장음표시 사용
261쪽
ώ. ιιαάi 9 ως τε εἰ μὴ ' υἷ,οὐδε --. si Adhaec si contrarioru motus cotrarii sunt,simul autem cottaria in eo- de & indiuiduo,inesse non valent: & sub sensum unu contraria cadut tdulce & amaru,haec utique simul sentiri non poterunt: similiter autem perspicuu est,quὁd neq; ea quae non contraria:quippe quae ροrtim ad al-bu,partimad nigrum referatur. Caeterorum etia ratio eade est,na saporu
species pam dulci, parti amaro tribuutur.Sed nec mixta simul setiutur in rationiblis naque sunt oppositoru,veluti Diapasse,& Diapete)nisi ut unu
sentiatur. Atqui hoc modo una fit proportio extremorum,aliter aut e no.
Erit enim simul haec quide proportis multi adpaucu,vel imparis ad parem: illa vero rauci ad multu vel paris ad impar. Si itaque plus a se inuice distant differuntque ii la, quae cognata quidem sibi ipsis sunt, genere ta- Cme differentia,quam quae eiusdem generis: verbi gratia, dulce & album cognata &genere discrepatia voco ) dulce aute plus etia specie differt a nigro quam ab albo: profectis multo minus adhuc ista simul ut iri accidet, quani quae genere eadem. Quare si non haec,ergo neque illa.
Deducitur fere ex superioribus haec tertia ratio, seu vi rectius dicam,ad superiorem rationem pertinet.Hic ergo ostendit, eudem sensum plura propria tensilia simul no poste sentire:vt indo tutius colligat quod in superiori, in huc modum, Contraria simul in eodem esse nequeunt, motiones sensilium duorum specie differentium eiusdem sensus sunt contrariae,ergo,&c. Propositio non uno in loco apud Aristotelem dc Averroem legitur. Assumptio probatur
quia contrariorum,contrariae sunt motiones,Vt ex quinto de Phy. auscul. eli- Dcitur. Sensilia vcro duo eiusdem sensus contraria sunt, quod probat Aristoteles, quia vel sunt extrema sub eodem genere, ut album& nigrum: vel media inter extrema. Si extrema,ergo vere contraria,ex decimo metaphy. 13. si media, contrariorum item rationem obtinent, quatenus uni extremo comparata,alterius vicem gerunt haec copiosius superius declarauimus. Imb ad dit,neque ipsa media seu mixxa sensilia simul percipi, rationem naque cotrariorum obtinent componentia,Vt album S nigrum in caeruleo πιντ in musicis Symphoniis. naque ades ἡντε se habet,ut par ad impar,& pauca ad multa. Est enim in proportione dupla,id est,duorum ad unum, Gm vero in tripla,id est,ut tria ad duo.Hac de re Boet.priori vol.Muscap.7,5 16.5 ad hanc rationem planius intelligendam,s .phy.aconi. si usque ad Si Col-
262쪽
Colligit deinceps Arist.argumentum suum a maiori, d nisi possimus senA tiendo percipere,sensilia contraria in quibus minor est ine tanto minus diuersa percipiemus. iuers brum autem duplicem constituit gradum: eorum nempe unum quae sunt:alterum quae ἀ differunt, de quibus eodem argumentandi vi determinat, sensum nempe sim spγsimul eodemque
tempore compraehendere nequeat: multo etiam minus compraehensurum quae magis specie differunt. a . exemplum est album & dulce,siue nigru&amatum: disterentium verὁ πλεῖον Tvδει, album&amarum,si uenigru&dul
cc. Animaduertatur hic primum vocabulum generis&speciei,ab Aristot te confundi, ut pleruque solet, Mox vocari, diuersa quae
ex contraria serie accipiuntur, quam quae ex eadem.
ioa Quod autem nonnulli de Symphoniis affirmant, senos nempe non simul peruenire, videri autem, & latere nos, siquando tempus insen sile fuerit, rectene affirmatur, vel non Nam iuxta hoc aliquis se lasse dicet: idcirco existimari, aliquid unuin simul cerni & audiri, C quoniam inter media tempora lateant. An hoc minime verum neque esse potest tempus insensile,aut latere:sed omnesetiri valet. Etenim si cum al1quis aut se aut alterum sentit, in continuo tempore, non contingit tunc latere quod est est autem aliquis in continuo tempore, & tantus, quantus omnino insensilis est: patet quod tunc latere poterit seipsum, si sit,&si v1deat. Praeterea & non sentit,& sentit.
