장음표시 사용
71쪽
acquistimis,ue preci se, ut deperdit tuu .is. Diuidit ii retiam accidentali reri
Πlen, motiis, seli mutatio in commiani in a. tiaralem 6 non naturalem. Naturalis dicitur,' mesta naturi non tiaruralis, qui
non euanainra , multipliciter subdiuidi notest sed hic libet explieare eum , qui ius, uidi solet in praeternaturalem, ii l tum p re maturalis est , qui fit in subie
non habente ncque inclinationem acti uam, neque repugnantiam positivam ad illum motum, eii lusmodi dicitur esse motus
circularis ignis in concavo Lunae ex suppositione quod fit huiusmodi ignis, ex conca stim lunae, de ovium illud irculariter moireatur, sed cum huiusmodi motus retriignet non quidem motui, sed quieti ignis in suo loco, non potest dici praeternaturalis igni nisi
quatenus non repta nat motui ignis simpliciter praeternaturalis motus est , albefactio verbi gratia corporis natura sua nec postulantis, nec rei jcientis ali edinem. Violentus
vero est,qui fit in subiecto alwnte positiva
repugnantiam ad illum motum, ut motus lapidis sursum. lyn Definitur autem violentum in communi , ut hoc obiter hie dicaturo ab Aristot.3. et hic.cap. I. esse id, cuius princi
pium extrinsecus est, nihilque ad id con stri ille , qui cogitur, velut communiter dicitur id, cuius principium est extra nullam vim conferente passo, intellige non ne gati uetantum, sed sit iu θ, ita ut violeti m proprie, Spretis sit illud , admi passum ita non constri vim , seu non active inclitia , ut etiam ei positive repugnet. Dixi proprie, Δ presse, quia violentum,
contra naturam interdum ab Aristot sumitur latius, ut complectitur etiam id, quod est tantum praeternaturam. ly Diuisio motus seu mutationis in luccessivam , instantaneam, quomodo
intelligenda sit supradictum est. Quaeri tamen hic potest, an successio cuti stipe m tus successivi sit continua, an discreta , seu interritati seu responsio pendet ex dicti
dis de alteratione, augmentatione Interim tamen dicendum est, numma mero Inotum successivum debere habere successio nem continuam noli est tamen successio decilentia motus si ieeesilui nisi sumatur redu- plicatiue , ut successivus, sed proPrietas, naturaliter quidem inseparabilis a motu,cuius est sic cellio , sit pernaturaliter autem separabit cundum tantum amor lita .ltetna, Δ λ ndum
qualitatem, non tamen a mot locali. Quid autem sit meressio die etur alibi. Alias motus, seu mutare is iii comi ni diuisione
qua positis praesertim dieris dissidulate in
habere non possunt, Praetereo.r' ' Vnitas geoerica N: specifica inmetus inadaquat sumpti limitur a termino ad quem intrinseco formaliter sumpto ei uiadem motus, ita ut ad quod genus , speciem pertinet terminus ad quem intris incus, sermaliter sumptus ad illud , ii iam pertineat etiam motus inada quate sumptus. Dixi a termino ad quem intrinseco, i litia extrinsecus non perti iret ad essentiam motus, licet in motu locali terminus ad queintrinsecus explicari soleat per terminum ad trem extrinsecum, qui est notior . Dixi etiam formaliter sumpto quia si te minus adque in intrinsecus sumatur male ii aliter et res quaedam est , fieri potest, ut
sit idem specie in motibus diuersu specie .
Unitas numerica motus in adequato sum iti sumitur ite in a termino ad quem intrin seco formaliter suinpto, ita ut tunc sit v-mis numero motus in adequat suinptus cum est unus numero teranii ius ad quem in trinsecus sor maliter sumptus. Si autem semmo sit de unitate siue generica, siue specifica siue numerica motus adequale sumpti, ea non sumitur a solo termino ad quem, sed
etiam a termino a quo,&sii biecto suinptiis non secundum se, sed ut coiissant adaequata essentiam motus modo supra explicato, vel fiet iam motus adaequale sumptus dicatur sumere suam vilitatem siue genericam, siue
specificam siue numericam a termino ad quem modo dicto, subaudi eduni est tanquaa praxipuo, magis distinetivo,non tanquaab adaequato. i 6 Posito autem uno numero termino ad quem ni otus intrinsec sor maliter sumpto,p itii naturaliter praeter unum numero terminum a quo, ctiam unu nurnero subiectum,de unum numero tenapiis non solum extrinsecum si a me sermo ut de motu successivo, in hoc sensu intelligendus est Ait
stin. . lui3 s. t. 3 . ubi ad unitate omnericam motus requirit unum numero tentii inim ad qtium ., nsam numero subiectum , seu mobile, unum nunaero tempus. ιium ' ro, semen ad unitatem num ti cani amotus , requirit idem Arist. s. Physii: t. 9dc83. non tamen ad vilitatem numeri cana cuiuscumque motus , sed alitum m
tu ne larii, Meterni , quod tamen ip-
72쪽
Atque haec omnia,Ouae de unitate motus dicta sunt intelligena fiunt de motu in cominusii ad motum ore lae dictum, S ad mutationem presse ditiam. Et eodem modo sumptus motus non ponitiar per se in ullo praedicamento,sed reducitur ad illud ad quod pertinet eius terminus ad quem, si quidem sermo sit de motu in adaquate sumpto , vel
pirtim ad illud ad quod pertinet subie una partim ad illud , ad quod perti nent termini, si sermo sit de motu adaequa te
is Contrarii motus sunt presse,vel late qui habent terminos ad quos contrarios presse, rei late. Ac motus ex contrario in contrarium presse dictum verbi gratia , ex nigro in album , vel ex frigido in calidum
neque si unus tantum naturaliter I uetido, sed semper est, ut minimum duplex in tus pres edictus. sis ex contrario persec O,puta ex fris ido,ut octo, ad ea lidum ut octo, ena per est duplex motus presse dictus duplex mutatio,nempestina generatio ac una corruptio, utraque accidentalis . Recte nihilominus Aristoteles quinto Phys.
