[2]: Renati Des-Cartes Principia philosophiae

91쪽

PARs TERTIA. 73Cum globuli omnes qui volvuntur circa S, in vortice Aia, LXI. eonentur recedere abri, ut jam demonstratum est, satis patet it los qui sunt in linea cista A, ora Solis o

sus A Millos qui sunt in linea i .l recta Si , premere se versus I , latque ita de caeteris: Adeo iri, si non sint satis multi ad occu-

pandum omne spatium inter S . ... ba circumserentiam EI, to tum id quod non occupant, re llinquatur verius . t quoniam .

ii qui ibi mutuo incumbunt st exempli causi, ii qui sunt inli ,

net recta non omnes in i star baculi simul vertuntur, se

uni citi is alii tardius cita uitum iu Esuum absolvunt, ut infra sustiis exponetur, spatium quod clinquunt versus S , non potest non Te rotundum Lissi enim fingeremus plures globulos initio fuisse in linea recta Sta, quam in SA ci SI adeo ut in sim lineae Si viciniores essent centro S, quam infimi lineae SQ; quia tamen infimi illi, citius circuitum suum absolvissent quam superiores, nonnulli ex ipsis adjunxissent se statim extremitati lineae S I, ut sic tanto magis recederent ab S; ideoque nunc omnes in sint istarum linearum aequaliter remoti sunt a puncto S, ct ita in spatium BCD, quod circa illud relinquunt, est rotundum. Praeterea notandum est , non modo globulos omnes qui sunt Lyst in linea recta SE, se invicem premere versus E sed tiam ti Fumiemes numquemque ex ipsis, premi ab omnibus aliis, qui continentur inter lineas rectas ab illo ad circumfercntiam BCD ductas, fab. ipsam tangentes. Ita exempli causa globulus , premitur ab vibur un-mnibus aliis, qui sunt intra incasti sive in spatio trian gulari BFD; non autem sic reliquis, adeo ut si locus I esset ut fu

vacuus uno Meodem temporis momento , Elobuli omnes inspa qi i re-

tio BFD contenti, accederent quantum pollent ad illum replen tu . dum non autem ulli alii Nam quemadmodum videmus candem vim gravitatis, quae lapidem in libero aere cadentem recta du-K cit

92쪽

7 PRINCIPIORUM PHILoso PHI Tcit ad centrum terrae, illum ctiam oblique eo deserre, cum impeditur ejus motus rectus a plani alicujus declivitate ita non dubium cst quin eadem vis, qua globuli omnes in spatio io contenti, recedere conantur a centro S , secundum lineas rectas ab illo centro c- ductas, sussciat ad ipsos etiam inde removcnebos, per lineas a centro isto declinantes, Hocque exemplum gravitatis, rem aperte declarauit, si consideremus globos plumbeos in vase B F D contentos, sibi mutuo sic incumbentes , ut foramine facto instando vasis F, globus 1 vi gravitatis suae desccndat, simul enim alii duo r,r, illum sequentur, Eb iis subit quci id alii tres , 3o, 3, sic de caeteris ita ut eodem temporis momento, quo infimus I incipiet moveri, alii omnes, in spatio triangularitim contenti, simul descendant, reliquis immotis Ubi quidem notare licet duos globosa, a postquam aliquantulum sequuti sunt globum I descendentem , se mutuo impe-

LXIII. Globulos

LXIV.

dire ne ulterius per iit. Sed idem in globulis secundi elementi locum non habet, clim enim in perpetuo sint motu, quamvis aliquando possit contingere, ut eodem plane modo sint dispositi, ac globi plumbei in hac figura depicti, hoc non nisi per minimum temporis punctum , quod instans vocant, durare potest, Mideo continuitatem earum motu non interrumpit. Ac praeterea notandum cst vim luminis, non in aliqua motus duratione consistere, sed tantummodo in pressione sive in prima praeparatione ad motum cisi sorte ex ea motus ipse non sequatur. Ex quibus clare percipitur, quo paci o actio illa, quam pro luce accipio a Solis vel cujuslibet Stella Fixae corpore in omnes partcs aequaliter se diffundat; in minimo temporis momento ad quamlibet distantiam extendatur is id quidem secundit in lineas rectas,

