장음표시 사용
181쪽
sortius quam ita aliis commovere, sicut etiam calor Solis radiis excitatus, atque, ut supradicium est, usque ad intima Tcriae pertingens non uniformiter agit in hoc corpus quia facili is ci communicatur perii agmenta corporis E, quam per aquam D atque altitudo montium stacit, ut quaedam Terrae partes Soli obvers, multo magis incalescant, quam ala illo aversae ac denique aliter incalescunt versus Equatorem , aliter versus polos, calorque ille per vices variatur propic vici Titudinem tum dici& noctis, tum praecipue aestatis S lycinis. Unde sit, ut omnes particulae hujus terrae interioris C semper ali LX.
quantulum, modo plus modo in is moveantur; non cae solum quae vicinis non annexae sunt, ut particulae argenti vivi, salis, aquae dulcis, aliae quaevis in majoribus jus meatibus contentae; sed etiam eae quae sunt omnium durilsimae,ac sibi mutuo quam sirmissit me adhaerent. Non quidem quod hae ab invicem plane scparentur: scd eodem modo quo videmus arborum ramos, ventis impulsos agitari, eorum intervalla nunc majora reddi, nunc minora, quamvis life arbor idcirco radicibus suis notacvellantur ita putandum ci crasse fas S ramosas corporis C particulas, ita connexas esse atque implexa ut non soleant vi caloris ab invicem plane disjunc , scd aliquantulum duntaxat concutiantur, sciscatus circa se res icto modo magis modo in is aperiant. Cumque duriores sint aliis particulis, ex superioribus corporibus D A L, in meatus istos clapsis, ipsas facile motu isto suo contundunt S comminuunt, sicque ad duo genera si-gurarum reducunt, quae hic sunt cons deranda. Nempe particulae quarum materia paullo solidiorcst, quales sunt I XI. salis meatibus istis interceptae, atque contusae , ex erctibiis S rigidis planx ac flexi lcs redduntur non aliter quam serri candciatis virga rotunda, crebris malicorum ictibus in laminam oblongam potest otii ut fuit: complanari cumque interim hae particulae vi caloris actae, hinc inde per catus istos sci pant, duris corum parietibus allis , atque allisi reson alu-ctae, gladiolorum instar acuuntur, laque in succos quosdam ci cs, ς', acidos, erodentcs vertuntur qui succi postea cum metallica materia colacrescentes, atramentum sutorium; cum lapidca , alumen Z sic alia multa componunt. Particulae autem molliores, qualcs sunt plerae ille ex terrae teriori delapsae nec non fiam eae aquae dulcis, ibi penitus elisae, b, ι
tam tenues vadunt, ut motu materiae primi cmcnti disseci pantur, turn otii. vl- 2 at ciue
182쪽
i PRINCIPIORUM PHILOSOPHI Catque in multos minutissimos quam-maxime sexiles ramulos dividantur qui ramuli terrest ribus aliis particulis adhaerentes , componunt sulphur, bitumen, dc alia omnia pinguia sive oleaginea, quae in sodinis reperiuntur. LXIII. Atque sic tria hic habemus, tuae pro tribus u Igati Chymicorum D si principiis, sale, sulphure ac Mercurio sumi possunt, sumendo scies ii, licet succum acrem pro late, molli in mos ramulos oleagineae mate- r ρ uesti rix pro sulphure, ipsumque argentum vivum pro illorum Mercurio.
