장음표시 사용
281쪽
dicitur vis rationalis: tertium disternere; sic proprie cn ratio: quartum media inuenire ; sic ingenium Acitur: quintum eligere;
fio es uoluntas: sextum simul discernere, m eligere sic vocatur liberum arbitrium: siptimum celestia cotemplari sic dicitur πη- de resis,fusuperior pars rationis, usuo loco inteligetis: hoc aut officiumpe it sapientia donum, oe intellectus: o latium est inferiora domere; sic inserior rationis pars dicitur, quod issicium regit θiritus co ij fortitudinis, scientiae, π pietatis. Spiritis
vero timoris utrunq; moderatur. Post hςc quinto sequitur loco corrollarium ad liberum pertinens arbitrium, quod dicitur rationalis natura potentia, qua potest velle bonum, vel malum utrunq; disicernendo: quo bruta carent animalia; m sic tantu ensium, appetitum, quisensiualitas dicitur, habent Hincsexto venit notam dum apponendum loco, desin salitate, oe ratione, qua sunt vires anima duae, abinuice diserentes sensualitas enim corporissensus, oe eoru recticis appetitus: ratio uero quςdam vis animae sinperior est, omne illud excedens, qδ cum brutis commune habemus. Cuius
qui de rationis duplex dicitur esse portio, ut es uidere insegmento septimo una inferior, q tepor alia distonis: altera superior,q bonis pernis colliciendis int edit; O licet hae duae dictasint portione ob
id duas animae esse potestas nec credere, nec arbitrari debetis: unam. potetia anima est,aeuersa tamen illius ssit officia Et hςc desipiepintilis.In octauo b c ponitur Hositio. Tunc mortaliter, vel Tenialiter peccare dicimur du, vel in opus, uel in culpa delectatione cosiensium damus; ψ.n.euenit primis pare: ibus, ita σ nobis,quo ad peccare: ibi inueniebatur serpens mulierisuadens, deinde mulier
282쪽
viro: ita, oe in no isse ualitas I moda serpentis, rationi uadet superiori ; Nam ratio siverior, inferior e habent sicut vir, mulier; quia, ut vir a muliere seductas fuit, ita ratio superior ab inferiori quandoque; inde de superiori ad inferiorem deducitur; quare, circ. Decipitur. Nono, oe ultimo, ut presens claudasurdistinctio, notandum nobis proponitur certum, π est tale, quod motus ad peccandum, quisolum est infensabiate, veniale peccatum est, at ad rationem perueniens superiorem, tunc mortale est. Unde conmens non dici in ratione inferiori, licet venia e dica
tur, attamen tunc mortale,s in eo diu teneatur. Quae omnia auth
ritate beati Aug. comprobantur, ut patet in textu Magistri: Ethgcsatis pro procvti. DE RATIONE, ET SENSUALITATE. Lectio LXXXXIII. MVlta equidem mihi dicenda essent pro intellectu prae-
declaratae distinctιoms; at nefiat repetitio, principalia transferam in subsequentem distinctionem, π inprς- senti duo tantum explicabo; rationis sicilicet gnficata primo δε- salitati J; naturam secundo; de quibus mentio facit uit a Ma-gstro. Quantu adprimum: multissolet ratio accipi modis primo, pro dissiuitione, vel ascriptione, ut patet apud Philosophii in ante prςdicamentis, ubi de ςqui cis agitur, o vniuocis ; secundo, oratione ostendente aliquid,visunt positiones,vel .istulantium rationes: tertio,pro essentia commoni pr dicabilis, ut generis,uel
283쪽
'eciei essentia; quarto, siumitur pro medio conclusionem infrenis te s quinto, pro forma materiae, C. g. ut es dis'sitio intacta tu ferro, secundum quam ille gladius dicitur; postremo pro virtute animae; m dicitur vis intellectiva, quaesie ab Aug. libro de θνὶ tu, m anima describitur, dum dicitur; quod est mentis a 'desus, quae bonum, malumq; dscernit, virtutes eligit, . Deum Aligit. Vnde ratiocinari, est procedere de v no intelle io, ad aliud intellentum ad ueritatem intelligibilem cognoscendam. Hinc rarior
natio, quae est discursus intelleElus, ab uno in aliud, aprincipio ad concluφοηes, ut in yllogismis, m consequentijs; γ hςssolet distingui in superiorem, in inferiorem ecundum os icta diuersa; nasiverior circa ς terna, inferior circa temporalia versatur: ab
alijs nuncupatur portio superior, inferior ; portio quasi partio,
nam partem significat; cuius diminutivum est portiuncula. Superior portio est dumtarat re 'ectu ςtemoi ue portio uero inferior, secundum beatum Aug. xii. de Trin. est circa exteriora ,sine tempora ia . Portio adhuc superior dupliciter accipitur, uno modo, large, alio modo, stridie primo modo,se ad ςterna,m temporalia exi endit , ut adςl erna tamen ordinata; si fecundo modo, dicitur ea uis rationis, quae circa aeterna versatur, tanquam circa obierita, non circa temporalia, circa quae , tio inferior, ut circa obiecti. Vnde cognitio, qua cognosco Deum trisum, oe unum m c tera ad Dium pertinentia,ad portionem pertinet periorem; at illa cognitio , qua cognosco creaturam, portio inferior dicitur: unde illa superior 1 tela tunc temporis dicitur, quando diuinae conformis ot uoluntati: no recita uero portio iis e ratio, quae culpabilis est. C. g.
