De ideis mentis humanae auctore Andrea Spagnio e Societate Jesu Florentino

491쪽

quantitate illud armetur, opus est hunc ab omni aere probe rein purgare; Αer enim exprimitur, & separatur a liquoribus etiam per frigus, ut ex phaenomenis conglaciationis deducitur . Hinc quae causae deinde deberent Mercurii volumen augere, facilius id essicerent in aere separato. Quare impedita fallem ex parte alteratione Mercurii totum instrumentum de si ret a ratione a curati thermometri . Methodum, qua haec aeris expulsio obtinetur , docet Musschenbroehius ci) . In eo jam purgato, &serventi, si imponatur osculum tubi calescentis, statim intrudutur Mercurius a pondere aeris intra ipsum, qui cum occupaverit duas tertias partes ejusdem cylindri, hic imponatur igni, ut ebuuliens Mereurius quicquid aeris in ipso permixtum remanet, e cludat . Tunc iterum Mercurii serventis vasi exhibetur osculum tubi, ut cilindrus totus impleatur , & minus quam quarta pars

s 86. . Circa modum, quo Armetur scala diversorum graduum caloris, qui designantur supra tabulam , cui adhaeret thermometrum , dicam de illo dumtaxat, qui communior est, aliis duObus omissis, de quibus meminit Desagulierius a . Imprimis

eligatur status atmosphaerae, in quo baro metrum praeseserat mediam altitudinem pollicum a8 , utpote frequentiorem : Experientia enim 'docuit barometro altiori plures gradus caloris concipia fluidis, antequam ebulliant, quam eo humiliori. Ipse Faliren- heit primus, teste Secondato apud Trevolitanos a), id observavit, quod aliorum experimentis certum deinde factum est, institutis etiam supra montes, ubi cum necessario aer minus gravis sit, liquores longe citius inservescunt. Hoc posito primus gradus ibi constituitur incipere, ubi immerso cylindro intra nivem, cui aequalis salis ammoniaci copia immixta fuerit, sistit descendens Mercurius . . Tale numerationis graduum principium auctori placuit, cum nondum cognitum eidem esset longe maius frigus haberi ope glaciei contritae, cui repetitis vicibus superassendatur spiritus nitri, quod idem Fahrenheit invenit an. I as, ut Boerha ave distincte exponit, concludens, uis mortalium de ut, q ais

492쪽

ustra stigas posset exeitari per alias hactenus in natura, ct in artis po- restate latentes vires 8 Stabilito primo caloris gradu, qui inter munimos est, maximus sic determinatur . Thermometrum igni imponitur , per quem sensim ad majorem altitudinem Mercuriuς imcIussis elevatur, usque dum tandem eam acquirit cum ebullit, quae maxima est. Notum enim est ex experimentis Halleii, Amon.

tonsit, & Delahirii locis a Μusschenbroehio ca) citatis, nullum suscipi ulteriorem gradum caloris a fluido, quod ebulliat, etiamsi diutius igni torqueatur . Ubi Mercurius ebulliens sistit, ibi apponendus est numerus graduum 6oo, seb quo caloris gradu etiam plumbum, & stannum liquescunt : sed alia metalla adhuc dura perseverant. Gradus cui cedit serrum est major illo, a quo caetera labiguntur, & proinde ubi se extollet Mercurius in tisione ferri, ibi ponendus est gradus 'oo in hoc thermometro . Nihilominus ne hic quidem est gradus caloris omnium maximus, qui nobis innotescere potest . Supra hunc enim is est , quem excitant radii Solis collecti primo per convexam lentem satis magnam, &deinde ad minorem focum redacti per interpositam aliam lentem minorem a In hujus enim foco ca) metalla quaelibet . inquit Mus

schenbroekius, tenuia vel copiosum fumum uaculantur vel in vitrum vertuntur . Hunc iplam calorem laperat ille ex radiis Solis in foco

speculi ustorii, ubi eodem auctore a) combusibilia ictu oculi cilius

sunt instammata , & omnia metalla cito vitrum evadunt: & lapra hune est ejusdem speculi calor , qui radios Solis receperit reflexos ab alio majoris reflexionis speculo. Buisonius quidem experimento comperit, ut reserunt etiam Trevolitani ), speculum com- politum ex planis laminis modo, quem ipse exposuit in Acad. Parisiens an. I 47 , reflectens radios in speculum ustorium , cuius st perficies erat pes unus quadratus, reddidisse hujus secum

duodecies serventiorem . .s8 . Habitis duobus punctis fixis, initio primi gradus caloris , sive gero, & numero 6oo pro grada caloris ad uium communem maximo, spatium intermedium in partes aequales 6OOdividatur, quae simili modo continuandae sunt etiam infra Zero.

