장음표시 사용
131쪽
ti autem, irae a ledicis vitalis di- quod ad vitam colaritandam ordinetlir, non ς' disti iacta a potentia constiiri ce, o distribit trice spiriti tum, quibus pul- sus cordis arteriarum , nee mri esse itur,
i ,tentia motiva alioriam naembrorum clitae ad respirationem concurrunt: ae proin nota est una potentia tu corde reiiciens
cuius actus fini consectio, 6 distributio spiiituum . pulsus eordi arteriarum,&cere bri,S respiratio, sed multiplex tantiimq; abest, ut iit praecipuas animae vegetati uae potentias numeranda fit, ut nec pertineat ad a. imam ve elativam, ut uiset a-tiua est; sed tanta ad vegetatiuatalem, hoc unobiliorem, quam sit anima plantarum di identiscatam cum anima ensitiva non quac linque, sed persectiore, aut etiam cum rationali δε consequenter non inseruiat
rant imoperat innibus animae vellet attua ,
Qua cum identi ficatur, hoe est nutrition , a sed etiam sensationibus' motui locali, a in nobis elim intellectioni, 3cc. i Sed locus postulat, ut depulsu,&respirati oram tuorum Dei mentio est ali-
rustum cordis, tum arteriarum tum etiam cerebri inpru ri ius finit, ii Wrsen nihil in medio, quorum unus dici sole, seu dilatatio,& eleuatio, alte sid Uie,scuis
stricti res , cuius causa sciensi ion est potentia vitalis supra refutata, sed rincipalis quidem est anima, in strii mentalis autem eleuationis quidem est spiritusi qui nativo seniore rarescsns,&4n cras eleuat S dilatat cor, arterias, Statu, dixi finibas: depresso
tri latum,ct situm natura. I ilia z. , ac proinde it clus imipi
ra, coria spiritus infitientis aliquid, prae
ria: c ni id arri, aque leb ait mutatum, cie sit lim naturi lena reducant. Falsum tam est corde spiritum in arteriis conten . . . ii , leni incor, com p tu i irato relabilitaretaerias . Falsum etiali innutriri aere,uc prol)I , ite videtur aereia lensit ili ullo ductu in eo ingredi , aut ullo ea
corde fumosos,sulii: tu, D que vapores una cum aere rei jcienses hes, raeri. Finis a sus uod ad motum Iatat ni attinet,ilicore est, spiritus vitali in arteria effusio in arteriis, S cerebroest tum noui spiritus sacilior admitti, tum piritus ipsius melior conseruatio S in corpus partim per vasorum pDros, partim per arteriarum capillarium extremitates cita fio .Est autem pulsus motus omniato naturalis, non voluit a
ac Respiratio dicitur motus item duplex ex inspiratiosae, qua accipitur aer,
expiratione,qua redditur, constans. In eo aut respiratio, quam Graeci αναπν elo vocant, perspiratione, seu transpiratione quam 'de nauiti π, eho appellatit,distinguitur,quod illa fit,cum aer per O , aut nares, haec cum per corporis poros admittitur,N emittitur: Ac respiratione quidem ea indillent anici alia quorum vehementior:per hii ratione autem quaedam contenta sunt, quorum languidior est calor. Enicienstrespiratiotiis cauta lis is est anima, instrumentalis mula. L L . litur,pr ipue pulmones, qui spiritu innati asperie arteriae ramos, quibus scateiat,deducunt,ac aerem ad impediendit: vacuum attrali unt, rursus' i ad statum, stam litumnalii talem redeu
tes,attractuna aerem Nidunt, utrumque
motum diaphr agmate Q. Dilue adiuuante. Finis respiratiora: est relli erati caloris praesertim cordis adcali ita a, vitam
que conseruand mccc Itali. . Est autem
respiratio motu naturalis, partim volu I .Hellus pro arbitrio variari potet lud hic inter pulsum rei pirati inreludit crimen tacendum est; quod in fatu dum alluc matris utero cotinctur,
'ulsus aliquis est,saltem in arteriis, si nosseritu reuito in corde faetus ipsius, qui n6nis pati post de te litus, spiritui corde
gignit; sed a iratre per umbili cales arte rias accepto respiratio omnino nulla est. is Sed ut ad animae vegetatiuae pstemias reuertamur,earum ninium obie Gaa, sub diuersa tamen ratione ,est alime tum quod ut substantia in partem vivemtis ccnuertenda, ad nutritiam ut quanta quod viventi additum reddit illud maius, ad aram latiuam ut materia denique seminis,ad generativam pertinet Sed presse optum, vi ad solam nutritiuam spectat, recte definitur esse, Quod potest in viventis lubstantiam ab ipso1nt vi uelite conuer
132쪽
plex, purum elenirentu ni, sed ali luci tamdem modo perfecte, aut imper se 'ξ mi stum non quod lit et tamen in stum p test esse aliment uni, sed illud tantum, cuius qualitates a vinentis qualitatibus vinci, de Miltantia in viventis subistantiam transmutari possit cuius inocti auri etiam ali tui. iii erexigua amenta, Spuluere redactum posse esse verosimile est . Nec repugnat idem respectu diuersoriam simul et se venenti in alimentum, me dicamentum nee anima Ialimento, alia quam peros, via, accepto ad aliquod teli 'ntari Ac licet solus sanguis sum-
