장음표시 사용
501쪽
Quitasseae modis error consilentiastemper est reprehen ilis, mvoluntas sequens coscientia ic errantem Jemper dicitur massa, mi ex dictis patet. Septimo error confitentia dicitur causari ex humilitate, o tardis puritate. I .g. quando quis si culpabilem credit, ibi culpa non est: hoc modo formidare, se culpabilem esseetbi culpa non est, bona mentis est, cuius ratio est, quia ad bonitatmentis pertinet, ut homo ad iustitia perfectionem tendat: dicere vero culpam ibi non esse, Thi non cognoscitur, tunc ad mendacium pertinet, non ad mentis boni atem. Nos vero hoc secundo modo, mna cum D. Greg. in Epistola ad Aug. Anglorum 'scopum loquimur. Vir enim iste dicebat: bonarum mentium est ibi culpas agnoscere, ubi culpa no est, oe hoc restectu iustitiae. Enodato iam primo puncto ,superest modo vigoris σι clam conficientia contemplari, nam uidetur, quod huius ligatio quatuor modispossit intelligi. Primo per modum coactionis: sicundo per modum siuppomtionis, vel per modum consequutioni nis alicuius e tertio per modum principalis actoris: quarto per modum instrumet alis agentis. Primo modo non, quia uoluntas tibera a nullo cogi pol. Secundo modo sic ad consequilonem finis dicitur ligare homine consimentia. Tertio modo non secus per modum pi incipalis actoris, ut iudex prςcipit. Quarto modo ligat per modii instrumentalis agentis, scutprςco, qui velut instrumentum iudicis, prςceptum iudicis ad notitiam hominum deducit. Sed dicetis, ex quo conficientia ligat,quid est uoluntatem ligare ' Restondeo, σ dico: conmentiam uolum talem ligare nihil aliud esse, quam uoluntatem astringere , ut nequeat aliud me peccato facere, vel omittere, quam consilentia
502쪽
LECTIONES LIB. SECUNDI. 432 sibi dictat. Ei hDpro sentisatis dicionile time. QUOD CONSCIENTIA RECTA LIGAT
Lectio CLXXVI. VT extremam imponamus manu tractatui de to lentia,
hodierna die quatuor meditabimur. Disserentiam primo inter conscientiam rectam, oe erroneam. Secundo
quesitum. Virum vermis, ides pςna coplanitie maror sit in damnauspςna, vel pana caretia diuinae visionis. Tertio distinctionem duplicis conscientiae,scilicet laudabilis, m appetendae, m vituperabilis flue detestanda. QDrto rationes tres, quibus mala dicitur consitientia. Quantum ad primum. In virtute consilentia rectadfert ab illa erronea, nam licet utraq; ligare uoluntat e dicatur, alio tamen, maho modo ligat recta, π erranea. Nam rectasimpliciter, erronea vero sicundum quid. Quod redia astute, σsimpliciter consilentia liget in oem eumtu ita, ut deponi nequeat, hoc exemplo patet.Sit quis habens consicientiam deuitandi peccatu furti, tunc talis hanc conmentiam sine peccato non potest deponere, quia eo ipso,quod eam deponeret errando, grauiter peccaret,m ratio huius ast natur,quia uoluntati consilentia dictat bonum, sub ratione boni: ideo hoc modo obligat, vel astringit uoluntatem tendere in bonum. Similiter conscientia re la dictat madum siuratione mali. Ideo ligat, vel astringisubterfugere illud, cr aliter faciendo, grauiter erraret. Conscientia aut erronea noligat, nisi
503쪽
secundum quid, π sub conditione, quia non ligat, ns inquantum
conscientia erronea creditur esse re L. V. g. Antonius habet consilentiamfurandi, ut pastat pauperem si non furatur, peccat nihilominus, 1 a illud malum apprehendit ,scilicet furari sub ratione
boni, talis tamen conficientia remoueri, ac deponipotest,uel debet, ab ;peccato. Unde non dicitur obligare semper, m in oem euentum, visciboet recita conscientia, de qua iam dictum. Et hgo de primo punsio. In altero quaeritur. Utrum pana magis anima dicatur cruciari, vel illa in damnatis. Idest. Utrum maior conscientia pena in damnatis, sit illa ignis, vel pςna carentia diuina vi
