장음표시 사용
41쪽
nobis receptis fidem habeamus, nisi pruis, iis ad novum Xamen revocatis, veras esse comperiamus. Deinde ordine est attendendum hausim.
ad notiones , quas ipsi me in nobis habemus, eaeque omnes io P, quas sic attendendo clare Vistincte cognoscemus, judicandae intverae. Quod agentes , inprimis advertemus nos existere , quatenus sumus naturae cogitantis Et simul ctiam Messe Deum , nos ab illo pendere, S ex ejus attributorum consideratione , caeterarum rerum veritatem posse indagari, quoniam ille est ipsarum causa ; Et denique praeter notiones Dei S mcntis nostrae, effect iam in nobis notitiam multarum propositionum aeternae veritatis, ut quod ex nihilo nihil fiat S c. itemque naturae cujusdam corporeae, sive X- tentae, divisibilis, mobilis, c. itemque sensitum quorundam quinos assiciunt, ut doloris, colorum , saporum, Sc quanaris nondum sciamus quae sit causa, cur ita nos afficiant. Et haec conserentes cum iis quae consus iis antea cogitabamus, usum claros distinctos omnium rerum cognoscibilium concepit: sormandi acquiremus.
Atque in his paucis praecipua cognitionis humanae principia contia
neri mihi videntur. Praeter caetera autem, memoriae nostrae pro summa regula est in LXXvi.
spendum , ea quae nobis a Deo revelata sunt, ut omnium certissima, '
esse credenda Et quamvis sorte lumen rationis, quam maxime cla .rum S cvidens, aliud quid nobis suggerere videretur, soli tamen au ceptioni no-ctoritati divinae potius, quam proprio nostro judicio, sdem esse adhibendam: Sed in iis, de quibus fides divina nihil nos docet, mini dam: odia
me decere hominem philosophum, aliquid pro vero assumere, quod verum esse nunquam perspexit; magis fidere sensibus,hoc est, in P;,1.,ἡ consideratis insantiae suae judiciis, quam maturae rationi. abis quam
42쪽
rialium existentia cert. cognoscatur.
p ARS SECUNDA.De principia rem materialium.
Tsi nemo non sibi satis persuadeat res materiales existere, quia tamen hoc a nobis paulo ante in dubium revocatum est, inter primae nostrae aetatis praejudicia numeratum, nunc opus est, ut rationes investigemus, per quas id certo cognoscatur. Nempe quicquid sentimus, procul dubio nobis advenit a re aliqua, quae a mente nostra diversa est. Neque enim est in nostra potestate essicere, ut unum potius quam aliud sentiamus; sed hoc a re illa quae sensus nostros assicit, plane pendet. Quaeri quidem potest an res illa sit Deus, an quid a Deo diversum Sed quia sentimus, sive potitis a sensu impulsi clare distincth percipimus materiam quandam extensam in longum, latum, profundum, cujus variae partes variis figuris praeditae sunt ac variis motibus cientur acetiam eiu ciunt ut varios sensus habeamus colorum , odorum doloris, c. Si Deus immediate per se ipsum istius materiae extensae ideam menti nostrae exhiberet, vel tantum si essiceret, ut exhiberetur a re aliqua, in qua nihil esset extensionis, necigurae, nec motus nulla ratio potest excogitari, cur non deceptor esset putandus.Ipsam enim clare intelligimus tanquam rem a Deo, ' nobis sive a mente nostra plane diversam ac etiam clare videre nobis videmur, ejus ideam a rebus extra nos postis, quibus omnino similis est, advenire Dei autem naturae plane repugnare ut sit deceptor, jam ante est animadversum. Atque ideo hic Omnino concludendum est, rem quandam extensam in longum, tum iros indum, omnesque illas proprietates quas rei extensae convenire clare percipimus habentem, existere. Estque haec res extensa, quam corpus sive materiam appellamus. Eadem ratione menti nostrae corpus quoddam magis arcte, quam reliqua alia corpora coriunctum esse, concludi potest, ex eo quod
43쪽
PAR SECUNDA.perspicue advertamus dolores, aliosque sensus nobis ex improviso advenire quos mens est conscia non a se sola proficisci, nec ad seis
posse pertinere ex eo solo quod sit res cogitans, sed tantum ex eo pa=Aὸ quod alteri cuidam rei extensae ac mobili adjuncta sit, quae res hu- ρ' I raum manum corpus appellatur. Sed accuratior ejus rei explicatio non est hujus loci. Satis erit, si advertamus, sensuum perceptiones non referri, nili ad istam corporis humani cum mente conjunctionem, iobis qui i , dem ordinari exhiber quid ad illam externa corpora prodesse pol nes.non qui sint, aut noceres; non autem, nisi interdum in accidenti, nos do Acere, qualia in se ipsis existant. Ita enim sensuum praeiudicia iacile Q. Oh, deponemus, Tolo intellectu, ad deas sibi a natura inditas diligenter attendente, hic utemur . sit, docere. Quod aetentes , percipiemus naturam materiae , sive corporis in v.
