장음표시 사용
291쪽
tur cum noticia singularium non propria ratione ipsi tribuatur. Aliud item facile diluitur nam si obiecti nomine id omne coplectaris, quod a Mente eo 'gnosci potest, falsum est quod obiicitur: Nempe id esse solam rei essentiam, i qui ditatem: si vero id solum respicias quod ratione propria Mens intelligit,
uinditate esse fateri possumus. Hoc vero nihil nostrae sentetiae repugnare c5 stat Qua etiam ratione id tollitur quod alii aduersus nos Achillem quendam esse putariint.Αiut enim,adhac singularis perceptionem vel operam Menti, efficientis desiderari, vel non: quouis horu posito, absurda emanare: Nam neque Mens efficienOntelligit nisi uniuerse,neque vis Mentis capacis latiuς patet quam Mentis efficientis. Respondendum, Mentis utriusque operiatio nem aequalem esse, i.non reperiri opus aliquod Menti capaci ut Mens est, Mratione sibi g,pria coueniens,quod item Eficienti non coueniat,seu ad quod non cocurrat Essiciens. Non ita de iis erationibus dice dum quae Menti ratione alterius tribuutur. Quid si Efficientis opus ad hoc c5currere dicas non sine ipsa est quς illustratiquς segregati atqui ais uniuerse tantu intelligittifateor uniuersale suum proprium obiectum esse,quo expletur:particulare tamen ab eo attingi,hoc no prohibet:quauis particulare cognoscere quod receptione& potestatem dicat Menti tatiim capaci tribuatur. Sed oritur stati dubitatio fere non leuior. Nam si Mens singularia cognoscat: quaeritur, quo id ordine praestet. Thomas respondet, primum uniuerse intellisi species illas iam illustratas & segregatas, deinde animaduertendo unde sint ipsae species acceptae, singularia etiam copraehendi. Verum si ordinem & modum noticiatu nostrarum spectemus, rem aliter se habere iudicabim': ordo vero istae&in posterioribus Analyticis praesertim in 1. ad finem,& in Ethicis, alibique ita ab Aristot.
proponitur: ut Inductionem qua ex rebus singulis de uniuersalibus ratiocina- Cmur, omnis cognitionis atque scientiae fundamentum ponat. Averr. item in eduodecim mei . com. I2. hac sententiam confirmat. Et Simplicius qui millies in tertio de anim. docet,Mentem progressam, & quae potestate est ad extrema maxime declinare ad se vero redeuntem, uniuersale cognoscere: PostremoRatio adest: siquidem vita ac ne vix quidem imaginatione fingi possit, Mentem nostram uniuersalia ex singularibus conficere, prius tamen id quod confectum est, quam stratum seu iundamentum, Unde res conficitur, intelligere. Accipiuntur itaque primdm a Mente rerum singularium formae singula res, atque intelliguntur, mox sua luce illustrantur, uniuersales redduntur,atque uniuerse intelliguntur. Cum tamen illud non inficiar, ab eadem Mente alio ordine singularia intelligi,nempe cum iam intelligensvniuersale, ea quoque singularia percipere dicitur, quae sub illo uniuersali continentur: Priorem noticiam singularium actu ocemus, posteriorem facultate. Porro ad secundam , quae maior inter Philosophos lis est, accedere iam tandem oportet. Si Dquis Averrois verba quae ad Fcelicitatem humanam exprimedam pertinent,
praesertim in tertio deant.cOm. ΙΑ.& 36.3c nono metaph. com. vlt. expendere
atq; audire velit: Beatarum mentium naturam perspicue se intueri, imis Deo similem ex Themistit authoritate euadere posse sperabit. Huc accedit ratio. Nam si Mens nostra res cum materia concretas intelligit, illas a materia,m teri eiq; coditionibus omnib'segregando: multo magis illa intelligere debebit quae suapte natura ab omni concretione materiei fiant liberata. Sic oculus noster quoniam colores comprehendit, si in lumine collocentes: idcircis lumen ipsum magis comprehendere cernitur. Nolumus in praesenti de re hac copiosius dicere: ne tamen in re tanti momenti quis decipiatur,proponenda
