장음표시 사용
101쪽
Optici causam afferun illius haeca alio potest afferri: Oculum,ut videat,non imodo specie visiti affici debere, sed lumine etia, quod quasi vehiculum illius est: quare licet species obiecti post terga positi, in oculo ipso inesse dici possit,
quia tame Iunien abest,quo cu illa prodit, idcirco oculus obiectu intueri non potest, Lumen autem ideo abesse dicitur, quia naturaliter & a tota specie vi ai ut tantusnodo, in rectum multiplicatur. Ex quibus etiam notu est quid ad 'secundam obiectionem responderi possit: licet enim oculus semel speetem receperit, eaque quasi formatus fuerit, quia tamen formatio & receptio illa, non corporaliter, sed spiritualiter fit, idcirco non manet imprcssio, si semel tantum, non continuo efficiatur: hoc vero aversis aut clausis oculis ut supra diximus) fieri nequit. Ego vero minime necesse existimo, illorum, qui ad visionem; aliasque omnes sensiones producendas, nil huiusna odi speciebus impressis opus esse statuut, pluribus hoc loco nos consulare absurda senten- btiam,quandoquidem id aClarissimis nostra aetate Philosophici egregie praestutum sit.Sed certe scrupulus unus qui restat, dc eorum sentetiae fauere videture mςdio tollendus est. Nam Aristoteles tertio de anima Platonis sententiam partim laudans, partim improbans, colligit non totam animam, sed illius partem, & hanc, non actu sed potestate, locum specierum sine materia diei. Quid ibi per species intelligat solus Theophrastus recte explicauit: Illam autem animet partem omnes asserunt esse Intellectivam,Sensitiva igitur exploditur. t aliqui magni tamen & insignes nostra aetate viri) qui dicunt Aristotelem eo in loco per intellectum significare imaginatiua, ut alibi solet.Sed isti non viderunt Aristotelem paulo ante quid per intellectum de quo ibi Ggitur, denotari velit, aperuisse: quam certe significationem imaginatiua non ingreditur. Themistius sentientem& intelligentem animam nomine partis Ccomplectitur. Thomas sequutus fortasse Auermem, ait sensum non proprie
recipere,sed ipsum aestheterium,intellectum vero ipsum esse qui recipit,qu re hic,non ille locus specierum Vocatus est. Atqui tam Themistius a veris semsu Aristotelis deficit, qui de intellectu tantum loquitur,quamThomas a vertitate: nam licet sensus per organum recipiat, quia tame organum eatenus recipit quatenus animam sentientem obtinet, idcirco sensum omnia esse sen
silia, M specierum sine materia susceptiuum no semel astruit Aristoteles.Re ctius ergo dicemus, per nomen speciei& formae, quae nomina inepte prorsus a Latinis distinguunt ) vera illa inpelligibilia quae intellectui agenti sunt soaeserna; atq; ideo semper in illo actu reperiuntur,significari. Hae inintelle ctu potestatis in quo totus ibi Aristoteles versatur facultate inesse dicuntur,
ab eoque recipi quatenus ab agente informatur. Locus autem ipsarum ap- opellatucyt:Simplicius & Averroes notarunt, similitudine quadam tantum. Similitudo i est, quia quando in loco aliquid recipitur, extrinsecus accedit, nonautem ex proprio illius sinu educitur: quod rebus accidit quae ut in m teria esse dicuntur. Haec Averroes attigit in duodecimo metaphy. comm. IPQuibus ita declaratis iam patet cur sensus, non dicetur specierum locus: specierum scilicet illarum quae veri species sunt: nam accidentia tantum sustupit. Ad Tertium, uartum, & Octauum dubium de distantia, magnitudine,
figura,&stu rei,una respondeturiquantum autem ad distantiam attinet,non eo tantum contenti esse debemus quod communiter affertur, nempe vis
ne per species fieri,quae cum sint spirituales, in indivisibili cosistunt distantia
tamen repraesentant, nam hoc est tergiuςrsari potius quam vere respondere.