teX. 47. docet motum,qui est ex vito contrario non esse contrarium ei, qui est in alterum contrarium , ut qui est ex lanitate et,qui est in aegritudinem,idem enim inquit, unus est,esse tamen non idem est ipsis , scut non idem est ex sanitate mutari, in aegritu ditiem Quibus verbis significat motum exsanitate in aer ritudinem esse unum subie isto, id est esse in eodem subiecto, disterre tamen realiter scut sanitas, aegritudo differunt realiter.
is Motui opponitur quies,quae duplex est, altera tua est priuatio motus,3 dupli citer sumi potest, ut ipse motus, nempe, vel inada oua te,de est pruiatio motus inadae litate sumpti,vel adaequate, est priuatio motus adaequale sumpti:altera, quae non est priliati motus, sed permanentia sub forina
vel quasi forma , ut dictum est supra ubi de
M , bile,seu subiectum motus in communi non ita necessario debet sie diuisibile sol maliter, vel iri ualiter, ut si per possibile,vel impollibile hoc enim alibi determi nandum est detur punctum indivisibile se
paratum.non possit moueri motu, tum lationis, non tam ei circularis in seipsum, tum alterationis,tum etiam renerationis, siue accidentali , siue etiam substantialis, formae ta
mentationis , aut diminutionis. is Propositio autem illa,quidquid mouetur ab alio mouetair, si ita intelligatur,ut sensus si quidquid mouetur, mouetur ab alio saltem fornialiter, seu virtualiter, distincto,vel mouetur ab alio immediate,aut saltem mediate quatenus habet ab alio poten tiam, qua mouetur,vera est uniuersa siter &de ornum motu: sicut etiam vera est uniuersa liter. si moueri sumatur latissimc pro fieri seu des endere,vel met.ὶplκ rice pro allici fine Sed in nullo horum sensuum sumpta est ab Aristote I.Si vero ita intelligatur, ut seniam si,quidquid mouetur, mouetvi ab alio plusquam formaliter, seu virtualiter distin clo falsa est nisi restringarur admotum non vitalem, eraeterea supponatur coelum non esse corpus simplex, quod a se moueatur.
Aliter intelligi potest eadem propositio ita
ut sensus sit,quidquid molietur motu corporeo tanquam mobile totale, seu completum qiiod per se non autem De accidens mouea tur, mouetur ab alio distincto realiter distinctione, vel completa,ut intra duo supposita,
uel in completa, Vt inter suppositum, &eius partem, siue sit pars actualis, sue potentiali, Et in hoc sensu,quo eam 7. 5 8 Physic. sumpsisse videtur Alistoteles , qui per
illam intendebat probare , deuenieti dum esse ad unum pri
quam a primo prist-cipio Penderet
nium corydrum, vera est in omni genere motus, seu niuersaliter, si supponatur de C lo, quod diximus conclusi
73쪽
tersum potest, ut patet ex Aristot.3. PhysiteX.34. II Metaph. sum .cap.2. sed sumptum, ut opponitur inito ab antiquis definiebatur esse illud, cuius nihil extia, idest cui nihil deficit, seu mitia quod nihil potest accipi, quam definitionem Aristoteles 3. Phys. tex.62.S 63. merito ei jcit, addit eam conuenire perfecto, Nestoli, sic enim inqnit des almus totum,cuius nihil abest intellige eorum,quae ad eius
naturam,seu essentiam pertinent ut hominem totum,aut arculam,quam totius definitionem habet etiam s. Metant, cap. 2 Ex
propria deinde sententia delinit Aristot. tex. 61.cit. Infinitum esse,cuius semper aliquid Infiniti extra est,&rex.63. Infinitum id est,inquit,cuκ sinit. ius secundiam quantitatem accipienti b. sis mper aliqii id accipere extra est. In qua definitione Aristoteles adda particulam illam secundi im quantitatem quia non loquitur iiis de infinito quatilitatiuo, de quo etiam antiqui ostiebamur sed omissa illa particula, conuenit definitio cuilibet infinito, Millius sensus est,infinitum esse illud ,cuius partibus quibuscunque finitis acceptis, semper remanent aliae accipiendi. Itaq; per particulam illam extra non significat Aristoteles extra
infinitum posse semper aliquid accipi , siue
enim possit extra innititum aliquid accipi siue non, id nihil variat ratiotiem infiniti praecise: sed si nificat prYter quascunque partes sitit ac quam particulam expresse ponit te.
7. eiu idem Lilari, quae ex infinito acccptae sint, rem alae re semper alias ex eodem acci piendas. Sed nomine partis is hac definiti ne Infiniti in commilia intelliguntur partes in conam uni abstrahendo ab eoqire, sint partes scrinales,vel virtuales,actu, vel potelia distinctae,entitatiua ,vel quantitatiuae
cones. l. uae,Vel discretae, Sc.
