장음표시 사용
351쪽
Hoc id m prperea de alijs iudicandu esse uirtutibus affirmabant, quae opinio non probatur hac in parte Magistro, na dum D. Aug. videtur innuere, qJ fides, oe charitasper authoritates adductas, sint motus animae, seu mentis, non ita,ut uidentur uerba illius sonire, d bent ιnteit ι; at sano modo, I .g. dum dicit, quod fidessit credere, qua non uides, hoc est, ac si diceret; fides est uirtus m . uens ad credendum, quod non uides , oeso de fingulis virtutibus conformiter es dicendum: Et hςc de tota distinctionestis.
DE SIGNIFICATIS DIVERSIS VIRTUTIS. Lectio CXIIII. Via in prςdeclarata distinctione tacta fuit finitio vir
tutis ab Aug. quae, cumst quoddam ςquivocum nomen, ne propterea in ςsu uoco laboremus; circa multiplicia significata virtutis uersabimur in prsnti, ex quibus intentio vera, σgermanaseligetur. Solet igitur in sacra sicriptura varijs accipi modis ipsa virtus: aliquando pro potentia: Unde A. Verbo domini cςli firmatisiunt, Spiritu oris eius has virtus eorum. Quandoque pro fortitudine corporali , ut in Psal Aruit tanquam tisa virtus meae quandoque, ut Iloria. Iudith. 1 3. A bisit m Deus, qui fecit virtutem in Israel: quandoque pro armitura bellica. Unde dicitur, Congregauit uirtutem,m exercitum fortem. Quandoque profructu rei. Ioel 2. Ligna attulit studium suum, si us, oe vinea dederunt uirtutem siuam: quandoque pro σι ratione , ant acta eAteriori. Mazib. 6. Non poterat ibi ullam
352쪽
virtutem facere, nisi paucos infirmos impositis manibus curauit equandoque pro principali agente. Vt Matth. 24. Virtutes cςli mouebantur: deniq; secundum Gabr. accipitur virtus pro qualiatate operante, σ opus eius bonum, ad quod inclinat, perficiente. Secundum Aristotelem virtus dicitur habitus eleElisus in mediocritate existens; qua confideratio moralis est; ad cuius intellectu, sue inuestigationem, tri upponendaseunt esse n anima. Scilicet passiones; potentias m hab itus. Inde virtus nuncupanda venit habitus ad excludendos actus uirtusos, potentias passiones. Dicitur deinde electium ad r jciendum habitus intellectuales, scientiam uidelicet, prudentiam, artem, oec. Hi etenim habitus non dicuntur generari ex actibus electiuis; nam non eligit uoltimias, cui uero absentiat intellectus ,sive 'eculatiuo , iue practico. Insuper dicitur in mediocritate consistens, cilicet abundantiae σdefectus, propter uitia, qua existuηt in extremis, C. g. dum plus, quam oportet, vel minus agitur. Prςterea, dicitur determinata
ratione, quia illud medium sumendum est, secundum quod ratio recta ,siue prudentia singula considerans determinat ,siue dictat;
per hoc actus excluduntur indifferentes, qui eliciuntur ad nudam apprehensionem obiecti, nullo rationis dictamine directivo prςcedente. Si vero breuius uelitis procedere ad uirtutis cognitio nem , in forma tali eius di nitio ponenda. Quod uirtus moralis acquisita, it habitus inclinans ad actum uoluntarium elicitumuel imperatum conformiter ad dictamen rationis rectae non est ergo virtus potentia, quia potentia non dicimur boni, vel mali, nec lamdamur, nec vituperamur, at uirtute boni dicimur, . laudamur,
353쪽
hiijs mah dicimur, ac uituperamur. Nec uirtuspassio est, quoniam est secundum electione,passiones uero minime, qui equemicr prmeniunt deliberatione,σ uoluntatis electionem. Nec uirtus a. bet dici actus; nam aEtus transeunt, oe uirtutes firma, m -- mobiles manent, idest dissculter mobiles. Virtus ergo dici debet habitus ad rationem rediam conformiter elicitus, vel imperatus,
ut latius apud Gabr. videre est. In sequenti alia uirtutis docebosigni invita ,stapplicabo omnia proposito nostro instruientia. Ethe c pro presentistis.