Dicendum est igitur,Distantiam ab oculo percipi non proprie, sed anquam persensile commune, neque per simulachrum rei visibilis,sed luminis quod
102쪽
. enim interiacet inter ultim&rem visam, est ipsum G ανες,quod huiussito' di distantia esse dicitur, γ ῆς veris non nisi per extraneum colorem, lumen
que ipsum actum illi exhibens,spectabile est, distantia itaque persimulachruillius luminis perficietis recipietur. De qualitate iamnotum est Diddici debeat, neque enim oculum materialiter & ωrporaliter cocti magnitudinem recipere fieri potest, sed formaliter&spiritualiter nil prohibet. Dictum est enim antea, species quidem illas materiae & Corporis conditiones redolere, ut qualitatem, merum, figuram M motu, non tamen materiam aut corpus obtinere: ex quo etiam sequitur, quod licet infinitae istiusmodi species in oculo essent, nullum tamen quantum efficeret, siquidem ex n5 quanto, ut texto phy. docemur, quantum fieri nequeat. Addo, numerum istarum specierum in oculo non augeri,neque enim in eo ut in loco continentur, v
tum idcirco recipi dicuntur, quia oculum ad actum videndi perducentes, ibB lum assiciunt, non quidem alterando, sed perficiendo: qua sola ratione oc ius illae species formaliter effici dicitur:Praeterea,species ista ab obiecto ad oculum per medium multiplicata, obiectum in sua magnitudine reprisentat, neque ad coarctationem pyramidis angustior ipsa redditur, sed in indiuisibili consistens,nunqua aucta,nunquam imminuta,eade sempermanet.Neq; est quod dicamus re non percipi ut in se est. Admittimus enim, nos montem non recipere, id est ut extra esse habet,sed eius simulachrum id spςciem: quq ab illo non dicteri, ut Alexander in q. nat. cap. de visu docet,nisi in hoc 'quisdobiectu in re materialiter habet Esse: in oculo verb formaliter, S in re rationem absolute & simpliciter Entis habet,in visione entis spectabilis &obiecti:
itemque in re cum quantitate reperitur, quia cum materia S corpore est, in
oculo4stis omnibus conditionibus caret: quo fit, ut iure dici non possit aliud esse quod nobis apparet,aliud quod extra reperitur.Qvintum argumentum, C data positione in qua tam Plato quam Aristoteles conuenit, nempo ad visionemmedium illustratum desiderari, nulli' ponderis est: nam recte sequitur, rem quo proximior est,ed magis recipi,id est cum conditionibus & qualitatibus magis obiecto similibus: si tamen congrua proportio medij distantiaque visus M obiecti seruetur,qua nimirum species multiplicata ad acutum deduei anguluin possit: quod si oculum attingeret, iam utraque conditio deest. AdseYtum, asserendum est species illas non esse contrarias: quoniam sic, ne du in oculo sed in qualibet medij parte infinita simul cotrattaessent: a quali bet enim ambientis aeris parte, Undique species rerum assidue Miltiplicaniatur. Cur verὁ non sint contraria haec ratio est,quianec in medio nec in oculoseeundum es vidicunt verum & materiale reperiunturineque subiectum, quod est aeraut oculus, Vere subiectum tanquam materia ab illis speciebus' sensibilibus informata dicitur: neque ipta etiam species suum sui loquuntur)fundamentale Esse in illis obtinent, sed solum id ut sint sensibiles. st, ut
eum quid δάτικεν minime affirment, sed tamurn quaedam secundariasint effecta ab Ubiectis prouenientia; contraria ex decimo libro metaphyί M alibi diu ci non possint. Haec Alexandercap. de Sensu communi. Imo addit,chmvisio pertineas rectas fiat, speciesque obiectoruin extra positorum inclicemi,ue distantium inoculo per angulum acutum in extrum pino recipi1tur, num qua vi coniungantur, simulquesta fieri posse: in eodem siquide puncto, plura contine inon pollunt, ut Euclides & Mathematici docent. Argumento Lgitur il contiariorum species esse contrarias,te bo dendumest; Id qu1deia vectum esse quod ad origi Hem& fundamentum attinet, non quo ad ἀμὸWid, est , esse suum specificum, quiri licet album & nigrum primique
103쪽
eorum effectus sint c5traria: Vt disgregare Visum eundemque congregare,se .eundari j tamen effectus,quales sunt species istae spirituales, contrarietate ca 'rent. Vnde fit, ut rectae dicatur communiter, contraria sint ut inesse in tribus, ut ita dicam, casibus: in potentia, Vt in materia prima: in actu imperfecto
