장음표시 사용
151쪽
Uca Rationam non o vnes eatiras proximas investigore potest sed de lis tantum planomem constItu Te, Fcce IIImotus legibus Iujiciuntur. SUnt autem plurima in Physica , ne dicam innumerii, quorum ne proximas quidem caussas pericrutari in mus murusinodi est adtrini munerici, declinario magnet ca viritu lactrica , inique phaenomena, aliaque sine ullo fines quorum hypotheses multae serunturi, ingeniosae il- quidem ac elegantes , sed ad summum possibiles , non
verisimiles, inuae experimentis non comprobantur. Propterea multo sapientius fuerit eiusmodi quaestionibus abstinere, quam tempus inutiliter consumere, nec is tironibus verba dare. De quibus cum suo loco simus in Physica disputaturi, talibus inmorari hoc tempore non est nece ite Tantum Proseremus quaedam , quae ostendant , de quibus rebus decernere cum quadam firmitate Physici possint. Porro si ea , quae in Physicis accuratius is cum qu
dam specie firmitatis seu certitudinis ipsi Natura interpr te ac Physicae dictatores constituere solent, examnata vom auerimus, reperiemus, ea tantum esse, quae certis motu μνιμ sibiiciantur . Nam cum phaenomena omnia Physici i)aio nisi motu locali fiant relinquitur,m: ex legibus minetus, qua ad omnia cyrpora pertinent, quasque egetum
raser vocant , certam phaenomenorum rationem reddi non posses. Sed haec ulterius exponere necesse est Omnia in Physicis rebus estici motu locali , nec illi, qui Notus scientiam abstrasti ideis suis postposuerunt, nesare ausi sunt. a Id exemplo setis semiliari demonstra .
I Phaenomen dicuntur res omnes amates , quae fissi σ3ercipiuntW quare pleraeque legibus certis motuum subjectae
152쪽
mandatum accessione succi nutricii explicatur, augetur, caulem, truncum , ramos , Olia, gemmas, flores, ac Θuctus edit , paucis annis procera arbor evadit . Haec ni tu locali effer, nullus est , qui non videat nam illa ac cessio partium ad partes, perspicuus erictus est motus ti eatis . Fac arboris istius truncum abstinaas , ut inde fiat stamnum, quod longa annorum stri usa tuo, tum rum esse possit , usque donec lignum tinea , carieque comsumtum pulvis minutissimus evadat; vel lignum pium igni admotum , consectum cinis fiat . Me item omnia , ut
ita sensu perpetrentur, tamen ex motu locali nasci, evidens est. Nam cum aeris, Mignis partes agitatissimae illae quidem i lignum circum fistant aditum sibi per poros liagni in partes interiores iaciunt, has agitant Perpetu PPartes salinas, oleosas , queas, quae quasi gluten quodaam terrestres ligni particulas conjungebant, alias ab aliis discernunt, leviores aliis faciunt, Min auras e riunt quibus spoli tae terrestres , discretae remanent, pulvis . Similiter de ceteris essectis in Physicis est judicandum : qui , ut primo adspeeti divera ratione an , tamen si ad ex me revocantur, locali motu seri certum est. Haec cum Physci acutiores diutissime confiderassent, non illi, sesum perspicue cognoverunt, omnia in Natura fieri motu lorali sed illud etiam feliciter animadverterunt, certis constantibusque legibus emi omnia. Nimirum si s
me Brasi di terrae mandaveris , ut aliis , Maliis liquoriabus terram hecunde , vel nihil omnUno nascetur, vel si
aliquid, non laetuci, non fiaga, non allium, non aer, sed brassica nascetur. Si Canes marem dc seminam miscum ris, non lepus, non eles, non simia nastetur , sed canis Ex quo essicitur , certas invariabiles leges esse praescriptas generi viventium a conditore Naturae.
Similiter de in nimis dicendum est quorum singula
153쪽
Mnera certas leges habent, quae leges ad omnia pertinent. qirae, eodem genere continentur. Videlicet corpus ex aluto cadens , aequalibus temporis partibus certae longit dinis spatia percurrit nempe si prima parte I pedem curserit, secunda 3 currit, tertia , quarta et , cita cinceps.
