장음표시 사용
91쪽
nia , MVtis facti certa scientia : P. An a in nullas j. et morum Probitas ; 4. POPularium rumorum abomia
natis , et Meritatis Uiligens , atque probata inquisitis.
Quae vero rem narratam respiciunt, haec: I. quod nar Mamr recto riationi non reRugnet ;u. Gisinas cognitae auctora tali non refragetur. Quae tandem circumstanti AS ue
spiciunt: ad haec reducuntur; 1. Si narrans, quoae narrat, Pr riis Oss oculis oti rit; aur a Niris doctis et probis , qui GMerint, accePeris. u. Si coeous fuerit, nullisque Uuctibias PraeoccuPatus , seta solo Oeritalis amore factum Narret. Quoties talia signa in homine factum aliquod narrantu, tu eniuntur, illius narratio certitudinem humanum moralem ossicit.
S. Suo. Sohol. I. Quae de mediis ad vcritatem certam Per, cuicndi usquemodo docuimus, clariora, ut utiliora exadunt , si sequentes observentur.
I. Rem quampiam a proprium fontem , arguem
vectat referto , neque unius mons proDrios fines excedat,asque in alium intromiuatur , ditigenter curato. SuOS. namque quaelibet scientia habet locos , ex quibuS Suae argumenta depromat; Mota Physicae numpe metaPhΣSic Plia sica phγsicos , Moralis moralES.
ΙΙ. Ocer ea quae sunt seciandum rationem , contrinrationem , et sura rationem adcurate distinguito , noranum Pro alio acciPiens, in re res incidas , atque Pra iussiciis obruaria. Nam quae sunt secundum Tationem νUa Sunt , quae ex principiis centis , atque evidentibus duducunt vir; contra rationem, quae principiis certis, , et evidentibus perspicue adversantur ; denique Supra Ta tionem Sunt quaccumque ideis nostris non continentur , Duque Pi OPici ea communibus principiis vera, vul falsa tumonstrari possunt. Ita secundum rationem est , Deum exi3lem contra rationem Pliares essct Deos.; SuPra Ta tionem , Deum esse Trinum in Personis.
III. Si Metauehysicas certitiaiani phystea re a tu
92쪽
IV. Si certilussini IRIaphysicae cenitudo mel .Phydica a ersetur , et Physica Physicae , neutri a mae inendum est. Verum namque , Icro nequit opponi. Cum enim metaphysica certitudo , ex instituta legitima demonstratione procedat S. 3II. ), sic ri omnino non potest, ut quod ei adversatur sit certum. Cumque qui rtitudini physicae adversatur , secundum naturae leges fiet ire pugnet S. 29 i. in , si aliquid physice certum rite demonstratum erit ,'oppositum esse nequit Certum.
V. Si Metu sica certitudo Dioinoe auctoritatir Pugnei, Putram aut ilIam esse a Parentem , aut Deum moera non fuisse loquutiam. erunt tamen , si semul crati stet Dei revelatio. , ita ut nullum de ira prudens duhium supersit , quidquid ratio contra Obmurmuret , audienda non est ; i Pamque , apparenti certitudine illudi putatillum. Bum autem ita rationi nostrae Contra imus , Profecto rationi ipsi litamus. Est enim certissimum Pa tionis principium e Iulius rase cnctae 'c Deo , quam RrDyriae rationi considere. VI. Si Phvsicae certitudini auctoritas humana amoenotiar, huic valedicim. Quod enim indubia sensationupercipimus ; oculis nempe conspicimus , et manibus pal- ramus , quin ulla Vel ex Parte Sensuum , vel ex Partirmentis timeatur deceptio , ncquit non cSse Verum ; et pro taIi haberi , etiamsi Omves homines re agentur. Quod si factum aliquod narratur ab eo, qui plenam , fidem humanam mero tur , et Proinde certitudinem mo-aealem indubiam facit , ei crodendum est , licet factum
ipsum naturae vires ex Edere Videatur, aut ratione noneomprehendatur. Plura namque eVenire Possunt praeter. Haturae vires , et quae humana ratio non attingit , quae interim verissima sunt. Ita Constat, mortuos quosdam ad vitam fuisse revocatos ., nec dubitare saS est, quia revera
id evenerit , cum id ex testimonio irrus Pagabili , etiam
ipsius auctoritatis humanae per quam si missimo comprobetur. Hoc autem Natarac leges excedero , humanum-uue cretum , nemo negabit.
