장음표시 사용
171쪽
LI aER SECUNDUs et si em ierosopia utiliora excogitavit , quae tot veraci Mone suspicari quidem poteramus , oculis nostris exposuere equae nos docent veras caussa multorum morborum , qui
ex vermibus proficiscuntur, iisque remedia parant e quae
tantam imamini vini , tamque mutabilivi nobis a dunt, ut incredibili per idatur animus voluptates quae multa item Physica dogmata oculorum testimonio confismanici ut illius est de circulatione sanguinis per arterias venas, quam in rana , in pulice , in anguilla , in piscium caudis , in aliis nimis multis animantibus oculis Percipimus . I Eadem Peripisrha recte conssirmare docui L. quibus homines Wrnyopes, presbytae uti pollant ad o 1ecta clarius interno sicenda,is in ulla defatigatione, si ne inminutione visus , aut scribendum , aut legendum Eadem Bai metra invenit, quibus aeris pondus, interdum indicae arti necessarium, eramnamus. Eadem oemoriam
ira, quibus eiusdem calorem quod antea non poteramus a exactissime indagamus. Eademi ramina, quibus hum rum pondus comparate examinamus. Eadem reuias bene multas non minui ingenios quam utiliter excogitavit
refractionis quod scin luce tantum, sed etiam in tenebris ,
diximus L. I. cap. q. a GH um . I Newtonus item mire eo se reflectens invenit . Sed multo felici es 3 inveniendo Philosophi isti recentissinii susrunt. Hi enim microscopra talia confecere suae vel peculi 4eιhntis ope , quae tum Sosti, tum eandeo lacem ad objectu 1r on-remplandun transmittunt , tanta res luce perfundunt , omninφntistare atque distincte videantur . Anno vitem IT . Geber-
172쪽
x is R P Ηrs Iz confecit, ut earum praesidio aquam e locis infimis , aut subterraneis hauriamus, vel usibus domesticis , urbanis. r
stiea nisu vel etiam ut oculorum delectationi serviamus Eadem alias antlias simpliciores, quibus incendia exstim tuimus , pauimes lavamus, ct cetera ut alia sine ullo Gne praeteream ii An haec, aliaque ejus generis innumera, quae Physicorum opera habemus vel inventa, vel mena ta parum utilitatis adierunt humanae bcietati λ Iudicentii, qui ad illa tempora nos reteriint, quibus hisce comm dis privati eramus Vel qui orateiat, quantum damni nisceremus, si momento temporis hisce praesidiis omnibus orbati reperiremur Ipla ars coqu/nara , quae nihil commune cum Physica habete videtur,' ipsa nintra utilitates tam saepe experta
est, tamque stequenter experitur, ut mirabile dictu vide tur. Nam non modo Physica ostendit, ex quibus metallis a coquinaria eri debeant, quibusque incrustari , sanitati noceant quaque figuris vasicipia donari queant,
ut ficilius cibi' conterantur, et coquantura tum quomodo ' qua materiais furni, S lib.ini componi a beant, ut elicatissimi cibi, placentae .cilius, commodius concoquantur; st etiam innumeras illi machinas suppeditata opus suum exercendum. Hujusmodi sunt machinae illae, quarum ope carnes verubus conficta iugiter versantur, atque ad ignem torrentur quarum aliquat
mo, aere alis appensis ponderibus, aliae chalybe comis voluto moventur, ut horologia nec unum tantum , sea duo, aut etiam uia Iema torquere siciunt . Alia autem nochinae aquas auriunt,' ducunt ad usus coquin .