seu imminuto,ut in medio:&inesse spirituali, Ut in anima. Et recte etiam Zi mira docuit ex sententia Averrois in sexto metaphy. comm. 8. Ea quae conifatia sunt in inferioribus δc materialibus,non esse contraria, insuperioribus&in materiae expertibus: qua ratione etiam Αurrroes duodecimo metaphy.com.I8.affirmat omnes formas potestate essem materia prima, actu veris in primo mouente:& in septimo eiusdem tractationis Comm.23. formas contra rias in anima receptas esse veluti unam& eandem formam. Ad septima diacendum est, propter debilitationem no esse asserendu Visionem extramitte-do fieri quinimo,si spiritus ille & actus nil corpus imminuens viaiunt extramitterentur, nullam huiusinodi affectione pateretur oculus.Vis ergo videdi is debilitari eatenus dicitur,quaten' organum corporeum quo sine, actu suum V non potest exerere debilitatur: ipsa vero non patitur, non senescit,quandoquidem si senex oculum iuuenis haberet,c5spiceret ut iuuenis: M in summa, anima senties qua corpori affixa est, illius ratione ambia, id est immediate de bilitatur , immediate,inquam ut discrimen appareat inter illam & animam, intelligentem. Illa enim a corpore immediate pendet, ac proinde ab eo immediate pati dicitudiat εμμε se,id est mediate patitur etiam mens non quo adessentiam, sed quoad operationes. Quandoquidem debilitata imaginatiua quae est eius min, strae, de ad quam intellectum se couerti oportet si intelligere debeat:etiam mens ipsa debilitari dicetur.Quantum veris ad experientias attinet Mulieris inficientis speculum, & quod magis est ophthalmici oculos
intuentis,utriusq; effectus eadem causa est, nimirum quia ab oculo exeut vapores putrefacti Sc contagiosicrassiq;: praesertim vero dum morb 'adest & a Ccalida materia profectus Ille enim est motus quida ut Galenus docet in priori de locis affectis, & Aristoteles in septima partic.Probi. . haec vero motum adiuuat 55 evaporationem.Fieri itaque potest Ut ab illa vapores emittantur, qui tenaciter inhaerentes corpori terso aptoq; ad recipiendum, illud inficiat. Sed quidhoc ad visionem Z neque enim spiritus illi vaporosi ad cernedum ex tramittuntur.De basilisco idem si vera est fabula)dixeris,quod Albertus cla riustit libro, ole animal.cap. de Basilisco:additur talum,vaporem emissum ab eius ulis venenosum esse, idcircoque aerem inficere,quem cum postea respiret homo, cor quodias vitae est caloremq, innatum sua venenositate laradit, quani lasionem sequitur morsmon tame Basiliscus eo vapore medio c5spicere dicitur. Ide prorsus conclutat experimeta quae a Lynconiese postr rimo loco afferuntur.Emittunt etenim lume ista animalia noctu ob rationem supra allatam: quo quidem lumine tantum G se φανει actum tribtiunt; ut fp
Etabilia illud mouere eoq; medio multiplicari S ad oculos illoru animalium deferri possint. Deinde asserimus nullam fierii expressione oculi : sed palpebrarum sit partium oculum circunstantium unionem siue coniunctionem quandam,& quasi manus cuiusdam& tutelae impositione sui Aristoteles loqui purin 3 Dpart.Probi 16. ne scilicet oculas vel a multo lumine externo offendatur&perturbetur, vel ab alio extrinsecusposito obiecto assiciatur, itquod cupiui es emissi' vel cominus positumconspicere, commodius queat. Praetaxea omissis, quae Optici dicunt,conuin scilicet pyramidalis figurae,iam eo gradatimessici acutiore,quanto remotius est obiectum recte si quidem impugnantur. Platino 8 .Ennead. libro cap αὶ Dicimus ex eodem Plotino ibude priori capite Totum luc exacte cognosci,cum illius omnes partes exquisi-
104쪽
A te percipi utur, at partes illς primum per qualitate,id est colore ipsum qui est
obiectu proprium visus,mox per magnitudine siue qualitatem cognoscutur: imo non videtur ipsa qualitas percipi posse nisi medio colore: na si colles v riarum reru formis plenos inspexeris, eas ibi formas plane conspiciens, magnitudinem regionis ipsius rectius metieris, quam si formas eiusmodi no i tuearis : clim ergo obiectsi nimis abest, color debilius ad oculum multiplic tur. Q niam ut optime Ficinus addit forma rei spectabilis in re quidem ipsa, materialem habet naturam, sed in medio & oculo materia subitis exuit,&spiritali quadam ratione venit:eousq; autem Venit,quousq; proportionem quanda ad propriam materiam seruare possit: cum primum ergo proportio-B nem illa amittit,debilior redditur.Αtq; hinc sit,Vt res quoq; minor appareat, ac deniq; si omnis ad materiam propriam proportio cosumpta sit,oculis non ulterius c5spiciatur,& ita res minores magis cohaeretes ostedit.De dilatati ne vero pupillis, sciendum est quatuor esse instrumeta magis praecipua, quae visioni inseruiunt, cum ex Galeni tu ex Aristot.sententia:Tunicas oculi, limmores,pupilla,& spiritu.Inter tunicas praecipua estipsa cornea, qua tenue Atersa este oportet: tenue,qui si crassior esset,nobis obiecta uasi per velu siue tela ut saepe fit reprisentari videretur:tersa quia si rugis assiceretur,ut in senibus,res veluti per umbra c5spiceremus: sequitur humor albu neus vocatus, qui contiguus tenuisque esse debetina si crassus existeret res sub maiori qualitate quam essent offerretivit patet excplo numismatis quod in aqua positu maius apparet: quod si impurus esset & non cotinuus,tunc qbiecta ipsa veluti perforata cernerentur.Hactenus Galenus & Aristot.cocordes reddi possent.