93쪽
De veritare Probabili. 324. Animad. Probabile id dicitur , quod verit ili quidem con ensiens videtur , at formidinem de Opposito noti excludit ; hoc est habet quaedam veritatis indicta , sed noti sussicientia ad certitudinem S. Ω89. J.
inducondam. Ejuq abstractum dicitur probabilitas. f. 325. Def. ρ. Veritas probabilis illa est, cuilla Guhaeret mens , ut non omnem repellat formissi nemde UPosito. Atque haec dicitur otiam Uinis. S. 326. Anima c. Veritas probabilis suos gradus habet; quo inagis enim ad certitudinem accedit. , EO Probabilior est ; et quo magis a cortitudine recedit , eo magis est improbabilis. Hinc enatae divisiones Propositionis , seu veritatis pPobabilis , improbabilis , pmbabilioris , probabilissimae , prout nempe vel admodum Pau- CR , Vel nonnulla , vel multa , vel plurima habet certitudinis indicta , sed ad certitudinem non per Cnieritia ; Hinc enatum dubium ; suspensio nempe animi circa utram qne contradicticuis partem, quando scilicci pro utraque parte aequalia sunt certitudinis indi tu . . S. 327. Schol. Dupliciter autem aliqua verita dici Potest probabilis ; intrinsece scilicet , et extrinsecs. Probabilis intrinsece erit, si ejus probabilitas ex ipsamet rei, quam cognoscimus, contemplatione procedit; extrin-SUCe VorO , Si ex scribentis , vel narrantis auctoritate de- rivatur. Insuper duplex distinguitur probabilitas , Fb-δica numpe , et moralis, sive his oraca . Probabilitas physica locum habet in explicationibus phaenomenum Naturae , Cum certa explicatio deest, seu cum esseetus naturalis caussa , certo assignari nequit. Probabilis autem explicatio Phaenomenum naturalium vel sit per ratioci
ritum probabile, vel per hypothesim . Ratiocinium Physicum probabile , triplici modo se habero potest. V cI
enim ab evidentibus Oxpcrimentis , et observationibus Concludimus per Connexionem minime necessariam ; Ve1Pcr connexionum necessariam ab experimentis , ct -- DiuitiZoo by Corale
94쪽
servationibus alicui exceptioni obnoxiis ; vel tandem per Connexionem tantum probabilem, ab experimentis et observationibus , quae probabilitatum et ipsae non excedunt. In primo casu erit probabilitas explicationis iuratione connexionis; in altero in ratione probabilitatis principiorum ; in tertio in ratione composita probabilitatis tum principiorum , tum connexionis. Atque haec
de probabilitate physica ; Ad probabilitatem vero historicam quod attinci, hacc Spcctat veritatem factori ni , de qua hic pauca explicanda supci sunt. S. 3AS. Def. Historia est fidelis , atque comuelem Lactorum narratio. Eaque sidum parit , nou scientiam S. 3 7 )' , o f. 5sq. Sc lol. Qui iactum Darrat dicitur L storicus ;vel testis ; et quidem testis Oculatus, si quod tiarrat , propriis ipse oculis viderit. Ita Joatines Evangelista dici tur testis ocularis , quia quod vidit, et perspexit, scripsit ; Ararictis si quod narrat , ab aliis probis testibus , qui viderint , audierit ; ita S. Lucas est iustis auritus , quoad Evangelium quod scripsit, quia illud , non sicut ipse viderat , sed secundum quod ab aliis audierat ,
qui viderant , scripsit. Synchronus , si eo temporuvixit, quo factum accidit ; anachronus autem si aevia sequenti ; sumar Si integro saeculo distat a facto , quod narratur , tandem testis remotus dicitur si pluribus distat saeculis.s . Animad. Porro probabilitas historica non
aliunde mutienda est, quam ex dotibus hominum narratilium ; ex rebus ipsis quae narrantur , et ex circumstantiis , quae sive narrantes , Si Vc PBS narratas respiciunt.
Quo enim iactum aliquod voritati certae historicae magis accedit , eo plures gradus probabilitatis habet, et e contra ; et quo maiorem sidum historicus aliquis moretur, eo probabilius est quod narrat , et e Contra. Hinc , suppositis aliis dotibus , pleniorem fidem meretur iustis
oculatus , si fuerit domesticus, quam non domesticus ;'similiter dices de auditu. Probabilior est narratio testis synchroni , quam mille anachronorum in Cori-trarium ; probabilior illa testis supparis, quam remoti , sive recentis.