est primum sententia illaaurea Aristotelis in secundo metaphy. qua statuit
292쪽
oculum Mentis nostrae nullo modo taptam Diuinarum Metium maiestatem, A atque perspicuitatem sustinere posse: cum praesertim sibi Phantasmatis opus sit,quorum Dei nullum est,qui sub sensum non cadit.Non possunt itaque t tum mentis humanae vires extolli, ad Deum cognoscendu, ut ad id ascendat,
quod ipse est, sed quasi defessa multo, imo infinite, infra id quod est semper subsidat. Quidὶqubd neque etiam sancti; Dei viris purissimo illo Spiritus sancti igne illustratis, du inter has terrenas sexdes erat, tantum sibi polliceri aut arrogareticuit Z Et Moses ipse qui tam familiarem habuit apud Deum aditu, testatur,se tantum PQtuisse consequi ut Dei posteriora intueretur. Addbetia neque Angelos,neque Beatos ipsos quanuis Deum ipsum, miro atque nobis incomprehensibili modo, perspicue tamen intueantur Deum tame perfecte id est omnem ipsius essentiam comprehendere. Hac de re Thomas in prima
z. Quare lumine quidem Naturali, dc nomen Dei,&aliqua expartvilliit' naturam Philosophos scire posse, existimare oportet, Vt Deum esse codi rem,
formam, finem omnium rerum, incorporeum, actum sincerum, seipsum perfectissime atque omnia in seipso intelligentem: Quod si lumen aliquisd Spiritus sancti accedat,quo estChristi Membris peculiare,hoc pr terea esse Creatorem Mopificem summe misericordem dc summe iustuin, & squod maxime Dei naturam explicat Trinum esse&Vnum. Cognoscimus itaque aliqua ex parte Deum sed non perspicue,cum Phantasiae caliginea mpediamu Neque sane alia fuitΑristot.sententia: clim in Decimo libro de iboribus,de ea scelic late disputans quae in contemplatione consistit,nullum aliusnem nobis pro ponit quam sapientiam, qua non in alio collocat,quam ut bonis mori biis ex
C politi, disciplinisque physicis& theologicis instructi, Dei naturam, non perfecte,sed quantum nobis fas est comprehendere cψnemur:atque in ea iucunia dissima contemplatione coquiescamus. Quare quod obiicit Scotus in primo sent clist. 3. q. t. nullum aduersus Aristotelem inomentum habςt. Est i quilinstelicitas huiusmodi ut ipsam naturaliter assequi possimus, atque hanc in cognitione Θ-δh-ῶνatque ipsius Dei, consistere tradit Arist. Respondeo , Αri stotelem Io. Ethico.cap.8. voluisse, Hominem naturaliter posse contemplari Deum, & cum esse foeticem, qui in huiuscemodi conleplatione manet,atque aequiescit. Non tamen docuit, nos posse Deum perfecte conleplari, aut eam unam perfectissimam ei se atq; undequaque absolutissimam postremamque faelicitatem.Imo ibidem diserte fatetur Deum solium beatissima vita frui, hoc minem reris nequaquam: sed eatenus beata, quatenus est aliquid in quo suae vitae,cum Diuina coueniat, nempe operatio ipsi', seu ipsum Intelligere: quod D in Deo veluti in fonte &per essentiam omnibus numeris absolutis limum est in nobis autem imperfectum, atque per participationem reperitur. Quid a Philosopho hac de re potuit pronuntiarit In hanc item sen etiam a cipienda sunt Averrois verba: neque existimandum,tam ineptum quippiam tanto homini, in mentem venire potuisse, ut fallacissimis ducibus sensibus de phantasia utens,maiestatem naturamq; Dei perfecte assoqui se intelligem do posse putarit.Qus vero prosertur ratio,nullius est ponderis,cum unius infirmi extremi quod erigere Mes sua vi potest, ad Qxς um extremum ad quod Mens sua imbecillitate, ascendere nequit, comparatio sat. Q d, falsum est