- Transeo ad pupilla,ex qua si sit angusta, de Galeni sententia) spiritus Sc radi jutfiui magis uniti exeunt, hinc acutior visio sequitur,si vero amplior, quia dic gregatiores exeunt radit,obtusior quoq; visio redditur. At secus Aristot ut& notat Avicenna 3 . n.cap. peculiari de Dilatatione pupilla simulachrum,
nimirum ingrediens pupilla in latiore dilatari magis atq; dispergi: quo fit vi: lineae visione essicientes ad angulum acutum uniri non possint, peiosq; Astar fiat.Neq; est quod Philopoes obiiciat: simulachrum illud esse qualitate spiritatuale &formale,ac proide spargi ac diffandi non posse, quia utut res sit, semper in visione aptitudo medii, organiq; dispositio requiritu&preterea , eaten' diculur illae species diffundi, quatenus in organo diffuso, diuersis': partibus suscipititur.Quartum instrumentu, sunt ipsi spiritus de quib' mox: ubi quoq;
problemata postremo loco allata aduersus Aristot. opinionem comodius solvemus egent siquidem illa proximae partis explicatione. Nuc Arist.loci qui inter se videntur pugnare cociliandi nobis essent: sed certo eos omnes qui ex D problematibus desumuntur cosul tb praetermittimus. Illis vero ex lib.meteorolog. allatis lapsa ex Alexadri sententia abunde sati tactum esse puto.Nam licet in priori illius tractationis libro,cum de cometis &circulo lacteo agit, n5 semel in istaru impressionum visione, visum nostru exire, & ad illa fiagi assi mei: In tertio praeterea cum de Iridis Halonis virgae, M paretiaru ortu loquitur, aspectsi nostru,ab aere, aqua,omnibusq; summam parte i quem obtinentibus reflecti doceat,non tame verae suae sentetiae immemor est Arist.vel alias sua veriores esse censetised ut facilius,quod vult,dem5stret cu praesertim nil
ad re de qua agitur interst)plausibiliores & peruulgatas sentεtias, sequi pl.runq; solet. Hoc nobis indicat ipsemet in quinto de gen.anim. lib.cap.priori, ubi de causis acute videdi ages,cum nonulla Platonicae senteti et accomodata a tulisset,in huc modu loquut' est:Nihil enim interest anuisus exitu fieri dicaturui quida alui.Qugstione ad exitu perduista,illud addere placet, Errare eos
qui Platone cum Arist.hoc iure c5ciliari posse putant: na quod aiut, Platonu
105쪽
perluminis emissionem ab oculis,intelligere,Visionem a lumine oculi inter .no, siue ab oculi luciditate iuuari,nimis est secure dictu: cum nulli bi Plito nicorum quoqua,quicquam scriptu inveniamus,quod ad huiusmodi sensum referri possit. Et certὰ quid allegorici isti interpretes ad haec t Platonici quae
rut, cur neq; ea quae rara admodu sunt, neq; nebulas Valde proximas cerna
mus: Aiunt,huiusmodi obiecta radios oculorum & adhuc potentes& validos terminare non posse. Item in Visione plus luminis prope obiectum adesse , portere manifestum est, quam prope oculum:cuius etiam ipsi hac rationem afferunt, quoniam radius ubi primum ab oculis emittitur validus est, at penes obiectum,iam debilis,lumine multo foueri debet, quo per obiectum dinfundi possit. Alia huiusmodi prope innumerabilia a Platone, Plotino, & Ficino prolata omitto, quae non allegoricam, sed veram luminis aut radii emi L ssionem luce clarius exprimunt.Nunc ad contextum Philosophi redeo:
i, Et iure quod intus cotinetur est aqua,quandoquidem prah estaee nitur enim intra quemadmodu & extra,no sine lumine. Oportuit ergo
id nimirum quod intus est) & δ φ υἰο & aquam esse, siquidem non est L
ae Etenim constat, neque animam neque illius Astheteri u in extremo oculi collocari,sed intus. mapropter necesse est,oculi interiore partem
sie, de lumini xecipiendo accommodatam. Quod quidem ex iis
q.ae accidunt,constare etia potest. Nam quibusdam in bello secundum tepora ita vulneratis Vt oculorum pori fuerint abscisi, visum est acsi lucerna extincta esset, tenebras offundi:quia nimirum pars oculi perspicua& pupilla vocata, ceu laterna quaedam incisa fuisset.
Organi naturam, quam supra signis quibusdam attigerat, nunc visionis modo exposito, rationibus adhibitis determinat. Eam igitur aquea esse imprimis proponit, mox quasi hoc modo probat: Non fit receptio spectabilis Dobiecti nisi in organo , aqua siue oculus aquaeus est organum Ese: p is, non nisi igitur in aqua receptio spectabilis obiecti fieri poterit: maiorem propositionem probat,quia ita Vt visio non essicitur absque externo lumine, quemadmodum iam declaratum est, ita neq; sine interno: quod primum ratione probatur,quia anima sentiens & illius Astheterium non in extima anterior1q; oculi parte collocantur, sed in intima:praeterea signo confirmatur, quia illi quibus pori per quos lume intrinsecuuniuersam oculi regionem Vsq; ad vim cernedi illustrans coseruatur,vulnere aliquo in praelio abscisi sunt,st tim visum amiserunt, ac si silia illis lucerna extincta fuisset. Minorem propossitionem,quae alioquin id quod commune est,tanquam proprium sumere Vbdebat quasi inducedo probat, cu est, huiusmodi corpus vere non esse. Ex his facile unusqui', nosse potest, quoina particulas hic cotextus habeat. Nos singula perpetamus. Cernitur enim intra quemadmodu 3cextra no sine lumine). Queadmodu spectabile no defertur per mediu sine lumine,ita neq; sine eo in oculo recipitur.Ratio est,quia neq; color neq; in si imma ritu visibi-