93쪽

non solo corporis lucidi centro, sed etiam a quibus ibet aliis ejus

superiaciei punctis, eductas. Unde reliquae omnes lucis proprietat deduci possunt. Quodque sorte multis paradoxum vidcbitur , haec isti im/2 Omnia ita se haberent in materia coelesti, etiamsi nulla plane esset Vis in Sole, aliove astro circa quod gyratur adeo ut, si corpus Solis nihil aliud si es ita ni spatium vacuum, nihilominus ejuslii meia,non qui in ipsis

demtam sortes, sed quantum ad reliqua non aliterquam nunc cer neremus, saltem in circulo secunditi quem materia coeli movc tur; nondum enim hic omnes sphaerae dimensiones conlideramus. Ut autem etiam possimus explicare, quidnam sit in ipso Sole ac Stellis quo ista vis luminis augeatur secundum omnes sphaerae dimensioncs dissim latur , nonnulla de coelorum motu sunt praemittenda. Quacunque ratione moti suerint ab initio sinaguli corum vor r

eam partem seratur, sccundum quam reliquorum omnium circumstantium motus miniis illi adversantur: quia tales sunt leges a tangse

turae, ut motus cujusque corporis alterius occursu facit possit in

cti. Quamobrem si ponamus primum Vorticem, cujus centrum uis, ab .. S, serii ab A pcr Eversus I, alius vortex ei vicinus, cujus en rum obitrum , ferri debet ab A per I versus , si nulli alii circum-jacentes impediant; sic enim eorum motus optime inter se consentient. Eodemque modo tertius vortex , cujus centrum non sit in

plano Sinai , sed supra illud extans, cum centris S S i triangulum constituat, qui duobus aliis vorticibus EI AEV in linea AE tingatur, serri debet ab A per E sursum Versus. Quo T. V leposito quartus vortex cujus centrum , scri non potest ab I

versus I, ut ejus motus conveniat cum motu primi, quia sic adversaretur motibus secundi&tertii nec ab I versus V, quemadmodum secundus , quia repugnarent primus S tertius; nec denique ab Esursum versus, ut tertius, quia cpugnarent primus secundus: Atque ideo superest , ut unum ex polis suis habeat versus E aliumque in parte opposita versus B, vertaturque circa axem Ei, ab Iad V. Atque hic etiam notari debet, nonnihil adhuc contrarietatis in I TUI.istis motibus fore, si trium priorum vorticum eclipticae, hoc cst cir

culi a polis remoti Timi, sibi mutuo directe occurrant m puncto E, in quo sit polus quarti vorticis. Namsi, Nemplicau a, V si illa ejus pars , quae est circa polumi , Vertiturque in orbem sic cun-K 1 dum rant.

95쪽

dum ordinem notarum IV X, primus vorte radet illam secundum lineam rectam EI , aliasque ipsi parallelas

secundus vortex candem radet secundum ilineam I V, tertius secundum lineam jLX, qua ratione motu ejus circulari

nonnihil repugnabunt. Sed hoc facile

natura per leges motus mendat, trium x priorum vorticum eclipticas nonnihil inflectendo in eam partcm, secundiu quamvcrtitur quartus IV X quo fit ut .

illi postea ipsum radant, non siccundum lineas rectas EI, E scd cundum obliquas ita cum ipsius motu planc conscia

tiant. Nec sane ullus mihi vidctu excogita LXVII. nosse alius modus, secundum quem Duorum variorum istorum vorticum motus sibi mutuo minus advertentur. , , Si enim duorum polos se mutuo tangere supponamus, es ambim tuo tangere easdem partcsserentur, e ita in unum vorticem coalescent; ves in lynpo. contrarias , cita sibi mutuo quammaxime repugnabunt. Atque ideo quamvis non tantum mihi assumam, ut omnium coeli vorticum situs de motus ausim determinare, ut tamen generaliter posse assii mari, atque hic satis esse demonstratum, polos cujusque vorticis non tam vicinos esse polis aliorum Vorticum contiguorum,

quam partibus ab ipsorum polis valde remotis. Praeterea, inexplicabilis illa varictas quae apparct in situ si Xarum LXV iii

dilane ostendere videtur illos vortices qui circa ipsa volvuntur non Vortis.1sb

ess inter se aequales inhiod autem nulla stolla fixa es possit nisi in

centro alicujus talis vorticis, ex ipsarum lucejudico se manisse is uis i. stum lucem nim accurati sim per tales vorticcs, ac sine illis nutilia alia ratis ne posse explicari, partim ex jam dictis, partim ex infra dicendis patebit. Et clim nihil plane aliud in Fixis sensu percipiamus, praeter ipsarum lucem' apparentem situm , nullam habemus rationem aliud iis tribucndi, quam quod ad haec duo explicanda requiri judicamus. At non magis requiritur ad lucem explicandam, ut 'ortices materiae coelestis circa ipsas volvantur, quam ad apparen- Κ 3 tem