Haec non uni corpori accidere, sed omnibus, quae ex alto decidunt , experientia cognitum est. Est igitur haec te generalis gravitatis corporum decidentium . Item cum corpus in alluc incurrit, non alio talio modo se habet, sed semper eumdem essectum generat, pro ratione corporis vel duri , vel mollis, vel elastici r pro ratione maioris , aut minoris ponderis , maioris aut minoris eorumdem velocitatis. Adeo ut , positis iisdem circumstantiis , quo velocius co Pus durum in aliud quiescens incurrit, eo maiorem vel
eitatem illi inprimit , quam corpus aliud tardius se movens: quo maius est corpus motum, eo maiorem vim alteri impartitur cetera hujusmodi in itaque certio' exploratae leges sunt corporum motorum Quare qui leges generales motus senstis corrum tum consistentium, tum fluentium compertas habet, is quidem, quid omnino evenire debeat, positis italem adiunetis, e to praedicere potest id est phaenomenorum , quae se Srre
possunt in iisdem circumstantiis, certam rationem reddere potest omnia enim, quae videmus, easdem leges servare, experientia est demonstratum . Ergo ex analogiae lege, quid int:ili casu accidere possit, in ullo errore dicere valemus Est enim in Physicis Analogia unica , . expedita Via quae nos ad interiora naturae si non omnino certe, saltim et smitiiter, tutius perducit. Et hae de generalibus. Hinc e contrari essicitur, nos peculiarium legum,
tus , quibus singula phaenomen in rerum natura fiunt , nullam notionem habere: nam si talem haberemus, ibin
nomen ipsa rem intelligeremus is ea multo ante praevidere, s praedicere possemus, ut de legibus generalibus diximus huc usque . Nec inmerit, Cum enim leges gene
rates diuturna observatione rerum sensilium, similiarium Wrspeetas habeamus ; cumque singula phaenomena , quae in Natura eveniunt , horumque caussae sensibus non subjuciantur; siqua verosnsibus vel microscopi , vel telescopi , vel alterius machinae praesidio supponi possunt , alia sunt , quae non nisi extremam rerum iaciem nobis ostendant s
154쪽
ata DE RE PRYs rea dantu relinquitur , nos lexum peculiaris motiis noti neni claram non habere . Aliquo exemplo id ipsum clariusticiamus Tinea verbi causta, qu vestres rodit, animans figura e cilindrica , octo habet pedes, se prope caput Promcaudam duos . Nuda nata jam sibi vestem ficiendi artem novit, eamque illico iacit et sed tali modo corpori accommodat, ut largior in meai corpore , ob maiorem ambitum corpori prope caput, caudam restrictior sit. Ut tempore corpus longius evadit, ita vestem ipsa ex utraque Pa te producit intus quoddam ericum ab eadem Tinea pr seelum ei r extra lana est, quam inea ex rebus sibi O testis miro artificio carpit Habet enim Prope caput comnua duo eu brachia ad Brmam Brcipis, quibus pilos Ianae vellit, cadaptat sibi Postea Vero quam ad caput vestem produxit, miro quodam modo se torquet ad caudam,
ubi vestem etiam auget. Illud autem mirabile omnino est, ratio nempe, qua vestem ampliorem iacis . scindit enim illam persendiculari linea a capite ad caudam tum mostum illi adsilit . Videas interdum vestitum certi coloris
Astum vero alterius coloris , pro colore lanae, vel serici, ex quo si ustum sumit . ulta alia mirabilia in hoc casus odere , accuratillimi Recentiores demonstrarunt: 1 qui Tineas vitro inclusas cum sedulo conservassent, objsitis varii coloris frustibus, animadvertere Potuere, quo ordine&ratione opus suum facerent Haec, quae microscopi accuratissime sunt observata ostendunt, has fle leges in condendis vestibus inearum rpropterea analogiae ope de ceteris Tineis id ipsum praedicere possumus. Sed quaero: Haec, tuae huc usilue de Tineis sunt explorata, rem ipsam Plane exhauriunt, adeo ut v re dicere possimus, nos rem omnem istam mente esse complexosi nihil minusci sunt enim generales tantum leges Tinearum, quas microstopium nobis conspicuas reddit , nee misi minimam partem historiae inearum iacit multo plura tamen ' invisibilia investiganda remanent in historia Tinearum, quarum indagatio hucusque ficta non est: tas nec in hominis potestate est . Ignoramus enim , quo 1 I lemoiro deo Academi de sciences de Paris a M.