Anteaquam philosophus,ostendaῆ quomodo simul, id est, uno eodemque tempore percipi sentiendo plura possint,responsum quorunda generatim ad utramque qu siti partem attinens,affert,qui in harmonicis sonis declarabat quid nobis in perceptione sensilium credendum esse censebant. occasio hu tu responsi interserendi fuit, non ut illius confutatione viam sibi ad veritate D statuendam,superioraque argumenta refellenda muniret quod quibusdam
placet sed ut obiter errata quorundam more suo, detegeret. Summa autem
responsionis istoru erat: Reuera fieri non posse ut non nisi separatim plura se-silia percipiamus,quemadmodu etiam harmonicos sonos percipimus: ob mitinutissima tamen temporum momenta, quibus interualla perceptionum dis cludutur,id nobis videri,quod vere non est,nempe quod simul plura senti, mus.Priorem responsionis partem,superiora argumenta probant . Posteriorem sat se stabilire opinantur,si confugiant ad tempus illuci,id est , - ἐσπ ut loquuntur Graeci)confugiant,quod minimum sit axquo ita momentaneu, ut successio omnis, omneque motionum interuallum, sensum lateat. Refutat Arist.hanc responsionem, ostendens fieri non posse, ut huiusmodi lepus minimu,nos lateat: cum enim hoc constituerit ut ait Alex.) sequetur sensi nes multoru sensiliu: non ea certe ratione simul a nobis percipi qua videatur.
263쪽
Refutatio autem non simplex est.Prior ita habet, Ille qui sentit, in quatitali ibet vel etiam minutissima temporis particula,sesentire,atque in illo , esse δε percipit:ergo quancunque temporis exigyampartem sentit. Assumptio sumitur ex sec. de an contextu I, Nam cum videmus,audimus, olfacimus, semia cognoscimus nos videre,audire,Olfacere:ergo in quantocunque temporis monae to sontiamuS, semper sentire nos,cognoscimus. Etenim secus, falsa es
setpropositio in secudo de anima posita,qudd uniuersim vera non esset.Con sequutio patet siquidem si sensus sentiedo sentire se percipit,cognoscit quo que seri noc in tempore sentire: ergo quantulumuis tempusculum percipiet, nullumque ipsum fallet. Verba postremae contextus partis, quae subobscura sunt sigillatim ita explicentur. Etenim si cum aliquis sentit seipsum aut alte rum esse in continuo tempore).Id est, ctim aliquis est , eo tempore quo est, seius sum esse sentit, vel alium. Non cotingit tunc latere quod est . Id esst,fieri nis gpotest quin cognoscat se setire esse se,uel alium. Est aute aliquis in continuo
tempore, M tantus quatus Omnino insensilis est). Hoc est, opinaris autem tu,
dari tempusculu in illo tepore cotinuo quod sensum fugiat. Patet quὁd tunc lateri poterit seipsum,si sit, M si videat: P terea non sentit & sentit). Id est,se quetur aliquod dari momentum, in quo quispiam seipsum lateat, sibique sit absconditus,quod est absurdum: quandoquidem nullus est, qui eo tempore
quo est,non sentiat se existere,&eo tempore quo alia cernit se illum cernere non sentiat, idemque praeterea erit hoc modo dicere,atque afirmare, alique non senti edo sentire: quo nihil absurdius audiri potest. Alex.&Thomas luce huic argumetationi aliqua afferunt,cum docent,Tepus perse non sentiri,sed per accidens ,ratione ilicet rerum qu mouentur,&per se in tepore sentiun- tur: dicimus nanque Visionem, puta longam, quia longa specierum visilium succedetium perceptio fit.Quocirca cum quispiam se esse, aut se sentire, petacipit,sentit quoque tempus in quo ipse est,& in quo actionem suam ecit. Du bitatur hic ab omnibus, an sentis suam operationem cognoscat: pro qua dubitatione,multa a Philopono, Simplicio,Thoma,alusque Latinis afferri solet. Mihi sane Themistii sententia in sec. de an. cap. 8. & Alexandri in ca.de sensu Communi,valde arridet:Sensum nempe Communem esic qui functiones omnium sensuum exteriorum cognoscit. quidem ex Arist. desumpta est in lib. de somno & Vig,Cap.secundo,Vbi hoc ipso argumento sensum c5munem in animali astruit, nempe, quod visus non Videat se videre, neque audi tu, audiat se audire,sed facultas quaedam communis adsit, qua animal sevi dete de audire sentiat,quam sensum communem Vocatum esse dicit. Haeci
ha plana sunt intelligenti quid sensus communis ab exteriori dicterat, quid ita , tem utriusque proprium sit,praeterea quid uterque in homine intelligendi vi D praedito valeat,ut nullus amplius dubitationi locus supersit,& nil hule Ari stotelis argumentationi repugnans quod tamen aliqui nobis obiici mi in ita sentiendo afferatur; quinimo haec sola Via sit, qua Simplicium a seipso alie bilite in te discedente, ad seipsum reducere valeamus . Sed consulantur Them istit, & Alexandri verba,quae multis quidem in locis, sed in citatiς potissimum leguntur . Nobis enim bCc in praesentia sat sunto: qui illa in libello des binos: vigilia pluribui simus, Domino fauente, prosequuturi.