io Hoc modo explicata de Pittio Infinii ab Aristotcle tradita optinia est.Illud ta-
qui saltatam reiecerit, quia conuenit toti,S perserio, quatenus etia ipsum quoddam im
tum est,&consequenter nito , cum totum
est finitum: aliquando tamEsumi infinitum in ratione torius, M in ratione infiniti praeci se, quae duo valde inter se differiint.Infinitum enim in ratione totius praeter rationem
infiniti participat etiam rationem totius, S consequenter nihil illi addi potest, quo fiat maius in eo in quo est infinitum tot uisinitui ratione infiniti praecise parti a rationε
infiniti tantum, non autem rationem totius in eo in quo est infinitum,S consequenter aliquid illi addi potest, quo sat maius
Hinc patet infiis tum in rationet totius remanens tale non posse suscipere maius, nec minus quamuis si comparetur cum alio infiniat quocunque possit respectu illius esse, vel
matus,vel minus, laequale, Δ horum vnsi-
quodque, vel iniminatibus tantum, vel in infinitati bii Sinuitibus si ut Lifinitura vero in ratione iis hali praecise remanesistate posse suscipere maius,5 minus, S conse- qilenter posse respectu alteritis infiniti cuiuscunqiae esse, vel maius, vel minus,vel etiam quale, 6 horum unumquodsue,vel in infinitatibus tantum,vel in infinitatibu A finitatibus simul, qua ratione etiam in unitum in ratione totius potest esse tale dupliciter, vel in infinitatibus tant lim, vel in infinitatibus,5 finitatibus si irruet. 2D2 Sunt autem necessario in ii olibet infinito infinities infinitae infinitate , sub
una ratione infinitae sub alia finitae in infinitum assignabiles finitates, seu partes sumpto partis nomiaie,ut si pra dictum esto quae
secundum se sunt finitae, S consequenter determinatae,quamuis,ut infinitae, Δ vis nitae in infinitum assignabiles sint indeterminar implicet in Ierminis contradictionem ab aliquo infinito in)arare ollane partes finitas. Dicitur autem fini in in communicii ludiquod vel nullas habet partes, ut punitum, vel habet omnino certas , ct deter
minatas, ut omnes humanae mensurae , sumpto semper nomine partis , ut supra dictum est. io Sed ad infinitum redeamus, 'iuod supra definitum est, diuiditur in infinitumaciuia infinitium potentia. Infinitum actu, quod etia in dicitur infinitum categoremati
dicitur illud, cuius partes actu simul existentes in aliqua differetia teniporis sunt infinitae. Et hi Psubdiuiditur iiiiii finitum eclidum es lentiam, secundum exicia fioi:e in , secundum intensione in . Infinitum secti iidii i
74쪽
essentiam dicitur, cuius persectio essentialis est iii finita, loc subdiuidi potest in infitii tum secundum essetitiam, seu in essentia sina liciter,S in ratione totiu3, Mod scilicet inii essentia continet oinnem Omnino perfectionem,uel sermaliter,uel emineter,quam infiniti rationem patet esse propriam solius Dei de infinitum secundum essentiam,seu ira essentia secundum quid,& in ratioue infiniti praeci se,cuiusmodi esset creatura, quae haberet infinitam aliquam, non tamen omne Omnino periectionem essetntiatem,si daretur. Infinitum secundum extensionem dicitur quod est infinite exteti sum. Et hoc subdiuiditur in infinitum secundum extensionem continuaua, seu magnitudinem,ut est et linea infinita si daretur,& infinitum secundum extesonem discretam, seu multitudinem ut edisent infiniti homines fi darentur Sumitur autem hic etiam extensio late. y abstrahit ab extensione sormali,& virtuali. Infinitum secundum inteusionem dicitur quod est infinite intensu seu habet gradus intensionis, ad eum verbi gratia, modum , quo diuidi com-mtuliter solent,ilifinitos io Infinitum autem potentia,qii dicitur ut iam insilitum syncategorematicumust illud, cuius partes actu simul existetes in aliqua disterentia temporis nuri quam posisunt esse infinitae, sed tantum finitae in infinitum, hoc est finitae quidem semper, sed nun- Quam tot, qui plures esse possint. Et hoc sub
diuiditur in permanen AS successivum. Infinitum potentia permanens dicitur quod p restia Dere nartes per inanentes nitas in infinitum 4 subdiuiditur in infinitum potentia diuisione,&adjectione. Infinitum potentia diuisione dicitur quaelibet magnitudo quatenus diuidi potest linite in infinitum ι; Infinitum potentia adiectione dicitur, cui finitae in infinitu partes disci Iossimi, ut magnitudo,cui finita in infinitum partes,&numerus cui finitae inii finitum 1 nitates adisci possunt Iii finitum potentia successitium dicitur, quod potest habere parte su estiuas finitas ut ne nitum, ut motus successivus,&lciopus, si ab aeterno fuit sent, vel in aternum durarent. Illud hic Silo tu in non videtur, infinitu in potentia iron dici. infinitum potentia,quia possit aliqua lasse totum actu, sed
quia ali liud senaper illi iis remanet, Idod.est in potentia. Quare non est inpotentia periocta, quae tota reduci possit ad actu in ,seu lin- perrecta,qua nunquam tota ad actum redae; polin. ic Atque infinitum quidem in potetia permanEs,tum diuisione, tum adiectione da
rurin natura non tamen reducibile ad am, eo modo,quo infinitum potentia reducit test adactum, ab Asanatura , aut potentia naturali. Daretur etia in natura multiplex infinitum potentia successivum, inuidem reducibile adactum, eo modo, quo infinita
potentia successau reduci potest ad actu ab
ipsa natura,s mundus duraturus et in aeternum: sicut datur in animabus rationalibus respectu actuum quos successita exercebui,& dabitur etia in eo. poribus humanis post
resurrectionem a morte , respectu itidem actuum, quos successive exercebunt matur
etiam in natura de sacto infinitum actu,non simpliciter sic dictum, sed secunduli quid, seu cum addito, nempe infiiiiiii actu in quibusdam sortiralitatibus, seu rationibus sommalibus obiectivi mr maliter, seu virtualiter tantum inter sedistinctis, sed his exceptis non est probabile ullum aliud in natura dari,aut etiam posse dari infinitum actu,