substantias istas cum materia concretas, absque tempore,motu, magnitudineque intelligi. Excipies, Tempus non continetur in definitione substantiae, quiuimo est illi accidens, ergo absque eo intelligi potest: de aliis coditionibus item dicere quis pqsset. spondeo, tempus non cotineri in definiti one si ib-
293쪽
stantis, est tamen,accidens nostrum c9gnoscendi modu necessariὁ sequenue, qui ratiocinando intelligimus. Possumus ergo substat iam intelligere absque δε
tempore, i. quasit ipsa tempore non sit affecta, ut cygnum & niuem absque at bedine, non tamen istam noticiam, praeterquam in tempore coprehendere valemus: quod item tempus quanuis per se separatas Mentes non metiatur, metitur tamen per accidens, ratione intelligentiae nostrae, quae motus quida est, ut ex octauo de phy.ausc.26. liquet. Aliter habet Angeloru seu caelestium Mentium cognitio. De quibus consulantur Aristot.loci 3 .de anim.& 11.met. quae item Theologi addiderunt, Vt Scot.in 2.sent.dist.2.q. . Itemq; in quod- lib. q. 11 .initio solutionis:&Thomas in prima parte Sum.q.S8.art . in secudo Sent .dist.3 .q.I. art.2.in q.de Ver.q.8.pluribus ait. Item contra Gent.l.2. .98,& lib. I. ica. J J. Nobis in praesentia istis sat esto.
ue Memoria autem ea,quae est intelligibilium, non sine Phantasnate est, quare facultatis intelligentis per accidens sanὸ erit, per se vero primarii csensus. .apropter & aliis quibusdam animantibus inest, S: non soluHominibus, praeditisque opinione & prudentia. Quod si intelligentis
Facultatis esset, certe non multis aliorum animantium inesset,de fortasse nulli mortalium. Quandoquide neque nuc,omnibus:propterea quod non omnia temporis sensum nabent. Semper enim cum Memoria ope
ratur, ut superius dixim , simul sentit, quod prius vidit hoc aut audiuit, aut didicit: prius vero & posterius,in tempore sunt. Cuius itaque par tis animae Memoria sit,perspicuum est, quod nempe cuius & Phantasia. Et sub Memoriam quidem illa per se cadent, quorum est Phantasia: per accidens autem illa quae non absque Phantasia. Dpositis te stabilitis iis quae superius explicauimus atq; discussimus,philos phusiam institutum suum praecipuum exequitur. Declarat enim, ad quam animae parte Memoria attineat, duobus theorematibus propositis. Primum est Memoriam Menti per accidens adscribi. Alteru, memoria facultatem st-pria seu per se primarii sesus esse. Tande ex his obiter colligit quasi in summa quanda, qu aenam obiecta per se, & quae per accidens sub memoria cadere dicatur. Cotextus in duas partes comode secari poterit. Prima,Theoremata Gotuque probationem continet. Secuda epilogu,& auctari v. Ait ergo, quasi ex superioribus deducens,hoc modo: si Mens non intelligit absq, Phantasinate, sed res sibi semper cum quanto continuoq; proponit,argumento est ipsam in seipsa species retinere non posse,ergo neque Meminisse: A t si Memoria non est intelligibiliu sine Phantasmate,certe non proprie sed per accides Mentis facultas erit,quatenus nepe Mens cum Phantasia coniungitur comunicatque,
294쪽