106쪽
i te aliquam ad visum relationem habey, nisi actu visite sit, atqui am1, lumine selbfit: ta igitur in eo a quo defertur quam in eo: a quo recipitur lumine cfet: ali ὀquin in ipso organo visibile esse desineret Oportuit ergo &quam esse). Lumen est actus et, ubi itaq; Iume,1b1 M corpus erit, si actus 'absque eo cuius actus est, non seiungitur: atqui iam statutum cst in oculo esse lumen, in oculo ergo erit corpus , quod non in segnis,ut Plato asi uit,sed aqua, s Siquidem nΘn est aer . fluit cis o x - δε-
cundum quod aqua est , Q ως non esse dicebat. Diapi Ianes ve ronii Diiud ibi vocare videtur quisi corpus spectabile non per iti sed per plorem
lienum,id est per lumen extrinsecus recertum, quod aliquo modo icex improprie,color dici potest, Haec verὁ multa esse praeter aerem S aquam docet B ibi Aristoteles, illa tam en non enumerat. Dicimus igitur, de simplicibus loquendoiquatuor esse praeeipua corpora se picua, Aquam IS nem, .aς μ& caelum auteri in caelo ponimus, non quidem yniuoc m. ςum ιι ς sublunarium, sed analogicam: qua ratione etiam Iaritatem & densitatem illi tribuimus. Hoc volens explicare ria agnus Auetroes in secumdo de unima comm.69,& TI. ait Naturam in corpore caelesti, seni
per illi cqniunctam esse . quqa eam in ali u cesis eniat. intelli rini mirum vi doctissimus Achillinus libro quarto de orba sidub. α eclarat quam vel utili cem intellectualem,substantiamque, lux tensilis quae est accNdcns, sequitur. Corpus itaqye caeleste semper illuminatum est Inferior autem haec,quia corpus lucidum assidue praesentem non obtinuerunt, non semper adhu 4 φ η sunt. Verum ex his quae iximus, notum iam esse poterit, curocudaquae potissimum fribuatur: N5 enim corpori caelestiascribi potuit,
cum ille tortui interituiq; osn ius , hoc ab omni corrumpete alteratione immune: atque in summa, nulla horum sublunari ym pars esse possit, quω longe diόersam, perfectioreq; naturam obtinuerit . Non ite ignis erit, quod antea probatum sit,& ex eo cita constet, quod ignis sua Vehemeti actione corruperet omni Non aer, siquidem nullus hoc usquam cessit aut in Ochiis dissectis aerem inuenit:nec item ad vestifila rerum reccpta,c5seruanda sit accomodatus. Addo ut ex Alexandro supra mqnui organu videndi,medium inter extrema φανὴ fuisse oportere, non omnino scilicet terminatu, nec prorsus interminatum,qub capere Vtruq, comode posset Colligitur itaque tuis, Aqua prae alus corporibus is Vissioni inseruire. Hoc ite cofirmat h1c Averroes cap.Σ.Q d ita tamen estintelligendum,yt oculu corpus quidem mixtu esse dicamus, in eo tamen aquam ob rationes allatas dominari. Hanc sententiam
Philosophi yelea maxime experientia probare possumus, quod nil tam ab culo quia aqua frigida confert. autem aduersus eam solent afferri,nublius sunt roboris,& vix digna quae comemorentur. Etenim constat,neque Mnimatiu neque illius aestheterium . Lumen certe visui necessarium esse facile quis erediderit,nullam tame ex hoc luminis interni necessitatem astrui: cum alioquin, externum, obiecto ad oculu deferengo,visionsq; escideae sufficere videatur. Hac itaq; falsans existimatione Aristot.his in verbis tonit, ostendens,illam fortasse vera fore, si visio in exteriori parte oculi px ij soriq; aeri efficeretur. Quod tamen falsum est,cum n nisi in interiori. p cte, ubi nepe anima videns eiusq; aestheteri u collocatur,fieri queat. Quadio'Ride actus
omnis corporis animati quatenus animatu est,ut animae perficitur, atq; eo in
locoubi illa pollet, pollet aute ubi suum aestheteriu cui est affixa, manet. Haec omnia ex se nota sunticofirmatur tame partim asmili, parti ratione: Arist. ni 2. de ani .cot.9o. Voce esse docet,ictu aeri; spiritu ducti ab arisma. quae est in
107쪽
Eis p rtibus, ad eam partem quae arteria vocatur. Deinde ubi est organum Aalicuius facultatis, ibi & eius facultas: secus enies vel organum fruitia euset,et factultas:& illud quidem quia absque suo actu semper sub potestate
maneret: haec vero quia cum corpori sit ama, M absque eo nequeat oper ri, sine filo organo ociosa manebit.Organu vero animae videntis praecipuum,