Aliae demunx alia multa praestant iisdem usibus, quae metis sunt nota
Ne id ramum Physica docet, sed etiam tradit viam
1 Idem arnes de iniere recens cond/.tit notum anthae genus , tam fac/la, ut uno tantum res embol , cristi, o/
173쪽
Lxsa saevNDUs. 147 parandi certos liquores, quibus & carnes,in pisces . ova recentia assa, vel elixa, sicillime per longum tempus servari possint immo vero ova per plures menses, quasi recentia essent, haberi. i Tum quo modo ea, qu putrea, nem quamdam susceperiint, corrigantur atque sub calido. caelo in medio mari putrefasta aqua , carnes, pistes, larda , certis liquoribus perfusa , sinitati non noceant
Tum qua via, obmnio navigantes quodammodo refiei possint, in media rerum penuria . a Et, quod plus est, quibus praesidiis aqua marina sana, grata palato eL fici possit quo quam sit naviganti utiles, nemo non inotelligit. 3 Praeterea qua ratione spiritus e plurimis se ctibus , de herbis parari possint, qui vina suaviora , -xquisitiora imitentur quo adiumento a corruptione praest Irari, aut corrupti restitui quoque pacto ex fructibus ac tum exquisitissimum extrahi tum demum qua arte ei austeritas liquoris, vel adiditas acuta perfacile mitigari possit: ut alia innumera omittam . mae quidem omnia in quibusdam regionibus tum calidis , tum si igidis , ubi
vina deficiunt, quam sint utilia, nemo non videt. iii dicam de ceteris artibus, quae vel vitae molliter ducendae, vel luxu fovendo dicatae sunt nonne illae aut ex echanica , aut e Chemia , duabus partibus hysicae nostrae, utilitates multas deduxerunt docuit artem
condendi omne genus vitrarum ovibus sene nihil magis utile in vita humana est, sive a munditiem,' elega tiam conviviorum; sive ad utilitatem confrivandi vini, mritus, olea, omnia denique illa, quae vel avolant, vel vasa rodunt sive ut nos desendant a frigore, Qvento, tum domi sedentes, tum curru ambulantes, tum cis currentes, tum nave perducti sive ad Abricanda ecules,
i Mae oleum de Usu Philosophiae Experimen lis Ioliri iacon Physique . Tom. I. pag. 99.
a QMisin. -δε murae Consolatione Navigam. tium , temo de Prosperitate Germaniae e. 3 Philosimh. Trani Tom. XLVIII pag.6ς. iis expuerimenta , qui Gaulier , Missonier ambo me ici G- ,
Praesenti fae uis edideriini prae videre potes infra LVIII. Pa
174쪽
quorum ope maculas, si quas admisimus, videre, Catastergere O sinas, oluam politii i meis gratiis me in Gnainum societatem admitti hujus gelieris utilitates, quae consideranti se offerunt. In his autem conficiericlis, Chemia ipsa docet tum electionem materiae , tum misturam,
tum ostionem, tum parandi artem quae nisi res , copportune fiant, Vimur rebus, quas continet Hamum
Ea tradidit verum modum tingendi telam ει lineam , ε laneam, bombycinam ossipiam etiam capilos
ipsos ad caesaries conficiendas hominum ornatui. a artia ficium invenit plurimos colorου excitandi quos ante imitari non poteramus: Veluti caeruleu In ultra marinum, mal- tum caeruleum , gratissimum viride, ejus generis alios, sine quibus non alia modo artes, sed nec ars ingendipulaerrima illa opera et icere posset. 2 Ea invenit materiam vitream nova arte coloratam, ex quibus picturate iselata , seu musivo per tam eleganter conuitur, qua
tum penicillo sere confici posset in qua summo nitore 2 endent' viri illi ces es,' aeternum permanent, nec edacitate temporum ullo modo deleri possunt. Cuiusmodi hic Romae plurimae pieturae , praelartim in templo