493쪽

Atque pars, quae supra Zero erit e regione numeri 3a , designabit situm Mercurii, quando thermOmetrum hoc immersum si1t intra aquam proximam congelationi. Ubi erit numerus 8o, ibi imcipit calor , quem natura adhibet in plantarum vegetatione, & a

gradu sa ille, a quo incipit calor hominis sani juxta Boerhaavem in Chemiae parte prima, qui ex Observationibus Martines 1)esse potest in homine sano etiam gradus s8 , sed non ultra . Ubi respondebit gradus a Ia, ibi Mercurius stabit immerso in aquam

ferventem thermometro . Quod Musichenbroexius in Tentamini.

bus ao apponat numeram a I 4, mendum dici potest, cum in aliis locis passim sit a 1a . Aqua autem sit depurata , aliter ponderosior est , & proinde plus caloris suscipit, quam cum minus ponderat. Numeri, qui sunt infra o, designabunt gradus frigoris majoris illo , quod habetur per nivem mixtam sale ammoniaco vel nitro .Fahren heitius quidem author frigoris artificialis ex nive aspersa spi ritu nitri vidit Leydae Mercurium in gradu 'a sub o . Braunius Petropoli ex Musschenbroekio 3 vidit per primam hujus spiritus in-

lassionem in grad. sa sub O, per secundam in grad. a a, & per tertiam in grad. as 3 sub o, & jam antea an. I7ss die 27 Decemb. ipse Braunius cum aliis, quos idem Massilienbroehius nominat . simili modo redegerunt Mercurium in grad. 3so sub O . Pro hoc & omni alio thermometro utilis est illa observatio, cuius primo quod sciam meminit Delisse , & quam deinde experia mentis confirmavit Petrus Tabarranus s) , quod thermometrum, iisdem subjaceat caloris vicissitudinibus , sive ejus tubulus relinquatur apertus, sive colliquefacta ejus extremitate ad lammam lucernae cum impetu supra ipsam immissam clausus fuerit, utriunt hermetice . Quando autem quis Velit tabum hunc clausum , sicuti opportunum est in thermometris includentibus pro Mercu- rio spiritum vini, cujus facilis vaporatio , tunc opus est illum her- metice claudere nullo intus aere relicto, aliter ab ipsius elatere motus fluidi ita perturbaretur, ut jam amplius thermometrum non

esset. s 88. Fa- IJ Var. de Animalium calore.

q. II

494쪽

s 88. Fahrenheitii thermometro determinavit Boerhaave inter alia gradum caloris, in quo homines vivere non possunt. Sed hanc determinationem Ioannes Hedman in Transactionibus Philos

phicis i) in dubium revocavit, quippe qui observavit militem ,

cui sub brachio thermo metrum ascenderat usque ad grad. IO6, qui est supra gradum, quem Boerhaave determinavit intolerabilem , laborasse quidem siti, nausea , & dolore capitis, non tamen obiisse . Alii vero omnino falsam declararunt, ut Musichenbroe-hius, qui Q Nigritas, dicit, vivere absique incommodo in Migrit nia in eatore II 6 grad. Sed Boerhaave loquutus forte fuit de incolis Belgii foederati, qui teste ibidem Musichenbroehio a calore sσgraduum fere subeantur . Quibus animadversis idem statuit definiri non posse, quis sit calor maximus, in quo homines vivere possint, aut stigus maximum . Quod enim Boerhaave pariter dicatur credidisse nullum animal vivere posse, ubi frigus pervenerit ad gradum 4o insta o hujus thermometri, non est verum I Nam ex observationibus Maupertuisti ad circulum potarem apud Transactiones philosophicas an. a s 3 num. I 6 inventum ibi fuit frigus graduum 'o sub o, & multo adhuc inferius in aliis locis a Mus-

dit Mercurium in grad. Iaci subo : nec credibile est omnia tunc bruta periisse, aut omnia in hypogaea refugisse.