h perseveris Primam sensus a quo Phantasmata accipiuntur, cuiusque munus esse Magnitudinem, Motum, & Tempus cognoscere supra posuimus. Hoc item probat alia ratione huiusmodi1Si Memoria per se Menti coueniet: Bruta multa memoriae essent expertia imis fortasse omnia: quando & nunc cum ponamus ipsam sensus propriam esse, non tamen omnibus conueniat.Si quidem, quae animalia sensu vigent, & tempus non percipiunt consus saltem; memoria destituuntur, quod ex superius declaratis constat. Quod deinceps colligit perspicuum est.Ex hoc contextu illud primo annotator,Mentem nobis saltem iunctam minus proprie locum syecierum dici quam sensum. Illa enim quia solummodo recipit: hic vero quia recipit, atque conseruat. Neque vero est quod de hac absoluta appellatione glorietur Anima sentiens,siquide hoc eius imperfectionem indicat, quae ut est ortui interitusq; obnoxia corpo- reaqwita quasi picturis & passionibus extrinsecus accedetibus, eiungi se atque insculpi sinit.Non hoc Mens patitur,quae praestantiorem, imo Diuinam naturam obtinuit. Alterum animaduertendu, de quo & stuperius obiter. Eo ipso concludi ab Aristotele,Mentem carere memoria, quod intelligendo necessarib Phatasiae coniungatur. Nam si species retineret, quas semel percepit, posset cum vellet absq; Phantasmatu inspectione illas ipsas intelligere, sicut Phatasia potest de imaginibus suis cogitare,cum etiam aberint sensilia ipsa. Hoc Thomas pluribus. Pr ditisque opinione & prudentia). Cum Arist.hic ad prudentiam addat opinionem, tutius&comitiodius haec verba ad Homines re
ferri posse existimarem,qui opinione & prudentia vere praediti sunt, quam ad
caetera animantia, ut nonnulli referunt,ita ut particula 6 veluti exponens accipiatur. Et certe absurdam prorsus&incocinnam interiectionem in verbis
Aristotelis deprehendere liceret, si alliter sentiremus. Sunt qui ad Pygmaeos, si referant, ut Albertus; quos ratione praeditos videri affirmat, non tamen es le homines. Sed hoc repugnatiis quae Arist.in 8. de hist. ani.ca. 12.tradit. De his ad finem Libelli huius n5nulla. Et fortasse nulli mortaliu). Arist. ita argumentaturiSi Memoria esset facultas propria Mentis,non modo non omnibus animantibus accideret, sed fortasse nulli mortalium, i. neq; etia Homini. Consequutio sic deducitur, quia Memoria est eoru quae in Phantasia accepta fuere, nil aute Mens quaten' Mens est,noui accipit, Vt nos alibi copiosius demostrauimus.Praeterea,memoria tepus includiti Mens vero momento atque indiuidua intelligit,ut ex Σα.&23. secudi deant.constat: Qua ratione in priori dea- nim .cont.66.inquit Animam postquam sordem hanc terream,corpoream qi
molem reliquit, non amplius meminisse, quia interiit illud cui Memoria MReminiscentia adscribebatur.Vel per particulam-θ-HI,bruta latiim intel D ligit quae vere Mortalias unt: siquidem eo earent, qu6d simplex,diuinum,atq; immortale soldm vocatur alibi ab Arist. Hoc Ephesius,Leonicus,& Thomascensuersit, quia an onullis hoc nomine reprehendutur.Sed certe verba quae sequuntur, nempe - ἡ δὲ - illis maxime fauent. Ac si diceret, perspicuum est Memoriae expertia fore omnia bruta,si ipsa sit Metis facultas propria, qua-doquidem, nunc etiam cum Phantasiae, quae sensus temporis est, facultatemper se illam esse statuamus,non omnibus tamen brutis adscribatur. Quasi ita
ratiocinari velit, Si bruta non omnia phantasiam h bere potuerur,certe multominus Mentem: proinde cum omnes Mente destituatur,memoria quoque carerent. Additiσως, quod &Thomas monet) ad eos respicens qui bruta quin damnon prorsus rationis expertia esse existimabant Notae sunt nugς Veteru,
quarum partem Proclus in lib.de ani. M daem. attingit: siuas quoque Plato de re hac non praetermisit. Per accidens autem illa quae non absque phantasiaὶ:
295쪽
i. intelligibilia significat, quae ex tertio de anim .cont.3'. non sunt quidem Phantasmata, non tamen item sunt absq; Phalasmatis. Pervulgata quae. Astio illa hic pertractari solet, An Memoria aliqua, partis animae intelligentis propria detur. Digna sane res inuestigatione , ob sui obscuritatem& varias