licet nulla appareat euiden rationaturalis, qua id demonstretur. 2o6 aestionis vero est multorum iudicio non dicitis, an doctrinam, istotel de infinito cohaereat cum alijs eiusdem principis s. empli gratia, an cohaeretiter , ex sine Iuda
suorii in contradictioli dictorum asserat nodari infinitum actu infinitum noli posse
pertransiri,S tamen Manduin suis e ab aererno animas rationales esse inmortales,
dcc cui quaestioni respondendum est a uir
io Maior difficultas est, an, quom do Deus copioscat infinitum actu non in se, seu,quod si ipsemet, non enim dubium est, quin Deus cognoscat seipsu in actu infinitu lo extra se, seu quod non sit ipsemet respoudendum uero est Deum cognoscere infinita actu extra se non quidam actu, seu simul existentia a parte rei exceptis tantum infinitis actu ecundum quid, seu cum addito,hoc est in rationi b. st,rmalibus,de quibus supra
sed existentia actu, seu simul obiective in mtellectu diuino , huiusmodi es e n6 solii in possibilia edet iam sutura per totam aeterni. tatem. Hae omnia Deus ita cognoscit,ut nosolum intelligat infinitum soran aliter, hoc est ipsam rationem, seu qu editatem infinitiquam: nos intelligimus sed etiam infinitii terra liter,hoc est ipsum substratii, quod dicitur infinitum: quid aio confuse, hoc est non cognoscendo distincte singulas partes, sed omnes mulier modum uni ius, qu aratio: ic nos etiam intelliginius, sed dii linet o
75쪽
Diιic. hoc est eognoscelido omnes. singulas pamtes per se non successive, sed simul, quos cto nos intelligere naturaliter non pomI
io Dissicilior ad hue eontrouersia via detur,an per ablolutam Dei potentia in fieri possit infinitum actu simpliciter sic dictum, spondendum vero est fieri posse etiam in inities infinita inter se diuersa siue in ma-
inritudine, siue in naultatuatiae, siue in qualibet alia ratione non inuoluente independentiam Dei propriam.
Ο CI nomen malo gum est aliquando
plaorice, ut cum materia dicitur locussorinae , alis uana' proprie, o hic diuiditur in locum circu- scriptiuum, secundum quem una pars ser- malis loci respondet viii parti sermali Ioc ti,alia alii,qui locus proprius est corporum, rumque quantarii m. locum definitiust, secundu in quem aliquid dicit tu esse hic &non alibi,qui locus proprius est aliorum omnium,Siὶa sunt in loco, lacu circumscriptiue, ut in fratragis cxplicabitur. Locus circumscriptiuus alius est artificialis, 1 hic est idem suo vas, alius iraturalis, licio estniateria,nec Orma, nec interuallu illud contentum intra latera sui erficiei corporis c tinentis, siue per illud interuallum intelligatur quantitas, siue substantia, siue vacuuna:
nec est positio, seu praesentia localis, seu ubi intrinseculia sed enit ab Aristot definitur
poris continentis, hoc est superficies prima, immobilis corporis continentis lauare locus phys ctis, seu circumscriptiuus formaliterile essentialiter sumptus, si quidem sitiphusicus,seu naturalis late dictus, ut solum diu in uitur ab arei ficiali includit tria, videlicet persciem,concauitatem, seu aptitudinem ad coitinendum actualixeni in continentia non est de cuientia ullius loci ac immobilitatem si vero sit physicus,seu naturalis preste hoc est naturaliter locato debitus, includit etiam aptitudinem ad conseruandii aliquo modo locatum Corpus denique,cut haec insunt est .materiale loci, conn
o, Idem Ioeus phvsicus seu circumscriptiuus suest physicus, seu naturalis preste, sue late pro cum diuersus,quibuscum partim conuenit, parit m non convcnit con Paratur ita diueria genera, diuersasque disseretias sortitur , de quidem ita ut quod subina. ratione est senus loci, sub alia sit disseretia,
Sese contrario non alia tamen ratione loces
physicus, seu naturalis dicitur ab Aristot. immobilis, nisi ut distinguatur a loco artificiati,seu vase,seu quia noest nobilis ad modum vasis,quod ita institutum est,ut huc it liue transferri possit: si moueatur ad modum vasis, iam non habet radionem loci naturali sed vasis.1i A loco physeo definῖto valde differt alius, quem ad maiorem aph sic distinctionem ' quia ad Metapnys cum per se spectat de illo agere appellare possumus
metaphysicum, cinomine magis usitato. definitiuum, de imo supra diximus,qui licet communiter tribuatur substantiis spiritualibus creatis,tribui tamen potest, debet rebita omnibus, si ite spiritualibus, siue corporalibus,quatenus contilientur in Deo iuxta illud Aet. ι . in ipso enim vivimus, movemur, sumus: irittere rebus tum spiritualibus, ouatenus coiit inentur in ali)ς, vel spiritualibus creatis, ut minor Angelus in maiore,vel corporalibus,ut Angelus in aere tu corrorali is quatenus continentur in adi s spiritualibus creatis , ut lapis in Angelo. Atque hic locus metaph sicus, seu definitiuus non tam sumitur pro termino, siue sor- mali si virtuali ambiente, continente, quam pro spatio, seu i inretii alio reali positiuo siue sortiraliter, si ire realiter extenso in quo ita dicitur inge quod definitaue locatur,
ut non sit alibi iii Loei physici differentiae ab Arista. Phy s. t. 3 Phys. t. .&alibi sex nil merantur,s ursim de Orsuis, ante ret O,de aruis sinistrum sed duae tantum prima sunt differciuiae loci phy sic in communi alta quat-titor sunt tantum respectu animaliu, in quibus solis proprie dantur ante,retro, dextriim sinistrum, nec sursui di deorsum sui it differentiae es lentiales loci naturalis, nisi tu mantur materialiter, seu pro fundamentis relationum sursum, deorsum, ho est pro coraporibus, vel etiam super scietras, non formaliter, sed materialiter luinptis ursa,4 deorsum
76쪽
locus naturali firmatur item mate
ter pro huiusn ioci fundamenti seu cors ore, vel etiam superficies formaliter eii imCinnis locus naturalis est eiusdem peciei fimae Inter proprietates vero loci physici, quae multae sunt, recte ponitur etiam esse mmiale locato, non tamen qu modocumque, sed seci indum superficiem extima accepto. An autem per ablolutam Dei potetitia possit idem corpus cile pluribus locis, dii putandum sibi Theolopoli materia de Eucha- ristia vitio depcscii quibus haud iiiiiiii coni cedimiis.