lota massa venis contenta prima-rὲ Orcili aliis iit a natura ad nutriendi mano tamenta, Ius tanguis siue sunt plus, ut dictuni est illic sumptus , ut ab aliis tribus primariis humoribus in praedicta massai ermissis distin ruitur , est nutri meritumium partium animalium sanguineo si im potentiae niurit tua orpamiam in ani Ilius saliguineis non rectetur eue illud, quod est organum ge- l. e. Ira langliinis recte illud e se dicitur, quod e triuIn. I. arum. per quas sanguis decertur Generatur igia tu sanguis enosus in hepat , sed a cordu venae tamen neque ab hepate,ne t te iactarde, neq; ab ulla ali 2 corporis par te ductitit ,riniam originem tamquam 1
ut a late recte etiam venae, tu Stansui ne extim 'poris partes deterunt,di
epat , ut e terniano a MuU, . qiaae clivium ex ventriculo, int . di hepar de semini. diciis Isti ut oriri arvi blas, . termino a uo: Si lim di . te in sitit, i, - , h lum adepar,d sanguinem ex hepainad alia par
res deue irint, non potius hinc scd stilicii uersa rati ni ,S hi termini quo dici possum
tem potenti ii tri suae organum, si quod assis tiam hepa a iiii ii misit. II erit m non potest potentia uitatiua in organum in alimentum aetei l habeat praesens, ad quod ora inat .lli ames, citis, cui b.vivens ad quirendum alimentum hicitatur. Fames recte ab Arist. ι .de Anima te is desint ira 'net 'tu calidi, sicci siquid escat i nati l aqui ad citium in ventriculo Oilda aliti circupositis ventriculo conciurit, cu noliabet cibia, in quit bl i agit, ii luo cibi qlIἀll. ἀῆ ibi Feratu, aclci de illii: O , vehemeter calefacit exsiccat, stringit,i ccorruetata vi de tristi, illa oritur scit si , leauio lilia ,3 dolor, quo D melici vexantu
losa, i non est aps ctitu iris ScJad inice, uiritus ortus ex edmonia ventriculliid afficiunt di
iis,quia imitatur nazurale, tar maturZm
Tertiad canina , vulgo lupatrandi lato a voracissimis antrualiouc mine, 'ua quis flare ciba vehementer appetit: nue
ob humore Des ita re V a iis verriculo tellte atq; adstringe tricturis retent tuae secui Iouirit ex parie ventricu. I humiditatem fundi Vedia . . lic intestinorum siue ob nimium calorem alimentum bre a resoluente Quartadspi dita Dp rltus fraui, ac vitiosicit, i rius ex Pl
uit tofis humi 1 h. ii ii l. illi lculi lilii . .
133쪽
ut tristis quaedam sensio, in eadem anima, ut caletatio, exsiccatio, adstrictio,corrugatio, vellicatio in ventriculo. t sitis ab eodem Aristotele ibidem recte definitur appetitiis humidi frigidi Per humidum autem intelligendum est humidiim oculentum, fluxile, is sciduna, ad differentiam alterius, ouod dicitur humidum esculentum, consistens, de solidum:&per rigidum , moderate frigidum Non est tamen sitis appetitus humidi, A frigidi eode modo, sed primario humidi, tecundari ostiiridi Ac licet ad cibi attritionem, transmissionem, si litationem, permistionem,S concoctionem, at lue adlecretionem, extractionem utiliorum
chyli partium ad hepar deserendarum
maeis conferat humidum calidum quam humidum trigidum ad siccitatis tamen membrorum temperationem, de ad refrigerationem visceriim, aliarumque corporis paniam, magis conducit humidum frigidum,qu.im humidum calidum . Distin- uitur autem etiam sitis in naturalem iae finitam, in naturalem quae diiplex est. altera sui si perquam solus sapiarii tu appetitur. altera morbosa ex variis orta morbi de quibus medicit. Atque ut sor
maliter apraelitus, Sc causaliter. 1ensatio quaedam est,etiam ipsa est in anima secundrini materiale tamen, quod dicit in corpore hoc est secundum calefactionem, Ilic cationem,contractionemque partium non est tantum iri ventriculo, sed etiam in odibi ha o faucibus palato, lingua,alirri, oris partibus,immo, et in pulmonibus. Ex quibus ficile intelligas, eurdissicilius sitim
quam famera seramus Curti mentes, S tornaenia uti ituri, Epiata, ilici frigido, laborantes et hyaro t. Cur pueri magis famena, quam sitim senti aut iuuenes plus sitiant, quam pueri δε-nes iere plusquam iuuenes bibant: Cur aqua mi vinum P sertim ge-
bri aliquando Potn sedetur 'aliquando le-
i 'Actus potentiae nutritiuae est intritio presse 5 proprie dicta, triplex enim
est nutritio, altera late, i in proprie dicta quae nihil aliud est,quam actio, inanimatum producens sibi siti si uesbi continuans conserua lIio