Credique potest omnia metalla ideo tantum ad nos pervenire,
licen t. quod acres succi per meatus corporis iuuentes, quasdam ejus particulas ab iis disjungant, quae deinde materia oleaginea involutae, atque est itar,facile ab argento vivo calore rarefacto sursum rapiuntur, iro diversis suis magnitudinibus ac figuris, diversa metalla constituunt. Quae sortasse singula descripsissem hoc in loco, si varia experimenta, quae ad certam eorum cognitionem requiruntur, facere hactenus licuisset. LXIV. am vero consideremus terram exteriorem E cujus si agmenta hesin aed iub mari delitescunt, alia in campos extenduntur, alia in
δε ολ in montes attolluntur. Et notemus inprimis, quam facile in ea possit son urat, intelligi, quo pacto sontes S sumina oriantur; quamvis semper in mare fluant, nunquam tamen ipsorum aqua desciat,nec mare augeatur aut dulcescat. Qtiippectim infra campos montes magnae sint cavitates aquis plenae, non dubium est , quin multi quotidie vapores, hoc est , quae particulae vi caloris ab invicem disjunctae, acceleriter motae, usque ad exteriorem camporum superficiem, atque
ad summa montium juga perveniant videmus enim etiam picrosiaque istiusmodi vapores, ulterius usque ad nubes attolli ac facilius per terrae meatus adscendunt,ab ejus particulis sussulti,quam per aerem,cujus fluidae ac mobiles particulae, ipsos ita sulcire non pollunt Postquam autem isti vapores sic adscenderunt, frigore succedente torpescunt, amissa vaporis forma rursus in aquam vertuntur; quae aqua descendere non potest per eosdem illos meatus, per quos vapor adscendit, quia sunt nimis angusti sed aliquanto latiores vias invenit, in intervallis crustarum sive corticum, quibus tota exterior terra conflata est quae viae ipsam oblique secundiim vallium iamporum declivitatem deducunt. Atque ubi istae subterraneae aquarum viae, in superficie montis, vel vallis, vel campi terminantur, ibi sontes scaturiunt, quorum rivi multi simul congregati, fumina
183쪽
suant, nunquam tamen idcirco cavitates ex quibus ad scondunt,pos
sunt exhauriri, nec mare augeri. Haec enim terra exterior, Onio fit, , ...tuit modo paullo ante deIcripto generari, nempe si agmcntis corporis Ε, in superficiem corporis C adciatibus, quin aqua
D multos sibi parenti Timos meatus, sub istis fragmentis retinuerit: per quos tanta semper ejus quantitas, a mari versus radices montium redit, quanta ex montibus e reditur. Atque ita, ut animalium sanguis in eorum venis arteriis, sic aqua in terrae venis de in fluviis circulariter uit.
Et quamvis mare sit salsum , solae tamen aquae dulcis particula:
insontes adscendunt, quia nempe sunt tenues ac sexiles, particu at autem salis cum sint is dae ac durae nec facile in Vapores mu si .n emar. tari, nec ullo modo per obliquos terrae meatus transire possunt. - Et quamvis assiduὸ ista aqua dulcis in mare per flumina revertatur, non ideo mare dulcescit, quia semper aequalis quantitas salis in co
Sed tamen non valde mirabimur, si sorte in qui blasdam puteis, a XVII. mari valde remotis , multum salis reperiatur c um enim terra multis rimis satiscat, seri facile potest, ut aqua salsa non percola i ii aquata, usque ad illos puteos pervcniat sive quia maris superficies aeque alta
184쪽
LXVIII. rcc, PRINCIPIO RuΜPHIL Oso PHIAE
alta st atque ipsorum sundus, sive etiam , quia ubi in rem via sunt satis latae, facile sa-
duri declivitatc sursum at- tolluntur. Ut experiri licce vase, cujus afra nonni lati sint repanda, quale est A B C; dum enim aqua salsa inco evaporatur, Omncs ejus orae salis crusta vestiri solent. cu bi ,- Axquζhin Qtiam potest intelli i, quo pacto in montibus non des fons nullis, magnTssilis moles instar lapidum concreverint quippe aqua a n mo)iti marisio adsiccndente, ac particulis sexilibus aquae dulcis ulterius
pergentibus, solum sal in cavitatibus, quae casu ibi fuerunt, remansit, ipsasque impicuit. L i Sed de aliquando salis particulae, nonnullos satis naustos terrae
is c u eatus perVadunt,atque ibi nonnihil de ligura quantitate sua de-bbas asa perdentes, in nitrum, vel sal ammoniacum, vel quid simile mutan- tur. sinetiam plurimae terrae particulae oblongae, non ramosae ac satis rigidae, ab origine sua niti id aliorum alium formas habuerunt. Neque enim in alio sitae sunt ea formae, quam quod illorum particulae sint oblongo , non flexiles me ramoti, ac prout de coetero variae sunt, varias salis species componunt. , Praeter vapores c aquis sub cri a latentibus ductos, multi ctiam sis f; spiritus acres, leagine exhalationes, nec non vapores argenti vibus, sedes Vt, aliorum metallorum particulas secum vehentes,ex terra interiori iciem us ad exteriorem adscendunt atque ex diversis eorum misturis omnia
pio, ὸ ad y Olillla componuntur. Perlbiritus acres intelligo particulas succo-reriorem ad oram acrium, nec non etiam alium volatilium, ab invicem sejunctas, ' ' tam celeriter se commoventes, ut vis qua in omnes partes OVeri persevcrant, praevaleat eorum gravitati. Per exhalationcs autem intclligo particulas ramosas, tenuissimas, oleagineae materiae, sic etiam motas. Qilippe in aquis, s aliis succis, Olcis, particulae tantum repunt; scd in vaporibus, spiritibus, ixhalationibus, volant.
idςm spiritus majori, sic volant, sacili is angustos quos- terrae catius pervadunt, atque ipsis intercepti firmitis haerent,
185쪽
nustis terra meatibus inclusa haercnt; pliusque particulis permis ccii tur Et multa genera sol ilium transparcntium, atque gemmarum c um in rimis catum tibi , terrae primum in succos collinunt vir , deinde paulatim saluo iis ilibricisa sui liScor una Darticuli sal Hilntibus, reliqua sibi mutuo adhaerescunt.