ii Ad maiorem loci intelligentia agedum est Physico etiam de Vacuo, itiam qua nec vacuum ipsum ita vacuum est, vinen multa illic pium per se citu digna contineat Multipliciter autem accipitur vacuu; erim pro loco, qui plenus sit corpCre Parili ensibili, quomodo dicitur arca vacua, quae
non contiitet nisi aerem secundo pro loco, qu i non coiuinet ea, ad ita continenda est ordinatus, etiam salia contineat; qua ratione dicitur Ciuitas vacua,quando liOli ci tineat Cicus teri Di r loco priuato corpore. seu non continente ictu corpus, quoa ramen aptus est nat viraliter continere, lae heret naturaliter continere quarto Dro spatio carente corpore, di qua uis alia re creata, qu-m posset conti iter , tametsi naturaliter
non postillet contineres quinto pro spatio in tuo nihil sit, Δ quod nihil omnino sit.
Vacuum igitur primo, secundo,, qu .irtoir Odoacceptum datur, quinto vel O modo acceptum, nec datur, nec clari per ullam potentiam potesti tertio autem modo acceptuo u moa ab Arista Phri s. rex o dc finis uri acus priuatus cori ore, de sol maliter dicit
regati Cnem corroris contenti, conu itati uex ut locun artum cor inere hunisi nodi corpus,nec datur m natura nec dari naturali
ter potest inio ab illo aliquant hoste perniciosi uim sic abhorret natua a,vi aliquando ad aditum illi praecludedum grauia tu sum lcula deorsu n. ierantur, e ut irrima frangat tur,&alia aue admirabilia sticiantur. ii Principium aute activum, quo corpora ad vacuum impccliendum mouentur, non cit Calum, nec intelligentia primam excipio tanquam causam uniuersalem ad minus Omnes concurrentem iste forma ipsa corporum , quae ad vacuum impediendum mouentur, nec duplex quod ab alias assignatur, unum in corpore, quod mouetur ad impediendunt vacu uua, alterum ita corpore ad quod mouetur, veri, gratia unum in aqua ascendente pertubiim ad implendum locurelicti m ab aere,qii extrahitur, alienim in acre trahentes sed virictim, videlicet ilhid, quod movet primum corpuis,in cuius locum aliud succedit. diri Potest tamen per Dei potentiam dari intra mundum vacuum, uod naturaliter dari noni sti diximus, sicut de tacto datur exina mundum vacuum quarto modo supra dicto acceptum 5 in vacuo tum intra mundi imi detunt una extra mundum potest D se motus ali liris alterationis presse dicte, e augment. ationis, is enerationis etiam substantialis verbi gratia ignis; itemque alterationis lata dictae, seu intellectionis,. volitionis, S sensa: ionis alicuius, tum internae, tu in externae, non tamen Omnis naturaliter imitendo. Eodem modo no potest in vacito sue intra , siue extra mundum esse motus localis naturali elimcntorum, nec mixto rum,quatenti mouentur motu clemeti pr. edominantis potest tamen esse motus localis violentus elementorum, S mixtorum, si
uest motus localis violentus tractionis, siue vectionis , sue pulsionis , sue vertiginis, modo mobile , si sorie ab alioua parte agat plenum,etiamsi hoc sit ipsum mouens, non sit separandum a pleno qlia causa est , ut
non possit in vacuo naturaliter eis Izolux proiectionis, nisi per Dei potentiam separetur mobile a proiiciente Potest tamen in e utem vacuo naturaliter esse motus progressivus animal tu, si tota sint in vacato nam si pedibus, exempli gratia Fauimentum tangant, etiam
corpore snt in vacuo, progredi naturaliter C poterivit, quemadmodum nec partes corporis, ut manus a se inuicem diuellere quas semel conivi xerint.