o ignis nutriri dicitur ecli ili , . l. lle materia, quam in ignem conuertit eam sibi adiungendo altera preste pure tute dicta quaeri eoncomitanter sub tina ratione est mutatio sub alia passio ita Drui aliter est actio, qua vivens alimentum intra se susceptum,concoctum,dis rit,utum d sibi asglutinatum, in suim substantiam conuertit. partes et iisdem siue substantiae deperditas reparat quamuis abstrahendo etiam ab hac reparatione consequente, adaequata nutritionis et entia contit . quae tamen neceilario attingit etiam animam, ut unitur materiae. Ad eam multae requiratur praecedentes actiones.sed infigniores in animalibus persectis sunt octo. Prima in Ore ubi cibus atteritur. secunda in oes phago, seu gula Quacibus motu linguae detrusus in ventriculum trahitur Tertia inventriculo,ubicibus concoquitur, de inchylum conuertitur. Qilaria in intestinis. in quibus uriore schyli partes a crassioribus, ius separantur: sex autem intestu numerantur,cum ventriculo tamen, S inter se uno ducta colit inua, exortus tu duodensi, ieiunuin, ileon,caecum, colon, ructum, seu aluius .ex quibus tria priora, quae raciali ora sunt, maiore i a te in trias steriora, tua crassi ilaeces fere tantum continent. Qirilita in venis naesaraicis,
seu mesenteraicis, per quas tenuiores, S puriores chyni paries ad Lepar feruntur.Sexta in hepate, ubi ex predictis chyni parte gignitur sanguis,ut iupra dictum est. Septam in trunco, ramis venae cauae, in urb. sanguis spirituum uitali uita in corde, in terris content rum lore ni agis etia inficitur Octaua in extremitatio uenarum, quae: dicuntur capellares, ad pom me brorum,ubi ex san sui ne fiuiu, quae dicuntur secundet humiditates, quattuor distin Piuntur; quam in prima sanguinis rubore incandore uertens commune se dae' miditatis retinet nomen altera ros, tertiac ambium, ultimaeIuten appellatur . Ex his tamen octo,duae tantum sunt mutati nes substantiale : una, quae in uentriculo,altera quae in hepatefit quibus accedit in membrurum poris c qui licet sensibiles n5 sint, negaritamen non porunt xterilMquet est ipsa nutritio.
4: ut d a ex principalibus animae vegetat clitiis est augmentativa ecur, C LU, VOI lauis, quae dici sunt,ex. de oblecti .&oretanis volentia: nutritiuae Caled . Eius actus en augmentatio
presse , sexti ueste dicta; luplex enim est
134쪽
quantet inanimati praesertim si sit eiusdem
rationis eum illa,cui additur quo modo a luam alia addita aqua augeri dicimus:altera presse,J proprie icta, quae nou secus ac mitritio concomitanter sui una ratione ei m. itatio,sub alia passio: sormaliter aurem exactio, qua vivens per a Iimentum intra se susceptum,concoctum, distributum, sibi agglutinatum, de in suam substantiam conuersum, reddit suam quantitatem maiore tu,quam esset, Vt mutatio , seu motus
definitur ab Aristotele s. Physcorum tex. ri tum augmentariae, tum dimia uti illis verbis:qui vero motus scilicet secundum
Quanta talem est, secundum commune quicem in nominatus est, secundum autem v
trumque augmentatio, ii minutio is o-i en otii in laeriectam magnituditiem in-cquirendam a uiuente, o supra di
Lia . agmentatio' qui vero ex hac diminutio definiri etiam potest ausn entatio quidem, mutatio viventi ga minori ad mai rem cita litatem facta ab ipso vivente mo to diminutio vero mutatio vi-
ta .lim ad minorem tiantitatem
facta non ab into vivente pere se loquelido, liare siue intrinseco, siue extriti seco
. . tax resoluentes Vt actio des nitit item tum tigmentat lo tum diminutio
ab eodem Aristotele primo de Generati ne rex. x in hunc modum: au mentatio est existentix magnitudinis additamentum lis dii: ericium a vivente modo supra dicit olli minutio autem minoramentum, ii ellige item actis inodosii pra explica- S de iniri etiam potest avementation item acti qua maior, diminutio vero quam in Tedditur quantitas viventis in me et, rnodis supra explanatis. Vnde patet
iritu ne alimenti, seu sub tal viventi,nec ex teusionem a- .lia Il ama extensione quantita tis, ita ns fit maius,quam essetne alur. et culcida durci per totam vita,
ex sic tia Ilegatur, recte scilicet tribus in tota vita distinctis aetatibus, incrementi, conditentia , ct decremetati. Tertio an sit fine internil time saliem per tota mixtemincrementi &scet iam negatur deniquean' ira indo si sit continua. idest successua. 5 non interrii pia, ct ae a uir matur, licet n6 semper i uni fi rmis. Sed praeter continuitatem recte Aristot i .de Generatione tex. x Dad 43. tres affert praecipuas augmenta tioliis conditiones quaru in prima est,ut eius,quod augetur, quaecunCue Pars augeatur. ubi noni ne partis intelli aeda est pars sensibilis ex eiusdem Aristotelis docti ina ibid. tex. 3 3 secunda est, ut augeatur ad umniente aliquo extrinseco .tertia ut id, 'uod augetur, maneat idem ante I post alicti nem; quae conditio ita intelli penda est, ut
non maneat ante,d post auctionem, sede idem proportionaliter dico de nutritione; de quae ademessi potest disti custas ivltoque minus per totam vitam idem numero vivens in uariatum simpliciter tamen per totam vitam maneat idem numero vi
22. Atque ut per se loquendo partes fluentis seni biles omnes simul augentur: ita per accides interdum fit, ut aliqua pars
non crescat crescentibus aliis ratio autem