95쪽
De Methodo oeriliarem , propria messatione ,
atque conformis cogitationum nos rarum bonae metriodi
lembus a Plicatio. f. Ssa. Coroli. ν. Propria itaque meditatione veritatem invenire nihil est aliud , quam cogitationes proprias , ita ad methodi leges, et justo ordini disponere, ut veritates aliae ex aliis eruantur ; Vel proposita aliqua
s. 333. Corosi. I. Ille igitur felicius poterit me ditari , qui bonae methodi leges recte novit , rectiusque exequitur ; quidve sit notum quod tenet , quid ignotum
quod meditando vult invenire , distinguere sciat. S. Ss . Animad. Siquidem in omni quaestione duo clari necessario debent, datum nempe , seu notum , et quaesitum , seu ignotum. Omne namque quod quae ritur , semper sub datis conditionibus quaeritur , qua vel exprimuntur , ut dam effectra quaeritur caussa ; -- ω Caussa quaeritur effectius t Datis partibus quaeritur totum , datis toto, et una ejus partu, quaeritiar alum ;vel latent in definitiolae rei , circa quam quaestio Versatur. Si ex. gr. ; quaeras: quamnam laterum rationem Rubeant quaὰrata , nulla conditio dari videtur : si tamen ita quaestio exprimatur et Agurae, quae feri conciFiun tiar ex ductu unius lineae in seipsam , quamnam Ia- erum rarionem habebunt ; Conditionem utique dari manifeste appuret. Et quidem nisi certae conditiones , certae notae , certa insignia comitentur rem , de qua quaeritur , Deque ad hoc Potius , quam quodvis aliud quaerendum nos determinare poterimus ; Deque postquam aliquid in Venerimus , cognoscere , Iioc esse illud , quod quaerebatur. Nonnisi ergo ex datis conditionibus , et characte Tibus , quae rem ignotam comitantur ad quaestioni solationem Possumus pervenire. Ignotum enim 'nonnisi Per uotum detegi Potcst.
96쪽
3, 335. MAOL Ut autem Philosophus noster , Pr
Pria meditatione , tutius ad veritatis inventionem pervenire possit , sequentes oportet Servare
I. Ad medurandum , .ectibus omnino Nacuus a Qeduo. Attentio enim , est ad rite meditandum , quam maxime necessaria ; , haec antem assectibus turbari , ignorat nemo.
II. Curiato diligenter , ut Malum quaestionis pro α - ψ in nempe optime intelI da , eι quaesiis , iel ab insicem diuinguas. OMars ad guaestionum aOM-niam nu st , Princi Oriamus insci- , numguam inccedit . III. Oresinem Domitanter aemato p A facilioribus Propterea , ad abstrusiora progreditor. IV. quaestio plures fi uenia saries, in eas diastin Ao p tum examinator singulas , et ea3 PHAS, gum aes altariam solutionem ducem Possint. V. Quae ramque cum ρrmosita quaestione aliquam bene connexionem , diligen&r exquirito et Omnes POSSi- oues Angiω λ ωhesea, quaecumque ei lumen .ere POMunt, a lectitor; omniaque covinito , Et commmgo. VI. Principia quaeque , algus ideas maguo conferto, omniumque relao mea Aemendido. Omnia Minde rvetitor,inugias consideraso, se at quid erroria Arabent . corrioto.
ns MetRodo oeritatem Iectione comparandi. . g. 336. Animad. Maximum, ex librorum lectione,
ad veritatem inveniendam derivare adjumentum , et expe-Tientia, et communis sensus clarissime ostendunt. Ea enim fit , ut unus homo , proprio inclusus cuLiculo , Cernere Possit quaecumque, superioribus uetatibus, ubique locorum, et gentisim ab omnibus aliis acta sunt, Observata, atque eogitata. Ea sit, ut non nostrae tantum mentis Vi, et
facultate cogitem , sed et omnium hominum sapientum, Tom. L. s
97쪽
98 et omnium temporum. Nisi tamen librorum lectio sit ad Certas regulas ordinata , non solum inutilis sutura est , sed et noxia. Nihil fortasse est , cx quo tot mala proveniunt , quam ex Pra Va librorum lectione. Hinc Putidissimi errores , hinc praejudicia ; hinc incertitudo , et confusio. Hinc sit , ut in sinum admittamus Pi Ω- miscuam principiorum , et ratiociniorum sarruginem , Hinc est ut memoriam , copiosa rerum minime intollectarum , Obscurarum , salsarum suppellectile oneremus. Quare qui male , aut malos Lῖbros legulat , melius sacerent , si a lectione omnino abstinerent.