77쪽
En pus, . quod dari dubitandii non est, non est, ut Pytha- oricis tribuitur,. sphaera coelestis nec ut Platoni motus sphqrq ccxlestis
nec ut aliis omnis mollis. sed est virecte ab Aristotel. 6. Phys.t Io definitii r numerra motus secundum prius,& posterius. Cum autem ditelex sit numerus, alter, quo numeram ut, laicitur numerus nuntieran N abstractus per rationem a rebus,ut binarius, vel remari ui c. abstrahendo ab eo ouod sit binari uri vel ternarius harum,vel illarum rerum: alter , qui numeratur.5 dicitur numerus numeratus, ct coIWretus rebus ipsis, a quibus no differt, ut sunt duo homines , tres lapides rem pus non intelligitur ab Arist. esse numerus numerans Adnumeratus Nec ab eodem intelligitur idem tempus esse numerus numeratus Otuscua uscunque, sede testis,ek quidem diurni, quo spatio viginti quattuor norarum celestia corpora circa terram vertuntur spectati secundum prius , posterias, quod cum tripliciter sumi possit, primo pro
relatione priori laetis ditisterioritatis inter partes,vel mutata esse motus, secundo inropartibus motita prioribus , posterioribus, tertio pro mutati scute eiusdem motus primribus, posterioribu non sinitur ab Arist. primo modo, sed vel iecundo, ita ut sensus
ni tempus eo numerum numeratum totus coelestis, quemdaxi secudum partes priores, S posteriores eiusdem imotus,Vel tertio ita ut selisus sit te inpiis ei se numerum numeratum motus calestis, quem dixi secundum
id, quod intercipitur inter prius. posterius
mutatum este et iisdem motus quamquam
haec tertia. plicatio reipsa, recidit tandem in primam,quae naturalior est. ar Dupliciter aute in sumi cum possit tempus vel essentialiter,ut tempus, vel accidentaliter, ut mensii ra est , Arist. in, praedicta definitione no: definit tempus sientialiter,seu, ut tempus est te enim defittitur duratio motus successivi intellige anadaeqtiate
impii iuxta supradicta de motu , sed accidentaliter, ut mensura est, non tamen sii 2
cumque Diuiditur enim mensura in passiuam,dc activam,S utraque rursus in iptitudinalem,&actualem Mensura passiua aptitudinalis est res, iii apta est cognosci,c distingui per designationem in certas artes: actuales, quae actu cognita, Si istincta est per designationem in certas partes Mel sulcia vero activa aptitii linalis est res, quae alita est mensurare alia, actualis , quae actu melisurat alia . Sicin autem mensura abi-ua actualis supponit activam aptitudinale, ita activa aptitudinalis aptitudine proxima supponit passivam actualam,' multo magis passiuam aptitudinalem . Aristoteles igitur cum definit tempus, ut mensura est,definit illud. , ut melisura passi ita est non solum aptitudinalis, sed etiam actualis. Quare licui qua iiis alia mensura passiua actualis materialiter diei rem realem quae est mensura, mi maliter vero dicit illud esse cognitum,& distinctum per designationem
in certas parte scita etiam tempus iuret til,
ut mensura passiua actualis est,ina teri aliter. dicit durationem motus, s6rmaliter vero di c. lud esse cognitum, S distinctum per des gnationem in certas partes, quod tamen esse cosnitum,S distinctum, non est en ratio itis, ted denominatio realis extrinseca surupta ac uitione tali. 5 in hoc sensu dixit Arist i Phys. t. riri non posse tempus esses non sit anima, hoc est intenectus numcrans,seu cognoscetis, S distinguens illud per designationem incertas partes,cum alioqui tempus essentialiter sumptum esse postat, etsi non sit anima. .
a s Rursus cum tempus sumptum, mensura est modo explicato,aliud sit viiii ieri sale, seu quod est mensura uniuerialis , de ubique initata quae est ratio cur huiusmodi tempus dicatur esse ubique respectu in
tuum particularium,aliud particulare, leuquod est inensura panicularis respectu alii cuius, vel aliquorum motuum particularium, Ariit in raedicta definitione non defluit, nisi tum pus iuuenale, quod tamen c6ra tauri ad notum, cuius est durat oeciam ipsum est pari iculare . cur autem templis viii uersale diuisum sit in annos,menses hebdomadas,d aes, fund ment ueli in vari; comportaturuix testiunt motibus,cur in horas nulla est ratio, nisi commoditas quaedam par timi L ni inis longarum, nec nimis Dre
78쪽
Et υώ-isio. esse time, quando est tempus ex Arist . . Physt. 16. sed est esse in tempore tanquam in numero, seu mensura. Dicitur autem ab Arist. esse in tempore,ut in mensura, seu me surari a tempore primo ext. ixo illud quod Continetur,S exceditura tempore, ita cilicet, ut detur aliqua distierentia temporis, in
qua illud non sit, 'empus sit secundo ext. iar illud quod paticii a te in ore lioeest, dum durat.&coexisti tempori inueteratur, vel et lain corrumpitur, vel alio modo mutatur . iii uersaliter autem eatenus aliquid dici potest mensurari a tempore,quaten irs eius durarii intrinseca potest cognosci ex duratione extrinseca temporis . Ut aute
motu tempore, ita etiam tempus motu me-
saxari potest ex Arist. .Phvs. t. I 2. Neque vero tempus essentialiter rumptii distinguitur a rarte rei, sed brinaliter, seu virtua liter tantii in a motu neque omne tempus essentialiters iaptum est eiusdem speciei,sed tot sunt tempora specte diuersa, quot sunt motus succellirui pecie diuersi . Utria autem tempus ut species quantitatis,an ponatur ut praedicamento,quando lio loco dice-
etio sed quoniam dictum est tempus essentialiter esse durationem motus successivivi hoc melius intelligatur, explicandum est quid,& quo plex sit duratio ψ quomodo
tempus ab a te mitate,& suo diiserat. Dii ratio illi tu intriti seca rei, quae durat nam de