cur ' iuens magis in longum, quam in lati, aut in Profundum aligeatur, est partim, ainitiosor irrationis maiorem habet longitudinem, ouam latitudinem, aut pmfundita tem, .l deinceps proportionaliter augetur: parii in quia calor quo nutritio,di augmentati Oessicitur natura sua semper sursum potius quantum potest, quam aut in latum aut in prosindum fetetur. Quasdam etiam videre est in locis haud apricis, ut in atriis arbores parum in latum aut profundum diffusas natura duce in maximam Ise altitudinem tollere , quia frigus aeris ambientis i efugiunt, occalorem solis superne tantii mdirecte lucentis exquirunt Fit tamen interdum, ut aliquod viues in latum potius crescat,partim ob poros in latum potius directos , partim ob aliquod impedimen tum , quo accretio in longum prohibetur ' si partes superiores sicciores sint
13 De termino augmentationis vivetium, atqile adeo quantitatis rerum omni linaturalium,qua licet diuersae sint quaestiones,recte tamen coniungi solent, ad quar in explicationem recte distinguuntur quatuor illi termini, maximum quod sic maximum quod non minimum quod sic, minimum quod non quonim duo priores dicuntur termini magnitudinis, alter in
135쪽
trinsecus alter extrinsecus duo posteric- res Parilitatis, alter idem intrinsecus alter virui secus, ita plii losophandii invidetur;
ut dicamuri nullirm quantula 'ut quant unii ostii late certusnterminum ma nit dinis
aut paruitatis imo respectu abiolutae Dei pinentiae nullam rem naturale habere certum terminum magnituditiis,aut paruitatis, di conlaquetricii tillam ex natura sua, leti essentialiter postulare certum termitiuna agnit idinis, aut paruitatis de tacto ta men nullam esse, tuae non habeat:dari etiade facto inter Dilania corpora nummaIimum positiue,quod est coelum inpyreum: S aliquiris mini imam saltem negative, liccoth, tuo non detur aliud minus, licet possit dari aliud illi aequale sed hoc esse inter animata be in animata discrimen i quod animata quidem omnia habent determinatam magnitudinem , o parilitatem quam exeecere naturaliter etiam quan tocumque apposito, vel ubducto ali nien to non pollunt , licet per abso ita in Deii olentiam possint Inanimata ero, suaen iunt partes animatorii in 'aram de iis uimur , cum de aliis, iniunt paries
- edere naturaliter ne postent, modo aliquid sena Per apponeretur, vela ubducere tu illius ex quo ai: eri, vel minui solent ou ilus est Aristote I. r. denis augmentum: in- . a Pit, quousque fuerit cotamen simpliciter etiam
l .habeant determinatam. Paruitatem, quam ex-crncta possunt.
quada in dis eoiit inuatione partium interie;cuiusnaodieit,quae in pumice,vel eo gia, vel panno complicato cernitur:cui repotulet alefactio item late, improprie dicta . Pensitas late,
consitit liniatori propitii inium liter
de eondensatio item lat i 4 mproprid di
liud est , qua in maiori localis partium materrae mmaterialium di cui res ni nee l. I lio it&presse, propi l Densitas prelae, proprie dicta ni illi alii ldist rillam maior laxitas, seu extensio localis earundem p rtium eui respondet condensatio pres se item,&proprie di ba Acrare factio quidem late, improprie dicta fit perdita tionem condensatio vero illi opposita per constrictionem omnim , seu seram i-num plenorum cornu et uit uo tenui, quod facile recipi δε ex A rarita cito pres, interdum
riae . illas tequenter D rmas materiales in illi I. in lates magis explicante, S extendente in ordine ad locum,seu spatii ix lii a motu locali par c, d. ex tedente item ii Orca ille li. seu spatium ita utrare factio In propiue dicta formalia tersit vel caleracllo, non vic lefactio praecise, sed ut explicans, de extundens predictas partes in ordine ad locum, sevi patita; vel motus localis, non ut motus localis precit e, ted ut distrahens, extendes easdem partes item inordine ad loeuin, seu spa tium Condensatio vero illi oppofitarit in terdum a frigore succellitii inducto in narte materiae, illasque, consequenter formas materiales in illam istentes magis c6 stipante. restrin ente in ordine ad loca seu spatium intercium etiam a motu locali parte quant ps comprimente,& rastringente item in ordine ad locum, seu spatiu: Ita ut condensatio presse, de proprie dictamrmaliter iit, vel frizesinio, non ut scire factio pricci se,sed ut constipans, restringens praedictas partes in Ordine ad locum, seu spatiunt: vel motus localis non ut m tus localis praeci se, sed ut comprimens: de restringens easdem partes item in ordine ad locum, seu pati lim. Atque in condensatione, quomodocumque fiat, interuenit dena necesIario penetratio quaedam partiuquantam iὶOn tamen illa,quae naturalitereti impossibilis, hoc est, qua duo plurauccorpora, vel etiam duae , plura uepartes unius eiusdemque comoris extensae localiter, per solum motum localem xon corri-
136쪽
ponantvt in eodem loco, seu spatio praecl-