Universum pestati, non consistere in eo quod iit c dura,vς p00d
rosa, vel colorata, vel alio aliquo modo ensus stactens scd aDIum j,ἡ, ..in eo, quod sit res extensa in longum latum&profundum. Nam aurati c.
quantum ad duritiem, nihil aliud de illa sensus nobis indicat, quam s
partes durorum corporum resistere motui manuum nostrarum,cum in illas incurrunt. Si enim quotiescunque manus nostrae versus ali c. quam partem moventur, corpora omnia ibi existentia , ccedercnt
eadem celeritate , qua illae accedunt, nullam unquam duritiem sentiremus. Nec ullo modo potest intelligi, corpora quae sic recederent idcirco naturam corporis esse admissura, nec Droinde ipsa in duritie consistit. Eademque ratione ostendi potest pondus, colorem , alias omnes ejusmodi qualitates, quae in materia corporea sentiuntur, ex ea tolli posse, pia integra remanente unde sequitur, a nulla ex illis ejus naturam dependζrς . . Duae vero adhuc causa supersum, ob quas potest dubitari vera natura corporis in sola extensione consistat. Una est,quod mul
ti existiment, pleraque corpora sic posse rarefieri, ac condensari, ut a, rarefacta plus habeant extensionis qu in condensata sintque traui nonnulli adeo subtiles, ut substantiam corporis ab c)usdem quantitate atque ipsam quantitalcm ab extensione distinguant. Altera iam cst quod ubi nihil aliud esse intelligimus, quam extensionem in e tota iam , latum profundum, non soleamus dicere ibi esse corpus,
sed tantummodo spatium, quidem spatium inane; quod scrc omnes sibi persuadent esse purum nihil.
44쪽
VI. Sed quantum ad rarefactionem & condensationem, quicunquee ad cogitationes suas attendet, ac nihil volet admittere nisi quod1,m clare percipiat, non putabit in ipsit aliud quidquam contingere,
quam figurae mutationem cita scilicet, ut rara corpora illa sint, inter quorum partes multa intervalla existunt, corporibus aliis repleta; per hoc tantiam densiora reddantur, quod ipsorum partes ad invicem accedentes, intervalla ista imminuant, vel plane tollant quod ultimum si aliquando contingat, tunc corpus tam densum evadit, ut repugnet ipsum densius reddi posse. Atqui non ideo minus tunc extensum est, quam cum partes habens a se mutuo dissitas, majus spatium amplectitur quia quicquid extensionis in poris, sive intervallis, partibus ejus relictis continetur, nullo modo ipsi tribui debet, sed aliis quibusvis corporibus, a quibus intervalla ista
replentur. Ut clim videmus spongiam, aqua vel alio liquore turgentem, non putamus ipsam, secundum singulas suas partes magis extensam, quam cum compressa est sicca sed tantummodo poros habere magis patentes, ac ideo per majus spatium esse
diffusam. VII. Etl ane non video, quid moverit nonnullos, ut mallent dicere abat, rar factionem fieri per augmentationem quantitatis, quam ipsam bd iis .i hoc spongiae exemplo explicare. Nam etsi cum aer aut aqua rare ibiti ex fiunt, non videamus ullos ipsorum poros qui ampliores reddantur, ' i ullum novum corpus, quod ad illos rcplendos accedat; non est tamen rationi tam consentaneum , aliquid non intelligibile iungere, ad eorum rarefactionem verbolenus explicandam, quam ex hoc quod rarefiant, concludere in ipsis esse poros, sive intervalla quae ampliora redduntur, novum aliquod corpus accedere, quod ipsa implet etsi hoc novum corpus nullo sensu percipiamus nulla enim ratio nos cogit ad c edendum, corpora omnia quae existunt debere sensus nostros assicere Acrarefactionem perfacile hoc modo, non autem ullo alio, fieri posse percipimus. Ac denique plane repugnat aliquid nova quantitate, vel nova extensione augeri, quin simul etiam nova substantia extensa , hoc est, novum corpus ei accedat Neque enim ullum additamentum extensionis vel quantitatis, sine additamento substantiae, quae sit quanta extensa, potest intelligi, ut ex sequentibus claritis patebit. VIII. Quippe quantitas a substantia extensa in re non differt, sed tannis, ta limeA parte nostri conceptus, ut jumerus a re numerata. Ita
45쪽
PAR s SECUNDA. 27 scilicet ut totam naturam substantiae corpore , quae est in spatio rei di
decem pedum, polismus conliderare , quamvis ad imam meo iuram ..