hac sermo est nihil aliud est, quam perseuerantia inesse, quae maxime proprie dicitur de rebus actu existentibus, ct quidem plasquam per instans, extenditur tamen etiam ad res preterita ,saturas, S possibiles,& quidem etiana instantaneas, quamam unaqtrat tandiu dici potest durare, quandiu habet esse praeteritum,vel ut urum, vel possibile. Duratio tarnen rerum existentium, sue pen manentium, siue successivarum,non differt a pari. rei, sed tantum formaliter, seu rartuat iter ab earumdem existentia. et ii Diuiditur autem duratio in permas nentem, successivam Duratio permanens est quae tota simul existit, hoc est non habet partes,quarum aliae prius, aliae posterius adueniant. dictit pernianentia non distinguitii a Parte iei,sea vatum formaliter, seu virtualitera rebus,quae petari Dent: ira nec succeiuo secundum positiuum quod dicitare-bus,quae succedunt successio tamen rei positiuae supra entitatem rei qua succedit audit negationem, qua cum est una pars illius rei, nondum est,aut non amplius est alia . Dixi
rei positiuae quia suecessio neu S permanEtia reperitur suo modo etiam in negationibus, priuationibus Ratio autem,cur aliqua serma successive acquiratur non est semper contrarium in iubiecto existens, sed aliquando etiam natura fornaae, quae acquiritur Duratio permanens nil, diuiditur in independentem, dependentem duratio permanens independens est propria rei habentis esse independens, idest mi ,3 dicitur aeternitas duratio permanens dependens duplex est, alia enim est propria errum creatarum incorruptibriium, seu ut multi loquuntur, ab intrinseco, seu naturaliter indefectibiliu, hoc est talium, ut non possint destrui S deficere naturaliter, sed tantum summam ratiter per subtractionem concursus diuini conseruantis, haec est duratio Angeli animae nostrae matertiae primae, Coeli,nit,ut putauit Aristot incorruptibile, de dieitur aeuum sicut ea, quae huiusmodi duratione durant,dic utitur aeuiterna: alia est propria rerim com
ruptibilium pernicinentium, a quibusdadicitur aeuum imperfectum ab alias instans
214 Duratio successiva subdiuiditur in
continuam, discretam. coiit inua dicitur, quae componitur ex partibus successivis c putatis termino communi haec est duratio .propria motus successui: tempori Scotinui, qi ioci absoli te intelli uitur nomine te poli s. discreta est,quae constat partibus non copulatis terririno communi, ted terminatis termino I roprio, haec, ut communiter ac cipitur est duratio plurium aerium immanentium Angeli aut animae nostrae sibi inuicem in eadem potentia succedentium &a multis dicitiir tempus discretum, sciat duratio viliuscuiusque huiusmodi operationis dicitur instans temporis discreti posset tamEhaec ratio teporis discreti ad alias etiam durationes sibi succedentes extendi.
Laa Ex his fere patet tum quid,' quo
rupto sit da radio, tum quomodo aetemitas aenum,&tempus inter sedisserant addendutamen adhuc est aeternitatena quadrupliciter sumi, primo latissime pm duratione finita, sed tam ii longissima, qualis est duratio ab initio ad fine ni mundi secundo late pro duratioti finita a parte alite , sed infinita a parte post,qualis est duratio Angeli, Animae nostrae. Tertio paulo pressius pro duratione in finita tam a parte ante,quam a parte post, sed tamen dependere, qualis esset duratio Angeli .g. creati ab aetem, Quarto proprie, preste prodii ratione in filii tata in γ
79쪽
parte ante, qlia parte post, omnino inde pelidente, haec est, quae est propria Dei,
i, reui illine definitur duratio indelaendens; a Boetio autem litas de cos Olatione Philon prosa 6. iiii et minabilis vitae tota sitinui &1Wrfecta posscslio . In qua definitione com- in uniter, merito recepta dicitur aeternitas tota simul, ut intelli iratur non habere su cessionem, licitur persecta possessio veri niscetur independentia. omnimoda inde se-0ibilitas propria aeternitatis presse sumpt . dicitur interminabilis, ut intelligaturio habete vllu in terminum nec a parte ante mccparte post additur vitae ut intelligatur aeternitatem hic defiti ita non esse durationem cuiuscunque entis, sed viventis cuius este est vita. Licet aute in particula litterminabilis videatur signin cateneyationem omnis termini, non ita tamen intelligenda est . taeternitas essentialiter in cliidat huiusmodi
negationem,sed ut sit illud positiuum,quod a nobis per huiusmodi negationem explica
12 Hinc patet recte dici in aeternitate nihil esse praeteritum, nihil futurum , immo nihil quod sit tantum pollibili, Sion sit actu: aeternitatem cite totam simul:5 o ivnia complecti: esse formaliter durationein ipsius Dei infinitam, inuiden in ratione totius tam a parte ante, quam a parte post de totam simul existentem independenter, non tamen esse mensuram et iisdem Dei. Sed preter hanc aeternitatem propria in Dei, duae aliae a multis Theologis distinguitiatur temnitates participatae , una quae idem est quod aeuum de qua supra altera , quae est duratio operationis perma nentis dependentis, ex se tamen de potentia O dinaria interminabilis a parte post, cuiusmodi eit duratio visonii beatificae, sed haec duratio non dis it ab aeuo
corpus naturalesii Fc muni pertinent, ad ei iis pccies veniendii est sed mi aedam prius de munuo in nrite si
attingenda. Multiplex aut praesertim a nudPlatonicos, iatres distingui solet insau . alius enim dicitur Arche tu pus vel intellectualis,di a quibusdam ultra munda nur, li1ii est ille ipsa,quam ha laeta circinundi quem conclidit: de quo lenanter mitti ius ibo ecori solatione philosoPhrae metro . xi. Deum alloquens Tu cuncta superno Ducis ab excplo, pulchrupulcherrimus ipse Mundu metexerens, imitiis ab l
ctes quinq; simplicia cors ora , hoc est quatuor elemeia,S c lit,inil ab Aris pluribus locis elementum, Mundi. s.api ellatur: alius paruus,qui est ipse homo, ixin ,-- 1 Gra eis dictus alius deniq; magnus, iii etiam absolute Mundus, uniuersitas, velint itersi inara , S in libello de mundo ad Alexadrij
agmentata, atq; ex iis naturis, ii interea continentur:S aliter, rdo&dii estio uniuersorum, quae a Deo, Δ per Deum asseritantur.