sionis ' Pro intellectu huius di cultatis est sciendum: in damnatis pςnam dici maximam tribus modis: primo, quo ad damnum,c in sic pςna carentia diuinae visionis es maxima, ut dicit Chrγsostomus, quod nulla est maiorpςna damnatorum, quam priuari, σseparari a diuina visone. Secundo modo , pol ac poma esse maxima, qμo ad sensium, oe fcpςnagebenna maxima est interoes. Nam si iritu ubesse corpo1 i, inter Οἴa, maximo a liuo, σορο clivo, est maxime afflictiuum ipsius 'iritus, at dmones, manimae damnatorum siunt θ ritus: ignis vero inter elementa, corpora maxime assicimus est: ergo, oec. Tertio modo ,pot dicipςna esse maxima, quo ad inherendi modum, puta, ga Immediasius inberet, oe ita vermis interior coscientia, custpςηa immediate
ipsi stiritui inberens, dicitur maxima pma inter oes. Unde V dorus de Ecclesiastica institutione dicit, quod nullap agrauiores pςna conficientia, quae est in animabus damnatorum , min d mombus subdit rationem ibidem, dicens: mens enim mala co-
504쪽
srientiae bis δprie stimtilis agitatur. Et bςc desecundo puncto. In
tertio cum detur Δplex conscientia sigmento scilicet Lodabilis, oer appetenda: altera uero vituperabilis, oe detestanda: et id n-ἀum est, propter quid conficientiasit laudabilis. Mihi applienda, laudabilis apparet, propicr rationes qVatuor, sincet propter bonitatem, puritatem sinceritat em, cir tranquillitatem; appetenda enim, laudabilisii; dicitur conscientia primo ex ordininione asse Ilionis id o bona. Secundo ex exclusione criminis, ideo pura. Tertio quia sine duplicitate intentionis, ideo sincera. Quarto quia fine vermis remorsione: hinc tranquilla uocatur. Vnde illi boni, qui bonam baboni consilentiam in ordine adfinem, quis is duplex est, quo ,stin quo: quo dicitur ille, quo quidscitur, m siecharitas est finis olam operum nostrorum. Finis in quo, si dicet qui scitur, sic selus Deus ensis noster, ad quem per bonam conscientiam, puram ,snceram, oe tranquillam deuenitur. Ex quo de bona hactenus us loquuti conficientia, consequenter nunc in quarto punclio de mala, oe cur mala dicatur agendum. Dicitur ergo mala triplici ratione, vel quia est coinquinara, de qua dicitur ad Titum primo: coinquinatasiunt eorum,oe mens, m consi temtia: quasi dicat, eorum mens coinquinata est quantum ad intelis Elum, Cr coincientia quantum ad asseritum: ita quod intellectuavirtus, m asperitiua sunt coinquinata,vel dicitur coscientia mala,
quia cauteriata,de qua prima ad Thim. iiii. Habentes cauteriatam conscientiam , idest corruptam , praua cogitatione, GP aductam, malae concupsientiae igne. Nam cauterium est carnis corruptio ex
igne, vesper igne adia. Tertio mala dicitur conscientia, quia es
505쪽
perturbata, de qua Sapien. xvii.simp enim promitsua pertumbata consilentia. ει verbum tribus modis exponitur. Primosic: con*tentia perturbata ex remorsu vermis, presumit seua, quia extollitur contra Deum peccare non timens. Secundo exponitur sic: consilentia perturbata, idest inquieta, π crudelis erus, qui non habet tranquillitate promit sua , idest extollitur alios a 'geri. Isaiaellai. Cor impi', quasi marestruens. Tertio modo exponitur sic. Conficientia perturbata, idest eius, qui de terauit ex crimine, femperprasumit sieuasiperse ventura antequa veniant,sicut fecit Caym, qui antequam puniretur a Deo dixit : ero vagus, m profugus uper terram: OB qui viderit me, occidet me. Ex his colligidis r mala consilent iam, tribus ostendi debere scilicet Deo, sibi, oescerdoti. Primo sibi ad cognostendum periculum suae infirmitatis . Secundo Deo, ad remedium ustipiendum, vel beneficium remissionis. Unde Gai.Tibi soli peccaui: domine miserere mei. Tertio di bet ostendi sacerdotι ad quaerendum consilium satisfa-Ectionis, oe beneficium ab olutionis ..Unde Luca quinto. Vade ostende te sacerdot i. Ei hςc pro praesenti.
