장음표시 사용
461쪽
malum est. Quantum ad primum. Quibusdam visum est, qJ per prius culpa in ratione ponendast, quia eleritionis desediuspi supponit primo aliquem rationis desedlum: ergo. Culpa per prius in ratione, quam in uoluntate. In seper, in intelle tu visalsum est ratione fantasia , ita malum in uoluntate propter rationis defeetum,
culpa ergo per prius in ratione consistere videtur, quam in uolum tale . Ex alio latere, in illo culpa ponenda venit, in quo per prius voluntarium inuenitur, at in actu uoluntatis, prius uoluntarium inuenitur peccatum, quam in actibus aliarum potentiarum,qui μ-lum per participatione uoluntari, dicuntur, uoluntarius uero peressentiam: ergo. Pro determinatione huius quesiti est primo sciendum, se culpa est illud, quo homo fit inimicus Deo, qua multiplex est, ut alias dixi. Insuper, notandum quia hic menti acta est, de defectu, quod datur duplex defectus: unus est rationis prasiticae, in iudicando: alter est uoluntatis in eligendo. Qui duo defectussiunt duae culpa ,sicut uni duo actus, cum discrimine tamen, quia defectus rationis prustica in iudicando, licet dicatur peccatum quoddam, cum fit carentia debita rectitudinis in operatione: nihilominus secundumst,magis videtur habere rationem peccat i n turae, quam culpae in moribus, Ut nos in proposito hic loquimur. Et quando ratio mala denominatur in moribus, erronea, σ culpabilis, hoc solum fit extrinsece. At voluntas mala intrinsece a defectu, qui est in electione. Quo modo culpaperprius in voluntate, quam in ratione. Nunc ad argumentum primum, ita dicendum,
quod quamuis defc ius elemonis supponat desidium rationis in regulando, ob id minime necesse eni, in illo primo nasumam culpata inueniri
462쪽
ueniri moraliter,at in illo a tu est primo culpa moralis, q libere
tendit adprosecutionem mali, in uoluntate ergo. Adsicundu argumentum defusitate, resterit antasiae, qua falsum in intellecta inuenitur, de facili re stondetur, quodsistas fantasiae attribuitur, non quia non sit in intelleἷtu sed quia ex ipsa interdum causari dicitur , m eodem modo, exprςcedente rationis defectu sequitur culpa uoluntatis, licet rationis dfectussecundum se, moraliter no fit culpa ,sed ex ipso culpa causetur. Hinc denominatione extrinseca, culpa vocatur. Explanata prima qusione, accedit altera, .um qu itur. Num mala cotemplarissi malum, mi eligere mala, malum ' quibusiam videtur, quodsic. Nam ratio mali varius dicitur habere ese in intelle tu, madum confiaerante, quam in uoluntate eligente: ergo. Absumptum patet, quoniam intellectus intellirendo recipit. At uoluntas no: quare, oec. Ex alio titere sit mala confiderare malum est,procul dubio impossibile hominifret,malum euitare, quia tunc considerando incurreret, at hoc est inconueniens : igitur, m illud ex quo sequitur.Pro rettonsione est silendum, quod hic intentio nostra non est de ba malo ,scilicet naturae,melpςna, at de malo culpae. Insiper, ql malum dupliciter accipi potest, uno modo formaliter, alio modo in 'ecie, m communiter. Primo modo,qusio hic intelligitur, non secundo modo. Nunc ad instantiam de facili reondetur, quando enim dicebatur, quod mali ratio verius habet esse, in intellectu considerante malum, qua in uoluntate, in specie hoc verum, at secundumst, oe formaliter falsium, quo modo, malum balet esse in voluntate. Ratio ere' malies id quo madum intelligitur,m non id, in quo, ut in uoluntate, habet
463쪽
quam illud, qδ non opponitur. At malum culpae opponitur diuisa voluntati, malum pςnae minime: est itaq; grauius malum culpat apςna. Et hςc deprimo puncto. In altero principaliter consideranda est inclinatio. Nam homo facilius inclinatur ad malum, quam ad bonum, quod rationibus octonobatur. Prima est, quia facilius est desiendere, qua ascendere, at malumfacit destendere, bonum Tero ascendere: ergo. Insuper plures circunstantia ad bonum, quam ad malum requiruntur,ad ql unastasi ficit tantum. Tertio, quia incitans ad malum, νς' est, at virtutis sinis est absens. Quarto, quia tendimus ad nostrum principium siilicet ad nihil. Quinto, quia fomes, qui malum est, mouet, mper intra nos est. Sexto quia