ALIA VIRTVTIS SIGNIFICATA. Lectio C X V. V E 6tμri hemm circa uirtutis Ignificara, tria perpenis
demus. Primo uaria uirtutis significata ; Insuper doc bimus , quot modis corrumpi dicatur uirtus; tertio, in
quo consistat. Circa primum, siolet uirtus prςter didia adhuc quadrupliciter capi, comunis e primo; comunitersecundo ; stricte tertio striLtissime quarto. Primo modo,diuiditur in uirtutem moralem politicam, oe gratuitam. Secundo modo, inpoliticam, quae' habitus acquisitus,σgratuitam,quae est habitus infusius. Tertio modo, pro habitu infuso capitur tantum ,sinest gratis datus ,sue gratum faciens. Quarto pro habitu pratuito Parum faciente, δε- terminatiuo ad operabilia, quo solo modo habitus charitatis, aut charitat e formatus est uirtus: Et hπ de primo puncto. In altero, quot modis corrumii dicatur uirius, uidendum est: duobus etenim modis.
354쪽
modis corrumpitur, ut scribit Gab. uno modo, per habitum contrarium. Unde introducto errore circa aliqua conclusionem, eius scientia corrumpitur. Similiter in uirtute morali, introducto b
bitu uitiose per frequentatos actus uitiosos, prςexistens corrumpitur uirtus. Vitiosi enim actus simul stare nequeunt, neq; habitus, V .g. vi mortale peccatum m charitas. Secundo, quasi priuatiue dicitur corrumpi uirtus. V.g.per nexistentiam, oe longam cessationem virtuorum actuum; nam ut habitingeneratur ex actibus, ita et ex eisdem conseruatur; manet tamen unus diutius, alius uero
corrumpitur citius,fecundum quod fuerit magis, vel minus intemsus; σ ratio non est alia, quam natura habitus,de quo latius consulas Gabridistinctione xxiii. q. i. dubio. U.libbii. Etsi ut ex oporibus sequentatis generatur habitus, ita ex eis neglectis corrumpitur . His duobus siectis tertium ut apponatur, ςquum est, ut in quo virtus consistat, declaretur supposito primo, quod virtus sit mediocritas duorsistitiorum, alterius secundum excessum, aberiis
secundum defectum , ut est uidere apud Aristotelem L. Et hic. Vnde in medio dicitur consistere fecundum Scotum dupliciter, vel reparte obiecti, vel ex parte actus, secundum quod excessus, defectus; quandoq; contingit circa obiectum, ut in obiecto teperantiaepol esse excelsius, oe defectus, nam quod uni est multum, alij spauca. Quandq; et contingit excelsius, m desectus in actu,
siue in modo actionis circa idem obiectum, sicut temperantia motaderatur appetitum circa cibum, non solum, ne nimis multum, aut nimis paucum flumat ursed ne cibus Pportionatus nimis voraciter, aut nimis leuesumatur, ac tedisse s Et ita virtus moratis dicituri esse
355쪽
esse in medio utroq; modo, quia moderatur appetitu circa virumque excessum, oe defeElam, viscilicet tendatur in obtentumproportionatum, e etiam actione moderata, ne utroq; modo quid nimis: Et hςc de tribus pollicitis.
DE VIRTUTE MORALI IN GENERE, ETC.
Lectio CXVI. Hodie a die vobis quinq; dilucidare intendo, quorum
primum resticit virtutem moralem in generes alterum virtutem moralem infusam tertium modum cognoscendi, quot modis virtus uera possit dici; quartum naturalem virtutem a quintum heroicam. Quantum ad primum, de morali virtute in genere Gerson ita fatur , qJ virtus es habitus acquisitus, iam dabilis, iuuans, m eleuas anima ad operatione uas int elle tuales, vel essedi vas elicitas, vel imperatas laudabiliter exercendu. Quidam generaliter, o communissime loquentes de virtute morali, amore, siue a consiuetudine cosiueuerunt om virtutem moralem uocare,cem habitum exstequentia actuum derelictum, oesic exco- suetudine causarum perficientem subie lum; quo modo bas virtus acquisita est moralis,oso virtus intelle hua a morali minimed tinguitur at in rei ueritate talis acceptio nimis communis, σlarga est. Alio modo solet accipi pro virtute ex actibus uoluntatis causata, quae reddit hominem laudabilem, atque bonum; Et quia duplex est adius uoluntatis, elicitus,m imperatus, elicitus ut uelle, ' nolle : imperatus es actus cuiuscunque potentiae ad imperium moluntatis