decem pedum non attendamus; quia plane eadem inicilis itur is . . u. hiaqualibet istius spatii parte ac in toto Et viceversa, potet intelligi se mera- numerus denarius , ut cliam quantitas continua decem pedura, etsi ad tam determinatam nil, flantiam non attendamus quia plane idem est conceptus numeri denarii, live ad hanc mensuram ccciri pedum, sive ad quidlibet aliud reseratur; quantitas continua decem pedum, etsi non poli itintelligi sine aliqua subitinti extensa, cuius sit quantitas , potest tamen sine hac determinata. In re autem fieri non potest , ut vel minimum quid ex ista quantitate aut extensione tollatur , quin tantundcm ctiam de subflantia detrahatur; nec vice versa, ut tantillum de substantia detrahatur, quin tantundem de
quantitate ac extensione tollatur.
Et quamvis sorte nonnulli aliud dicant, non puto tamen ploscude de re percipere; sed ii substantiam ab e Icntion , aut ,, ., p. uuantitate distinguunt, vel nihil per nomen substantiae int iligunt, am e mavel confusam tantum substantiae incorrore ideam habent, quam fesso tribuunt corporeae,hujusque substantiae corporcae eram deam e litu . extensioni relinquunt, quam tamen accidens Vocant,atque ita plane ut anc aliud efferunt verbis, quam incnt comprςhςnd4 e, , juis. Non etiam in re differunt spatium, sive locus uaternus, sub X. stantia corporea in contenta, scd tantum in modo, quia nobi concipi solent. Revera enim extentio in longum , latum N prolun i. Eu, iis dum que spatium constituit, eadem plane es cum illa, quae consti ter i. tui corpus Sed in hoc differentia est, quod ipsam in corpore ut sim-cularem consideremus, putemus semper mutari quotic mut tur corpus in spatio vero unitatem tantum genericam ipsi tribuamus adeo ut mutato corpore quod spatium implet, non tamen extensio spatii mutari censeatur, sed remanere unam eadem , quamdiu manet eiusdem magnitudinis figurae, servatque eundem itum inter externa quaedam corpora, per quae illiid spatium determinamus. rLiquidem sacile agnoscemus, eandem se exicrassionem , quae naturam corpori naturam spatii constituit, nec magis haec duo
isi mutuo disterre, quam natura generis aut specie dister a natura aliam individui si attendentes ad ideam quam abcinus alicujus corpo
ris, exempli causa lapidis, rejiciamus ab illa id omne, quod ad com
46쪽
poris naturam non requiri cognoscimus nempe ejiciamus primo duritiem , quia si lapis liquefiat, aut in pulvisculos quam minutissimos dividatur, illam amittet, neque tamen ideo desinet se coopus; rejiciamus etiam colorem , quia vidimus saepe lapidc adeo pellucidos, ut nullus in iis esset color rejiciamus gravitatem, quia quamvis ignis sit levissimus, non ideo minus putatur esse corpus; Ac denique ejiciamus frigus, calorem , aliasque Omnes qualitates, quia vel non considerantur in lapide, vel iis mutatis, non ideo lapis corporis naturam amisisse existimatur. Ita enim advertemus, nihil plane in ejus idea remanere, praeterquam quod sit quid extensum in longum , latuis profundum quod idem continetur in dea spatii, non modo corporibus pleni, sed ejus etiam quod vacuum appellatur.