ARTICULUS II. De Thermometro Florentino.s 8 p. c Lorentinum appellatur thermometrum , quod Academiax experimentalis Florentina invenit. Hoc constat globo , ex quo de more assurgit tubus an sustus. Huius longitudo divisa est in partes aequales centum. Spiritu vini impletur globus, & tanta tubi pars, quanta requiritur, ut intra nivem immerso instrumento sistat spiritus vini in parte eius quinta, seu in gradu vigesimo : eodemque exposito radiis Solaribus per aestatem magis fervudam ascendat ad partem centesimam . Haec illius constructio plenius intelligetur ab ipsa Academia, ubi primum ex pluribus a se

495쪽

propositis thermometris ab declarat. Qui aliter illud describunt,

ut 'nolfius Q, sinceri non sunt: Idem nondum excogitato meliori thermo metro, fuit omnium usitatissimum. Sed jam apud accuratos observatores nullius est usus, & apud illos solum reperitur, qui contenti sunt ad suum usum cognoscere variationes cal ris loci dumtaxat, in quo vivunt . Iure autem posthabetur Fahrenheltiano, & communi, de quo inserius dicam , quia non est iis legibus comparatum , ut unum unius regionis possit esse simile alteri, quod in alia factum sit ; Cum enim dependeat longitudo tubi a calore per aestatem maximo , hic idem non est non solum in diversiis regionibus, sed ne in uno quidem eodemque loco diversiis annis . Propterea duo ex his therm metris hac ratione fabricatis in diversis regionibus fortuito solum convenient in iisdem gradibus praeter illum frigoris ex nive, quem

Turre s) dicant non habere relationem ad rem ullam probe notam ct determinatans. Rursus spiritus vini processu temporis evadit minus elasticus: quare nec tam expedite , nec ad parem altitudinem se per ascendet vi ejusdem caloris.Quam quasi senectutem hujus liquoquoris etsi Nolletius 6 neget se umquam deprehendisse in suis

. thermometris e spiritu Vini per aquam temperato factis ab annis Is,& in uno etiam annorum 4o , attamen in contrarium sunt expe

molfium & Turrem IO) . Idem praeterea eodem testante Mussehenbroehio ibidem, cum gelat, atque frigido aeri exponitur , inordinaris motibus subicitur . Alibi Iij addit compertum esse a Maupertullio in Lapponia conglaciasse in eo gradu frigoris, supra quem est illud Siberiae & Americae Septemtrionalis. .Quibus imperfectionibus cum non subjaceat Mercurius, qui aeque semper dilatabilis apparet, & per naturale frigus numquam a sui fluiditate recedit, etsi per artificiale ipsam Academici Petropolitani an . I 7ssin

496쪽

in glaciem converterint, ideo primas in usu habet. Tandem cum in hoc thermometro maximus gradus caloris siti, qui producitur a Sole , hie impar est ad mensurandos plures gradus caloris in multis corporibus, quae longe majorem calorem constat suscipere .sso. Impersectionibus hujus thermometri conatus est occurrere , & remedium afferre Reaumurius, adhibens spiritum vini aqua temperatum certis legibus, quas etiam Desagulierius i) refert. Pro gradu maximae cilatationis hujus mixturae illum determinat, aci quem ascendit intra aquam ebullientem, ubi apponit gradum 8o , quos numerare incipit a puncto , in quo intra gela immersu in contrahitur, & sistit. Rationem, quare Reaumurius

retinuerit spiritum vini, Delalandius ca) post Nolletium 3 db

cit esse, quia compertum est, quod duo thermometra, alterum ex spiritu vini, alterum eX Mercurio, quae conveniunt in gradatum congelationis, tum aquae ebullientis discordant in gradibus intermediis, quia hi duo liquores non dilatantur eodem modo . Nolletius praeter allatam rationem alias percurrit, scilicet facilitatem inveniendi ubique spiritum vini, & intuendi ipsitus rarefactiones & condensationes, quoties colore aliquo insectus fuerit, dc opportunitatem ad Omnes usus meteorologicos, qui numquam superant gradum caloris aquae ferventis.s 9 I. Modus quo hoc Reau murii thermometrum construitur habetur in Historia Academiae Scientiarum Parisiensis ad an. I aci

letium , sui cum in his construendis operam suam apud Reaumu-rium profiteatur 6) se olim contulisse , magnifice de illo loquitur ). Interea tamen praeter incommoda, quae ab usu spiritus vini nasci solent, iam dicta , timeri potest, ne alia, quae ab usu

aquae proveniunt, participet . Aqu am notarunt jam Academici Florentini non adhiberi in thermometri constructione, tum quia hare minus sensibilis est ad mutationes caloris, tum quia congelationi subjecta est, tum quia quamvis purissima, attamen circa