97쪽

ita ut ille tangat duos O S c in ipsorum polis, vallos duo K L

in partibus ab eorum polis valde remotis patet cx antedictis, omnem ejus materiam recedere conari ab axe AB, atque idcc majori vitendere versus partes YS M, quam versus A&B Cumque in Y occurrat polis vorticum in quibus non magna et vis 1d ei resistendum S in Aini occurrat partibus vorticum quae abcorum polis sunt remotissimae, ac proinde majorem habent vim ad eundum ab L S M versus S, quam paries circumpolares orticis S, ad cundum versus L non dubium cst , iam maici aquae est in K S i , progredi debeat crsus S , atque illa quae est m

ii in de globulis secundi est intelli pendum, si nullae causaei culta

res horum motu meo versus impedirent. Verum, quia multo cete eun i .li riores agitatio primi elementiquam secundi, sic perque ipsi tib est transitus per illos exiguos angulos, qui globulis secundi occupari non possunt, cisii fingeremus omnem materiam, tam primi quam secundi clementi, contentam in vortice , uno D codem tempore a loco medio intc centra S&L, progredi coepisse versus S intelligeremus tamen illam primi elementi, citius ad centrum

S pervenire dcbuit se, quam illam secundi. Atqui materia primi ci menti, sic in spatium ingressa, tanta vi protrudit globulos secundi non modo versus eci: plicam egi ci ci sed maxime etiam ver iis polos ves A B, hac madmodum mox explicabo, ut hac

ratione impediat, ne illi qui veniunt ex Vortice L propius accedant versus S, quam usque ad certum aliquem c Irimum, qui hic li-

99쪽

dicandum.

Praeterea etiam considerare oportet, particula sc i di,' NPn . quae volvuntur circa centrum L , non solum habere vim rectaei di

ab isto centri sed etiam persevcrandi in sua celeritate 'UT QUO sibi te suaser quodammodo adversantur quia dum cyrant in vortiori a vicinis

aliis vorticibus , qui supra cinii a planum hujus sigurae intelligendi

sunt, intra certos terminos cohibitae , non pollunt vagari versus I . quin tarditis moveantur inter L B, quam inter alios vicinos vortices, extra planum hujus figurae intelliu endos; quidem tanto tardi is quanto spatium L B crit majus Nam iam circulariter moveantur , non possunt plus temporis impcia dcre transeundo inter L istos alios vortices , quam micr L A D. Atque idcirco , vis quam habent ad recedendum a cntro , lhcit quidem ut nonnihil evaetentur versus B , quia ibi Occurrunti .artibus circumpolaribus vorticis S , quae non dissiculter ipsis cedunt; sed ex adverso vis quam habent, ad retinendam cclcritatem sui motus, impeditne usque adcocvagentur, ut ad S perveniant. Quod idem non habet locum in materia primi clementi cili iam in hoc consentia cum particulis secundi , quod simul cum ipsis gyrando, recedere conetur a centris vorticum in quibus continetur m eo tamen maxime disssentit, quod non opus sit ut quidquam de sua celeritate remittat, clim ab istis centris ccedit, quia ubique cre quales invenit vias, ad motus suos continuandos nempe in angustiis an illorum, qui a globulis secundi emcnti non implentur. Quamobrem non dubium est , quin materia ista pirat clementi, continuo fluat versus S , per partes polis A i lcmas , non modo ex vorticibus in L , sed tiam ex pluribus aliis, qui non exhibentur in hac figura quia non omncs in eodem plano sunt intelli-zendi, nec verum eorum situm, nec magnat admem, nec nume-mina post una dcterminare. Non etiam dubium cst quin ademmateria Qua ex , versus vortices ac etiam versus plures, sed quorum nec situm, nec magnitudinem, nec numerum desinio Ut neque desinio, an eadem illa materia, ex O tatim revertatur ad K L, an potiti digrediatur ad multos alios vortices, primo coelo remotiorcs, antequam circulum vi motus

absolvat. . , VI

Sed paulo diligentius cst considerandum, quomodo ipsa movea