Aloysii Antonii Verneii ... De re physica ad usum Lusitanorum adolescentium libri decem. Tomus primus tertius

191쪽

Lrax sacvunus issmelius possit. Nos vero nec talium censbrum vituperati ne pertimestimus, nec doctorum hominum judicium subiare recusamus nam alteri Pervicacia sua occaecati , nec perspicuae veritati cedunt, nec refutari merentur alteri vero vel nullo admonitore penitus intelligunt is vero etiam non semel tantum experiundo didicerunt, quam vere naeca nobis dicantur quod eorum plurimi ac gravissimi

bistum saepissime conquesti sunt iniare cum thesis nostra travistima fit, omnino apta, quae adolestentium inge nia perpolire temeritatem vero in iudicando, ad quam iidem omnino proni sint, moderari ac regere cum frumepouit eorum gratia paullo copiosius est explananda . Ac sane vel nullis ex natura Physices sumtis argumentis , ipsius disciplinae vicissitudines declarant, nihil hucusque in hysica conscriptum esse omnibus suis numina persestum . Percurramus singulas Naturalis scientiae partes, librosque ab initio usque Saeculi xvi conscriptos alios aliis conferamus tum denique intelligemus , tam miros progressus in ea disciplina flos esse , tamque multos fierL posse, nihil ut excellens in Physica adhuc nos habere dicemus.

I. Ac primum cis miri considerandi lint, qui primi,

ut saepe iam diximus, de Naturae scientia bene mereri co perunt . Sume in manus Paracessum , vel Geore Agric

lam, vel Helmontium laniorem, qui Chemiam paene tepub. tam ab inferis revocassi dicuntur, eamque in artem quam dam reduxi Te conter cum aliquo eorum , qui lupe riori saeculo de Chemia accuratius scripserunt cujusi modi fuere e evre , emery us senior, Poterius, GreWius, aliiqueri tantam diversitatem omndes, ut mirari satis non

possis, tam brevi tempore tantam accessionem fieri o. tuae. Qiid si ad praei ieculum, ad recentiora tempora deveneris να m annum, statilium , Neuma num , maxime autem , ut alios mittam, i as rhaa . vium

192쪽

166 DE RE PHYsr Cavium et pervolutaveris ρ meliora semper , 3 exquisitiora invenies , idque adeo, ut primi illi prae his tibi bidere

deantur.

Quid λ Boerha avius ipse adeone Chemica phaenomena cuncta explorata habuit, ut nihil ceteris investiganduin reliquerit nihil minus . Nam si hemicorum recentiorum

opera pervolveris, praesertim Gemutatorum, imitto' alio-τuiri, vii hemiae Partem aliquam sibi exornandam sitim strauit plurima onendo. rariora de mei Mi QR---s, eius generis aliis, ipsi Boerhaavi non anima versia. a Nec aliter prosecto evenire potuit erat enim

Merhaavius homo, ideoque acuto illo visu carebat , qui necessarius erat, ut aut Omnia se ipso videret, aut corporum vires omnes. multo magis Naturae interiora peripicere posset propterea multa discipulis , multo plura succes soribus tentanda,is invenienda reliquit.

11. Venio ad Scientiam humariae δε ricationis . Age pervolvanius eos, qui xvi saeculo eiusnodi distiplinam prine intermortuam excitarunt. Q tuo illi Mesunt no-hiliores , Vecilius. Columbus, Fallarius , Eustachius, qui partes humam fabricae accuratistime investi arunt, easque tabulis elegantistimis exprimi curarunt. Sed num illi a

te omnes non minimas modo, sed etiam nudis oculis visibiles Ullertissime patefecerunt ,. nihil posteris ostendendum reliquerunt minime . Nam quaedam eodem Saeculo gravi 1-

finia,' utilissima invenerunt Sarpius 3λα uapendeib

. te,

193쪽

Lava SECUN Dus. x te plurima sequenti Saeculo alii diligentissimi Anatomiei repererunt, ac demonstrarunt , eluti iolanus , asserius. Harvetus, ecquetus , illisius , Stenonius Warthonus, Vieulsenius , Alalpighius , relincourtius, Graafius , T. Bartholinus , alii plurima demum hoc nostro nova e