264쪽
praeterea nec tempus,nec res vlla erit quae sentiatur,nisi eatenus qua
tenus in huius aliqua parte,vel istius rei aliquid videt: siquidem aliqua in agnitudo um temporis,tum rei sit ob exiguitae prorsus insensilis. Si
nanque IQtapi rem cernit,& totum ipsusti tempus coiit inue, quia in ali
qua Prte huiuis vel quia illius aliquam parte cer iit, s est aliqua magni
tudo, auseratur C. B. in quo non sentiebat,ergo in aliqua parte huius, vel aliquam huius partem cernit. Verbi gratia,terram totam conspicit,quo niam hanc partem illius:& annum ambulat,quia in hac anni parte .lve runtamen in C.B.nihil sentitiergo quia in aliqua huius nempe A.B.pa te,sentit dicitur totum annum tot inque terram sentire. Eadem autein ratio in A. C.est .semper enim in aliqua huius temporis parte,& aliquid huius,totum autem sentire non licet. Omnia igitur sentiri valent; sed non apparent quanta sunt. Solis eni in magnitudo videtur, & quatuor cubitorum a lobginquo:at quanta est non apparet,Quin plerunque in alui duum apparet,cernit tamen non individuum.Hu1us causa superitis
a nobis exposita est. Quod igitur nullum sit insensile tempus,ex his per spicuum est.
Alia ratione idem refutat, quae huiusmodi fere est, Si datur tempus insen , sile,aut magnitudo insensilis, haec nanque se inuicem consequuntur: cum topus sit mensura motus,imb,telleSimplicio,idem ratione quod motus,motus
vero nullus, praeter magnitudinem)consequetur, nullum nunquam nos totucontinuum tempus,aut magnitudine totam percepturos, nisi eatenus, quatenus partem aliquam,id est,illius teporis,illiusque magnitudinis percipim' Sit enim agnitudo A.C. B.Sumatur huius magnitudinis insessilis pars, puta C. B.hac ablata,pars sensilis manet, nempe A. C. ergo quis hanc sensilem parte tantumodo videns, totam se magnitudinem cernere assirmare poterit. Cospiciens itaque quis Terrae partem,totam se Terram conspicere dicet,lc ambubulans aut legens horam diei,totum se annum aut diem ambulasse, seu legis se.Eadem ratio est de parte quq sensilis ponitur,nimirum A. C. siquidem illius pars aliqua insensilis erit: quis fiet,ut de ea quoque sit idem concludendu, ne pe idcirco setiri quia ipsius aliquid sentiatur,atque id eousque,dum fateri cogamur,aliquid esse quod sentiatur quia insensile sit : quod absurdum esse ex prioris dc secundae quaestionis determinatione liquet. Colligendum cst et-go totum ratione quidem, qua totum quoddam est,& certo simul colle
265쪽
ctarum partium numero aggregatum sensile dici, non quia aliquid totius sentiatur, quinimo ut Alexander monet nisi hoc esset id nobis deesset, quo Λptimo & per se sentimus, nempe totum ipsum, cum ratione tantum totius, partes percipiamus: praeterea nil Vnquam de toto vere aiurmve licebit,cum quiduis illi ratione partis, non quia totum conueniret. Id tamen verum est, Totu non semper percipi quantum sit: ut sol qui no tanta magnitudine a no bis conspicitur, quanta praeditus est, aliaque huiusmodi tanquam indiuidua apparent, quae tamen magnitudinem suae quantitatis multo grandiorem ha bent, nequς indiuidua sint: quinimo talia cerni minime possunt, ut superius demonstrauimus, cum diximus, id quod videtur, non esse individuum, vel dari magnitudinem actu invisitem, potestate vero nequaquam. Aliud ergo est Totum sentiri, quia illius pars tantum aliqua sentiatur: aliud totum qua ratione totum est, comprehendi, certam tamen quantitatis illius magnitu dinem, nequaquam sentiri. Particula ία-- in conclusione posita, cum