D. Petro Apostolo dicato, summa exterorum admirati ne conspiciuntur: quae recent illam sunt inventa . 3 Ε .iclem artem reperit incrustandi metalla pigmentis, figurasque quascumque ingendi splendore vitri, aeterno colores, quem brasti vocant quo ad speciem , orna- turn Iihil speciosius excogitari potest. Ea artem fabricandi i Cur innium Remum de Arte Vitriaria: -- sub Meretum in adnorationi- aera Mera Minoin Chemia P. II pag. s. a Nerius iliae L. VII. Pag. Is-2O. 3 'teres Romanos pleruntque lapiditas duris in picti /st elato opere usos fuisse, denronstrant opera I T stire in et Ita Hu.stiam , G Romae repra i , uprum aliqua in Capitolio , alia in priuat s m eis se offruot propterea non mustum ureri turem, nec omπe si rat, atque colares imitari r ut iidem m
175쪽
Aurum ipsum, quod colore, ac splendore cetera metalla superat, hemiae ope eget , ut plani diu fiat tum ScAurum Argentum duriora reddit ipsa, ut facilius ex Iis nummi, opera alia fabricari poliant. 3 Nitto artem parandi ricbalium es tum ferrunt, it lue si apstir a)tLiciale condendi tuni extrahendi e glabra fossilitus auruin, argentum , sine ulla metallorum diminutione, vel op
rarum detrimento: s his milia multa, quae in Ac demiarum R. arum scriptis passim reperias, ne infinite
Concludendum est igitur, physicam riperimentalent artibus Hiberalitas sere omnibus plurima inventa, com-
moda peperisse multoque plura, si debito roci. excolatur, Parere posse nec nisi ex hysica rationem reddito se earum rerum, quae artifices usu, non medit.iti faciunt quo melius tempore Trocedente fieri possint, ut experien gia nos docet.. IIII. me inliberales modo, sed etiam genuae , ac D- herages artes, in quibus quam maxime ingenium domu naturis auxilium Physicae requirunt ad sua munia aut Praestanda, aut accuratius ficienda . Aichitectonice quam ita ex hisca desumit Haec docet, quaenam sit vis
corporum stlidorum tum metallorum, tum lapidum, tum lignorum, quo facilius, frue uostas ejusmodi materiα uti illa queat . aec ostendit , quantam latitudinem , se altitudinem habere debeant trabes certae longitudinis, ut fiant tabulata domorum armamentariorum , ceter rumque aedificiorum , ac officinarum , quae Varia cingen-
176쪽
iso Dana Prius re A. tia pondera sustinere coguntur. Eadem, ouo modo qua crassitudine muri construi possint , ut his A illis uiuin, inferriant quanta crassitudine constare debeant trabes illa serreae , quibus vel muri colliguntur, vel ejus generis alia
sustinentur. Eadem apparatum illum Machinarum omnium, Instrumentorum, de quibus ante diximus, illi subministrat , sine quibus Architectonice ne hilum quidem proficere potest. Quid λ tota, quanta est Architeislonice , quae certe vastissima disciplina est, atque latissime patet, tota ,
Inquam , hysicae principiis innititur, atque ejus opem postulat ubique ad munus suum exercendum
mi vero re inlisaris sine Physici adminiculo more potestimae tradit artem conficiendi pulverem p
rium, immo Calia multo potentiora Pulyere pyrio uniam. I Haec docet, qua ratione bombardae fieri debeant,
ut globos serreos certae diametri ad certam distantiam proiicere queant. Eadem rationes c tabulas Nilitari suppeditat, ex quibus bombardaein longiotes, d breviores , quae mortaria vocant , collocari queant, ut ad scopum coli-neent: a)- alia aeque utilia , ut in tanta pyrii pulveris violentia, in tanta peritia artis Militaris , qua noltra aetas
gloriari solet urbes vel muniri , atque destndi queant ab hostium oppugnationibus4 vel eaedem, tametsi alis muniatae, machinarum bellicarum adiumento capi vilit artem novorum ignium parandorum , vel ad aggrediendum , vel sis defendendum mitto utilitates alias, quae ex Physic arte in ilitarem permanant et cum illud jam paene in proverbium abierit, nisi mathematica Mistari quae Μechanicen , nobiliorem partem Physicae, complet stituri eruditum, neminem in militari disciplina ad aliquam nomis axis celebritatem pervenire posse v. Sed etiam mercium commutatio , seu CommerciunI, quo gentes valde inter se situ, Moribus distantes , communi quodam vinculo miscentur, quo Acilius merces vltro citroque con inae , eam utilitatem adiurant humano generi, qua nun maior excogitari potest; adeo ut Φα