invenerunt, indicar it aristimi viri Clarcius, Μ rga. gnius, Myschius, misteriis, saniorinius, Albinus, Bosrhaavius, Wintio ius,inauerius , ceteri nimis multi, tu ruminima omnium manibus teruntur. Ut si inventa ei pii ' praemitis saeculi in rebus Anatomicis percensu

ris, cum inventis Saeculi vi comparaveris, I facile intelligas, tantos a sesquisaeculo proleelus faetos suisse, quantos fieri potuisse , ne ipse quidem Euit achius, qui ceteris acutius vidit umquam uspicatus fuisset Nempe tot ad umenta saecul Vicino , maxime autem nostro natomicis addita fuere ad partes minimas detegem

tractandas, ut minime mirum si, si ea deprehen dere, atque internosine potuerunt . Nimirum praeeunte smodi illa clarissima Harisii, qui circunitionem in unu planistime indicavit; et tot nova partes,' glandulae, α ales, Mooscopiorum, antliarum, sphonum, senium. ali e trironu)bra erat Henetiis civisum in Vita Petresthii

miam autem Sarpium prinim animadvertisse variam coniatraetionem , dilatationem sol a minis tunicae uveae in oculis anima lium , idque fibi exposis Lingenue fatetur Ne qua- pendente libro de culo, bisus organo pari. 3. cap.6. V nec 16oo Mae muniam emisit em Salvis in omni Phine harura demonstrat infeliniui tum inscripto memoris, Anedoini anti alia His, ea aeli studi et P. Pol sera iis, s --nda diuone . . .

1 ConsuleIacob Imbas Bibliographiam Anatomicam fuerimis editam Lod eo 3 . . meelebriora inventa numn ea percensiet ad Hareeitim usique ineunte Meuha να umqua And eae tramininoeliis Introductionem admist litterar.An tornes Franeofurti ad Hari. I738. q. ubi auctores , T imoenta recenset Addi debet Laurentii Hersteri ratio de iners mentis Anatomes Saeculo XV ΙΙΙ. t Programma ad eamclem

194쪽

aliorumqiI instrumentorum ope, recens inventorum, pat factae Wcoonitae sunt; I ut mirari nullo modo debeamus, paullo antiquiores natomicos tantis praesidiis destitutos, tale aliquid efficere non potuisse . a Et, quod inde consequitur, pro certo habere possimus, homines Anat

mi deditos, si eamdem viam institerint diligenter, ac Permiora novaque instrumenta obricaverint istic aliam ulto obstrusor in dies internotaturos, quibus tanto in tervallo nostram scientiam superent, quanto nos eo sup ramus, qui duobus circiter eculis ante floruerunt: 3 quod iidem Anatomici graviores ingenue profitentur

III. Tertia est Bolanice, quae quam mirifico studio ae- eulo xv r. cst novem circiter saecula , traetata fuerit, libri ipsi talium doctorum sine ulla dubitatione declarant. Et quidem cum duplex hujus disiciplinae pars sit, nempe sis rei studiose perquirere, easque ad L stema revocare, quo lacialius singularum notae,' nomina memoria teneantur in utraque summa animi contentione in iss eos, omnino Perspicuum est. Nam plurimas stirpes, mustis itineribus susceptis per montes , atque loca deserta, incredibili labore collegerunt Euricius, salerius Cordus, Hieron mus a, pus, Gualtherusinyssius, Petrus Bellonius , Rembertus D donatus , Benedictus retius, Melchior Guilandinus, Leonardua FaWolfius, , qui Blus pro multis haberi

eie Paris a7a3. a. τοι incia avec Agor. . 3 Ad Mungetum , praesit ad Biblioth. Analom fin. mare usi dubia occurrunt, non solubilia, nisi re theses, per figendus est risu tamlum , soluturos dubrum po- , sm os, o squam lanien iis accenderint experimenta nondum a. nobis facta G, B rhaavius . Prolet. Praelati sane. inualori, malaria Ie mi ricertae , non mi elen faus