284쪽
quando faciendum dictat csse, quod tamen non si faciendum. Ethςc de primo puncto; Uisatis abunde loquuti siumus designificitis rationis, quae in textu Magistri sint.sumibatur pro potentia anima, alijs dimissis ignificatis. Nunc agendum mihi est de sinsuatiate, qua dicitur esse quesam vis animae inferior, ex qua est
motus, qui intenditur in corporis siensius, atque rerum appetitus, pertinentium ad corpus: cuius descriptionis ratio ista a signatura via fensantatis motus in duo tendit ;V. g. in ea, qua secundum
Uus exteriores delectabilia siunt; hinc est, quod ex sensablate
sit motus, qui intenditur in corporis siensius, aut ad ea, quae corpori nociva, vel corpori conuenientia, secundum solam extimationem sic ex sensalitate dicitur appetitus rerum ad corpus pertinen tium. Sed hic notandum, duo e ualitati attribui, motum scilicet, oe appetitum: σ licet una si potentia, nihilominus plures eius sunt actus, non ςque primi, at secundum ordinem stadinvicem habentes, T.g.appetitus interior motum causat exteriorem; m ita unus altero mediante a sensiualitateprocedit, ita quod sensualitas si inclinatio quesam ad corporis lenius, dum ea appetimus, qua per corporis sensius apprehenduntur: unde duo ad n ualitate pertinent Icilicet corporis ensius, quasi prωmbulum inclinatio, ut motus consequens apprehensonem sensimam. At dicetis vos: cum si ualitas sit appetitus,quisina erit appetitus es multiplex enim est. Ad huius euidentiam uehm statis, triplicem inueniri appetitum, naturalem ; rationalem; msinsibilem. Primus naturalis,men inclinatio naturae in rem, vel in locum Mi conuenientem, absiq;
propria apprehensione a licet si qui dicatur apprehensionem, is R a tuentis
285쪽
ruentis naturam. Sic appetitus naturalis lapidis dicitur motus, vel inclinatio deorsium. Secundus appetitus rationalis est,'talis est
voluntatis inclinatio ad bonum absolute. Tertius appetitus sensebilis est; m talis inclinatio , siue motus appetitus senserui, in rem sub tali, vel tali consideratione . puta vel quia eri utilis, vel di is ctabilis ; ita quod appetitus sensumus inclinatur, vel fertur in adi- quid duplici ratione prima est, quia illud, ad quod inclinatur, natura colientens est; ut cibus, vel potus, . adia huiusimodi corpori
necesseria. Altera rario, quia illud sit coueniens festiuae potentiae, vi color pulcher qui visiui dele labilis, ut ui ad videndum c ueniens: ita de seno, respectu auditus dicendum, me. Ex quibus habet concludi in his tribus appetitibus quidam gradus; nam appetitus naturalis omnibus appetitibus inferior est; m ratio a figit tur; quia absque apprehensione in aliquod sibi conueniens fertur erationalis vero appetitus superior est sim bili, eo quia absolute se tur in bonitarem rei: siensibilis deinde appetitus superior est naturali a qui ertur in aliqj mediante propria apprehensione scilicet
notitia sensitiva. Hςc aut sensualitas in primorum parentum tentatione diuesmode figurari dicitursecundu Aug. lib. h. de Trin. nam vir iste serpentem sensiudiati comparauit, mulierem vero inse, tori rationi virum rationisuperiori. Quantum adprimu quia Serpens non olum ostendit,'proposuit mulieri peccatu,vel pomy, vera et inclinauit mulierein peccati a sectu. Quantu adseracundu ga Serpenti mulier acquievit,idest sien ualitati seu tu ad