nempe ait, Α - μώ. H -ἐον, simpliciterita exponenda est, Omnia ita Vque subsistentia, sensilia sunt,sed ea quanta fint,non semper percipiutur.Lam darem tamen aliorum explicatione iniquae est, ut per particulam istiusmo di, totum quoad significat simul omnes partes, significetur, sicubi tamen alterum mihi locum, in Aristotele proponerent, in quo particula ista, ad Ldem exprimendum usurparetur. Hic illud in quaestionem cadere solet, nem pe, an Tempus insensile detur : Quod Videtur concedendum , cum si secetur hora, eousque sectione progredi liceat, dum ad minimum sensile deue niamus: quod si item distribuatur, certum est illius partes insensiles fore,cum ipsum minimum sensile sit.Omitto hic quae Henricus Gand. in suis quodl. de Scot.in1.sent. dist. L. de Indiuisibili loquuti sunt: quae item alii dixerunt,nempe, tempus insensile dari quidem, non tamen magnum, iuxta quam dicendi rationem Aristotelem excusant, qui superitis id pro absurdo ἐκ falso aduersus cVeteres,dum agebant de ortu colorum adduxitὶ Dicam ego paucis,Tempus in sua latitudine acceptum, & secundum omnes sui partes, continuam esse quantitatem: Cuius tamen id quod actu existit,& accipi potest est ipsum tantum j, - ,quo etiam sine,tempus intelligi non posset.Dicit autem j, tepus praesens, pritereo nanque illud m- aeternitatis de quo Simpl.in tertio de ani. coni. Σ3. & est nexus futuri cum praeterito. Hoc momentum seu instans indi
uisibile est,ut ostenditur quarto phy. coni.26.WM 28. Indiuisibile autem senasu percipi nequit, ergo concedit Aristot. aliquod insensile tempus. Et quavis οὐ se non sit proprie tempus, nec pars temporis,cum indivisibile sit,tepus usto continuum, squod certe ex ipsis indiuiduis atque -ιν- ex quinto phy. cor. 89.componi nequii dicitur tamen tempus quia terminus partium temporis, veluti punctus partium linearum est: est nanque Mometum idem, initium fu- Dturi, & finis praeteriti, cum tamen ipsum re dc secundum se sit indiuiduu :nam secus esset dare terminum termini,priusquedc posterius illius. Quare simpluciter concludamus, Tempus considerari dupliciter posse , vel ut mensura
est motus, quem consequitur: qua ratione momentum non erit tempus: vel
remota successionis conlideratione, ut id in quo res potissimum essiciutur, Mquod praecipue habemus, quo certe modo ναοῦ tempus dicetur, dc insensile sensus nanque illud momentum non percipit quod dicimus Indi uisibile: est autem sensile potestate,quatenus nempe in toto percipitur,aut actu,non perse,toto enim absque si imaginatione separaretur ullo modo sentiri nequiret. Huc fere sententia eorum spectat, qui absolute dicunt, Non dari tempus imsensile, quia momentum illud atque ultimum sensile, non nisi imaginatione
266쪽
A diuidi queat:re vero ipsa a Veterib diuidebatur,cum colores ex partiu per se inuisitium aggregatione 3c coitione, gigni affirmarent. Lon gam lane & aDduam quaestionem esse illam noui, An detur Tempus minimu, An item M mentum,temporiscinia esse possit. Sed sςc alibi portractanda sunt, atque ita
veluti verissima,id est,riti patetica interim retinenda. Περὶ arati αἰ- οὐκ ἰ δεχεσα R δ' αμα ενι θ ατη- λωνωπνος αλληλα.