195쪽

L 1' et iris . at Conradiis Genlarus, qui hau paucaso ramisi pes proprio labMe invenit, singulas accuratistime descripsit, Claminis eas exprimi, atque coloribus distingui coravit: primus methodum quamdam excogitavit, quam perficile disponeret , sumtam ex flore, atque rugu

cujus labores is scripta etiam nunc a viris larum rerum peritis mirandum in modum laudantur . Qui omnes tantam lucem Otanicae adtulerunt, ut eo saeculo omnino

nata esse videatur. Quid tum an libros de hac materia perfectos iu nobis reliquerunt' Consulite recentiores alios, tum demum quanto in errore versetur , qui ita iudice , facile deprehendetis sive enim stirpium numerum, sive methodum eas di nendi considerare velimus, incredibiles accessiones ab eo tempore aetas falist, libri 3 vicinoculo Whoe nostro conscripti dubitare non sinunt. I

Atque de numero stirpium res notior est, quam ut pr batione opus habeat. Nam vel eodem Saeculo xv I. paullo post Ges nerum, Ioachimus Camerarius Ioannes Thallus , Philippus prengerus, errantes Imperati, Caroluo

Clusius , aliique novas stirpes atque raras in diversis Europae, aliarum mundi partium locis , vel a se , vel ab aliis repertas, libris iis cognitas iecerunt rasas novis stirpibus auxerunt saecula xvii idem Clusius , qui alia alia de eodem argumento scripta edidit; Ga j a Pillet rius , Ioannes Bauhinus, Fabius Columna , uterque Alpinus, alii nimis multi, quos dinumerare esset infinitum. Quos item longe superarunt illi, qui post eonditas acad mias Regias vel eodem saeculo, vel nostro floruere. Qui alias, Walias plantas ex Ameriea , Atrica , extremae Asia perductas, veteribus jam cognitis addiderunt risu rumque lucubrationes vel in Aetis Academiarum, maximo-

Irundinentis . Parisiensis, exstant vel seorsum editae sunt: ut ficit Paullus Hermanos, Ioannes aius, Petrus --nmis, Auctores viri inlabarici Iosephus muneωμtius , Petriis moesius, Ilans si ne , C. H. Ernar, praem'ium autem inculo praeitati Danai Iacob scheuchaerus, Ioam i Lue Ioannis Franci ci essere Bibliotheeam Bolaniacam , cui accessit Ovidii Montalbani Bibliotheca Bolanica .

196쪽

reto RE PHYsr CAIoan Burmannus Ioan Iacobus illenius , Eberhardus Rumpfius Ioan Georg. melinus , aliique , qui singulis annis aliquid novi de hoc argumento publico bono emi

3vethodo autem atque I ernate Bolanices tam multa etiam & nova . faciliora ex eo tempore excogitata ruere,

ut taedii plenum esset ea omnia velle reserae . Neque enim ego Gesnerum , aut Caesalpinum , aut Columnam , aut anum investigatorem Saemili xvi nec Paullum Renealmum, aut Ioaesumum Iungium, alterumve, qui inito xvii. ruerit, cum recentioribus multum con e velim se ex ipsis , qui post academias Regias , id est post annum xx.

Saeculi superioris novis excogitatis methodis inlustre sibi nomen secerunt , si nobiliores quosque sumsero , prioresque cum posterioribus contulero, ingentem dissimilitudinem ex .stitiis ostendam . Nam si Ioannem Raium, si A. Rivinum, Paullum Hermannum , si Ourne sortium , Qejulmodi alios, qui exeunte vicino saeculo praecipue nituerunt, quorumque aliqui initio seculi nostri mortui sint cum Sche chaero, cummagnesio, eum Valliantis, cum Pontinera, cum Boerlinario, cum Dillenis, praesertim vero cum Carolo Linno, cum veri Iac van Woliendoreio, adiisque etiamnum viventibus accuratissime comparemus, inveniemus P steriores recentiores acutius multa vidisse , priora emendasse, excogitasse meliora , ejusmodi que disciplinam multo faciliorem reddidi fle, idque adeo ut paucis annis incredibilis mutatio exstiterit si quae auetores ipsos celebriores coegit in posterioribus editionibus libros longe a primis diversos edere: a adeo disciplina aucta erat, d mutata. Quo

de alter Plantarum orti Lugdun Batavi Draeae iniurni o anno Irara. --π---, ἐπ emendatior scilla ιν m

197쪽

Lra ac Δ xcvΗDus. 71mo Acile edociemur, quidnam de eorum laboribus , qui tanto studio stirpium investigationi diversis in locis dant

operam, singulis annis sperare possimus. IIII. Q od etiam in Apronomia evenire, omnino neces: se fuit: nam novis itineribus susceptis terra, mari affSeptemtrionen , I ad Austrum, a &in ipsi Gallia , 3 .