Sicctiam vapores argenti vivi, terrae Ini Ulai, il. bii .llo, it a LXXII.
tus perrcptando, particulas aliorum nactallorum, sibi admisias in iis xurinouar linquunt,& ita illam auro, argento, plumbo, aluique impi itis: gnant; plique cinde ob eximiam suam lubricitatem ulteritis per mordaci ex uni auidcorsum relabuntur aut citam aliquando ibi haerent,
cum meatus per quo rcgrcili Oilcnt, ulphureis exhalationibus , ubis. impediuntur. Atque tunc ipse aiGenti vivi particulae, minutillii mimum f.:ς. ma istarum xhalationum quasi lanugine velitiae , minium componunt. Ac denique spiritus .cxhalationes , nonnulla etiam metalla, ut aes, scrrum , stibium, Micrra interiore ad exteriorem LX lis
adducunt Ni Notandumque est ista metalla, scre tant in adscendere cetis par terra Acistibus terrae interioris, quibus fragmenta cxlcrioris immediat con juncta sunt Ut ex gr. in hac tigura, crsus, , quia per aquas B. cvehi non possunt. Unde sit, ut non passim omnibus in locis me Vide g
Nota adum ctiam haec metalla , per terrae vcnas versus radiccs C:ιν potis
montium solere attolli, ut hic versus, , ibique potissiimum congrcigari, quia ibidem terra pluribus rimis quam in aliis locis fatiscit quidem in iis montium partibus, qua Soli meridiano uc Oriciati Φ. obversa sunt, magis quam in alii congrcgari, quia major ibi cst ca lor, cujus vi attolluntur. Et idco ct iam in illis praescit in locis, a , this dis.sossoribus quaeri solent. l. , 'Neque putandum est, ulla unquam odiendi pzrilii .i .i, ill qtic ad ,
186쪽
LXXVI. Desulphure, bitumine, argilla, oleo. LXXVII. xuomodo fit terrae
Cur plurescuncussis fieri oleant in terrae mo-ru Sicque per liquot horas aut dies interdum duret. LXXX. Deoiatara
I xhalationum particulo tenuissimae, quales paullo ante descriptae sunt, nihil nisi purum aerem solae componunt, sed tenuioribus spirituum particulis facile annectuntur, illasque ex laevibus clubricis ramosas reddunt ac deinde hae ramosae, succis acribus ac metallicis quibusdam p)rticulis admistae, sulphur constituunt Madmistae particulis terrae, multis etiam ejusinodi succis gravidae, faciunt bitu-mem; cum solis particulis terrae conjunctae , faciunt argillam denique sola in oleum vertuntur, tim earum motus ita languescit, ut sibi mutuo plane incumbant. Sed clam celerius agitantur, quam ut ita in oleum verti possint, si forte in rimas & cavitates terrae magna copia affluant, pingues ibi crassos sum os componunt, non absimiles iis qui ex candela recens exstincta egrediuntur; ac deinde, si quae sorte ignis scintilla in istis cavitatibus cxcitetur, illi sumi protinus accenduntur , atque subito rarefacti, omnes carceris sui pariet s magna vi concutiunt, praesertim clim multi spiritus ipsis sunt admisti Mita oriuntur terrae
Contingit etiam aliquando, cum hi motus sunt, ut parte terrae disjecta taperta,flamma per juga montium coelum versus erumpat. Idque ibi potius fit, quam in humilioribus locis tum quia sub montibus plures sunt cavitates, tum etiam, quia magna illa fragmenta, quibus constat terra exterior, in se inviccna reclinata, faciliorem ibi praebent exitum flammae, quam in ullis aliis locis. Et quamvis claudatur terrae hiatus, simul ac sanam hoc pacto ex eo erupit, feri potest , ut tanta sulphuris aut bituminis copia, ex montis visceribus ad ejus summitatem expulsa sit, ut ibi longo incendio susticiat. Novique sumi postea in iisdem cavitatibus ursus collecti, g accens, facile per eundem hiatum erumpunt unde sit, ut montes nonnulli crebris fusmodi incendiis sint insantcs, ut in a Siciliae, Vesuvius Campaniae, Hecla I flandiae, Z c. Denique, durat aliquando terrae- motus per aliquot horas, aut dies; quia non una tant tim continua cavitas esse solet, in qua pingues&inflammabiles sum colliguntur, sed plures diversae, terra multo sulphure aut bitumine satura disjunctae cumque exhalatio in unis accensa, terram semel concussit, aliqua mora intercedit, prius quam samma per catus sulphure oppletos, ad alias possit pervenire.