sed alia naturaliter pom bilis de necessaria,qua duae, uresue partes quant 2 1 tensae localiter Per concensationem aliteriri ne et dictis modis facta poni tum n iur-DO: loco, seu spatio, quam antecedent. iiii ib. intelligere potuis. Primo DP l .antitas ut accide physicii reali ab Oi aliis, de quo aredi estii l lec in rarefactiones res .is P cquiri, nec codelatione illi opo i ii quatitat ulla, naturali. rabilε,is incorruptibile, materiaec cuprius posito aut, qd quatita scisi sit accides 1 h si eum distinctu ab oth. . L . sed identificatu .caret, quantis, de clu
se acquiri quatitate caloris,&Zepeta trigoriri in L per calore, sed nihil Per se acciti iri a r deperdi , qui per motulone uero illi oppositae
de proprie dictases sensibiles, uti n7entatis, e di- .ab his ualde diri. condensatiO- l: sitatis
per accipiente aliqui mare pia ex te. utituri edqi laniateria est potentia triuialue quare est idem densum et ramm45 unx materia ipsoriim est de S. Physic text. s. Vbi densitas, doraritas,inquit, c6Eregatio, de disgregatio Sexto iuxta pridi a intellii' sit i e et illas raritatis, Adestatis defiquae tam ex ea. 8 .citato coli IA Ll l . illiserim tur: raritas ei multa quanticas cuin pauca materia, seu parua materia sub magnis dimensionibus:contra ueroden utas, pauca qualitas in multa materia seu magna naateria subparuis dimesionib. ita ut nomine materii, intelli a tur tota entitas capax extensionis secudum locum nomine uero quartitatis,&diuiensionuextensio ipsa praedicta entitatis scam locu. Septimo rarum,& densu, utrarum, d sum in Oib.corporib. natura lib. siue sublu narib. siue cxlestib. eiusde esse r6nis Octauo idem ratruin, densum sub diuersa rone spectare ad diuersa praedicamenta. Non tamen ex iisdem recte inserastin sanctissi-ino Eucharistiae Sacramento accidentia surnaturaliter subiecto caretia non posse rares eri,is codesari, quocumq: id id in us concurrat, quod Theologorum est expli
16 Reli lii verretatius modo supra explicat a st vitentia si rativa, de culta I spra dixitnus. Instrumentu et is p est semen, actus est gnatio vivuntis presse, S proprie dicta, nox n queoi l sed qua viilens uiuente Persemen ab illo taeei suproducitur, siue lducatur ei uide specie atomae, quae est gnatio persectior,si uesti eiusdem generis, ta est generatio impcrsectior.quae utraque gna tio, sed praecipue prior merito ab Aristot. li,de uita,S: Morte ca r .definitur prima participatio cum calido nutritiuae animet, 2.de Anima text. 4 dicitur natura lim-mum niuentis opus, intellige,illis exceptis quibus idem in diuiduo conseritatur,atque perficitur Generatio autem uiuelitis, quae definitur, pro sito viventis a princi pro viqente coniuncto in similitudinem naturae si uenuinericae, siue specificae , ille ge nericae exui talis processionis, Physsicorum
s fines excedit intra illos tamen continebi
tur ii dicatur,procellio vitientis a princi pio uiuente c6iunctginfimilitudine inna. ccificae, vel genericae: in 6 parti- MOJ intelligatur de coniuctio nes r enieri, per quod uiuente decisum viveus ganerat i est in prae dicaturna id dicatur pater, x zelli sui . n luc equi. itur
137쪽
ticinalisca Miter tamen etiam sumii arnati uri Irtu cla quo,ut de con-c rii ne eul i 'nt plura hic dice in prudens, v c iupersedeo . Tantuadeo viventia, si Quae sint, suae tantum ex
piitri generentur,sin: cie differre ab ij quae generantur ex semine: multa tamen eiusdespeciei generati,&ex putri, ex se mi
1 Ad eadem amaram vegetatiuam pertinent etiam, ita, non quaecunque, sed eius solius propria, mors illi opposta. Uita enim incommuni,nec habet mortem oppositam, nee ad ullam animam perti net,ut eius solius propria . Vita vero in particulari sumpta pro vita antinatorum tam multiplex specie. Se numero est,quam multiplex est specie,5 numero anima; ideque pro I mrtionaliter dico de morte illi op
seu gradu vegetat suo, iram aliis , quia hic est velut fundamentum aliorum etsi nulla in eodem ani at sit horum graducidistinctio pluscita 1m Drmalis,lieu virtua lis Et in hoc setasu recte definitur uita ex Aristot. lib.de vita e morte Ca I in huncta odum: Vita est permansio nutritiuae anima cum calido,N humido In qua desini tione duae etiam indicantur causae longitudinis de breuitatis vitae quae sunt calidum tum calore insto, tum etiam calore infitiete, in quibu calor iii fluens datur, sed prae- calore in illo,ct humidiam, tum radita . . . Um alimentitium csed praecinii radicate Merito tameniden Aristoteles libro de longitudine δ: brevitate uitae cap.3. in hiimido distit, ut quantum, quale,in telligetis esum copiam humidi praeserti in ' er quale vero tem Perie, d ni calori s raedicio hu, irat, ut hunii dum rion sitaqueum, terreum, quod est facile exsis bile, i, cit labile, sed aereum,Pingue, viscosum,tenax lquod non est racile exsiccabile, congelabile atque ex his duob. potius