155쪽
modo inea sericum filum ficiat,' emittat qua ratione lanam , ciericum conjungat quo pacto vitos lanae a sua , vestem reta conscindat is cetera , quae microst
Pium demonstrat. Sed finge te tam mirabile microstopium fabricare posse, ut omnia vel minima Tincae oculis tuis queat offerre. Quia tum an ideo dicere polles, inearum naturam omnem sae proprietates tibi cognitas est, minime gentium . Tale anim micro scopium in il aliud praestare poliet, quam o scuritatem , ac hebetationem Vilus lupplare id est, minima illa , quae oculorum aciem fugiunt , sub maiori moto
oculis exponeret. Non aliter ac si corpus ipsum satis comspicuum esset, utiles, ut canis, ut equus, mole sua mios nostros seriret. Cum autem nos in teles, in cane, in equo , dum viventes nobis a Myrunt , non nisi externα quaedam percipiamus ita microscopium illud non nisi eriternam historiam ineae posset offerre. Age , fingamus tale microscopium , quod etiam partes internas ineae, cultro exilissimo quodam ne ullus iam sit mirabilia fingendi modus' divisas exhibere oculis possit, ut in canis anatome evenit. Quid tum p ineae anaintomiam quamdam , ut canis, oculis hauriremus, nihil praetere . Nam ut in cane internam partium strueturam nitus ignoramus, ita in Tinea non nisi partem aliquam historiae naturalis notam haberemus . Quod etiam in ecluo , in boves, in elephanto, ceterisque vastae molis animantibus usu venire solet : quorum partes maiores tantum conspicismus, minores illas di minores discernere non possumus. o si microscopium tam acutum , tamque incrediabile cultemus , quod non modo historiam omnem exter . iam ineae , ac vivendi rationem ; nec sesum anatomen Tineae perspicuam sectat , ut in animantibus vastioribus evenit; ex tale, quod partes minoresin minores detegendo, tamdem ad ultima corpuscula deveniret, quae talici
gera moverent, ut inde singula animantis membra, si guli humores hic illis legibus producerentur, donec tota
Tnachinatio ineae compintreretura Fateor ejusmodi micr scopium veram naturam ineae , id est veram illius fibriacam, leges nobis demonstraturum ex quo u .licare ceristo possemus, qua de caussa tales proprietates habet. Salciun talo mic scopium abricari in hac vita non possit ;
156쪽
a 3 DE RE PHYgre Afit, ut Iegum motus, quibus fabrica ineae conditur rideam 1Hillam habeamus legum vero, quibus regitur, constervatur, non nisi ideam illam habeamus , quae microscopio consequi potest, quae certe exigua est nec nisi leges paucas, di magis gener te ostendit, tu nihil praeter exiguam partem constituunt historiae naturalis inearum Eodem modo de ceteris S animantibus, Winanimis, quae obtutum oculorum fugiunt , est iudicandum AEirae Arte microscopii auxilio objicere oculis valemus, nihil aliua in iis deprehendimus , quam generales quasdam leges, qu- vix corticem minimarum rerum nobis orserunt interiorem
naturam , legesque peculiares omnes non osserunt. Quas nisi cognitas habeamus , frustra de singularibus pha: --nis nobis proponemus judicare. Ergo ex legibus tantum generalibus motus aliquid in Physicis certo decernere Pol sumus . Cumque ejusmodi eges non niti ex plurimis obtervationibus in singulis Physicae partibus cognosci, colligi possint .consequitur, plurimas observationes diligenter esse instituendas, quo ac
lius aliae' alia leges magis abstrusae detegantur , quae nos doceant de rebus singularibus A sensilibus certius iudicare sed in hoc negotio, ut iam diximus, parum adhuc habemus prosecti generales enim leges omnium corporum quasdam certo intelligimus peculiares vero, Θα d singulas species pertinent, paucas post tam longam o
iervationem notas nabemus tametsi multo maiori num
m istae sunt, quam generales. ιγ Sunt itaque hae leges Physicae studios eodem ordine
addiscen lar, ut in phaenomenis, quae occurrunt , si non certe perspicue, saltem verisimiliter constituamus . e primum Gencia es illae, quae ad omnia corpora Pertinent consistentia, fluentia in em clariores sunt hae sane plurimis experimentis, S notioribus confirmatae reperiuntura propterea certiores reliquis sunt . a item solae suificiunt ad Gluendam rationem rerum Plurimarum sensilium , quae humano generi utilitates non Poenitendimpariunt, ut intra demonstrabirur . Dein-