356쪽
voluntatisproductus; hinc viritis quandoq; - dicetur stricti
seme pro virtute ex aflibus elicitis uoluntatis derehcta,m talis virtus est virtus intrinsece. Alio modo largius pro uirtute causata exactibus uoluntatis elicitis, vel imperatis, s illa non siemper in-h et uoluntati, ut talis est,at quandoq; intellectui; quandoci; sin- sui; quandoque potentia executiua; ab quosen se, virtus moralis dici non potest υirtus intrinsece, at contingenter, m denomInatiaue, idest denominatione extrinseca. Et hςc de primo secti. In ali re agendum uenit de virtute morali infusa, q sic diffinitur ab Aug. quod sit qualitas bona mentis, qua re te vivitur, m qua nullus male utitur, O ut Deus virtutes Theologicas infundit, ita ut summe bonus morales. Gerson uolens hanc aperire iussinitione virtutis, ita dicit. Virtus est bona qualitas, ad difforentiam malarum quali- talum, cui modi βιnt prodigalitas, m auaritia. Addit mentis,addisserentiam corporalium qualitatum, qualessunt albedo ,σ nia
gredo. Subiungit, qua virtute recte vivitur, ad diserentiam cientia, q , qμamuis bona fit qualitas mentis,non tamen necessario ea vivitur refcte, sidpotius ea re te intelligitur. Inseper additur, qua nullus male utitur, ad disterentiam naturalium potentiarsi,quibus contingit m bene, π male uti. U.g. vi rationabilitas, m concupis ibibias, irascibilitas, quae Pprae potentia dicuntur. Pr terea dicitur , quam solus Deus ιn homine operatur, quod totum ponitur, ad di crentiam virtutum politicaru, qua generari dicuntur ex frequenti bene agere. Secundum uero Gerson apparet, qδpr Adla virtutis disinitio estproprie virtutis Theologica. Nunc hii ita prmissis, ad tertium punEtum accedo, ubi videndum est, X quot
357쪽
quot modis virtus uera debeat dici; duobus ergo modis. Vno modo uera dicitur virtus, quae versi virtutis opus habet, vel es nata habere, quantum Ut de se. Unde uerim dicitur ille de essentia miri litis. Alio modo virtus uera uocatur, quae perducit ad finem, primo modo pςnitentia dicitur uera, quia verum hiabet virtutis actum;si secundo modo, ecce charita ne qua, me. De quinque propositis, iam tribus enodatis, quartum accipite modo, ubi, quid fit tirtus naturalis, declaratur: est enim bcna inclinatio rationalis creatura, non ac usita,sed innata ad operationes natura siuae congruas laudabiliter exercendum, inquit Gersen. Demum de heroiaca qus virtute agamus dicentes, excellentissimam Ust, conum req; cum beatitudine, ad quam communis hominum usta no attingit. Unde heroica virtus, est purgati animi siupra nos, atq; iuina,
qua homines Di, nuncupari solent, ideo apud P l. dicitur. Ego dixi Dij estis, π excels oes. Excelsi dicit, ut non quicunq;
iustus, Deus uocetur; at qui quadam virtutum excellentia ce teros antecellit. Et bςopauca ex multis vobis Alficiant.
DE DIVISIONE VIRTVTIS, ETC. Lectio C X VII.
VT tandem manus extrema bifice virtutibus imponatur, inprsenti de uis tutis diuisioneprimo agendi7: insiper, simpla declaranda: dcinde erit finis. Virtus ergo diuidi Alet in intellediualem, in moralem , siue cardinalem, mintheolooicam. Intellectuans dicitur habitus derelictus, ac causerimab
358쪽
ab actibus intellectus apprehenstruis, uel adhesiuis, inclinans inte licitum ad obiecti cognitionem, ais ad veri inquisitionem, inquit Gabr.m dicitur intellcctualis, quia talis virtus,ut in si subiecto, ponitur in intellecta,m perficit ipsum, ut aliae intelle Lales. V.ζsrientia, oe satient:am intellecta Lyeculativo, ars uero, mpru-άentia in practico. Carinales virtutes quatuorsant, ficilicet iustitiai tibiιeniendo miseris: prudentia in cauendis infidijs fortitudo in perferendis molesti se temperantia in coercendis dele Elation ibus prauis ; cardinales dicuntur secundum quosdam quasi cordiales, ad disserentiam virtutum corporalium. Cardo enim secundum Isidorsia corde derivatur,quia apo tis Cardiasgrςce ciles cor Atme. Alij aolunt, quod Cardinales dicantur, quia in res, cut in ardinitas, ois aha tirtus maxime claths uoluitur. Se Qdum alit Pbi sopbum Cardinales dicuntur, quia in his, sicut in