497쪽

erystallum tandem aliquando steces quasdam congregat, vel P tius substantiam vitri inficit & obscurat. Hoc unum est, quod communi suffragio Philosophorum , quorum aliquos citat Tata

ranus I), ex Μercurio jam comparantur thermometra. ARTICU Lus III. De themometro communi, Deltibi, ct Amontonsi. ss a. 'π' Hermometrum commune appello, quod constat eyli

A lindro, tubo , & Mercurio, qui implet cylindrum ,

& partem aliquam tubi . Duo in eo sunt puncta fixa, alterum frigoris , quod desumitur ex nive , a quo incipit scala graduum octoginta : alterum caloris , quod determinat aqua ebulliens. Cum in puncto determinato a nive debeat apponi gero , & in illo caloris concepti per aquam ebullientem numerus 8o , reliquum tubi imfra gero constare debet partibus aci. Quoniam fixa sunt puncta talis caloris, & frigoris in hoc thermometro , quae eodem modo determinari possunt in omnibus regionibus, illud dicitur unive sale , quatenus parari potest eodem modo sub quovis climate , &qui noverit, quo in gradu sit Mercurius, vel supra , vel infra gero in una regione dato tempore , si eodem illo tempore noverit, ubi apud suum thermometrum sisteret, cognoscet in qua ratione dato tempore sit calor vel frigus illius regionis ad calorem vel frigns sui loci. Fuerunt qui ab hac divisione graduum in partes So, quae a puncto congelationis inciperent, recesserunt. Ita invenio apud

P. Heli a) , quod Celsius, & Christinus saluerunt partes Ioo :Hoti mannus partes Iso: Martinus tandem, & de Bergen par- tes 18o. Cum maximum diei frigus in plerisque locis contingere

soleat circa ortum Solis; Nam alii dicunt semihora post ipsum , alii ante ipsum, quod nasci potest a diversitate regionum observante Masschenbroekio 3 : maximus vero calor una saltem hora post meridiem, haec eliguntur tempora pro observationibus - thermo metri, quod collocari debet ad Boream , & immune esse a radiis solaribus, tam directis, quam reflexis . ss 3. Theris

498쪽

s 93. Thermometrum Delisi ii, quod excogitavit Petropoli circa idem tempus, quo Reaiamurius suum, exponitur in Conti. nuatione II. Miscellaneorum Berotinensium i), & deinde ab

aliis , ut Delalandio ab , & Turre s) , atque est hujusmodi.

Tubus crystallinus desinens in globum impleatur totus Mercurio die aliqua, qua Barometrum quidem Torricellianum sit ad mediam altitudinem : aer vero sit ita frigidus, ut conglacietur aqua, quod vel naturaliter, vel artificiose contingere potest. Hoc enim pacto major Mercurii quantitas in eo continebitur. Pondus Mercurii per bilances cognoscatur, quod facile obtinebitur detrahendo ab invento pondere illud , quod proprium erat tubi vacui. Tu-hus plenus intra aquam ferventem sensim immergatur, ex quo fiet, ut pars aliqua Mercurii ex dilatatione, quam a calore patitur, foras erumpat, quae colligenda est per vas aliquod extremitati tu-hi apte circumductum, & deinde diligenter ponderanda . Sublato jam tubo ab aqua ferventi deprimetur Mercurias, prout postulat aer frigidus, eodem modo ac prius cum impleretur, in quo collocandus erit. Terminus ultra quem Mercurius non deprimitur, notari debet filo ibi circumligato , ut e regione illius in tabula, quae hoe thermometrum sustinebit, sci ibatur certuS numerus, qui quartus est in ea proportione , cujus primus terminus est pondus Mercurii implentis tubum : secundus est pondus illius , qui erupit e tubo vi caloris, qui duo termini sunt jam cogniti: tertius est capacitas tubi simul & globi, quae intelligatur divisa in partes Io ooo; Nam sicuti est pondus seu quantitas Mercurii implentis tubum , ad quantitatem Mercurii, qui e tubo erupit: ita est capacitas tubi simul & globi ad capacitatem tubi, quae vacua relinquitur a deis presso Mercurio . Quartus hic terminus posito tertio , ut Io Ocio inventus est esse sere Iso a Rogerio Cotes, qui tubum implevit Mercurio, modo quem diximus. Quoniam igitur numerus Isosignificat volumen Mercurii vi frigoris diminutum esse partib. I scieX IO OO , quas Occupabat in calore aquae serventis , fit ut nota gero pertineat ad initium tubi, & inde incipiat numeratio graduum crescens continuo globum versus, contra id quod fit in aliis thermometris, in quibus haec numeratio continuo decrescit globum Q Μi L par.3. art. . art. The Om. 29 Dela. Connoisi. ann. i 64. ῖ Tur. Phys tom. s. q.2o6.