Q L. Est autem disserentia in modo concipiendi; nam sublato lapi-
.c. Aps ex spatio vel loco in quo est, putamus etiam ejus extensionem
rat in m. o esse sublatam, utpote quam ut singularem ab ipso inseparabi- qVς pi lem spectamus sed interim extensionem loci, in quo erat lapis, remanere arbitramur, eandemque esse , quamvis jam ille locus lapidis a ligno, vel aqua, vel aere, vel alio quovis corpore Occupetur, vel etiam vacuus esse credatur. Quia ibi consideratur e tensio in genere, censeturque eadem esse lapidis, ligni, aquae, aeris, aliorumque corporum , vel etiam ipsius vacui, si quod detur, modo tantum sit ejusdem magnitudinis ac figurae, servetque eundem situm inter corpora externa, quae spatium illud determia
XIlI. Quippe nomina loci aut spatii, non significant quicquam dive sum a corpore, quod dicitur esse in loco sed tantum ejus magnitudinem, guram δε situm inter alia corpora designant. Et quidem ut ille situs determinetur, respicere debemus ad alia aliqua corpora, quae ut immobilia spectemus Ac prout ad diversa respicimus, dicere possumus eandem rem , eodem tempore locum mutare, ac non mutare. Ut cum navis in mari provehitur, qui sedet in puppi manet semper uno in loco, si ratio habeatur partium navis, inter quas cundem tum servat Mille idem assidue iocum mutat, si ratio littorum habeatur, quoniam assidue ab un S recedit, Mad alia accedit. Ac praeterea, si putemus terram moveri, tantumque praecise procedere ab Occidente versus Orientem, quantum navis interim ex Oriente in Occidentem promovetur; dice-
47쪽
dicemus arsus illuni qui sedet in puppi locum suum non mutare:
quia nempe loci determinationem, ab immotis quibusdam coeli punctis desumemus. Sed si tandem couitemus, nulla ejusmodi puncta vere immota in universo rc periri ut probabile elle infra ostendetur inde concludemus, nullum est permanentem ullius rei locum, nisi quatenus a coetitatione nostra determinatur. Differunt autern nomina loci&spatii, quia locus magis expres- sedes nat situm, quam magnitudinem aut si guram econtra, sis iis is Mmagis ad has attendimus, cum loquimur de spatio. Dicimus enim OsD:rum. frequenter unam rem in locum alterius succedere, quamvis non sit
accurate ejusdem magnitudinis, nec figurae sed tunc negamus illam idem spatium occupae ac senapcritim ille situs mutatur, dicimus locum mutari, quamvis eadem magnitudo ac figura permaneat Cumque dicimus rem esse in hoc loco, nihil aliud intelli mus, quam illam obtinere hunc tum inter alias res cum addimus ipsam implere hoc spatium , vel hunc locum , intelligimus praeterea ipsam esse hujus determinatae magnitudinis, ac ti-
Atque ita spatium quidem sempc sumimus pro extensono in . .
lon um, latum S profundum. I ocum autem aliquando consid ramus, ut rei quae in loco est internum o aliquando ut ipsi externum. Et quidem internus idem plane est quod spatium exter . aia nus aulcm sumi potest pro superficie quae proxime ambit loca- um. Notandumque cli, per u rficierri non hic intelligi ullam J- corporis ambientis partem , sed solum terminum, qui medius stim ipsum corpus ambiens, id quod ambitur quique nihil aliud est qu in modus vel certe intclligi superficiem in communi quae non sit pars unius corporis magis quam alterius, sed eadem semper esse censeatur , sim retinet eandem magnitudinem s uram. Et si enim omne corpus ambiens, cum sua superficiemutetur non ideo res quam ambit, locum mutare existimatur,s eundem interim situm servet inter illa externa, quae tanquam immobilia spectamur. Ut si navim in unam partem a fluminis lapsu Min contrariam a vento tam aequaliter impelli supponamus, ut situm suum inter ripas non mutet, facile aliquis credet ipsam manere in eodem loco, quamvis omnis superficies ambiens
''Vacuum autem philosophico more impium h ς', ' A. . .