Interpretum opiniones. Nos tamen id quam paucissimis conabimur ex plicare,quod multa ex iis quae superius annotauimus, ad hoc non parum possint conducere, & quod tantam litem in praesentia componere non auden tes , Graecorum interpretantium sententiam, quae magis Aristotelicae com sentiens esse videtur, explicare M confirmare sat esse putamus. In hunc ergo modu poterit concipi obiectio: Si hodie Discipulus in animum reuocet propositionem aliquam uniuersalem, quam a praeceptore didicerit εἰ ut omnem triangulum habere tres angulos,illamq; , puta nudiusterte se fuisse adeptum aut contemplatum percipiat. Is sane non contemplabitur, non sentiet, non Bopinabitur, quod praeteritae noticiam repetataergo meminisse dicetur. Atqui propositio illa uniuersalis neque a sensu, neque a Phantasia accepta est, cdm sensus uniuersale non attingat: Metis ergo quoq; Memoria per se &,ppria facultas est.Multi hic multa.Nos non qui de omnia, sed quae existimamus potiora. Scotus in . Sent. dist. s. q. 3. G.&Η.Et Burid.q. 3. multiq; alii statuui,Memoriamnon modo Meoti adscribi oportere, sed excellentiori etiam modo,
quam Sensui,cum actus ipse,i. conseruatio imaginum,tutius δ constantius inuete quam insensu exerceatur. Sensus enim, organum corporeum respicit,
quod agitatione spirituum, sanguinis alteratione, humoru quoque defluxionibus ali1sque huiusmodi impediri queat,a quibus Mens est immunis. Verba autem Aristotelis vel ad illum sensum trahunt, ut dicant, Memoriam esse ipsius sensus ratione originis: Ea si1quidem quae sub Memoriam cadunt,a sen- ς su tanquam a fonte accipiuntur. a sola rationeMemoria per se adscribitur sensui, per accidens Menti: per ccides inquam t. secundario, cum primo ratione originis sensui tribuatur Velita accipiunt,ut de Memoria quide Mentis Arist .hic agere noluisse dicant, non tamen negasse, Menti memoriam per se adscribendam esse. Verum si quis acute rem velit intueri,inueniet certe haec quae retulimus Aristoteli ipsi palam repugnare. Quandoquidem is diserte assirmet memoriam menti non vlla ratione propria, sed ratione sensus seu Phantasmatum tribui: at hoc certe est per accidens habere,non secundarib, ut unicuique logicis praeceptionibus vel minimum imbuto planum esse potest. Illust vero quod addunt, Hic de memoria tantum sensus propria, sera monem esse, vix est ferendum. Nam vel mancam Aristotelis doctrinam de anima statuant necesse est, vel locum proferant oportet, in quo de altera memoria nempe mentis, ab eo difritur: quod certe nunquam ericient. Explia Pcatio autem quam afferunt Aristotelicorum verborum violenta est & inepta. Postremo,aduersus hos omnia illa coueniunt, quae antea attulim'. Alii itaq;, sunt,ut Thomas in prima pag. Sum. q. .art.6. Iand. in q. 6, & Alberi.inq.do homine. q. peculiari: Qui id in summa videntur docere, opus memoriae duplex esse: cognoscere cum tempore praeterito determinato,& Imagines co- seruare Vnde colligunt menti memoriam couenire, quod ad species conseruatione, non autem quod ad perceptionem determinati temporis praeteriti. Verum hςc opinio praeterqua quod multas alias secu affert difficultates,quas 1n praesentia expendere superuacaneum esset, palam cum Arist. pugnat, qui in tertio de anim. inquit. Intelligentem una cum Phantasmatis speculari,
tyd si mens nostra species illas coseruaret eo modo quo isti atur, certὰ absq, Phantasmatis posset cum vellet intelligere. Quapropter Themistii Epheri
296쪽