ci agere:aliqua in de Mundo magno 1eiide rerum omnium creatarum viii uersitate ab re u nerit in ri .ecium ait erre,antequa pii sic eius paries proponantur Magnus igitur
in udus deici cio quide unus est,quidquici Democritus, ct alii quida innumerabilium muta
ut ii potuerit eis plii: qua via , ut male tibi Arist. persuasit per abi Olutam ii Dei potetiam potuit te situ pluies dari Lundii Leuidens est . Et licet Mundum de saccio vialium esse ex solo luminc naturali cui denter demonstrari non possit qui tamen elle
plures allereret, unieritatis, etiam sisteudo in luna ille iraturali, notam noriefiugeret. Vnus alitem est mundus unitate ordinis, seu aps regationis Orditiatae, ut cetercit , vel Respublica: quoad corpora vero , quae continet,
80쪽
est etiam unus tuna conti edatione, iam admirabili clii adam cohaerentia, se ii coluiex: ne,qua fit, ut nullum corpus abolic ni alio separatum conssistere, immo nullum non undique cum alii, contiguum s uno excepto vitim corpore secutidum extimam si perscida colitistere naturaliter possit linen Anexio nihil est a parte rei cill--l:ib ipsis corporibus ita an auctore naturae conditis, ei conseruatis, ut omnia simul semper conisilent quid unum contiguatione sine ulla vacui interpositione, idque ad ipsus mundi om
xi Ide in lindus dicend: -lute perfectus: A quidem quoad Μ: l Messentialem, ita abit olute perfectus cit, ut magis perfici nullo ino nollit quoad perihcii nem vero accidentalem est quidem absolute persee us, non tamen ita, ut magis perficino pollia atque ita comparative ad seipsum accidentaliter et ii polliit dici no esse accidciat aliter ic mi Posset etia Deus creare alios munia os,qtio ad omnes substantias, Omnia accidentia essentialiter diuersos ab hoe mundo, At simpliciter illo perfe-fectiores, quorum comparatione hic non esset dicet idus IV rsectus.128 Uamuis autem Aristot quantum ex eius libris conis psit, existimauerit Mundum ab aeterno fuisse ,e in aeternum duratu rum e sic,probabilis tamen est eam non adeo hebetem fuisse, ut non intellexerit ratis nesa se allatas ad probandam hanc mundi a ternitatem, nyene sinpliciter de monitratilias, esto sibi persuaserit aliqi iam ad homine saltem cocludere.Tatum vero abest, ut ulla, vel ab Aristotele,vel ab alio allata sit,aut ars erri possit ratio demonstrativa prona udi aeternitate ut nulla sit quae non facile solui pota sit,sicut nulla est quc cum veritate non repupnet. Nec aliaeterno igitur undii, tui secue nraui partem , sed citus de nouo a II illus : nec duraturus est iii aetem uin
citaui statum, quem de facto halbet licet duraturus sit secundum aliquas sui partes. Et vero etiam iii mine naturali, non solii probabiliter, sed etiam euideliter cognoscii test, Munsum nec ab aeterno huc vique naturaliter durare potuisse, nec naturaliter durare polle in aeternum iucundum stat unl,quem de facto habet,non poteti tamen lumine naiaturali euidenter, sed ad sumnium probabili ter cognoscimundunt sane inlecuit dum aliis cli Dartes non utile ab aeterito licet cuita en Olci possit secundum aliquas sui Panes naturalite duraturum in aeteri .um.
x per absolutam autem Dei potenti 1 potuit Mundus esse ab aeterno, quo ad omnes sui parte . non solum permanentes,sive coraruptibiles,siue incorruptibiles, sed etia successiiuas quasciiq; 'particula ab aeterno sumatur,ut si nificat fuisse ante di irationem a parte ante infinitaria sumptam Praeci se,ut infinitam,Verbi gratia, ante in filitas diurnas circulationes.Non potuit tamen esse ab aeterno,quoad res succellitias, vi successi uas, sed talitum quo ad permanent c, si Dateticula ab atem sui natur proprie S presse, ut signi fi lcat non solum fuisse ante durationem parte ante infinitam, sed etia in non habuisse ante se aliam duritione neque infinitam , neq; finitam etiam instantaneam quamuis assi gnato secundum nostrum intelligendi moduinstanti aeternitatis a parte ante, post illud immediate potueri teste mundus etiam quoad res successivas ut successuas quascum
23o Vndi celsissima S lon-I: maxima pari ad Phus cum pertinen Scoelum est, te cuius systemate, incorruptibilitate,vel corruptibilitate substantiali, soliditate, uel liquiditate quoad partes, qliae no sunt astra,&aliis multis, ita Eex his consequuntur, vel cum his necessa i4oconnexa sunt, iocitae sertim tu in ore multorum merito excitarunt ingenia dabit mihi bellienus lector hanc veniam,ut ineam mihi ad hii criniam iustis de causis reseruem .premere quaeda in repraestat , qui promere presertim quil, dic ipsa, quo maiorem a re veritatis climendatione ,eo mitit te falsitatis suspicione relinquit Agit de Oxio Arist. in libris quos ab illo inscripsit, quorum a mei subiectumno est, ut quidam uolunt cretum Perse, elementa uer per acci dens, hoc est in erratiam, ii, vel quia eorum cognitio ad creti cognitionem conserat, vel quia sint materia, ii quam eclum agat se: iuniuersu in leu nitidus simpliciter sic dictu si