48쪽
dum' praejudicium de vacuo ab latesumpto.
nulla plane sit substantia dari non posse manifestum est, ex eo quod extensio spatii, vel loci interni, non disserat ab extensione corporis. Nam cum ex eo solo, quod corpus sit extensiam in longum, latum .profundum , recte concludamus illud csse su stantiam ; quia omnino rcpugnat ut nihili sit aliqua extensio, idem etiam de spatio, quod vacuum supponitur, est concludendum quod nempe cum in eo sit extensio, necessario etiam in ipso sit substantia. Et quidem ex vulgi usu per nomen vacui, non solemus signiscare locum vel spatium in quo nulla plane sit res, sed tantummodo locum in quo nulla sit ex iis rebus, quas in eo esse debere cogitamus. Sic qui urna facta est ad aquas continendas, vacua dicitur, cum aere tantum est plena; Sic nihil est in piscina, licet aquis abundet, si in ea desint pisces Sic inane est navigium, quod comparatum erat ad vehendas merces, si solis arenis, quibus frangat impetus venti, sit onustum Sic denique inane est spatium, in quo nihil est sensibile, quamvis materia creata ser se subsistente plenum sit; quia non solemus considerare, nisi eas res quae a sensibus attinguntur. Atqui si postea, non attendentes, quid per nomina vacui Mnihili sit intelligendum , in spatio quod vacuum esse diximus, non modo nihil sensibile, sed omnino nullam rem contineri existimemus in eurulem errorem incidemus, ac si ex eo quod usitatum sit dicere, urnam in qua nihil est nisi aer, vacuam esse, ideo judicaremus aerem in ea
contentum non essetem subsistentem. Lapsique sumus sere omnes, a prima aetate in hunc errorem, pr pterea quod non advertentes, ullam esse inter vas corpus in cocontentum, necessariam conjunctionem non putavimus quicquam obstare quo minus saltem Deus efficiat, ut corpus, quod vas aliquod replet, inde auferatur,4 nullum aliud in ejus locum succedat. Jam autem, ut errorem illum emendemus, considerare oportet nullam quidem esse connexionem inter vas hoc vel illud corpus particulare quod in eo continetur, sed esse maximam ac omnino necessariam, inter vasis figuram concavam extensionem in genere sumptam, quae in ca cavitate debet contineri: Adeo ut non magis repugnet nos concipere montem sine valle, quam intelligere istam cavitatem absque extensione in ea contenta, vel hanc extensionem
absque substantia quae sit extensa quia, ut saepe dictum est, nihili nulla potest esse extensio. Ac proinde si quaeratur quid fiet, si Deus
49쪽
P A. auferat omne corpus quod in aliquo vase continetur,& nullum aliud in ablati locum venire permittat respondendum cst, vasis latera sibi invicem hoc ipso fore contigua cum enim inter duo corpora nihil interjacet, necelle est ut se mutuo tangant, ac manifeste repugnat ut distent, sive ut inter ipsa sit distantia di tamen ut ista distantia sit nihil quia omnis distantia est modus extensionis, 3 ideo me substantia extens ac se non potest. Postquam sic advertimus substantiae corpore n xur m m Q ά , utantum consistere , quod sit res cxtensa; ejusque extensionem non esse dixersam ab ea, quae spatio quantumvis mani tribui solat iacile P dὸ rare .co noscimus crinon poste, ut aliqua ejus pars plus spatii colpet. una vice quam alii, sicque aliter raretiat, quam modo paulo ante explicato ut pliis sit materiae , sive substantiae corporei m vase,
cum plumbo, vel auro, vel alio quantumvis gravi ac duro corpore pleniun est, quam cum aerem tant in contriaci, vacuumque existimatur, quia partium materiae quantitas , non pcndet ab carum gravitate, aut duritie, sed a sola extentione , quae semper in codem vale est aequalis. . Co noscimus cilam seri non posse ut aliquae atomi, sive materiar XX. partes ex natura sua indivisibiles existant. Cum enim, si quae sint,necessario debeant esse extensis,quantumvis parvae fingantur,possumus st a tinti adhuc unamquamque ex ipsis in duas aut plures minorcs coPtatio ι
ne dividere, ac proinde agnoscere elle divisibile Nihil enim possumus oestatione dividere, quin hoc ipso cognoscamus esse divisibila at ue ideo, si judicarcinus id ipsum esse indivisibile, iudicium nostrum a cognitione dissentiret. Quin etiam si ingamus, Deum cere voluisse, ut aliqua materiae particula , in alia minorcs dividi non possit, non tamen illa proprie indivisibilis crit dicenda. Ut etenim secerit cam a nullis creaturis dividi posta, non certe sibi ipsi eiusdem dividendae sacultatem potuit adimere; quia fieri plane non potest, ut propriam suam potentiam imminuat qucmadmodum supra notatum est. Atque ideo absolute loquendo, illa divisibilis
remanebit, quoniam ex natura sua est talis.