, sitque sententia, quam nonulli etiam celeberrimi Medici sequuti sunt, tutius erit, si a nobis retinebitur. Hi verba Aristotelis germane atq; sincerὰ explicantes aiunt, Phantasiam per se sensilium obiectorum esse,intelligibilium ex accidenti: ita memoriam per se ad sensilia pertinere : ad intelligibilia pera cidens. Mens enim visis 8c imaginibus coniuncta, quas actione sua sensias in Phatasia impressit, eas uniuersales reddit: ac proinde sicut absque opera se suum non contingit Phantasia,quae est motio, facta a sensit in am, ta sime im ginatione non potest accipi, aut reponi uniuersale. Ita ut quenladmodu qui per se cernit Socratem;Hominem quoque uniuerse intelligit,& qui ripaGeneuae pictum per se contemplatur, illum quoqueper accidens comprehedit qui Romae degit, ita Memoria per se quidem circa magines in Phantasia collocatas versatur, per accidens verὁ notionibus metis inseruit: ac proinde persi se ad sentientem animam pertinet, per accidens ; functioniae Rationis ministrat. Nil potuit clarius dici aut explicari: unde concludimus, Mentem quia tempus praeteritu& determinatum non percipit, propria sui ratione Memoriam non habere. Quapropter argumentationi prius adductae respondeo;
Mentem uniuerse tempus perse coprehendere, per accidens autem, ratione nimirum sensus cui iuncta est; determinatum illud praeteritum tempus capere: quare repetitio quoque comprehenssionis illius propositionis uniuers, lis in tempore prsterito determinato ei per accidens conueniet.Rationes vero Scoti facile est refellere. quia mens non conseruat nisi per accidens, rati ne nempe sensus cui iunct aest: quὁd si sensus ratione organi corporei impediatur, impedietur item Mens , idcircoque non sequitur constantiorem in Mente conseruationem esse. Concludatur in summa, Nunquam Mentem aliquid quod prius didicerit tanquam praeteritu, aut prius apprehensum rePe- C tere aut reuocare , quin ex eodem phantasmate repetat sumatque in quo alias id ipsum apprehendit: quod si simpliciter de propositione, puta aliqua
uniuersali cogitet , quam alias didicerit: tunc non meminisse ; sed conte piari aut intelligere dicitur. Hoc sit voluit Thomas non male sehsit: sed opotatuit ipsum quid vere memoria sit,& quale eius obiectum considerare: quorum utrunque docuit Aristoteles, antequam statueret cuiusnam partis animae memoria esset. Haec fere Averroes in his Comi A ορὴ σιε δ' αν me, - - Γοῦ - πράγματο- ἀποναε η παρώ. 4ῆλον si λ δεῖ νοῆσαι Ο Γ' λως -τἡ- μονολύυ--
6 Caeterum dubitare quis poterit,cur praesente quidem passione,te vero
297쪽
Σyo DE MEMORIA, absente,meminit eius quod non praesens Manifestum est sane quod hu 1usmodi quippiam a lensu in anima productu intelligere oportet, & in parte corporis quae illum habet,veluti picturam quandam & passionem cuius habitum Memoriam esse dicimus. Motio naque quae fit, imprimit quasi effigiem quandam rei sensilis, eorum more qui anullis obsignant. Quamobrem in iis qui in multa sunt agitatione, aut propter pallionem
aut propter aetatem, nulla est Memoria, tanqua utique in aquam fluente
incidente motu, & sigilli impressione. In aliis item,quod frigidi sint, &
veluti antiquae aedificioru structurae propter duritie,passioni recipiendae inepti, nulla imprimitur figura. Vnde ta valde iuuenes, quam senes linememores sunt. Fluunt enim illi quidem propter augmentum: hi vero ppropter extenuaxionem. Eodem item modo tam qui cito dociles sunt, quam qui tarde nimis, non bene memores esse apparent , quὁd illi humidiores sint quam oporteat, hi sicciores. Quare in illis Phantasma non
