam ipse dedisset, edictum certe supervacaneum erat. Sed pugnat adeo Huschhius cum iis, quae in aere Salpensano leguntur. Ipse enim edicta ad parentes, liberos, nepotes civitate donandos pertinere censet, legis Verba ad ipsum, cuius parentes et liberi sint, pertinent. Nam rub. XXIII quao sunt: qui quaeve hae
320쪽
De legibus munieipalibus Hispanicis
Atig. aut imp. Caes. Domitiani Aug civitutem Romanam consecutus consecuta erit, is in libertos ligertusve suos suas paternos paternas, qui quae in civitatem Romanam non venerit - id ius eademque condicio esto quae euet, xi civitate mutiatus mtitata
non esset, haec nonne ad ipsos patres familias, non ad liberos nepotesque referenda sunt 3 Itaque necosse est edicta non illos solos liberos nepotesque Latinorum, sed ipsos hos etiam Latinos comprehenderint. Verum hoc si non erat in edictis, quid tandem erat 3 Corte id, quo status Salpensanorum mutaretur. Nam lex ubicunque in his tabulis Hispanicis commemoratur, ad magistratus creandos, ad comitiorum rationem, ad potestatem magistratuum, ad alia similia, quae in republica Salpensana vel Malacitana sunt, pertinet, edicta his duobus locis commemorantur, ubi do consequenda civitate Romana agitur.
Iam Vespasianum tradit Plinius nat. hist. ΙΙΙ, 30, qui iam citatus est, universae Hispaniae Latium tribuisse, quod cum certo etiam ad Salpengam Malacamque pertinuerit, nonne probabile est esse hoc ipsum quod quaerimus edictum, ex quo Salpensani civitatem Romanam consequi dicuntur 3 Sed si Vo-spasianus iam tribuit Latinitatem, quid adiecit Domitianus odicto 3 Hoc, nisi ad inanes coniectura8 descendere placeat, reperiri non poterit. Nisi forte ab Domitiano civitatem Romanam adiectam esse putabimus. Ita sano duo illa edicta quao
fuerint intelligitur, item aliud quod de Domitiano in his tabulis est, de quo postea disputabimus, sed illud aperte obstat,
quod, qui civitatem consequuntur, eam consequi dicuntur ex duobus edictis; unum enim appellari id, quo civitas dabatur, satis erat. Rursus autem ii, qui cum Salpensam Malacamque iure Latino fuiAge censeant, hoe ius ab Vespasiano impertitum, ab Domitiano autem nescio quid adiectum esse existimant, verbis logis refelluntur. Nam si Salpensani ante annum Tip. Chr. ab Vespasiano Latinitalom accepissent, Et statim multi cives Romani lacti essent et certe quotannis, qui honores municipales gesserant, oivitatem consequebantur. Mutatio igitur civitatis acciderat in Salpensanis, acciderat capitis deminutio, patriae potestatis iurisque libertorum amissio. Iam igitur, eum rubr. XXII et XXIII praecipiatur, ut civitate Rouinna con-Diuit Corale