quale,quam quantum causam vult esse lora toris uitae . Vnde rationem facile reddas curani re alia exsai gula parum vivant Cur aquatilia communiter minus uiuant, cru1m terrestria Cur planta longi ris fere viiii vita quam araim alia es alia ad longitudinem, di breuitatem vatae spectantia Pr blaniata,vi, qua corporis constitutio 3 temperie sit longaevior Diutiusne in locis ea lidis, an in frigidis vita protra hatur I similia di tuas. 4 et Mors, quae sermaliter sui apta est priuatio vitae intellige non cuiuscum Jue, sed.quae praecesserit: seu, quod pro eoae maccipitur, separatio anime a corpore quod informaret, siue per huiusmodi separati nem comi patur anima, siue non: causaliter sumpta, ab Aristotele lib. de vita, A Morte cap. 4 in vic: lentam,&naturalem diuiditur, S utraque definitur his verbis: Mors autena, di corruptio , violenta quid Eealidi extinctio, 6 marcor corrum ritur enim Hique propter anabas has caulas quae autem struundum naturam eiusdem huius marcefactio propter temporis longit iidinem facta, I perfectionem ubi per calidum,intelligit inplicite etiam humidum, in quo calor inhaeret , 5 extinctione quidem resert ad calidum, marcorem vero ad humidum , seu Ralorum in huiuido: licet enim hac duo interdum confiindatur pressetanaen, A proprie per extinctionem
caloris nutri dicitur vitrens, quatenus eius calor ad uitani necellarius a contrario corrumpitur: Per marcorem autem, quatenus
humidum ad uitam necessaritim absumi tur, quo deficiente etiam calor illi infitiis ita deiicit, ut marcescere dicatur . Itaque paulo clarius mors naturalis dicitur,cum diuturnitate te inporis tandent calidiim,s humidum ad uitani necessarii ina deficit: quam mortem animalibus facillimam,ae doloris expertem e re Aristoteles ibidem docet violenta autem cuna praedictum calidum, 'umidum adhuc robustum, ac validum a contrario violen
corrilmpitii r quae utraque , ut in an inralibus mors, ita in
plantis ariditas ex Ariibidem appellatur.
138쪽
tu anima, qtiae est principium primum sensus , dupliciter aut sumitur senius ex Aristol. 2. Ani
do pro actu sentiendi, qui dicitur etiam sensatio, seu sensio.&sentire:altero modo pro potentia productiva huiusmodi actus; utroque modo sumi potest in Naedicta animae sensi triue demittione, modi lili tit in communi, seu
ut sensus alterutro ex praedictis modis est preci se De sensibile tamen prius, qu .im de sensu agenduin est hoc autem ab Aristotele et de Aninia ex.63. 6 6s triplex
distingu: tur, 'roprium , colundine, ieraecidens . Dico autem t Iristo te .c 3 quod Irsu sentiri, circa quod non contu git c cipi. Sensibile commune, a lensibile per accidens non definiuntur ibi ab Arist. sed
explicantur exemplis commutua autem inquit ex. 66 motus,quies,numerus,sagura , magnitudo : huiuimodi enim nullius sunt propria sed communia omnibus.&c. S cundum accidens autem, inquit ex s.
dicitur sensibile, viri album p Diaris filius se lidum accidens enim hoc sentit, qtioniam accidit albo hoc,quod sentit S c.
P ,test tamen haec setis bilis diuisio reduci ad duo membra , hoe est ad sensibile per se,&sensibile per accidens sensibile per se dicitur, quod per se terminare seatam, seu sentiri potest ' hoc tunc dicitur pr
prium, quando ab no tantum sensuerterno sentiri potestri tunc commune , quando ab omnibus, vel a pluribus .fie enim limita dum est ea ipso etiam Aristo. lib. de sed si,&lensibit. cape .suod idem Aristoteles supra docet senubilia communia esse communia omnibus sensibus . sensibile vero per accidens dicitn quod non potest terminare visum, seu sentiri per se , sed tantum per acgi deus , hoc est per aliud se ratione alterius,cui coas Litur c
iusmodi sensibile est etiam substantia alia
Quod tamen docet Aristoteles supra, circa seu sibile propria: non contingere decipi, non ita accipieticum est, quasi nuquam omnino id contingat: sed ita, ut iuxta eiusdem Aristriae Ait ima text. I 6 I. sentent ram,circa sensibile proprium raro admodum, quidem circa rationem eius genericam non nisi in illius applicatione ad hoc vel illud subiectum vel locum cirras sibile per accidens s ei nenter circa Sc-s bile commune multo sie uentius ccntin-zat emor. Et quamuis Aristoteles ad expli ..udiim,quae ellent seirsibilia communia tantiim in exemplum attulerit non autem etiam statuerit lota esse praedicta quin ut: , videlicet motum quietena, numerum nyl ram ,3 nragnitiidi neni: ad illa tamen ut e-cipua ¬iora reducta liquo modo ines sum reliqua omnia, qua suiu multo plura
licui, tradicla quin loe reduci potiunt ad multo pauciora Nec lue ullum sensibile commune impriniit ensibus propriam speciem: sed solum modificat, seu determinat speciem sensibilis proprii, si datve vel si non datur,ut paulo Imst dicetur, dificat seu determinat ipsum sensibile proprium.