De proposita vero quaestione,disserendum est, Fierine possit, an honut plura sitnul sentiantur. Dico autem simul, id est,in uno & indiuid tempore vn Primum igitur nunquid ita accidit, ut sinui quidem se tiantur,sed diuersa animae parte, de sic indivisibili ut totum ut continuu An quia primum ea quae pertinent ad sensum unum, utputa, visitan, &si alia parte alium colorem senserit,multas quoque partes specie easdem liabebit Etenim quae sentit,in eodem genere sunt. Sin verὁ,quoniam ut bini sunt oculi,dicat quis nil prohibere ita esse in anima. Quia fortasse ex his unum si,quorurn etiam unum est opus: illic etiam siquidem v num fiat ex duobus illud erit sentiens.Sin vero separatim, non militer se habebit. Praeterea sensus idem,plures erunt: veluti si quis scientias differentes dicat, Neque enim operatio absque sua ipsius sicultate erit,nec absque hac sensus. Reliquu hoc Mationis Aristotelicae,quod ad fine usque libelli fere progreditur,in explicatione modi & cauis,quomodo & quare simul mult* percipe re possit anima, consumitur.Refutata ergo alioru responsione inquit adpropositam dubitationem accedendum est,quam repetens additi Et explicandsi v trum anima simul multorsi perceptrix esse dc dici queat, simul inqua, id est, D in tempore,non simpliciter indiuiduo,hoc nanque minime dari,probatsi est: sed ita indiuiduo ut quae sentimus una sentiantur, non unum in hac parte , in illa alterum. Paulatim autem,& quasi per gradus ad veriore solutionem vult ascendere vires planior essiciatur.Proponit itaque primum, An dici fortasse queat, Animam quidem eandem puta videntem,plura simul posse percipere, diuersa tamen sui parte, ut corpus in diuersis suis partibus albedinem si mul & nigredinem potest habere.Respondet,Si id dicatur,absurditatem nos vitare non posse quae sequitur, nimirum si de unico sensu loqui velimus )v- nam facultatem puta videntem plures partes eiusdem speciei habituram esse : quod certe patet, cum ea quaecunque Videns anima, videat, Vnum sint genere, ob cuius generis sensilium solam diuersitatem,facultates
267쪽
seu pacie; inimae sentientis specie inui belli disti laguuntur , ut infra ex Arist. 1 ipso parebit.Ηoe verὁpr6 sdrdo selso relinquit philasephus,cum anim, imagnitudinem non esit eostet, auze,ietibus istiusnibes diuiduam. At excipe rεpotuisset aliquisι nil prohibere adis sidenti diuersitatem istam partium
tribui posse,cum duo sinc triendi 4nisumeta duo knaque oculis res una colorata percipitur)quq illi inseruire videatur.Respondet rationem non ea demesse, neque collationem similem, idcus 6que promerea non secati ani linam. vanuis enimduplox sit cerdendi instrumentum, energo tamen yna
α ςomprehensiq unius obiecti est; clim optici nerui,eoquq superius exposuiu laus modo, consxediantiu , in visuque principium coeant. Esi ergo una tamitim editas, unum inlitu etito du sciapprehendens: unde fit ut aut unum esse videns dicere cogaris illud nempe principium in quod duo visa coeunt: aut ouilamesse similitudinem adductam, si duo conspectanon in unam coeat parteIn sed ad diuersas nis xro animae particulas pertineant. Quae omnia eo Betiam confirmatiqu0d si seςus res haberet, sequeretur plurium visilium , plures essesqnsus 'ilus: nam selisus ad multiplicationem potestati im,multi blic tur quod tamen est absurdissimum.Cum nanque vis sentiedi & energεια ipsa propria,se mutuo cosequantur, haec absque illa,neque illa absque hac seiungi
'oterit: atqui energes sentiendi secundum diuersitate eorum quae sentiuntur