157쪽
Deinde leges teneriae singularum specierum, Mae, bis tot accuratissimorum Physicorum laboribus huc usquo inventae' cognitae sunt, ipsa sunt retinendae, magis magisque conlirmandaeci quo certius, accuratius de similibus rebus deliberare, alias alias utiliores observationes
sicere valeamus. De legibus vero peculiaribus, quibus singulae res conditae iterunt is ex quibus, veluti e Bnteis principio, proprietates omnes rerum animatarum, inanimatarum di manant omni Ito scientiam desperare possumus,
rit aestimare voluerimus sine ulla haesitatione videtur pronuntiandum, physicam Rationalem , ut nunc se res habet, multo breviorem esse, quam suspicantur plerique, non indoeti modo , sed etiam eorum plurimi, qui una omnium consensione summi Naturae interpretes haberi lent. Quod ex antea disputatis ita evidenter proficiscitur, ut rationum momentis id velle conficere, & accuratissime
demonstrare , vel ipsis tironibus inutile in inopportunum videatur . mare sat erit, quaedam , quae id ipsum tir num animis altius defigant, praetereundo memorare: prinpterea quia eiushiodi notitia quam maxime ad recte in Physicis iudicandum facit. Principio, cum tanta si obsturitas phaenomenonim, quae identidem se inerunt, quantam vix umquam pro rest
dignitate exponemus, ut antea demonstravimus 3 1 r linquitur rerum caussas, quae nobis omnino sint exploratae, tam parvo numero esse, ut pudeat hominem Phy1icarum eterum studiosum ignorantiae suae . Quare si erit aliquis nullo praejudicio impeditus, ct in Physicis recte subadius, qui
158쪽
43s D TRAPHYs re Aingenue a bona fide percensere voluerit, ac ad ea Iculum
reducere phaenomen omnia , de quibus vere dicere possumus, haec citabunt tum etiam illa, de quibus saltim dicere possumus, haec να milia sunt, id est ex an clogiae lege verisimiliter dicuntur cis sane .inta admiratione tene-hitur ob paucitatem eorum, ut facere non possit, quin ri- cieat arrogantiam illorum, qui se Physicos esse omnibus numeris periectos , jactanter clamitant. Contra vero mir
bundus intelliget , pleraque, quae a multomim libris userunt, verba esse omni si vilicandi potestate vacua: quα tamen illi pro exquisita anteriori Physica nobis venali re non cessant, idque fidenter adeo, ut mirabile dimi via
reatur Maiae cum ego apud viros doctos epissime disputarem, A quae inde 'nsecunturi expenderem mirati sumus omnes' hominum vanitatem, qui ea se scire simulant ,
audaster doceant, quae plane nestiunt temporum in elicitatem, in quibus ornamenta virtutis non verae virtuti, non illis, qui ceteros sapere doceant, tribuuntur: sed hominum temeritati, maxime eorum , qui quo indoctiores sunt, O arrogantiores evadunt i atque dum ceteros prae se contemnunt, sua vero astantius extollunt, aditum sibi actanagnas pes,' honores Parant quibus decoratiis munit , de rebus maximi momenti, vel capitis , vel oculorum nutu , idque nemine ridente, decernunt Sed haec lo gloris sermonis sunt hoc tempora non necestari, Adhropositam orationem revertor. iniam mira st paucitas phaenomenonim , ouorum caus vel certo cognostimus , vel verisimiliter adsignare pos itamus; ipse singulariun Physicae partium traftatio demo strat:4n quibus, qui recte philosophantur, aliosque verborum iisolentia decipere recusant, post addit 'tas Physicorum
sentcntia , atque earum infirmitatem demonstratam, saepissime nihil habent , quod reponant , nisi vetus illud , Non
liquet. Id omnino evenire debere, nec aliter fieri posse, ea , quae supra diximus , etficiunt . . Ignorantia historia Naiseturae , quae ficit, ut non nisi pauca phaenomen , eaque ma :is conspicua , noscamus. 2. Ignor in Ila caulsarum e rum phaenomenumina , quae oculis ipsis vel nudis, vel vi
tro adjutis A Grumi quorum non nisi paucissima ad ex
159쪽