Cognoscimus praetcrea hunc mundum, sive substantiae corpo XX s.
ictu sit en ullos extensionis suae fila habere. bicunque
enim fines illos es e sngamus, sciniri ultra ipsos aliqua spatia inde rise, .s nite extensa, non modo imaginamur, sed etiam ver imagin bilia, hoc est, realia esse percipimus; ac Proinde etiam
50쪽
corpoream indesinite extensam in iis contineri. Quia, ut jam iis3 ostensum est, idea ejus extensionis, quam in spatio qualicunque ou-cipimus, eadem plane est cum idea substantiae corporeae. XXII. Hincque etiam colligi sacile potest, non aliam esse materiam coeli se .ci, bis quam terrae, atque omnino si mundi essent infiniti, non posse non es,nat. illos omnes ex una Meadem materia constare nec proinde plures.' , . - . Hi VH tantum , esse posse quia perspicue intelligimus illamma φωρ , Quis teriam cujus natura in eo solo consistit quod sit substantia extensa, dos esse non omnia omnino spatia imaginabilia, in quibus alii isti mundi esse de- p berent, jam occupare nec ullius alterius materiae ideam in nobis
o---I' Materia itaque in toto universo una&eadem existit utpotὸ quae Misib i. Omnis per hoc unum tantum agnoscitur, quod sit extensa. Omnes- ab. Vς py pH x xς qua in ea clard percil'mus,ad hoc unu
- ἡ- ἡ quod sit partibilis,& mobilis secundum partes; proinde capax
fhmafum illarum omnium affectionum,quas ex ejus partium motu sequi posse pς Viptinu , Partitio enim , quae sit sola cogitatione, nihil mutat; aisbiu sed omnis materiae variatio, sive omnium ejus formarum diversitas, pendet a motu. Quod passim etiam a Philosophis videtur fulseanimadversum muta dixerunt naturam esse principium motus quietis.Tunc enim per naturam intellexerunt id, per quod res omnes corporeae tales evadunt quales ipsas esse experimur. XXIV. Motus autem scilicet localis, neque enim ullus alius sub co --, f. -xiOΠζm me m cadit; nec ideo etiam ullum alium in rerum natura mustapem fingendum puto), motus, inquam, ut vulgo sumitur, nihil aliud est sensum quam alitio, qua corpus aliquod ex uno loco in alium migrat. Et idcirco quemadmodum supra monuimus, eandem rem eodem tempore dici posse locum mutare non mutare, ita eadem etiam dici potest moveri mon moveri. Ut qui sedet in navi,dum ea solvit e portu, putat quidem se moveri, si respiciat ad littora , eaque ut immota consideret; non autem si ad ipsam navim, inter cujus partes eundem semper situm servat. Quin etiam, quatenus vulgo putamus in omni motu esse actionem, in quiete vero cessationem actionis , magis proprie tunc dicitur quiescere quam moveri,quia nullam in se acti nem sentit. xxv. Sed si non tam ex vulgi usu, quam ex rei veritate, consideremus, Ωuid sit quid per motum debeat intelligi, ut aliqua ei determinata natura
trit uatur dicere possumus es translationem uiuuspartis materiae ixennius