βjissingui sane solet, ita ut 'bi sensilia eadem, tunc eadem energia, eademque facul ' Α ratio animae sit. Alioquin sequeretur plures fore scietias albedinis specieque distin stas. Consequutio probatur, quandoquidem, sicut energ. M specie distinctae, facultates specie distinctas arguunt,ita speculandi diuerfitas a diuersis sensuum receptionibus producitur. Quapropter alia albedinis Mnigredinis scietia, imb multiplex albedinis ipsius erit.Quod falsum este decla- C rat Alexander, eis quod una eademque scientia sit omnium specierum sub v-ns Fenere ipxta illud Aristotelis: scientiam unam 'nius generis subiecti, atque όmmuni suarum specie um esse. Animaduertenda sunt Verba illa, i ις,. iis lGὼ iam ἔν Censet AleuandEt his iterum exprimi, quid per particulam dia, s intelligendum hoc itemLeonico placuit Mihi non satis probatur, quod & repetitio huiusmodi in una prope linea, superuacanea, iudicanda esset, oc quod verba illaῶ. αανὰ ἔ--ad sua explicationem accomodare nequeant.Thomas rectius,Exprimunt inquit verba ist a quomodo, Dicentes animam diuersis sui partibus plura simul recipere, unam tamen & non diue sam animam statuerent, nempe ob illarum partium inter se cohaerentium,
io, auqd si haec in uno & indiuiduo tempore sentiuntur,perspicuinii est, 'uod & alia sentietur.Magis etenim liceba haec plura simul, quam plura genere diuersa percipere. Quod si alia sui parte anima dulce sentit alia
album, utrum ex his unum effici cur, an non unum Sed necesse est unum constare: nam pars quae sentiendi vim habet una est. Cuius ergo unius
illud erit nilui enim unum ex his. Oportet itaque unum aliquid esse
268쪽
ET SENSI LIBVS 61Α animae,quo cuncta sentit, ut diximus) sed aliud genu; per aliua.
Paulatim ad solutionem accedit: Idcirco nunc docet, Neque etiam sensilia diuersorum generum sensuumque a pluribus animae partibus percipi poΩse, sed una quadam facultate egere. Ex quo etia quod superius docuit magis confirmat. Nam si ista diuersa unitatem facultatis perceptricis exigunt , & in no indivisibili uniuntur,tanto certe magis alia, quae magis conueniunt. ΑΩ sumptionem initio ponere non videtur: pohit autem siquis particulas hasvis illis superioribus, Nempe ἔ,n ῖαν μὲν - --, respondentes consideret.Ratio autem argumetandi nota est, ex iis quae superius attulimus. Probare deinceps videtur quod assumpsit in hunc modum: Quamuis Anima variis sui partibus album & dulce, Visu, nimirum &Gustu sentiat,ex his tamevnum quiddam efficitur, quatenus ad pa tem illam animae omnes terminan-B tutiquae unica cum sit, vina sentiedi, atque illa omnia iudicandi obtinet. Interiorem hunc atque c6munem sensum vocamus: de quo alibi nos in his Commentariis, nonnulla& ad hunc etiam locum pertinentia,annotauimus. Et imherius de eodem quoque plura dicemus. Ad unicum igitur reipsa sensum nos reuocat Aristoteles, qui ut propri1s quibusdam M peculiaribus, atque inter se diuersis instrumentis ad res externas sentiendas utitur, visiis, auditus, tactus nuncupatur: in corde manet , ω centri instar obtinet, quod ad ipsum res omnes extrinsecus obteistae deferantur. In verbis contextus, aliqua est difficultas atque in illis praesertim. Quddsi haec) . id est, quae diuersi fiant generis. Pe spicuum est quod dc alia).hoc est contraria. Magis etenim licebat luc),nepe contraria; ut superior argum etatio euincit. Locus Topicus est, Si de quo minus. Cuius ergo unius illud erit:nihil enim unum ex his). Thomas laborauit quide ut haec eqplicaret,sed a scopo aberrauit. Alexader qui ista ad sensum comunem & sensilia refert, plus certe praestitit: lsigius tamen digreditur, quam it oporteat & plane non satisfacit. Quid igitur si ad 2Estheteria, verba omnia ista referremust Dixerat unicum esse sensum communem: petit nunc, cuisistnam unius instrumenti sit iste unicus atque internus sensus , quandoquidem unicum istud atque internum A stlicterium, unumquid ex externis conflatii& constitutu esse nequeat. Rctio vero petitionis est, ut ostendere M cocludere deinceps possit, Vnum esse reipsa sensum uti diYim' unicumque illius IE stheterium, nempe cor:Qui sensus quasit aliis externis sensibus,& quod stheterium, aliis externis aestheteriis, ad res extrinsecus obiectas percipiendas