tertium, g a Vir occasione Serpent is ad peccatu allicientis ratione
286쪽
LECTIONES LIB.sECUNDI. 263 DE SENS VALIT A TE, ET SENSIBILlTATE
A D maiorem erudentiam eorum, quae dicta siunt is siveriori siermone a nuis tria alia inprsenti maxima comsideratione digna perpendemus, quorum primum erit spectans ad differentiam si usitatis, siensibilitatis; Alterum, ad I pecies sin uaditatis duas; Tertium, . vltimum, ad obediem tiam, quam ipsirationi, cui sensualitas subjcitur, reddit. Circa primum paucis dico: se ualitatem, o sensibilitatem interse differre t genus, s Jecies; cnsibilitas enim ori viressensitivas apprehendit, iam apprehensuas deforis, quam deinlus, quam etiam oppetitiuas. Aisen uabias magis proprie illam tantum partem nominat, per quam animal mouetur in aliquod appetendum, vel sim . pendum ; Ei hςc de punEto primo. In altero consideranda venit sensi litas, ut unapotentia, qua tamen in iras ibilem, oe conci piscibilem distingui habet: concupiscibilis uero potentiasin futua illa, qooibi conuenientis appetitiua est, σprosecutiva, s ex co- sequenti inconuenientis fugitiva. Habet ergo talis potentia AE OLMAu, quid sibi convcniens ad prosequendum, oe asconuenit ns ad fugiendum. Altera, ut irascibilis, impedientis expulsuauis nuncupatum ; cuius obieritam arduum cst, oe dissicile, q6m repellendo. Harum autem, qua nobilior es Re londetur, quod irra bilis,sa est defensatrix rationi magis absinis, magis lauda bs: primo, quia ima insurgit contra ea, quae impediunt comementia, qua ipsa concu-
287쪽
concupiscibilis appetit. Secundo, quia ira Obilis es magis a finis
rationi, vel magis rationabilis, quoniam voluntati, 'Mam concupiscibibs, proximior: cuius ratio est, quia ad concupiscibilempertinet prosequi delectabile; at irasci us derelicto deleritabili octoriam appctit, quam cum dolore consequitur: ergo. Tertio iras iab. Is ebl magis laudabilis, quam concupiscibitis,quodper eius oppo tum patet; nam incontinens ira minus turpis, quam incontinens concupistentiae. Nunc videre superest tertio,quo modo sensualitas rationi subjesatur, mobediat ei: ut ergo motor inferior a veriori mouetur, m regulatur, ita sensiualitas habet a ratione, ut a sive riori regulari. Insioper , ut euenit in corporibus coestibus, ita in proposito ; at ibi IJ bera supcrior m ouet inferiorem: ergo appetitus superior,ides uoluntas habet inferiorem, puta sensitivam mouere: tertio ut in exercitu, ita hic; at ibi progredi ad bellum,uel non P-gredi, totum ex ducis uoltintate dependet ; ita hic in nobis,scilicet everiora membra, nec mouentur, nec quiescunt, nisi adimpo tum eius, cli dominatur, videlicet ad rationis imperium,involunt iis, qua membra inferiora retinere potest, ne perficiatur peccatum sensi alitatis. Vndefensualitari humana naturale es moueri,si cundum rationis regulam,'voluntatis. Et hπ de pollicitis.
AN ACTUS, VEL HABlTUS, SIVE ANIMAE
POTENTIA ILBERVM sIT ARBITRIVM.