intus esseJatis costabit,si pupillae proprie vocata: hqcnaq;.nomine tamΤηρεύdessi iturilitiam inspiciamus. Sit nobis partis huius interpres ipsemet Ariastotaleg.Heli biori librode historia animalium cap. 9. oculi costitutionem explieaps, ait, Humor o culi interior quo videmus pupilla est: quod eam ambi mi tum Μόcaturi quod nigrum circudat, Candidum. Sed adest aliqua ratio qua iddim tueri possimus: visio certe in parte indivisibili fieri debet, fiet
ergo in intemzalla parte& media quae pupilla vocatur. Assumptio probarii quia cum extremitas anguli siue pyramidis acutae in augustu desinat,si in tota illa extrinseca ocul 1 latitudine rec1p1 deberet, visio nunc in parte dextra, Bnunc iri finistra,nunc in medio, stliquando etiam sursum, aliquandb deorsumessice emZm que ita plura essent vis is instrumenta , cernendique 'i'diuide-rbtui: in1EEcce it, quod pii Ol ,,ut aliqua etiam alia externa oculi parte malu amestet vita non impeditetur, pars etenim una integra,' soni optime pro di iAE lusciet: qii ὀd lanien falsum esse experientia docet. Quo inloc laeetillud tantum attingere, neque enim dignum est ut accuratius pe tractetur Avicennam nempe,Thomam Turi sanum, & eoru sectatores mul, tum fuisse hallucinatos, qvi sedem videndi propriana in contactu illo neruo-rtini opsi rumintra craneutri poni debere existimarunt. Praeterquam enim quodAristoteli in priori de historia anim.lib.cap.q.&secudo de partibanim. cap i3. in quarto eiusdem tractationis cap. 1ο. Galeno item multis in locis aduersituc ii dii video qua ratione organum videndi a praedomini6 Queum esse cum Aristotele tueri queant. Nerui siquidem, si Galeno dc CAristoteli praesertim secundo de partibus animalium cae. s. credimus, duri potiti tetreiqite sunt,& ad ossium naturam quammaxime accedentes. At xander quem Leonicus sequutus est, aliter han artem legit, atque intem pretatur . 1tavect legit, . Mini. ἐ-Quod ita explicat, ata diceret Arithoteles, anima, id est facultas videndi, non est in extremo oculi sed intus, nimirum quia non in oculo'pparente reperitur, sed intus in corde .'Huius vero interpretationis hanc rationem affert: Si viso in oculis fieret, ita auditus in auribus, &gustus in lingua, aliique eodem modo iti suis aestheteriis quae apparent, cum nulla maior ratio de uno concludat quam de alio. At si ista admittantur, sequetur in nobis non esse, qui diuers rum sensuum sensilia inuicem conferre & iudicare, item, errantem forte ex sensibus aliquem corrigere valeat. Quemadmodum enim, si seiunctorum ad inuscem hominum, alius quidem videat, alius audiat, & alius gustet, non ei quae illi audiunt videntque : ita, si anima in e tremis organorum partibus quasi separata, ad distributa collocetur, cum longo istae interuallo disungatur, neque unus siqnsus alteri erranti praesto eL se, neque alterius obiectum siue perceptum, imo neque suum iudicare poterit.Ista Alexandri explicatio Sesum communem proponit.Et certe, Unicus in cunctis animalibus reipsa sensus est, qui in corde tanquam in regia maner,
dc cetri 1nsta obtinet, quod ad ipsum omnia extrinsecus obiecta deferantur. Hic senilis comunis nominatur, & dulcedine, odorem sapore sonumq; iudi cat, istri; omnia inuicem differre percipit. Vtitur autem ad externa senti eda propritis quibu dam M peculiaribus organis: qua ratione, visus, auditus, ta
108쪽
Α Ebus, olfactiasque nuncupatur. Idcircoque Aristot.secundo de anima col. 1 6.& IG.ex quibus locis Alexander suam ista interpretationem ad verbum sum cium ferat, atque hunc esse quidem indivisibilem, tamen est, rationem diuisibilitatis eatenus habere,quatenus pluries eodem signo inditi uisibilique in varias res delatas iudicandas utitur. emadmodum enim sui recte ibi Th omas .Punctum in linea ut unum & ut duo sumere possumus, MVnum quide qua lineae partes 'nit atque cone , duo Vero qua principium unius est ynis alterius: sic una prorsus est & comunis senti edi radix, a quavissenti edi adorgana omnia proficiscitur,&ad quam affectiones singuloru org
norum terminantur. Quatenus ergo principium unum, terminusq; Vnus est omnium mutationum sensilium, unicus atque indivisibilis sensus Vocatur:
quatenus vero principium est M terminus huius & illius sensus,divisibilitatis 3 rationem adipiscitur. Diserte aute in illis locis Aristoteles docet, partes istas
exteri es non esse Vltimam τη ει sed intimiorem omnibus communem dari. Sed hic animaduertendum est, Aristotelem, vocare quidem organa ista, non Vltimas entientia,nequaquam autem non sentientia.Nam vere&primis