Eadem nanque res una numero,alba & dulcis est, multaque alia. Si enim
affectiones, non separabiles a se inuicem sunt, sed esse altersi unicuiquet
269쪽
eadem ratione in anima statuendum est: partem nempe cui vis sentiendi
omnia, data est, unam eandemque numero esse, ipso tamen Esse alteram& alteram:horum quidem genere: illorum Vero specie. Quamobrem v
no & eodem certὸ innui sentiet,ratione autem non eadem, Affert tandem Glutionem quaesiti, quae est, Fieri potest,ut illud unum quo
Anima sentit, quatenus est actu individuum diuersa simul sentiat: cum verbsecundum ἰ- diuiduu sit, tunc unicum quod amodo esse desinit, atque alterum efficitur: unde colligitur, si ut unum atque individuum secunduactum consideretur, unum percipere: si ut alterum secundum actum, unum ite sensti re, quia plura illa sensilia pluresque sensiones, per unionem spiritualem in
cetrum unum, nempe sensum communem, Vniuntur. Rem hac deinceps eraemplo ab externis rebus sumpto, declarat: persaepe naque multa subiecto eadem esse dicimus,quae tamen ratione disserunt,ut in lacte albedo dc dulcedo,& in iis quae ad demonstrationem praemittuntur, praedicatum per se, dc qua ipsum a se inuicem disiungi nequeunt, alia tamen atque alia uniuscuiusque ipsorum ratio est. Ita in Anima una&communis facultas omnia senti edi est, Rin qua omnes sentiendi facultates externae, quasi unum subiecto sunt,quauis ratione inter se discrepent. Est igitur una eademq; numero facultas,quae tam de contrariis, ut albo & nigro, quam de diuersis, ut albo dc dulci, iudicat. Q nobrem concludendum, Animam uno atque eodem numero& si abiecto, simul plura sentiendo comprehendere, quod tamen non unum ratione est, sed plura: cum plures habeat vires, secudum quas plura sentiat atque diuers3. omodo exemplo centri in circulo, declarauerit Aristot.in secundo de anim. sensum communem diuiduu atque individuum dici posse, alias in his commentariis exposui. Quomodo autem praeter exteriores quinque sensus,istς comunis a physico admitti debeat,& quod mun 'illius sit, qud da praesenti disputatione non alienu censeam,declarare non omittam verum mu- Cnus maioris mometi nobis imprimis incumbit. Nempe ut planiorem ante omnia solutione Arist. reddamus: mox contrariis argumentis satisfaciamus,
postremo scrupulos quosdam qui restare videntur enodemus. Quaesitum est itaque, an unus sensus,plura sensilia contraria simul, vel plures plura diuersa uno eodemque tempore percipere possent: Generatim ad utrumque quaesiti tum respondetur Id certe posse,sed non ut quidam existimabant, nempe vel quod ita ob tempus insensile,videretur,vel quod anima,veluti continuum liquod per diuersas sui partes, diuersa contrariaque reciperet. Ea itaque ratione, plura diuersa a pluribus sensibus sentiri concedit, qua plures exteriores sensus,veluti plures animae potestates,ad unam interiorem, in qua omnino sentiendi fons est, terminat , seu ab una interiori profectς plura simul peracipiunt. Plura item contraria ab eodem tanquam ab una eadeque animae δε- Dcultate, quae contraria simul ut unum quanuis fortasse non aeque perfecte)sentire valeat, ut visus album & nigrum. Horum utrunque nullus est qui non experiatur,proptereaque Aristoteles, in his probandis non multu laborauit, quinimis,neque expressam solutione utriusque quaesiti partis,nobis relinquere voluit, latum ea de his proposuit & satis etiam obscure) quae viam ad sup riora argumenta refellenda nobis quodammodo patefacere possent. Atque hoc non sine ratione summus hic noster Artifex praestitit, ne scilicet maius
πω ἔργου m ωάρεργον redderet. Soluetur igitur argumetationes in fronte quaesti