499쪽

bum versus. Thermometra etsi diversis in regionibus hoc modo constructa dicuntur inventa esse non dissentire inter se, quando incumdem locum fuerunt deportata , quod suadet bonitatem theoriae. ss . Thermo metrum Amontonsianum dicitur , quod exco

& Turre 3J. Tubo Amontonsius crystallino usus est, qui in inferiori parte in siphonem eonformatus desinebat in phialam sphet,

ricam. In tubo determinatam quantitatem Mercurii collocavit, quae aerem in phiala inclusum suo pondere comprimebat. Instr mentum sic comparatum immersit in aqua ebulliente, ex quo sactum est , ut aer inclusus in phiala patiens rarefactionem extolleret Mercurium . In loco ubi hic stabat in hac circumstantia , apposuit numerum a Ia , quem constituit in signum maximi caloris , reliquis gradibus inferne positis assignatis pro variatione caloris in aere, qui numquam illum suscipit, qui est ab aqua serventi. Quoniam autem tubus in superiori parte apertus relinquutur , aestimari nequit gradus caloris indicatus ab ascensu vel descensu Mercurii, nisi eodem tempore observetur etiam , quid de gravitate aeris enunciet commune barometrum a Diminuto enim pondere atmosphaerae necessarium est, ut aer phialae respiret quodammodo . & Mercurium extollat, & contra illo aucto magis constipetur , & Mercurius consequenter descendat. Propterea Opus est quoties hujusmodi thermo metrum quis consisat, observet etiam barometrum , & detrahat a thermometri altitudine tot gradus, quot proveniunt ab imminuto pondere atmosphaerae, & contra addat, quot sunt ab aucto ejusdem pondere, cum calorem unius temporis comparare, quis Velit cum alterius temporis calore. Thermometrum hoc non est universale, quemadmodum ejusdem auctor credidit, quia si aer frequenter uno eodemque die diversam habet raritatem vel densitatem in uno etiam eodemque loco, quanto magis in diversis, & inter se longe dissitis. Quare nisi ubique illud construatur , quando aequalem caloris Vel frigoris gradum patitur Atmosphaera , accidet, ut uno in loco , lim elusus in ipso sit aer magis rarefactus, quam in alio. Quod in causa

erit, i Amon. Academ. des Sciene. r Tur. Scien .della Nat. par. Σ.

500쪽

erit, ut ad ulteriorem rarefactionem requiratur longe major vis Caloris uno in loco , quam in alio . Opus igitur erit non solum harometro, sed etiam thermometro aliquo ad hujus constructionem, quae minus recedat a ratione thermometri universalis. Q ic quod etiamsi haec omnia quis caveret, quonam modo cavebit periculum , quod imminet a diversa elasticitate aeris intra ipsum inclusi, quae ut compertum iam est, varia esse potest , ceteris ipsius qualitatibus gravitate & calore paribus, propter immixta cum illo Corpuscula , quorum alia promovent, alia cohibent ipsius elasticitatem . Ex quo fieri potest, ut duo thermometra, etsi in si gulis suis partibus plane similia, & sub eadem Caeli temperie con- nata , iudicibus thermometro & baro metro , adhuc neutiquam i ter se consentiant, quemadmodum revera Gusmanus Galeatius agens de Demometris Amontonianis in Commentariis Bononiensis Instituti ci) invenit in iis, quae consuluit etsi plane similibus, de fortasse in eadem urbe, & ab eodem artifice fabricatis . Uideri etiam possunt, quae contra illum Objecit Lazarus Nuguet, qui novi proinde thermometri constructionem proposuit, quam reserunt

ss6. T M primis, ut advertunt Franciscus Lana , & Beyherus apud A Sturmium a), & alii passim, quodvis thermometrum per gradus caloris expressos in tabella , cui applicatur, indicat quudem incrementum ., & decrementum caloris, non vero rationem,

in qua calor designatus in uno gradu sit ad illum alterius gradus. Quare siquis existimaret calorem hesternum esse ad hodiernum , ut Io ad Ia , quia altitudo Mercurii, vel spiritus vini, quae heri attingebat gradum Io, hodie pertingit Ia, falleretur; Nam variatio altitudinis Mercurii in thermo metris non sequitur nec sequi potest rationem variationis caloris vel frigoris . I. Quia ita corpora