huiusmodi sunt,inquantum primis recipiunt vestigia rerum, facultatemque sentietem habent,quast oipta erici potest: hoc autem patet,quoniam facultas sentiens, in qyadam debita S couenienti. proportione tempexationis suae M organi consistit. haec ex Aristotele sumpta sunt, in secundo de anima coni iια.& Ἀ3. Neque est quod excipiat aliquis, ibi de externis sensibus se monem non fieri, quia nullius momenti esset quodaddit: vehemens nimiarum sensile, sensum corrumpere, quod sita validiori alteratione, proportionem ullam animae cum organo pessundat in qua sensus existit: nam in huiuscemodi vehementioribus mutationibus, nulla ex partibus internis corrum ' pipqtςx, is e cum ex his,tum ex explicatione nostra proposita constat, lexandri interpretationem, n*n satis esse ad hunc locum accommodatam: Ille etia verba,quae in omnibus exemplaribus constanter ita se habet,imm tat,&vim argumetationis triti t. ita enim ibare instituit, Aristot.lume intus in oculo,sicut extra requiri, ut corpus visui tribui oportere costet. Verum nullus certe unquam dixerit ab oculo usque ad cor aut lumen
aut cor ipsum siue luminosum esse.Neque enim valet illud quod obiicitur:Spectabile aliquid actu nonnisi lumine essici,idcirco sensum comunem
spectabile actu in tantum,ac lumine pri ente percepturum.Nam illae quidem ex secundo libro de anima coni. I . dc I s. abunde Constant,aam scilicet sensum communem, quam sensus exteriores praesenti obiectorum D sentire:praeterea numquemq; ex his circa proprium & peculiare obiectum versat i,illum circa omnia; secus enim,qua ratione discrimen inter illa pon ret Caeterum nota etia sunt ex coni. .& I38.eiusde tractationis haec, Semsus nepe exteriores imperfecto modo, Interiore persectiori recipere. Quam
doquidem a sensibus ipsis exterioribus iam actu sentientibus hic sumit: illi a rebus,a quibus cum species alioquin dissimiles,per medium ad oculum spiritualiter multiplicari simit que fieri debeat, lumen & diaphanu desideratur. At sensus comunis, id est indivisibile illud punctu quod supra declarauimus,
in repraesentatione obiecti non requirit, quoniam lineae animales ab ipso protractae ad hunc atque illum sensum, tanquam a centro ad circunserentiam circuli, iam vestigiis rerum sitnt affectae, similesque, atque
illa ipsa ut Aristoteles loquitur in redditae sunt. Capit itaque sensus communis obiςcta non assimilanda, sed iam amni lata, idcircoque nec diaphari
109쪽
num nec lumen requirit. inia etiam ratione sit Vc sensus commnis opera Αtioni, nomen Iudicij, quamssensionis seu recep ionis rectilis cὀniueniat IEYhis puto)quomodo obiectionis partibus satisfaciendum sit,'patet. pro pter necesse est oculi interiorem partem).Hoc est quasi connexu totius argu mentationis: ex quo infert quod cupit inferre: Oculum nepe aqueuesse. Naquibusdam in bello). Haec pars signo probat quod hactenus tirtione roba. tu est. Neq; est ut puto contenenda, cum ex ea ma nosse possim Pomodo Plii Iosephus lumen in oculoesse affirmet. Verba qu, propo tvr nina sent,
si illud teneamus per neruos Opti eos vocatos desiguati .ii ut Calenus in secundo de usu partium humani corporis libro & alibi θ cicet, iii
oculos traiiciuntur atque infiguntur, solique preteto' caeteros maxime comcaui facti sunt, ut per eos spiritus videndi imieheretur. His itaque abscisis ait Phil osephus tenebrae fiunt,ceu si lucernasseret extincta Tlibitias kLeo nicus Alexandrum sequuti, asserunt: ideiria solis istisi abscilis, qui pupil- Ulam cum videndi principio coniungunt tenebras essici: quia pupilsais ye: luti lucerna quaedam, ab exteriori lumine illustrara, quae Ablatis illis vii , lumen vi ue ad videndi principium tr)nsmittere nequit ' Hi itaque bE.
nes, nullum prorsus aliud lumen in oculo ponere videntur, quam quod eratrinsetas ingreditur.Sed certe ut ostendimus inepta prorsus est ista interpretatis Addo quὁd hoc modo colorum qui in oculo sunt causae, nunquam comode afferri poterunt: quas tamenAristote I s,bicunque de cdloribus huiusmodi loquitur, sui in quinto de gen. ans . capi priori, es indecimamaria parti .probi. IH nditur. E aqueae oculi&lumihi, non certe refle ut qRis ex Auertoe Grtasse exciperet tribuere videtuZ-nonne stipta oculum in tenebris splendorem emittere docuimus i prasitoa,si oculum i s seces, hu: movemque pium crystrillinum album &rotu, dum seiungas , sὰ do e uiuil bet obiecti oblat1 vestigium splendere conspiEies. Postremis, multam spiri- Ctuum vision1 inseruientium praeter caeteros putilliindrum naturamque lucis obtinentium copiam in oculo reperiri, neque Galenus, neqde Aristoteles negat, neque etiam omnino negabit Averroes i qui licet in cap. tertio & scptimo afirmet, lucem non esse in oculo per naturam oculi, sed 'extrinsecus accedere, alibique in suis Coll. idemsaepius repetierit, ut Plditoni S: Galeno emissariis omnem emittendi,occasionemradimeretis tetur tampn,spiritum, per quem visio eficitur, lucis naturae amnem esse, partemque oculi glacialem , clarissimam atque albissimam esse. Luminis ergo natiui aliquid habet oculus, quod item aspiritus οβ rac luciditate fouetur. Ex quo iure Mristoteles ait, abscisis viis illis, destitutaque pupilla spiritu luminoso, deesse, quoque lumen illud quod internam oculi regionem illustrare, tenebrasque arcere sat erat. Eandem mihi sententiam protulisse Galenus Visus est, cum Ddocuit: Si fluat aliquid, quod inter humorem crystallinum & spiritum coiis stat, impedimentoque sit i ne spiritus ad oculum deferri possit,lumen statim