nis propositae, si haec pauca quae verissima sunt ponantur: veras motiones ocreales se inuicem impedire posse, non item spirituales, nisi aliqua ipsarum sit adeo
270쪽
adeo vehemens,Vt totam ad se unam animam rapiat. Hae item quod absque materia recipiantur,simul se in eodem pati possunt, nullamque repugnantiae aut cotrarietatis rationem in sensu, quemadmodum neque in inieblectu habent. Λ otiones item genere distinctas,n n posse mutuo discerni,nisi ab una facultate apprehendantur. Apprehenduntur aute, quia quavis diuem si sint sensius exteriores,& plures,in uno tamen sensu communi interiori & superiori uniuntur, cuius respectu unum esse dicuntur. postremo , sensile non ideo unum esse, quia in temporis momento perceptum sit, sed quia vere & re ipsa unum sit, atque ita esse iudicetur, vel in temporis momento uno vel pluribus comprehendatur. Haec ex Commentariis Alexa in & Thomae elicium tur. Accedo nunc ad scrupulum. S1 sensus communis simul diuersorum sensuum sensilia percipit, imo si idem sensus contraria simul; cur hanc eande dignitatem Menti nostrae quae eminetior atque excelletior est, tribuere noluit Aristoteles in tertio de anim .cot. Σ cum praesellini , Mens ipsa sit quae intexligibilia inuicem seiungere debeati quodcerte praestaret nunquam nisi simul ipsa perciperet. Accedit Averrois grauissima aurboritas, qui rin' tertiodiusdetract.com. I9. affirmat. Mentem nostram non modo tria aut plura, verum
tiam infinita simul intelligendo capere posse. Respodeo , veram esse Philosophi de intelligentia nostra sententiam, quod ea praesertim ratione confirmatur: quia Mens nostra quid indiuiduu m est, idcircoque proprie indiuidua ab ipsa cognoscuntur: atqui cum Mens intelligit, id ipsum quod a se intelligitur quodammodo evadit. At individuum simul certe iii plura conuerti nequit. proptereaque Aristot.alibi, ut secundo Topico, nos multa quidem scire tradit, quia multorum habitum teneamus, hon tame quia actu simul multa noscamus. Vt aute tota res haec certe , planius ilitelligatur, S lis omnis dirimatur, haec Theoremata verissima ponantur. Primum,Mentem nostram
plura habitu intelligere, i. multorum intelligibilium habitu tenere posse, ex sec.Topico. Secundum, Mentem eandem infinita simul potestate percipere valere,quomodo intelligendo uniuersale , sub quo infinita contineturὲinfinita simul cognoscere dicitur.hoc Averr.in loco nuper citato, & Arist.in primo post. analit. Tertium , Intelligere simul multa Mens potest sed eminecer ut aiunt).Hoc modo Deum, Mentemq; item agetem cucta simul cognoscere dNcimus. Ille naque seipsum solumodo intelligens,cuncta intelligit: haec etiam, quantiis infinite debilius imperfectiusq; respectu Dei, quaten' tamen seipsam per propriam essentiam intelligit ,caetera perfectione & eminentia quada cognoscit, quatenus in sui essentia continentur: Sed abstrusiora sunt haec, & ad tertium de anima pertinent. Quartum Theorema sit, Mentem nostram actu plura simul apprehendere non posse. Pro qua re sciendu,nomen Mentis dum bus modis usurpari, vel si prie pro ea animae parte quae NM dicitur,& circasmpli cia versatur: vel improprie pro Ratione,i. ὰπὶ - λα,ου. me inpura & simplici contemplatione consisti , ut Arist.testatur, ide6que simul duo ia ista; specu lari nequit. Mult6q; minus Ratio quae in tempore intelligit, multa simul honpercipit,nis fortasse ut unum. Sed contra quis excipiet, ex Arist. primo post.
runt, Assumptio in Demostratione simul eodemque tempore cum coplexi ne cognoscitur. Respondeo,interpretationem istam absblute sumptam, falsissimam esse: quae enim distincta sunt, distincto quoque tempore percipiti tur: quanuis vera Philosophi sententia sit,cum post notitia unius,statim quinque alteru cognoscatur. Ad Argumenta igitur superiora,dicendum, sensum communem simul plura capere, non tamen ut unus sed ut plura, quod menti