177쪽
Lrax saevuDir s. sanobis magna copia suppetunt, aliis tribuamus de vidissima illis accipiamus ea , quibus caremus is hac blacausis divitiis , quas summe provilens Nundi conditor per totum terrarum Orbem dii perlit, ut commodius ab hominibus trabitaretur, O domi ledentes nullo lare labore ru remur, raelitiis omnibus difflueremus Commorium, iiDistud Recentioris physici utilitates , si quod aliud,
experitur. Priaco Nouatio, qua potior contineres pars unico Milinuri, quantum debeat physica Recenti, nemo dubitare poterit, qui consideret , artem fibricandi i aves Won rarias, aestuarias, longas, bellidis usibus destinatas easque per altum ducendi , ex hysica disciplina esse pro-1eetam. Neque enim utilitates omnes navium onerariarum persequi in praesentia Volo, quae tot, ac tantae sunt, qua ta mille limus quisque hominum vix conjeetura adlequi potest , Brtasse numquam suspicatus est e nam non modores exiles' mediocles e longinquo ad nos portant sua in te truncos arbori , inricandis navibus, lauatis, conti 'tionibus domorum sed arcas si liam plenas ; sed dolia ingentia plena vini; sed animalia etiam, d equos, boves, Walia ingenti pondere. multa nu--ro ab aliquibus vel Europae, vel Asiae, vel Africae, ei Americae partibus ad nos portant quae tanta QmOle, α pondere sunt, ut si quis vel exiguae navis onus, nempe aqua . R. tormentorum capax sit, dorso vel cameli, vel equi , vel muli inponere vellet, tot milia bestiarum flent neces
saria, ut ted vix possit . Ut illud mittam, difficiles, pulverulentas vias , flumina , lacus , montem, quae in tam ιongo itinere occurrant necta est quae omnino sup alairua sint Ic, quod plus est, ut Insularum, qualis nobis est America , situm hoc loco praetermittam: quae omniuno navigiorum opem postulant, ex quibus plurimae,
utilissimae ac mirificae merces apportantur. Haec aliaque, quae iacile consideranti se flerunt, omitto. Illud tantam
contendo , artem labricandi naves alia Walia figura magnitudine , easque tali modo contbrmandi , qualis necessarius est , ut quam commoclissime in iis habitemus , Quam Celeriter ac tuto navi flemus , quam facillime res Omnes squas volumus, iis includamum tum artem eas ab navali-fus deducendi, Miterum soaucendi e niares ariem etiam
178쪽
asa DE RE PHYsICA navigia gubernandi, maxime in vasto illo Oceano, idque auxilio cocus magneticae, de observationis Solis , 'ab
Iarum hydrographicarum ad haec artem purgandi naves adjumento antliarum atque agitandi , purgandique aeris, morbostiue vitandi; 11 artem demum hostes aggrediendi, desendendi ope tormentorum bellicorum alia ejus
oneris, quae ducendis commeatibus tuto ac eliciter suo necessarias haec, inquam , omnia auxilium Recentioris phy--α tam aperte postunt, ut ineptus sit, qui neget quoae antea disputatis est manisestum. Quid ρ quamcumque
in partem cujusque navis oculos convertamus , tam Perspicue videmus et usa lechanicae artis, quibus totum navium artificium continetur, ut dicere possimus , navem
quamcumque magnam esse ingentem machinam e plurimis machinamentis brevioribus compostam , quae ope Ehominum, ventorum vim ac momentum accipiunt,mmetumque inciunt suum, id est cursum conficiunt. et ut illud interim omittam, artem illam denuo inve
tam , nempe quamcumque rem, immo & solum ipsum affIibellam exigendi, mirificam utilitatem Peperisse, ut quam Deillime fluminum cursus dirigatur, novi canales ducanetur , quibus aluviones tam inpera campis in humano generi perniciosae, Vitentur e tum demum instituantur navi rationes, quae commercium ipsum , atque hominum utilitates' commoda juvent, d amplificent.