vires anima sunt activa ad peccandum, vel eligendum. Septimo, quia maeum per nospossumus facere, at non bonsi fine gratia adiuuante. Otitauo, quia corpus , qδ corrumpitur aggravat animam trahens eam ad malum, m non se erigens ad bonum; facilius ergo homo inclinatur ad malum, quam ad bonum, ut in hoc puncto secundo est declaratii. Nunc tertio confideranda venit loco mali permissio. Deus enim mala fieri prςcipue rationiabus quatuor permittit. Prima est, adsensionem Fa diuinae potemtia bonum ex malo eliciendo securi ad sensionem si sapientiae. Nam pulchritudo Dessapientiam ostendit, at talis pulchritudo no lum ex bonis, sed et ex malis contrarijs apparet,ut dicit Isidorus in lib. desummo bonor ergo. Tertio, malafieri Deus permittit adsiua clementia sensionem, nam mali sunt ad exercitium bonorqqδ ergo boni exercitentur,iniusti, benignitatis Dei est. Quarto,
mala fieri permittit Deus ad sua iustitia sensionem, ut filicet, D nullum
464쪽
nussu malum sit impunitum. Unde D. Aug. in lib. de natura boni, o ait: melius ordinatur natura, ut iuste doleat in Apphcio,quam impune gaudeat in peccato. Quarto, confideranda venit mali, vel malorum ordinatio. Nam bonum directe perse ordinatur in bonum, ut ad c usum finalem. Secundo ad bonμm, in quo est , ut ad causam materialem G tertio, ad bonum secundum qi est, tanquam ad causem formalem; quarto ordinatur ad bonum, a quo est,ut ad causam efficiente: malum vero ordinabile est in bonum indirecte m p accidens. Primo ratione eius, in quo est,sa malumsimper est in bono,scut sedit Aug. in Enchir.σin Ib. de natura boni, sanatura, in qua est malusemp est bona. In seper ratione eius, cotra J s, sicilicet ratione boni cotraposti. Tertio ratione boni, qδ ex ipso elicitur. Unde Aug. Deus nunqua permitteret malafieri, nisi ex fis eliceretur bonu. Post hπ quinto loco mali, vel malorum c
fideranda est cooperatio, ubi notandum, unum alteri cooperari inhonu tribus modis accipi. Ut directius, ut velocius,utferuentius.
Primo ut directius, 3 apsi ordinatum est in bonum, ut gratia,ut virtus, σ buit modi pse ordinantur in bonum: fecundo dicitur aliqJ alteri in bonu cooperari, ut velocius, vel facilius , sicut paupertas, vel infirmitas velocius faciunt moueri in bonu. Tertio modo, vsseruetius, o peccatu. Nasicut frigus quato uehementius recedit, tanto relinquitur calor I ruentior, sic peccatum recedens inducit uehemetiam doloris,o maiore ardore ad melius operandil. Unde Apostolus ad Rom.viii. Diligentibus Deu oia cooperantur in boni , quas dicat, malu operati,m perseueranti, no cooperaturiis bonum,scilicet eius, qui ab eo recedit. Ethse depollicitis satis
465쪽
LECTIONES LIB. SECUNDI; is es DE VOLUNTATE HOMINIS.
tale: iccirco tria principaliter circa hominis uoluntatem confideranda erunt '. bonitasprimo, qua extollitur: qua- litas, qua siecuri intenditur: int ritas tertis,qua Ucitur. Primo enim confiderarida venit bonitas. qua extollitur. Nam uoluntatis
bonitas, vel Uectio, ex qMatuor comedatur scilicet ex fide, causa, loco, σ tempore. Ex fide, ut primo operetur circa fidei domestiatas, 'Vos propter extraneos non relinquat. Secundo ex causa, visi in occasionem calumniae, vel captiuitatis ceciderit. Tertio ex loco,
ut sit in carcere,vel pgnis,uelsiupplicijs, uel propter debitu alis
excrucietur iustus. Quarto ex teporescilicet ψη clionis: si etenim tempore periculi,quo ad mortem rapitur, plus apud te pecunia tua
Paleat, quam vita morituri, non est hoc leue peccatum. Unde notandum uenite libertate uoluntaris ,siue uoluntate ipsam ex tribus inordinatam diciposse scilicet exilectione, elentione, impugnatione. Ex dilectione, quando minus bonum scilicet temporale b num e utputa diuitias, honores: voluptates magis amat,qua maius bonum, scilicet Dei bonitatem, vel charitatem : diuina legem, rationis ordine. Vnde Aug. in lib. confis. Minus domine te amat, qui aliquid tecum amat, quod siupra te amat, vel propter te non amat. Secudo est inordinata voluntas mala ex electione, utaeum aliquis eligit minus bonum, maiori bono contempto tertio est inordinata uoluntas ex impugnatione, vel clusone. U.g. quado D i ualorem