Ta proprium autem,quari in mimiis cum fibili, loquendo deperie exister arato debet eo quant una: ile Ui Potest tam paruum sensibile eoisum eat.
Rens , quod nullo modo sentar po
3 Pecnliaris vero di Teutias hie est an , quomodo sensibilium priuationes seu defectus debitae eorum adsensus applicationis cognoscantur. Cui respondendum breuiter videtur, cognosci quide sens biliupriuationes, seu desectus prcdicio non tamen 1 sensu externo aduertere, ut quidam dicunt,se a sensibili innoveri. maai Nemoueri deberet fi sens nil est et praesens. Audes, ite apolicatum: led in noni vel ab
intellectu, cui sem et in lirile nil ellua i u
praedicti non suo ita suae Antes et in lirutasaatem, et ad usu conant uni,vel ab aliis es bus interiorio. Proportiolia iter, ut inuo.
ouiam tanaen nec intellectus, nec ten
139쪽
sis cculum .iari percipiunt prim sono, sordei crus pracilesias praesentes , ut medio sensu extaru 3, ni ininae tamen moto, alit Ο- fe az te, qui lim intellectus, aut se
iis colli niti. rtu sensum externum non moueri. Iieciperari, conseciuenter co-
znoscat non esse oti tectum praesens, seu de-brte applicatum I circo tribvitur huiusmodi cognitio cita rnori non quidem post illi t explica xum est ent Et hoc modo intelli-Indiri a. de Anima tex. I 38. ubi ocer, no vi Iu discernere, tenebras, lumen, d non similiter, S text. Io I. A cidio.
ubi docet, visum est visibilio. inuisibi lis, ustum sit stabilis, non gustabilis, diis de aliis sensibus quantilia .ri ibidem explicat inuisibule cluobus accipi modis. Pri in pro priuatic ne obiecti visibilis:Secundo pro ipso obiecto visibili qui deni, sed aegre, I no Hine a i ila laesione ob nimiam obieeti l . vel naria ira
pii, ut ii tia libro tertio, ubi de cineratio Il la suiu, intelligetur. I sensu interii siit dicere , Huin non sit si confuse . niaterialiter priuatis Iles biecti icii ere, triret iis percipit id , cli lcm, de coi sequCntUr noli praetcns, cu non .lcbite applicatum at l. adeo non Ir uens, ut mouet Praesens, in lubite applii, arum, Ut contingit exenipli causa cani sitientum aut lurorem quaeren ti.
33 Sed sciasi Itum pri iratiori
sensile ipsunt positiuum, ut Citi in
cessario a tua ratione miri de t potentiae sciisitiuae: nilli uni se eit, incidiniatur retitiae se insitiuae e rema per species
strilli iti a P ouila . ut uocantilliinctasata litis luminis scini, Sequi dia i latarum sensi
nullae enim dantur huius mirili species respectu sensuit m e nimi, ut ex singulorum explicati Μ 1,atebit Cne
unitur sensiFle quidem , vel per .
supra sensurino facit sens ait eis: de quo nitrea,vel mediante aliqua qualitate senilia
hili a se per medium emphata internae
43 Quomodoci inque alven sens bile potentia sensitiuae unia ruri potentia sensitiva respectu sensationi non est tantum ac tilia, aut tantii passiva sed de activa quatenus elicit, Mi assiua quatenus recipit sensationem respectu tamen qualitatis sensibilis, mana tirsen rio externo recipit ab obiecto, est tam lim passiua, modo qualitas hiriusmodi sumatur per modum. unius, alioquin enim una eius pars in una sensoria parte a recepta propagat aliam in alta, vi facit etiam extra sensorium. sed haec qualitae sensibilis,qua cum ille sit no concurrit ad sensationem, neque ut principiunt totale illius, neque ut principi impartiale, sed solum materialiter, seu dispofitiue, tamquam, inditio requisita ex
parte matri. An autern eodem modo proportionaliter philosophandum sit de phan lasmate necne, in se intelligetur. Interim ex dictis colligi potest nullum dari sensu agentem ad proaucendas species sensiles
intentionales, quas via. dari supra dixi im uero proaticentem sensatio
itu idem dici agentem respectu lentationum, non cile tamen a parte rei distinctilia a patiente, in quo recipiutur sensatiCnes. De sensu comparato phantasmatauid dicendiim uti infra exponetur . Hic de sensatione, de qua multa iam dicta sun duo tantum addiderim. Alterum est inhil repugnare, unum eundemiae serisum nulta obiecta . tum numero, tum etiana specie diuersa ad suum obiectum adaequatume talia simul sentire sensatione, ouae sub diuersar ne, una, militiplex dieii test yna,&quidem, tum realitentum Ormaliter,seu viri ualiter , si a quate sumatur multiplex,tum Prmaliter, seu virtu liter numero, vel speeie in ordine ad mul ta obiecta inadetquata numero,vel specie, distinctii, tum etiam realiter in ordine ad
obiecta in adaequata specie distin ista, qu
rum unum sine alio natura sua videri pota sit,si inadaequale sumatur Alterum est sensationes,non autem species ullas interat nates elle illas, quas Aristri de Anima tect r. appellat sermas sine materia, S ter. 1; g. sensibile siue materia, quatenus sunti recte quadani, seu ini agines eae prelsae biecti sensibilis, carentes tarzen materia,
qualitatibus i Ilis materialibus, quas baec tuna sensibile in se habet. Atque haec
de sensibus tum externis, tum internis incommuni hunc de i sdem in parti-culata , ac prius deeIIC mi Agῶmus. selisus
140쪽
Sensus ex te mi recte numer -- vir quinque,Visus,Audstus,odoratus, Gusus,5 Tactus Atque via visu mnium nobilissim o incipiamus, eius obiectum ibr male est visibile', hoc est d,quod proxime terminatiuum est visionis vitale est: ,
sub se realiter comprehend1t,t in lumeli, tum colorem, idern una cum omni b.