AN CONSCIENTIA AD lNTELLECTUM,
I persunt adhuc duo alia inquirenda de consilentiae quorum unum breuitatis amator in praesenti aperiam, alterum vero insequemem transferam lcctionem. Ex quo ego multa de conscientia
506쪽
scientia sunt a nobis determinala in siverioribus nostris sermonibus , nunc unum maxima coη sideratione dignum in diibiam reuocandum, m est. Utrum conscientia ad intellodium, vel ad holtinatatem pertineat. Mibi primo a 'ediu videtur e te dicendum, qs ad uoluntate, non intellectum si ediet. Nam si ad intellectum; tune
habens maiorem de operandis cognitionem, maiorem quoq; baberet conscientiam,at hoc minime verum: igitur non pertinet ad intrL Acim, sia ad uoluntatem. Pr crea: siintelle lai afribenda fret consilentia, vel esset potentia, vel habitus, vel a lus: non primum quia potentia inest a natura, consilentia aut non ; nec pol dici actus , quia tunc in dormiente non maneret, quod est falsum. Nec habjius, quia per multos habitus dirigimur ad agenda: ergo, oec. In contrarium arguitur, quia consilentia secundum nominis Ethimologium importat ordinem hicntia ad aliquid, s sicientia ad intellectum Jediat: ergo, oec. Pro dilucidatione huius usti, primos msicata intellectus prςmittenda siunt : insuper, concitisio ponenda: tertio rationes iam adducta fluendae. Quantam ad primum. Intellectus dicitur multipliciter. Uno modo, ut est donum Spiritus sandi. a. ii. Requie et super eu θ ritussapientia, minici entiae. Sic intellectussicundum coram capitur F dono infusio, quo perficitur Jeculativa ratio ad apprchensionem veritatis per donum confiiij. Secundo dicitur intelle tus notitia principiorum. Tertio capitur pro a tu inteligendi. V.g. dum dicitur. Hieest intelle ius meus, vel tuus, m illius est yllogizare, m disium rere, m est vis, anima, quae inlisbiba percipit, fecundum Aug. in tib. de s stiritu, er anima. Ab a ijs .Acitur esse quc d iam θιri-
507쪽
tuale lumen, sub quo, vel in quo per experimentum diuina gustantur. Dicitur et donum, quo gratuite cognoscimus dillositiones cd fl um, per easq; tendimus in Deumsic dillonentem. Intellectas vero noster duplex est, sicilicet humanis, delis.Si ut humanus, sc int sigit conuersius ad imaginem, oesensium, oe iudicatsecumdam causis intrinsecas,s inferioris, iccirco deficit in assentiendo, quia non assentit, nisi secundum manuductionem, qua ortum habet ab imaginatione, m sensu. Fidelis aut intellectusprςualet ei, quies humanus; nam elevat ipsum extra animalitatem, non tamen ita eleuat, qd comprehendat, ut meritu dei integrum maneat, hςo
S. Bonaventura. Intellectus adhuc duplex est, scilicet prariticus,riste latiuus. Intellectus Jeculatiuus secundum Aristotelem, est re lectu veri, ut verum est. Intellectus vero practicus dicitur conformis appetitui, cuius obieritum es non lum ver tib ratione meri, sid=b ratione boni. Ab alijs dicitur practicus, quia circa axibiba, ct ambilia uersatur. Nunc ponatur coclusio talis. Conscientia ex An catione uocabulipertinet ad intellectum, non Tibabitus ,sed ut actus, qui est testificari reflectu eius, quo is
Llum an bene, vel male. Potest et ad uol talem pertinere secundum actuum diuestatem, nam quidam eorum s eciant ad intellectum quidam vero alij uolunsati attribuuntur, sicut remordere,
quod est Arecite tristari, de aliquo malefacto. Remorsus enim non dicitur importareselam cognitionem malefectiproprij, scd iris nam quandam, vel quopunctionem, qua ad uoluntate pertinet, mel dicatis, quod conscientia I pectet quantum adactum ad intellectum, σ cognitionem, at qualum ad electionem, ue ad eleditonuas m
508쪽
actum ad ipsam uoluntatem. His it apositis, de facili, quid ad rationes formatas dicendum sit , patebit. Quantum ergo ad primam de consilentia ad intellectum ripectante, ut habitus in prςcise ad
intellectumpertineret,ut habitus: tunc habens de operandis maiorem cognitionem, similiter majorem haberet conficientiam, at non ita est, quia conscientia intellectui ascribitur ut actus, non ut Mabitus : quare ratio nulla exsuppositosso, vel aliter dicatis, quod habens maiorem cognitionem, habeat quoq; mirerem consilentiam secundum quid, at non simpliciter. Rursus, qJ maiorem secundum habitum, at non secundum actum, neq;formabter. Ad secundam dicatis,quod conficientia non dicit unum habitum, sidplures, nam in agendis dirigimur p plures habitus prariticossimiliter ex parte voluntatis, in qua sunt plures habituales inclinationes habitibus rationis correondintes : non ergose habet, vi mus habitus, nisi
generice, quia stecifice. Et bςc de pollicitis a nobis.