466쪽
matorem diuinae gratia, G stem uita ς terna per inuidiam impugnat , σ repellit ab siq; reno,'ex certa tunc temporis malicia peccat. Nunc copideranda est qualitas voluntatis,qua intend)tur. Nam bonitas, vel uoluntatis prauitas ex quatuor augetur: ex imtentione appetitus primo, ex duratione aspectussecundo, extensii ne, vel multiplicatione actus tertio, ex eventus conditione quarto. Metur ergo primo bonitas, vel malicia uoluntatis, vel operis ex intensione appetitus,quando uoluntas intensus,vel remissius in bonum, vel malum tendit. Secundo augetur bonitas, vel malitia uoluntatis ex duratione a secius, I Q.quanto diuturnior est in bono, τὰ in malo. Nam tunc melior, uel deterior dicitur. Tertio exten- sone, uel additione actus, V.g. cum quis habet facultatem opermae bonum, vult operari,inoperatur. Quarto dicitur bonitas, uel prauitas ,sive malicia uoluntatis augeri ex conditione euentus. Naeuentus sequens addit ad bonitatem, uel maliciam uoluntatis. Vbi
notandum, quod euentus sequens, uel sprςcogitatus, uel non: si ςcogitatus, quod ex opere suo malum aliquod posset sequi, nee
propter Me defit tu, hine eius uoluntas magis inordinata apparet. Si vero euentus siequens non est prςcogitatus, aut ex nostro actu, vel opere raro sequitur, runc talis euentus imp cogitatus, qui ex opere nostro raro sequitur, nihil bonitatis, uel malicia auget in uoluntate. Si vero talis euentus imprςcogitatus sequenter ex opere nostro contingeret, tunc bonitatem, uel maliciam uoluntatis, σveris augeret. Et bςc de duobus siectis. In tertio cosiderata uenit intexutas uoluntatis,qua perficitur: datur enim uoluntas duplex,
scilicetsemiplena,qplena. Illa dicitur uoluntas semiplena, qua
467쪽
e' sine astu exteriori:plena uero illa, quae elicis non Illum actum interiorem, qui ea velle, verum et adium exteriorem; prperea voluntas semiplena solet dici quandoq; ratione prauitatis, uel b nitatis , qsando scilice t uoluntas, quotum in ipsa es, exiret in astum bonum, uel malum ,si daretur facultas, ita quod ex parte
voluntatis nihil deest, quis faceret, 'osset. Insiquenti quςdam notatu digna circa hςc non omittemus, at pro pronii , qua dicta sunt, adses scientiam dictasint.
Lectio CLXII. N S, ut m*i vir frinam rςdeclarata leuiter per tramfre uideamur in animum induximus nostrum tria in prsnti nostro sermone rimari. Quorum primum dubium comprehendit. Alterum notanda duo. Tertium tres casin
solet ergo quςri primo.Nu, ubi non es aciendi facultas,tunc apud Deum uoluntas profatilo reputetur. Quibusdam visium est, quod fici m primo, quia siver illud Psit. Tu remisis impietate peccati mei, osa sic dicit: votu, ides defiderium, uel intentio reputatur, mel iudicaturpi of L. Secunda, qui per illud PsalManus uos e concinnant. Glosse: quicquid uis, m non potes dominu . dium copulat. Tertio, quia siver illud Psit In mandatis tuis uolet
nimis, Glosa sic dicit suscit uelle, si perficiendi mandata deftfinitas. Et hse detrimo punitio. In altero ad maiorem prς Aetorsio . euidentiam.
468쪽
mi dentiam hic duo notanda, sicilicet exemplum, intellectum. Notetis ilitur primo intellectum authoritatis, scilicet uoluntas reputatur , m iudicatur profacto. Potes enim hoc uerbum quatuor modis intelligi, m primo in his, qua siunt olao ab homine, non aut in his quae fiunt ab alto,sicut est de baptimo. Hς D. Thomas. SN eundo Doc uerbum videtur debere intelligi, quod voluntas reput tur profario, quantum ad prmium essentiale, non aut quantum ad accidentale. Tertio habeι intelligi apud Deum, non apud mundum, quod uoluntas pro facto reputetur. Quicquid ergo vis, πnon pates, factum velim reputes apud Deum. Quarto modo exponitur, ql alitersi habet in peccatis stiritusibus, m aliter in peccasis corporalibus.Nam in peccatu θirituatibus voluntas profacto reputatur,'ratio est, quia uoluntas in peccatis Apirituabias sufficiens est, adsiui actum interiorem, qui est uelle. Unde uoluntas superbiendipro superbia reputatur , oe sic de alijs. At in peccatucorporalibus non sic uoluntas)facto reputatur,quia in his uolumias no e Uulf ciens ad suum actum olao. Et hπ de duobuspun tia.