Sed hic superest ut dicam, quo pacto in istis avitatibus amma possit
187쪽
P in Q T A. Is possit accendi, simulque ut explicem ignis naturam. Particulae ter ignis ei is restres, cu)uscunque sint magnitudinis aut sigurae,cum singulae seor sim primi clementi motum sequuntur, ignis formam labent: ut ctiam habent aeris formam, cum inter globulos secundi clemcnti volitantes, eorum agitationem imitantur. Sicque primare praecipua inter aerem ignem dillerentia est, quod muli Occlcri iis hujus quam illius pateticulae agitentur. Jam cnim supra satis ostensum est, motum materiae primi clementi, multo celeriorem sequam secundi. Sed alia et iam est permagna differentia, quod cisi crassiores tertii elementi particuli, quales sunt cae quibus constant vaporcs argenti vivi, polita aeris sormam induere, non tamcnad ejus conservationem sua neces ariae, ac contra ille purior sit, minusque corruptioni obnoxius, iam solis minutissimis particulis constat Crassiores nim , nisi calore continuo agitentur, pondere suo deorsum labentes, sponte exuunt jus formam ignis autem, sine crassiiusculis corporum terrestrium particuli'. quibus alatur renovetur, esse non potest. Cum enim globuli secundi clemcnti tipent omnia intervalla I .XX l.
circa Terram, quae satis maena sunt ad illos capiendos , ibi mu
tuo omnes ita incumbant ut uni absque aliis mOVcta non posunt citi: e.
nisi forte circulariter circa proprium axem quamvis materia primi elementi, omnes exiguos angulos a globulis illis relictos replens, in ipsis quam- celerrime moveatur, si tamen non habeat plus spatii, quam quod in istis angulis continctur, non potest ibi habcre satis virium ad particulas terrestrcs, quae omnes a se mutuo, Ma globulis secundi elementi sustinentur, secum rapiendas, coroinde ad ignem generandum. Sed ut ignis alicubi primum excitetur, debent aliqua vi expelli globuli coelestes, ab intervallis nonnullarum particularum terrestrium, quae deinde ab invicem disjuncitae , atque in
sola materia primi elementi natantes, celerrimo ejus motu rapiantur , quaquaversus impellantur. Utque ille ignis conservetur, debcntistae particulae terrcstrcs esse LXXXII. satis crassae,solidae,atque ad motum aptae,ut a materia primi elemen set ρμ' 'ti sic impulsae, vim habeant globulo coelestes, a loco illo in quo est V ignis, cin quem redire parati sunt, repellendi atque ita impedien- cine globuli isti, rursus ibi occupent intervalla primo elemento relicta, sicque vires ejus si angendo ignem exstinguant.