S. M . Schol. Nostra igitur hic interest , tironi Pbilosopho, ut cum fructu legero P sit, Sequentes Prae cribere
I. Paucos , eosque lectissimos , in quavis disciplina, habeto libros, illosque peruis D Amto , aliae studiose Oersato Per singula Φsorum cuida. Paucos quidem. Nam multorum librorum lectione mens confunditur potius , quam iti veritatis inquisitione adjuvatur. Praeclare Seneca Ep. 45. ὶ : Non refers quam mustos , sed quam bonos libros haleas. Et alibi i Epis L 2. r distraAit an
miam librorum mulum Io .... FastiGentis Momachi est mul a tae stare , quae ubi varia sunt, et diserara , coinquinant, non Munt. Probatoa itaque se er lege. Metissimos autem Voco libros, qui ab Auctoribus Pr his , sapientibus, sanis in Fide Catholica , et quidem stylo Concinno, prout materia tulerit , conscripti suerint; quique ab Ecclesia damnati non sint. Igni propterea tradantur omnes libri illi, qui Religioni quo quomodo adversantur ; honos mores corumpunt, atque S ictatem perturbant , si non etiam dissolvunt. II. Priusquam ad lege um ingrederis, quaecumque aes librum ; cujus lectioni incumbere via , plene inleia Mndiam , necessaria sunt, aut conducunt , inscito. III. Vt autem methodiam , stylum et a Pum --etoria in frigigas, prius in omnis praefationem attentionem frigim; tum sinulas ex ortatae succedentes eris Par
98쪽
es Donis , quaecumque in singulis capἰlibus eontinen tur , citie memoriae insigito. IV. Quae legeris P atque super iis messatus fueris,
cum Oiris Eoctis conferio ; atqus'ne obliviscantur , inscriptis reserto. Nulla enim res , ait Tullius in Bruto Cap: 24.ὶ tantum ad Ziscendum Pro u quam scriptio. Quod et in seipso expertus S. Augustinus , ingenue sin Prologo liti r a. de Trinit: in lassus est, dicens et Ego insemulta , quae nesciebam, scribendo mo discisse confiteor. V. Curam ut quod legas , rite quoque interPreteris. Ut nempe illud significatum vocabulis auigas, quod illis , Auctor aflixit, et non alio sensu in libro asserta accipias, quam quo Auctor ipse accepit, habita ratione Auctoris, temporis , quo floruit, et aliarum circumstantiarum , quae observatu sunt dignae. aὶ.
ne mera o ueritatem Disputatione Moeniendi. g. 3IS. Def. Disputatio est litteraria duorum , ia
SIN. SorioI. Triplici modo sieri potest Disputatio.
Vel enim i. sit per mutuas interrogationeS, et reSPOnsa , et vocatur Socratica, quia ea disputandi ratione Merates valde delectabatur ; vel u. Oratorio dicendi genere ah uno Proponuntur argumenta opposita, ab altero. solvuntur, et dicitur Accademica; vel tandem s. per Sγllogisti eas argumentationes ab una parte propositas , ab altera fideliter exceptas , et quoad singulas propositiones expensas, et dicitur Dialectica, vel Milo stica. Prima in litterariis colloquiis familiaribus locum habet; a. in Accademiis ;3. in litterariis congressibus est in usu. De hae ultima , Ilic modo agimus. M Vid. Genuen. Lib. VL Artia Linteae cap. VIII. Na
99쪽
χω s. Mo. Animad. Tribus autem Personis disputatio
dialectica absolvitur. Prima , quae Propositio iam defendit, et dicitur Defendens ; altera , quae eRm impuguat, et dicitur Arguens, vel Omonens ', tertia tandem, quae facit, ut omnia recto ordine Procedant, et defendoutem luetur ,.dicitur Praesta. I. 343. Schol. Syllogisticae Disputationis haec est Lex generalis ; nempe: u Disputantus in aliquibus priun cipiis generalibus cotivunt aut, quae nem Pu ab utri u vie , ut Creta et indubia habeantur , alias nihil con- . licient. Defendens propositionem defendendam dilus, Cide exponat ; Arguens brevem , expeditamque a1 3. gumentationem opponat; Defendens, Si Hgulas argumen-n lationis ejus partes expendat, ac de singulis serat sonia tentiam; opponens iterum, nova argumeutatione, De-n sendentis sententiam impetat, donec ad manifesta prinae Cipia Per continuam aualysim, alterutra ex Parte ven-n tum sit, quibus nequeat ad verearius contradicere. S. 34a. Ex qua supradicta generali regula , hi sequuntur exacto in disputatione servandi
I. Amore solius seruiasis inveniendae ad disputandum accedit . II. Defendens, anis omnis, quasatisma stilum con-ificiat , i iamque clariosimis exponat verbis , vel per se notis nempe , vel antea Gyinitis , ut gulae eertumen ea ait, OG tavium , quid incerium , aera quaeritum
Probe satin at grata es enians asserit , quia xv 'Onit , ut iuuae erantum impugnet, hoc et ipse in diνα-
V. Tum sine verborum amaram, sine ulla ambiguitate sermonis, sed oerbis modeείδεο δε , σι σεια ,
100쪽
quem e trum bonum . et Arudentem iacet, argumen-εum suum contra defendentis chesim prUOnat, cujus concitilio sit trieti contra lictoria.
Alia quae hic d iderari possent, melius usu ex consuetudine disputandi , quam regulis addiscentur.