Jam altera pars Commercii, quae in mercium ipsumit latione veriatur, Wipsa non ibium historiae Naturalis auxilium postulat , ut cognoscium , quae merces singulis in regionibus nastantur, quae superabundem extrahi
1 Memoire da 'Academi de Sciences. 748. p. I. 2 Anno I 6 I. Raynoir prope initiam mvisum condiadit adeo utile , ut remiges duo tantum , interioris machinae jumento, remor quadruinta mil mala neotio viserenici nec
179쪽
natis opem requirit, ut meliores merces dignostere ut earum naturam, ut damnum, quod facere possunt, ut m
dum damna ipsa vitandi, ad plenum intelligamus quoaquam saepe a Physica desumi debeat , doctissimi homines scriptis tuis nos docent. a VI. Ipsa illa hominum Ibcietas . consuetudo , ad qiram. 3 sesura nati rumus , quam suavior is firmior evadat diuta a physica Recentiori , experientia quotidiana deci rat . Nemo enim non intelligit, hominum dona physica poratum , sis primum iucundum esse , tum aliis esse posse Nam nec inanes terrores illos sentit, 3 quibus plebecula omnis commoveri solet;& qui epissime integras familias,
civitates quatiunt magno eorum malo nec sumtus inmodicos inpendit in res nec vitae tuendae, nec sanitati recuper indae necessaria sci nec circulatorum amplissimis r mi Isis deceptus pecuniam consumit; nec in alia horum similia incurrit damna similiarum . E contrario multa
conservandae vitis,in curandae , atque amplificandae rei similiari utilia, atque necessaria Physicae praesiai cognost re potest quod in praecipua parte rei oeconomica collocari debet . Et illud etiam , quod ego non in ultima parte
ahorumque hujus generis inanium termiculamentoru- . Ex quia bus tamen indocti quique praejuriciis imbuti non solum aereis ad corpus perirnent ta judicani, eluti de forma I Onstitutrone corporis , de Ianitate, morbis, vita , monea sed etian de illis, quae ad nimiam spectant, is hominum Irbemtate , educatrone, Irisque dimanant ut de itiner bus destina ..tis , de contrahendis nuptIis , adquirendas, aut rtinis ρIbus, neu ris mimisitiis , aut amicit/rs, ahrs fune mustis, quae
romm fit ut tribuunt, y I in strue magnum vitramentum M. inini ita, minii saris'. i
180쪽
domesticae tranquillitatis numerare seseo, semiliariunt pro judicia dc ineptias in rebus sane multis, si non omnino
evellere, saltim commiserari potest atque tempore dc a te quodammodo emendare , quo quietius, beatius vitam agant. Ut illud praeteream , hominem 'qui in Physica non omnino hospes sit, in singulis, quae se offerunt, domi, Betis, Win urbe, Win agro, plurimam occasionem 1 fendere se oblectandi, dum earum caussas explorat , dum
intrabiles fisus, dum mportunitates perierutatur. Quod ipsum est vitam iucundissime protrahere sine ullo damno aliorum, esse hominem: id est, humana ratione uti, nee pecudum more ventri tantumodo operam dare quod pisiique seciunt, qui non modo aliis concivibus, sed sbi ipsis
incommodi sunt qui nisi in congressibus amicorrum, de a sentium hominum moribus detrahant, nihil, quod agant; nihil, quod cogitentu nihil, quod loquantur, habent ratum cos putares , aut belluas, aut aliquid hujusmodi. VII. Ipsiae G d me disciplinae, quae a nostra tam longe positae videntur, ejus opem Plerumque quaerunt, ut argumentum suum pro dignitate pertractent in primum Ethuastris accepta 1 in istarum censum reserti debet . Cum enim naturam hominis moralem exploret; id est adfectus,
temperamentum corporis, ex quibus mores nascitntur morumque signa persequatur tum modum tradat pravos animi mores, seu vitia emendandi ex cognitione, ac stutione summi boni , quae unica animi est medicinaci manifestum fit, eam interioris Physicae ad jumenta requirere , ut
plane cognoscat , quae sint corpori telnperamenta in singulis aetatibus e quae vis phantasiae , quaeve ad sei tuum, strorum , qui ex temperatura nascum ure qualia eorum Ggna characteres, ut facilius dignosci possint tum quomodo phantasia cum recta ratione persaepe pugnet, nosque a vero bono divertat . Cumque cognitio summi boni iacobus habeatur, expensis rebus Physicis, moralibus , in quibus a non nullis boni ratio poni seset; hi Physionecessaria est , ut rerum naturam , ac pretium recte perpendat . Praeterea, cum germana cognitio summi boni, qua