mmi revocare ostumus . . Ignoranti earum legum, tus , quae omnino ad recte de singulis iudicandum sunt, cessariis mos enim tantum leges generales aliquas demo stratas habemus, ex quibus quorumdam pluenomenorum , quae sub eodem genere continentur, rationes adierre οὐ sumus sed hae non sumiunt, ut singulos aturae effectus intelligamus exponamus. Aliae sunt peculiares leges, alii motus compositi, qui partes internas agitant, c ex
quibus hae rerum species, phaenomen proficiscuntur Dum autem harum notitiam claram, distin fiam nota habemus , nihil recte de Viribus, octionibus earum constituere Ossumus. Quare tametsi hac aetate I tam multi exstant Physicorum libri , ut eos euumerare velle esset infinituma quique vel indocto cuique maximam spem faciant copiosae, o exquisitae Physicae cons uendas tamen si rem pro merito aestimamus, reperiemus , ejusmodi multitudinem nihil minus, quam quos sibi pollicebantur, praestare . Nam omnes illi libri vel si ritu Mara μου - . seu historiam Naturae tradunt, haec maior pars est; vel phaenomenis per viam indicatis, I stem excogitant , quae illorum rati nem exponant . Illi etsi multa dicant, tamen si ea , quincerto narrant, perpendimus, pauca adhuc de rebus Noturalibus nos docere potuerunt. Hi vero δε numero a ciores sunt, . si eos diligenti examini subjicimus; si ineptias, logomachias separamuc; si ea, quae perspicuo demonstrata adferunt, vel in quibus verisimiliter philos phantur, eligimus, seorsumque litteris confisenamus; tam pauca nobis pariunt, merito ut dicere possimus , germa nam physicam Rationalem in tanta scriptorum copia tam
brevem, exilem esse, ut nihil brevius ne cogitari Ndem ac fingi possit. D multo mirabilius, Vincredibilius videatur, si Nienis Philo his partes in Physica comparemus . Nam Lutea ars est illa quidem Recentiorrum opera iam in ruino lumino posita: A quamquam non omnia, quae ' currere possunt, explanet, nec memis agendi modum ps,uus cognoscatu tamen ea raram tradit, quibus ia
160쪽
33 Dan a PRY sic Aomni vitae parte vel verum certo indagemus, vel verisi mile adtingamus: in minus , adseverare saltim possimus ,
ejusimodi rem ex earum nummo este, quae explicari non possunt. Ex quo sine ulla dubitatione inferre debemus, in iis & similibus disputationibus, homini, qui errare mlit, a iudicando esse abstinendum . Ontologia etiam veteribus, recentioribus ineptiis paene spoliata, germano ple dori suo restituta , tam acri iudicio haud ita pridem traactari coepit , ut distiniste jam nunc judicare postamus, cuiusui sit ejusmodi ars quamque utilitatem ceteris disciplinis Gravioribus, mumanioribus possit ad serre . Similiter Ioralis philosophia bene hoc saeculo exculta in tradita ex nam originem morborum animi reele, atque Ordine persecuta est morbis ipsis medicinam commodeffecit eamque ex Perspicuis justi, 'onesti legibus deduxit . Iure ut dicere possimus, has disciplinas tres, si ianus perseetionem suam Recentiorum opera adeptae sina
saltim a persectione quadam non long abesse. Sola ars P fica, in qua prae ceteris distiplinis Recem tiores' multi graves , incredibili tum labores, tum diligentia, tum inpensa aliis a. aliis in Regnis exesecuerunt; non suis coloribus expressi nor, perpolita, non conita, sed adumbrata tantum, rudis, Winchoata offert Tot illi tamque incredib)les labores oetissimurum Physicorum nihil aliud effecerunt, nisi Ostendere, nos rectam viam insistere, quae ad alias . alias veritates longo
post tempore ducere possit. Sed tot remanent adhuc verietates inveniendae, demo nitrandae, ut si eas pro merito expendamus, coacti simus judicare, nos non nisi Physicae vel ibulum elle ingrefloc tantum posthac itineris est faciendum, sere ut desperemus jam ad interiora veniendi
Ex quo proprio periculo sumus experti, quam late pateat divinum illud sapientissimi Regis documentum: - tradid i disputarioni o - , t m oenia ι- ορω, quia
eratus es sera os initio inque σου finem. 1 Quare etsi h ca Rationalis inmensa scientia si, cinfinita indagatio; tamen , quae de ea huc ushue certo sciamus, ut de phaenomenis me iudicemus, ex uum omniano esse , elus quam perspicuum est batius tamen esse pam