cardine, est reuolutio totius uitae humanae sicundumstatum ciailem, σhonestam. Theologica uero virtutes tres dicuntur. Fidos,
θ s,m charitas. Virtus aut theologica, ut scribit Gerson, shabitus a Deosolo infusius eleuans liberum arbitrium, ides acultatem rationis, aut bonitatis, mi virm ue ad Deum immediate
obieci. liter, π laudabiliter artingendum. Scd hic notandum sita cundum Gabr. Iria requiri ad hoc, ut ab qua virtus theologica possit dici. Primum , quod Deum resticiat pro primo cbredio , Grprincipali. Ait erum, qιt habeat ueritat epro prima regula actati, nsvorton, ad quos inclinat, cin non reeulam aliquam humanitus a qui sitam. Tertimi, nil immediare a Deo in undantur, ut a causa sciente. Haum conditionum prima revocis obie lum ecundax i regulam
359쪽
retulam dire Luam: tertia causam escient em; quo modo fides, jes, m charitas, acquisita non uni virtutes Theologica, quia tertia conditio deficit. Quo aut modo virtutes Cardinales ,seu morales,m virtutes Theologica digerant, iam ex pr dictis patet, et siribit Brulsbb.iii.quia virtutes Theologicae Deum habent pro obtento. Charitas Deum, inquantum summum bonum. Fides inquantum summa ueritas. Spes inquantum siumma largitas. Ahavirtutes de obiediis sunt creatis, ut obedientia, castitas. Secundo Aserunt, quia virtutes Theologica superiorem portionem habent pro obiecto; at virtutes aliae μιιectantur in anima fecundum pomtionem inferiorem. Tertio disserunt, quia virtutes Theologicae, nohabent excessium in acilibus uti; na nullus in amando Deu pol emcedere, in credendo in Deu, m in Jerando, cosiendo Deum. Excmptu de abys, quantu ad excessum,ut patet,deliberalitate, a ijs. Prςterea diserunt, quia prima inter dira minime malam diant, at alia mediant, ut patet de liberalitate. Hςc intantum.
AN VIRTUS SIT HABITUS, ETC. Lectio CXVIII. MVlta diximus in ante habitis lectionibus de virtute in
genere, cy' in Lyecie, ingratiam distinitionis virtutis allata a beato Aug. Insuper quo modo nulla virtus sne charitalepsis dici uera esse , iuera, non tamen perfuta. Conse3Men ς modo est duo inquirere, m primo. Num virtus nun-
pandasei habitus. Insuper Nam habcns gratiam psit mereri
360쪽
roriam. Circa primu duplici via pro parte negatiuapot argui, primo sic. Virtus est Utimum de potentia, ut aperte docet Phi- isopbusprimo crii: est ergo actus, m non habiἰus. Antecedens patet, quia id, quod est vitisam,vist, in potentia actus es: ergo. Ulterius, medium ideo dicitur medium, quia participat extrem rum natura, at virtus ponitur medium inter passiones: igitur ipsa erit pulsio,πita non habitus. Ex alio latere, D.Aug. in oppositum si habet, dum dicit, quod est bona qualitas mentis, me. Viis detur ergo icendum, quod sit habitus. Pro determinatione huiusdssi ultatis Lirndum es, hoc nomen virtutis a vi tra tum fuisse, siue auiolentia. Vnde motus uiolentasper Aristotelem primo cesidio itur a inrtute, siue a uicilentia. At quia uiolentiam non poteninferre, nse pol entia maior, ideo nomen virtutis tractam est ad denominandum potentiae perfidiionem, rejectu actus, quantum ad cius essentiam; tunc d citur potentia perfecta,quaepol, in promum actus sibi dobiti. Aliquando et solet dici potentia, uel accipi pro posce bone ri Jc tu astus, quo ad erus determinationem ; quomodo, loquitur Philosophus de virtutibus in Ethicis, cum dicit,
ql virtus es d θositio pers ti ad optimum: perficitur enim tunc
intellectus,siue uoluntas, cum posunt recite intelligere, o bonum velle: quare illud, quod determinat intellectum, ad retite intellia g ndum, uel appetitum, ad recte appetendam, eorsi dicitur virtus. Insuper, notandum, quod potcntiae insunt nobis a natura; virtus aut non, βd,uel ex acquistisne, uel insisione. Prςterea, ecundum potentiam, nec boni, nec mali dirimur; at per virtutem sic: erto.
Insuper, virius dici non Ioi altius, nisi matur P a Dprimo, ut