Novisque observationibus exaesti sis in nostro, in Austr Ii hemisphaeriou tam multa: aovae stellae conspectae sunt, totque, inventa, constituta ad motus astrorum definiendos , parallaxes refractiones planetarum , ω, quo

plus est , motum stellarum Fixaruma ad figuram eum probabiliter determinandam , ad explicandam magnetis it clinationem , eius generis alic ut mirari pro merito nemo queat, quanta singulis diebus phaenomena perstrut toribus iis Natura ipsa objicere soleat uitare qui Astronomi cuiusque praeclarioris scripta

qui Saeculo xvi floruerit, veluti Tychonis de Brahe, audKepleri, cum aliquo superioris Saeculi conferat, Galilaeo nempe , Bayero , Longomontano , Bulliatilo, Gassendo Andrea acqueto, aliisquea magnam illi militudinem offendet. Qui hos rursum cum ardo, Nercatore, aut cum accademicis Londinensibus . histono Keillio, ceteri, aut

cum Pari sensibus, Picardo , de la Hire, Cassinio seniori, Huygenio, ceterisque multo autem magis cum Astron mi hujus taculi, qui lucubrationes absoJutas ediderunt, ut Eustachiusian aius, David Gregorius, Josephus De-eid 'et dentio eas auxit, nrendavit altero IIbro : Definiationes generum Plantarum, olim collec tae, nunc auelae,&emendatae. V o 7 7. ut hos omistam .

198쪽

comparare ad amussim velit; ucere non possit, quin miremtur tum nobilissimae disciplinae progressus , tum recentiorum

diligentiam , iudican cli vim , atque in tradendis compendio praeceptis tantam tacilitatem & Oetrinam . Quo magis demirari coaetus erit, si innumerasis eruditas disse rationes percensere evaminare voluerit, quae a clarissimis Astronomis singulis annis eduntur seortum , aut in

Actis Academiarum Regiarum, ut onainensis, Parisie M. Petropolitam , Berotinens , Taurinens. cetera os ferunt . Cumque viri illi varissimi semper aliquid novi invenire posse sibi persuadiant , idque totis viribus peria clitentur satis clare demonstrant , quid ipsi de periectione

sine artis judicent , nosque vicissim judicare debeamus. I V. Quod ipsum multo magis de Geographia dicendii messe videtur quae cum accuratam interiorem notitiam postulet non modo regionum , ac partium maiorum terrae ἔsed etiam partium minimarumin singularum , ut sunt montes, ut lacus , ut fluminum tum origo, tum curius; ut litora, ut portus, ut sinus, ut promontori , ut vada, ut syrtes , ut sinus , ut stopuli , ut insilla , cetera generis huiusnodi, quae' nautis is iter terra iacientibus viam monstrare, munireque mlent Cumque haec omnia nondum nobis omnino snt explorata; sed iindam paullo remoti et superiori Deculo , idque pedetentim , ac post incredibiles Iabores inventa ierint,& cogniti; quaedam hoc nostro vel clarius Perspecta fuerint , vel conatu irrito tentata Pler que adhuc lustranda ac investiganda remaneant 3 a ,

199쪽

nisestum fit , eam non nisi sensimo pedetentim persecti nem quamdam adipitaci posse . Deinde cum Geographia ex