Ac praeterea particulae terrestres, in globulos istos impingentes 2
188쪽
r7 PRINCIPIORUM HILoso PHIAE non possunt ab iis impediri, ne ulterius pergant, egrediendo ex coloco in quo primum elementum suas vires exercet, ignis sormam admittant, abeantque in sumum. Quapropter nullus ibi ignis diu remaneret, nisi eodem tempore aliquae existis particulis terrestribus , in aliquod corpus aere crassius impingendo, alias satis solidas particulas ab eo disjungerent, quae prioribus succedentes, LXXXIV. Da materia primi elementi abreptae, novum ignem continuo ge- pibibis, n*yδης 'x' . . . D. utiatur Sed ut haec accuratius intelligantur, consideremus primo varios
modus quibus ignis generatur, deinde omnia quae ad ejus conservationem
189쪽
tionem requiruntur, ac denique, quales sint ejus cffectus. Nihil usitatius est, quam ut ex silicibus ignis excutiaturi; hocque ex eo fieri existimo, quod silices sint latis duri rigidi, simulque satis friabi-las. Ex hoc enim quod sint duri derigidi, si percutiantur ab aliquo corpore etiam duro spatia quae multas corum particulas interjacent,3 a globulis secundi clementi solent occupari, solito si unt angustiora R ideo isti globuli exsilire coaciti,nihil praeter solam materiam primi clementi circa illas relinquunt; deinde ex eo quod sint si ia-biles, simul ac istae silicum particulae non amplitis ictu premuntur, ab invicem dissiliunt, sicque materiae primi cinenti, quae sola
circa ipsas reperitur, innatantes, ignem componunt. Ita si A sit lex , inter cujus anteriores particulas globuli secundi elementi conspicui sunt, B repraesentabit eundem silicem , iam ab aliquo corpore duro percutitur xcjus meatus angustiores facti, nihil ampli iis nisi materiam primi elementi possunt continere; C vero eundem jam percussum cum quaedam ejus particulae ab co separatae, ac solam materiam primi elementi circa se habentes, in ignis scintillas
Si lignum, quantumvis siccum, hoc pacto percutiatur, non id LXXXV
circo scintillas ita emittet, quia cum non adeo durum sit, prima jus
pars quae corpori percutienti occurrit, flectitur Versus ccundam, P .i . eamque attingit, priusquam haec seciuada flecti incipiat versus tertiam. Sicque globuli secundi clementi, non eodem tempore ex
multis eorum intervallis, sed succelsive nunc ex uno, nunc ex alio
discedunt. Atqui si hoc lignum aliquanditi satis valide ricctur, inaequalis ejus particularum agitatio de vibratio, quae oritur ex ista frictione, potest ex pluribus earum intervallis globulos secundi clementi excutere, simulque ipsas ab invicem disjungere, atque ita in
Accenditur etiam ignis ope speculi concavi, vel vitri convexi, XXXui multos Solis radios versus eundem aliquem locum dirigentis. Quamvis enim istorum radiorum actio, globulos siccundi clemen- , adi, ii pro subiecto suo habeat, multo tamen concitatior est ordinario rum S. Acorum motu ctim procedat a materia primi elementi cx qua Sol est consatus, satis habet celeritatis ad ignem cxcitandum , radiique tam multi simul colligi possunt, ut satis citam habcant virium, ad particulas corporum terrestrium cadem ista celeritate etgitanda5.
190쪽
Quippe nihil refert, aqua caussa particulae terrestres celerrimὁ moveri primum incipiant. Sed quamvis antea fuerint sine motu, si tantum innatent materiae primi clementi, ex hoc solo protinus celerrimam agitationem acquirunt eadem ratione qua navis, nullis funibus alijgata, in aqua torrente esse non potest , qui simul cum ipsa seratur. Et quamvis eae terrestres particulae, nondum primo clemento sic innatent, si tantum a qualibet alia causa satis celeriter agitentur, hoc ipsos mutuo, globulos secundi elementi circa se positos ita excutient, ut statim ei innatare incipiant, sorro ab illo in motu suo conservabuntur. Quamobrem omnis motus valde concitatus, sussicit ad ignem excitandum. Et talis in fulmine ac turbinibus solet reperiri, cum scilicet nubes cxcelsa , in aliam humiliorem ruens, aerem interceptum explodit, ut in Meteoris explicui. Quanquam sand vix unquam iste solus motus, ibi est ignis caussa nam fere semper aer admiscentur exhalationes, quarum talis est natura, ut facile vel in flammam, vel saltem in corpus lucidum vertantur. Atque hinc ignes fatui circa Terram, .sulgetrae in nubibus, Hellae trajicientes cadentes in alto aere excitantur. Quippe jam dictum est exhalationes constare particulis tenuissimis, Min multos quasi ramulos divisis, quibus involutae sunt aliae paullo crassiores, ex succis acribus aut salibus volatilibus cductae. Notandumque est hos ramulos solere esse tam minutos consertos, ut nihil per illorum interstitia, praeter materiam primi elementi transire possit; inter particulas autem istis ramulis vcstitas, sequidem alia majora intervalla, quae globulis secundi elementi si lent impleri, tuncque exhalatio non ignescit; sed interdum etiam accidere, ut occupentur a particulis alterius exhalationis aut spiritus, quae inde secundum elementum expellentes, primo duntaxat locum relinquunt, ejusque motu protinus abreptae flammam componunt.
Et quidem in fulmine, vel sulgetris, caussa quae plures exhalationes simul compingit, manifesta est, propter unius nubis in aliam
lapsum. In aere autem tranquillo, una exhalatione frigore densata&quiescente, facile alia, ex loco calidiore adveniens, aut particulis admotum aptioribus constans, ut cliam aliquo leni vento im
pulsa, in ejus poros impetum facit, atque ex iis secundum elementum Xpcllit cumque particulae prioris exhalationis nondum