AN EX FINE OMNES ACTUS, ETC. Distinctio X L. Lectio CLXXVHI. SE se nobis teri distinctio L. in ordine huius lib. sicundi.
explicanda: cuius continuatio primo ponenda: deinde diuidenda. Quantum ad primum. Postquam de actualipeccato in se quomodo habeat esse inuoluntate ut in radice , aestum fuit: consiquens modo est de vitio operum existentium a uoluntate pertractare. Iam paucis posita strie uerbis una cum intentione II G nunc
509쪽
nunc diuidi habet hςe prsens distinEtio in secta septem. In eou-
elusionem primo. In de Grationesecundo. In propositione tertio. In qusitum quarto.In opiniones varias circa qu situm quinto. In Magistri declinationem siexto. In conclusionem cum exemplis septimo. Quantum ad primum, ut rem aggrediar , conclusio talis
ponitur. Luet exteriores actus boni reputentur, attamen boni,vel mati moraliter censentur, ac iudicantur, secundum quod ex recta voluntate, Tel inordinata oriuntur. Ad quam probandam secundo Adax ster ita AE cedit loco. L cet oes actus extera lares boni sint, quatenussiunt: nihilominus iudicaris et moraliter boni vel mali, In quantum ex bona, vel mala intentione procedunt. Illi itaq; pliciter erum boni, vel mali, qui bonam, rectam habebunt causam . siu intentionem ordinatam ad bonum finem. Mali uero illi fimpliciter, qui ex peruersa intentione procedent. Vnde Ambra lectus tuus operi tuo nomen imponit. Hoc ide et per illud Euan- gely bab. t confirmari. Non pol arbor bona malos fluctus Iacere, nec arbor mala bonos Irucius acere: habent ergo aflus nostra m tira, denominari Τ; a bona, vel no recta intentione , ut in hoc puncto secundo es uidere. Nunc tertio venit hς ponenda propositio. Non oes actus humani per bonam uoluntatem re cabiles. Ad
qua mam andam dubitat quarto Ada ister. Num vniuersal tersi verum, quod oes actus habeant exteriorem malitiam, vel bonitatem a uoluntate. Circa ql varia adducuntur quinta opiniones sede, nam quidam contendentes volant oes actus exseriores desemdsterentes ese, propterea dicunt generaliter capere fuam bonira cm, vel malitiam a uoluntate, ex qua prouenire 'dic tui . Alij
510쪽
vero opinantur, non oes indisserentes, at desie aliquos bonos, quos negant absolute recipere suam bonitatem a uoluntat e similiter, mmalitiam. Aliquos uerὸ e couerso in se malos esse dicunt, qui etiam suam malitiam a uoluntate non videntur habere, nec bonitatem suam ab ipsa recipereposse. Quosdam alios uolunt esse indisserentes, ct tales solum malitiam siuam a voluntate recipere autumeantis. Demum sint quidam alij, qui consentire videntur, oes actus exteriores a uoluntate bona, vel mala, suam bonitatem, vel malitiam
sortiri,illissolum exceptis, qui desie mali.Nam tales persolam boni non viάentur ficri posse uoluntatem; cui opinionis et Magister, O in sex o sedio baletis. Demum conclusio cum exemplis venit ponenda talis. Malum intentione pia productum nequaquam im dicatur bonum: a lus enim de se mali, σ ex siui natura, causeam habbre bona possibile non est, visura, ut bis emiae, adulteria, τι furari ad Abueniendum inopi, milia aba. Hi a tus licet causas videntur habere bonas, nihilominus a ius mali sunt, ut perbelle habetur in distinEtioneprssenti ...
NUM ALIQUIS ACTUS AD BONUM, ET
AD MALUM PINDIFFERENS DARI POSSIT ..
Lectio, CLXXIX. . Ι Merora, quae circa presientem distinctionem essent dicenda: hoc unum hodierna die Jeculandum: Num sicilicet actus im' disserens ad bonum, m ad malum inueniri queat. Mihι; me Metur, quodsic Nambuares stucam, talis,aritus indigerens, G ac secundum.