In tertio pro maiori declaratione prςdicta aut horitatis, tres casis notandi sunt.Quorum primus est. Dantur duo, quorum Unus vult
bonum, O tamen nonfacit illud, gasib acultas deest, alius uero muli, acit,quiapotest: horum quis apud Deum plus meretur fad hoc dici potest, quodsipares sunt in charitate, ς quale prmium est utiale habeat, no ςqualeprςmium accidentale; huims exemplum o. Est habens quis uoluntatem dandi eleemosFnam, o no Ll, quia facultatem non habet, meretur nihilominus tantum re pectus pnj essenii alii, quod Dei visio est, oe gaudium de Deo, qua ti
469쪽
tam ille, qui vult d ire, CP dat: sinpposito, quod in charitatesint pares. Quantum tero ad accidentale prςmium, quod estgaudium de quocunq; bono creaIo, magis meretur ille, qui non solum vult dare, se et dat, quam ille, qui olum vult dare ,'non dat, quia istinorum de voluntate gaudebit, quoniam scilicet dare voluit, notamen de opere, sanon dedit. Similiter et dici di bet de demerito, tam ct enim demeretur ille, quisti voluntate peccat, m non actis. quantum qui peccat actu, π voluntate, m hoc per comparatione adpςnam essentialem, qua cosistit in si paratione a Deo. At quam . tum adpςna accidentalem, quae dolor est de quocunq; malo, tunc plus demeretur ille, qui adis, s voluntate peccat, qua sola voluntate, habet enim dolorem de eo,quod male voluit, nec id solum, merum et de eo, qκod male fecit. Secundus casis talis est. Sunt duo quorum unus vult siubire mari rium, O tamcn non sustinet, quia
opportunitas fisibi deest: alius vero vult substinere, oesustinet quis. ergo illorum magis meretur ' Ref=ondetur, quod uolenti plene, scilicet quantum in si e T, facultate tamen, vel opportunitate defciente,debetur laurea: uolenti aut ,σ actum mar rijsubeunti*peradditur laureola, ita ut quam v ad lauream sint ςquales in chiritate, at quantum ad laureolam in quales.Tertius casus est Damtur duo homines, diues, mpauper. Diues dat magnam eleemos nam, pauper uero paruam: quis istorum magis meretur es R. sondeo, m dico,quod si,vel unt in charitate ςquales,vel inςquales. Si primo mo o, Diues magis dicitur mereri,quam pauper, qui dat paruam: nec hoc mirum, ualet enim eleemosπηa magnas'ecialiter
ad quatuor bona primo ad maiore babilitatione ab bonur secundo
470쪽
ad ampliore dimissionem pςηa debitae, vel iniuncta: tertio ageel riorem transitum,vel exitum de purgatoris: quarto ad maius pr mium accidentale: idest ad maius gaudium de maiori bono a se facto. Si vero non sunt pares in charitate ,sidpauper chm maioricharitate, . dolore compassionisparuam dat eleemos nam, tune magis pauper meretur, qua Diues, q/ testimonio Saluatoris paret, pauperem viduam comendantis,oe dicentis Luca xxi. medico vobis, quod vidua hςc plusquam oesmisit. Quod verbum tribis exponitur modis epi quam oes misit, idest ex maiori assectu, vel plo quam oes,scilicet proportione misit,vel plus misit remi comparatione ,quod ei remanss. Primo exponiturso, plussuam omnes misit , idest ex maior i affectu. Unde Ch si tomus Aper hoc verabo ait: no paucitate oblati ,sed copiam aspectus, intuitus es Deus. Secundo exponitu6c: plusquam oes misit,scilicet non quantitaris maioritate, sedproportionis. Nam maius est pauperem dareparu, habito rfectu ad paupertatem suam,quam diuitem dare multum. Tertio modo exponitu6c : plusqua oesmisit silicet copreatione
residui, quod ei remansit. Ei hςc de pollicitis pro presentisatis. DE BONO HIC LOQUENDUM. Lectio C L Xl l I.
CIrca bon- uersaturei, ne aliquot aquil nostrum intellectum confuso,hoc ordine P cedemus: euidentiamprimo boni considerantes: inopor tres duitationes: tertio norandum. Circa primarunctum,ut video, bonum tripliciteri sumi