Astronnmia tota pendeat, ut situsis positus locorum,' bita ratione M tudinis , Si las tu is , ut vocant, constituat, si nec dum de instulis locis talia in constituta ;Astronomiae item vicissitudines sequitur, ex eaque Persecti

nem suam quasi per gradus adquirit. a Mis rurii, pia insulas Palaos, si Novas Philippina , quastixis numero jacent ad orientem veterum H Ahnismum, cognoscere , c lustra re Miserum, Uriuiter ad litora periere ,

iis incognitis. Remanent adhuc infestiganda in retim Mnisphaerio litora Septemtrionalia Cali fornia in America, i inpens illa tractus terrarum ab Gnem Cursornia, quam Meant Novam Albion,

Urue a litori, quae ncupam Bahia de Hudson, T de Basnn aliaque ad Septemtrionem mentandis Siberis Asiaticae , ut eti- partes meriter ας -- Siseriae, o partei

interiores Africae. In Australi hemisphaerio anno 1 o . Samue Fritoprimurra omit originem Mimniis arandam esse lacum Lorichoc a Iurbem uanuco in regno Peruviano Anno I 39 Pompeius per Dexit ingens promontorium de circumcisione ad mustralam lain-ιem prontantorii bonae spei mulio autem iura remanent investiganda, ac recognoscet da in eodem emtissaerii ut magnus terrarum tractus inter Rr

filiam , t regnum Perinianum suoraramagelanica , e delFuego: ι - - meriumuinea Africae V in nuri L est Nova viandia, V Carpentaria, Nova gelandia, iresia Dryan maiora. Dim occurrunt promontoria Ditis magno , ut illa , quae vocant de ustros, de Davi in muri Pacifico scilla de Circumcisione, i alia adhue in mari Indico; de quibus nondum constat, an insulae sint, an vero partes alicujureontinentis, quod exunone sua Iove superet nostrum, ut, μ

iis videtur. i Consule iee lolii Geographiam i664. e Andreae GLIarI Harmoniam Macr Cosmicam , AUDI. 166 I. I Maus ruis Elemens de Geographie.

200쪽

intelli, Hondii, cum tabulis Nicola sansbnis sentio, , ad medium saeculi xvii Actis velit conserre, multum interesse animadvertet . Immo qui a las eiusdem sansbnis duc

Iente sanes accurate aistac, cum tabulis non mullis Guialelmi filii, Petri nepotis multo autem magis cum ta-hulis Gulielmi Dei iste, Bellin, Dan ville , habere, GaIlorum a Do et Jefferys , Green Geffer mi, Nitchel L, Anglorum eyer, Ilailii, Societatis Gottingensis , German rum; attingae , aliorumque Batavorum Rusia Atlante novo anno CIDI DCCxLV, vulgato, atque tabulis ab Academia Suecica nuper editis , aliisque hoc saeculo exaratis,

incisis , idque secundum observationos multo recentiores tum Astronomicas, tum itinerarias, tum variae declinati ni acus magneticae, comparet cognostri proiecto, quam mire eiusmodi disciplina aucta fuerit hiatio quinqua nta annorrum. Et, quod ad rem nostram quam maxime iacit, qui tabulas quasdam ejusdem elisi paullo antiquiores

anno CIDI DCC editas, cum posterioribus editionibus ab e dem procuratis tum anno i DI DCCIII. tum CIDI DCCXVIII. tum CIDI DCC xx comparet vel sine dostore animadvertet,

oravissimum Geographum melius edoetum sua ipsum aliquando emendasse . Quod potiori iure dicendum videtur tabulas aliqua ejusdem elisi cum posterioribus ab iis conseramus quarum auctores non modo Germani v

xum etiam Galli quaedam in eodem Desiste notanda ic rigenda in judicarunt, idque seliciter perficeruntinio etiam, atque eadem ratione , δεμ-iombui

Grairaphicis dicere necesse est quarum , quae recentiores sunt , ut illa Sanmnis filii , a nepote Sansione editae, si vel Iacobi Robbe, vel Bourgonii, vel Martinavit, vel Ma Pertui sit , vel aliorum , tantum perspicuitate , facilitate, diligentia paullo antiquiores superant , ut omnino mirabile videatur. Nec aliter de Atlantibus, de Ictionariis videtur judicandum quorum quae magis recenter lucubrata, longo post se intervallo antiquiora relinquunt ut i

stertinatum dedis Ioanni Harrisb Antis , quos in se mentum ad id vim eonsecrarit miser isti re Harat, nom