sensibilibus comiti ibus, quae lumen, aut colorem modificant, determinant,ut supra diximus loquimur etram hic tantum de vi Lbili perse,non per acciden Aristot. tamen .cie Anima ex. 66 in illa proposition visibile enim,qiic dicimus est color o ce orae; eατον, λιγο αεν ri xtis iar, in qua subiectu inest visibile cui Graece proponitur articulus,eto, qui reddit eam uniuersalem, perinde ac si diceretur, omne vis bile, restringere videtur visibi te ad colorem, sed vere extendit etiam adjutnen,tum noctu lucentium tum alio rum Omni ul , Pod nomine coloris
rarius accepto , ut saepe alias compre
36 Pressus autem Tumptus color,ut a puro lumine distinguitur, duplex est, alter per maiies is quem quidam periectum coic rem api rella iit quia non pendet ab exit inlcco sed subiecto in quo est: alter non per inanens, seu apparens , quem quidam imperfectum colorem uocant , uia pedet ab extrinseco Color permanens non est lunae,extrinsecum a corpore Opaco reflexu.ut quidam voluerunt nullos in teliebris colores esse perperam assirni tes:sed est qualitas diuersa a lumine naturae, qua ab Aristotele dupliciter definitur. Prior definitio est.2.de Anima tex. 63. illis verbis: Omnis alitem sic enim ex Graeco legendii est, ii im color motivus es eius i id limae um,perspicui quae illis sic assertur Color est est , iram scitu in Postet p. 3. illis ver
e I tremitas quae definitio ab initur Color est extremitas Itinata. At lue in priori quide
I lcuuna illuIII taratu, hoc est com l . . nilm, seu trans parens habens incluod perspicula inconstitui a..ta krOzimo pers Picuum, seudia-
PliaIlum, trans parcns,Per quod scilicet
tamquam per naedium possint alia videri: sue sit aer ecte , tale hoc est habeat tanta
ratione in medii per quod alia videantur. ipsum vero non sit visibile ut aer siue sit imperfecte tale, hoc est habeat rationem, tum me tu per quod alia videantur, tum
obiecti uisibilis,ut aqua, elirystallus, vi trum,S similia . Dicitur uero color motiuus perspicui in actu .idest, illuminati, ut diximus, non sui sit effecti uesproducti uiis, propagativus specierum visibilium ii uetionalita in per perspicuum praedictu, quas species iam supra exclusimus: sed quia non
nisi per perspicuum praedictum est obiecta potentia vitiuae . Itaque intelligendus est color esse motivus perspicui praedicti non effective, sed obiective: ut sicut dicitur obiecti ita mouere potentiam vi fiuam, qua
videtur: ita dicatur obiee iue mouere medium, per quod videtur, quatenus non nisi medio illo est obiectum potentiq,a qua videtur In posteriore alitem definitione per I erspicuum terminatum intelligitur perspicuum non fimpliciter, ted secundum cs, cum addito sic dictum,hoc est ita ex opacitatis admistione epacatum , ut uel non possit habere rationem media , per quod alia uideantur, sed tantum obiecti, quod actsi uisonis terminet vel certe ita sit medium , per quod alia videri postilit', ut ipsum etiam actum visionis possit terminare. Et perspicui terminati sie explicatidicitur color esse extremitas idest, supersi
cies non serni aliter, sed causaliter, qui dei in triplici genere causae,.hoc est materialiter,enicienter, sin aliter,quatenus color,qui hac desinitione definitur,&nona
lius est, quam ille, qui accedente solo tu mine .statim fit proxiine uisibilis est in
corpore perspicuo terminato, quod dixi natas, sumpto lecundum superficiem, non autem secundum prosi indum, ab eodem se sumpto prodiicitur, de ad idem item sic sumptum ordinatur. Vt tamen hac defini tione comprehendatur etia in color, qui in prosundo etiam quorundam corporum imperistiae trali sparentium cernitur Ilomine
extremitatis, seu superficiei intelli eda est non solum stiperficies ac ualis, set tormλ lis, sed etiam potentialis, seu virtualis, e aequivalens. Ex his patet utramque praedictam definitionem bonam esse , sed ac cidentalem , quidem posteriorem ca
337 Idom color permanens in mistis siue persectis , siue imperialis non oritur