videndi tolli. Qua una ratione, fatetur etiam Aristoteles in problematibus Multum coitum oculi perspicuitatem non meὰiocriter laedere. Verum ut tota haec de videndi aestheterio, rationeque, A istotelis disputatio , undique sit absoluta, non erit abs re, si anteaquam ad alia aggrediamur, nonn.lla de oculis & visu dicamus, causasque quorundam problematum , proponere& excutere quanta poterit breuitate, pro vitibus enitamur. Quantum igitur ad oculos attinet,eorum insatis & quantum physico interpreti licuit , supra a nobis expositam arbitror: reliquulsi est igitur ut de eorundem coloribus, ea in quibus non omnes Peripatetici a Galeno dissentiunt,
110쪽
A in medium afferamus. In omni ortu duae in primis cauta requiruntur:Essicies
de materia:colores in oculo oriuntur,duplicem igitur causam habeant oportet, materiam & cssicientem. ' Humor crystallinus emciens erit,& quasi colorans .Humorva, . is materies &recipiens:hic in exteriori parte,ille in centrio oculi collocatur.Lumen deinceps colores varians, quasi serma existim,
bitur.Finalem causam Medicis relinquamus. In crystallino duo spectantur, 'Quantitas& Situs.In Αqueo item quantitas,praeterea qualitas. Amulto limmore crystallino multum luminis proficiscitu e contra a pauco.Situs quoq; si profundior sit,obscurioris illustrationis causa est: si agens naniraledebilius in remotum quam in propinquum patiens agat si prominenti 'ri clarior eficietur illustratio. Αqueus humor multus,lumen cWstallim in supersicae tan tum,non per omnem dimensionem suseip1t: arcet utique sua millistudine, lumena prostaditate oc intra, i paucus .Qualitas ad puritatem MImpurit B tem respicit Nam si purus M sint us sit humor aqueus, commodius exquisitiusque lumeresuscipiet,quod non fiet si impuras aut crassus escistat. Ex haruitalcaiisaru diuer c5cussit,uarius in oculis gignitur color.Etenim si crustallinus multus sit,promtheatque', aqueus vero paucus dc purus, color misi me albus huiusmodi sunt noctuarum ω caprarum ictai vocat Galenus oritur: e contra si ille paucus& in profundo sit, hicmultus & impurus,n1gem rimus coloressicietur. Hic: aut em nota est dissenso interi Galenum& Auer roem in quarto libro Collig.cap.3 .& parte priori Cant.tract. primo coni. J2. itemque in paraphrasi quintilibri de gen .animal .cap. 3 .censet siquidem' is a multitudine humoris crystallini nipredinem potius proficisci; quam albedianem, motus experientia riuorum,qui quo profundiores sunt, eb nigriores apparent.sed certe Galeno tum experietia alesiis extetns s sumpta fauet, tum C Aristoteles Sit enim nobis humor crystallinus veluti lucidum quoddam compus, ut sel aut candela accensa. Aqueus vero ceu nubes,quae lumen a solerecipi si si certe magna & densa nubes sincolore nigru prae se feret: solis nimi rum lumine per ipsam totam nequeunto diffunda sin vero parua & rara, tota potest illustrari, contrario scilicetinodo. Eadem rataone,si nubes,qualis in paludibus cernitur,crassa si obscura apparet:sin pura,non item. Aristoteles item hanc sententiam videtur tueri,qui in quinto de gener anim. capi priori,
reddens rationem cur λαυ-σας noctu acutius, quam interdiu cernant:contra
vero est ,in illis lumen externum solis,lumini crystallino statim occurrere, aciemque videndi eo modo hebetare de perstringere: quae certὸ non diaceret Aristoteles,nisi in glaucis aqueum humorem paucum es. putaret, cry stallinum autem multum ) e cotra interdiu recti ius vident,eum alumine externo ob multitudinem humoris aquei minus laedantur. Et profe-D ctb Auertoes,in reb' medicis nimisGaleno aduersari voluit:& hac quidem in te Galenum reprehendendo,nil tamen proferendo,quod eius sententiae non
sit consentaneum. Perspecta colorum tremorum causia,nqn magno nego
cio mediorum, quorum multi gradus in homine sunt,causam quiuis attule rit.Sed tollenda est ambiguitas. Etenim si multituὸo humoris aquei,nigreditinis:paucitas veris eiusdem,albedinis causae est, cur Aristoteles in 14. Sec. problem.1 .Homines meridionales, ut AEthiopes, nigros habere oculos docet: Septentrionales veris, albos In illis siquidem minorem aquei humoris copia adesse par est,ob aeris ambientis exsiccantem calorem:in his,copiosiorem. Ltem infantibus recens natis oculi glauciores sunt,quam ipsis adultioribus: eo tamen tempore multa pollent humiditate. Quid,quod oculorum senes,ad
glaucedinem declinare videnturi Postremὁ, iii qui e morbo conualescunt