Lectio LXXXXV. QV ita quςdam proposito inseruientia nostro in prsenti 1sermone proponemus. Quorum primum sese habcbit:
288쪽
8 hberum arbitrium, actas,vel bubilus, sic e anima potentia r-cupand-. Insuper. Mimpalma potentia pure ia is lib. uise posse. Circa prἰma audeo fateri, liberum arbitrium babitum csse, nam quo modo redditur facili potentia ad actam, nisipi r habitum ' liberum itaq; arbitrium, quod sit habitus dicendum. Non
solum habriam liberum esse arbitrium censeo, verum etiam actumsomnem enim voluntatis actum aliquis rationis actus prςcedere
dicitur: sitsic: ergo deliberatio, coclosio', deliberationis qui actus Irimi ni liberi, minime in potestate nostra erunt, nisi alijs m drantibus actibus: liberct ergo ambitrium actus videtur posse dici. Ex alio latere, totam secandum rei veritatem opposi Em videtur esse dicendum ; omnium enim actuum nostrorum, qui in potestate nostra ponuntur, principium libera voluntas dicitur, non actus rigitur, γα Pro determinatione igitur huius di cultatis, velim unum supponatis; liberumscilicet arbitrium nequaquam habitu, mel actum isse s d bcne principium omnium actuum liberoru: quo iante, a umenta formata de facili ruent maxime primum,
hae distinctioneprςm sa de facilitate, quae duplex est: una, quam ponit habitus circa docilia de qua in prefinti no sp rmo: altera
mero en facilitas intellectus,involuntatis in acceptando, vel res uendo e primo modo,argumentum currit; at secundo modo, non: Ad secundum argumentum, maior negatur, σ ratio a gnatur ;quoniam tam conclusio deliberationis, quam deliberatio in nostra
dicuntur esse potestateper nudas potentias, m noper aliquos actus ad hoc se habιntes in ratione principij activi sic argumentum ex supposito falso redditur nullum, σ remanet liberum arbitrium,
289쪽
anima potentiam esse nuncupandum. Num vero potentia pure passiua libcra se queat libertate arbiti r hoc secundo loco Lbet inquiri. Mihisane pars assi, maliuasi i menda vuletur: ut enim diacunt Ph fici, potentia pastuae conditio ense ad utrumlibet Habere; at liberum arbitrium fine habet: igitur potentia videtur δε-bere dici pure passiua. Insuper, ut materia adformas, ita liberum arbitrium ad altius ; at illapassue se habet: igitur, σ liberum a bitrium ad adlus ἶos. In oppositum se habet D. Aug. de lib. arb. bb.i. ubi aperte fatetur: nos adline, quatum ad bonum,uel malum, quo acimus , concyrerer quare, me. Pro reqonsione duopr notanda erunt primum est, quod quς iis ista intel cnda est non de libertate absoluta, at de libertate arbitrij , ut magis patcbit in subsequentibus, quando agemus de disserentia Ibertatis a latae, libertatis liberi arbitrj: hςc enim disserunt; quia libertas αλ solui e capta, in plosse habct, s liueertas arbitri, e num illa in omni creatura inuenitur int Icciuali; hπaut in creatura,quae in asilum potestiuum, oe oppositum. Altertim in ordinesecundam pr Ga- dum rc picit actus, qui siunt in duplici discrimine, quidam enim
imperati dicuntur a voluntare, ut currere, ut Mificare, ut manum mouere ad bonum e eliciti vero uni t deliberare, siue do liberario , m deliberationis conclusio, nec non voluntatis ele lio.
His ita positis, quotio no debet intelligi de a libus imperati liberitate arbitrij; at secundo modo c. Sed dicetis, cur non primo m do ' Rcstondetur ad hoc quia tales a ius fiunt potentiaepas ,σrecepi tua in potentijs organicis , . sensitivis. Intelligatur itaque questio de illa libertate nec Isitarem, . coactionem excludente. Nunc
290쪽
Nunc ad argumenta accedo, m ad primum, maiorem sic expono; quod conditio potentiae passiuae, se habeas ad virumhbet, qua con-ἀtio ea non valentis aliquid agere adsua determinatio .e: modo liberum arbitrium,sive libera voluntas in recipiendo, licet passiuadcatur; in eliciendo tamen actumq; sivum P ducendo, no passiua, sed activa est: quare non mere passiua,ut somniarunt quidam. Ad illud, de materia; Resspondetur e currere quidem argumentum, quantum ad recipere; quantum ad agere neutiquam; ut ergo ma teria inpotentia adformas, ita liberu arbitrium. Disserunt deinde in hoc, quia non concumrit active materia ad formas, at liberum arbitrium ad antas βιωsic; ideo, quid circa materiam hanc tenenisdumst, patet hispaucis.
intelligendi λLectio LXXXXVI. I uirum duo alia hodierna die non magno verἷoril apparatu bssimi Auditores quae, quanta vobis utilitatis futura,
intelligetis. Primo ergo dubitatur,penes quem actum in nobis libertas maior esse dicatur: an volendi, aut intelligendi. Insiper, bum ratio superior, c inferiori, de quibus egimus supra, una tantum fi potentia, vel duae. Quo ad primum dicitur, quod voluntas , cuius est eligere ; cum itaq; electio fit voluntatis non intel-lictus, iccirco libertas maior,penes hunc adium,quam intelligendi