Vtcunque Leonicus & Ephesius affirmet, hic scilicet Arist. declarare Memoriae naturam, cum id ex duobus quaestionibus superihs enodatis restet: Ego sententi* Thomae adhaerendum censeo,qui ait,Hic tertium quaesitum explicari, ob quam nimirum causam Memoria essiciatur. Quod perinde est ac si diceremus,quomodo dccur Memoria huiusmodi obiecti atq; energoae, iam expositae esto dicatur. Themiste haec conlepsit. Ideoq; simpliciter eam Arist. Uquaestione Eponit atq; determinat. Eaeret ergo aliquis ait Arist.)cur no poli' impressionis & simulachri lius in imaginatione praesetis,quam rei abstemtis,i. eius quod a simulachro refertur,meminisse dicimur, ita ut de imagine ipse,non de re memoria habere dicamur.Qu stione proposita antequa dis luat,nonnulla altius repetit, quae huic disputationi lucem non mediocrem afferre poterat. Sunt vero haec, Sensionem unam ex operationibus comunibus
animae dc corpori esse, ut initio libri deIZstheteriis Sensuum & Sensilibus nec non in priori & 1.de ani.osteditur.Q circa cum dicimus Sensum ad actu n5 traduci nisi susceptione specieru, tuc aspectum cadorem percipere, cum in candoris specie essictus &formatus erit,susceptionem illam non modo in anima sed & in cpposito,nepe omano ut oculo fieri intelligimus, qua de regi m. solitus erat dicere,Sesionem verbi gratia visionem,dupliciter egere corpore, subiemue, & obiective,oculus est corpus quod subiicitur& visionem recipit, Psaries autem,puta albus, obiectum est quod oculum extrinsecus mouet.Qu
re cum sentimus idem fere accidit, quod cium aliquid sigillo obsignatur. di que sicuti efigies tatum quae asgillo imprimitur, in cera manet, sigillu vero ipsum abiugitur, ita a rebus extrinsecus obiectis quasi effigies & figura quςda mediis sesib' exteriorib', in primoAEstheterio nepe corde, qui Selas origo Mfons est, pingitur & insculpitur, in quo demu effigies &figura illa quavis res ipsa sensilis abiungatur ,manet. Hanc figuram & efigiem nuc speciem, nuc imulachru, aliquado imaginem, aliquado impressione, necno motione, semsonem, & passionem vocare solemus, non tamen proprie ut Themistius monuit, sed penuria aptioru vocabuloru.Neq; enim imago ipsa, visio diceda est. Etenim visio significat administrationem seu energseam facultatis videtis, in qua imago imprimitur. Na in sensu tria spectatur: res nepe sensilis vis sen ie-
298쪽
di, ipsaq; energWa quae ex vi sentiente & re sensili tanqua foetus quida patitur Ita in Mente,ipsum ci vis intellige di, atq; ipsa Intelligentia, quae ex Diiotu duorum coniuctione excluditur. Et idcirco Alex.in ca. de Phant inquit Simulachra ista sensiones vlocari,iptereaque functionis sensilis opera esse videnturina actu sentire nihil aliud est,qua simulachra eiusmodi,ab exteriorib' sensilibus intrusia in se c5tinere. Figuram veto dc iinpressionem notu est,s-- sensui tribui: qualem enim figura color,odbr,aut sapor, habet, qua alteri largiaturῖquae eminetia, qui recessus partiu coloris inoculla cernitur,quae tamen duo in vera impressione cospiciuhtur. Iam ergo, ut ad rem redeamus,
constat quid sit illud, Memoria esse passionis praesentis.Εst ehitii ipsa habitus, seu sacrarissi,& quasi sin' in quo imagines ilia Phatasiae coseruantu : Ex his elicit Arist.in 2.c5t.parte,Illos omnes no bene ad Memoria aptos esse,iii quib'huiusmodi imagines imprimi nequeut,suniverὁ hi;qui primsi aesthei aut ce-s rebrsi,aut sanguine quodvis em horu in pr sentia de sentetia A lst. affirmaro possum',ut superius etia ostendim' vel mobiliorent,ut pueri qύ ppter aetato
assidue augescui,& senes qui continenter extenuaturivi irati qui pler passionem c5mouentur atq; cocitantur, in his enim no manet impressio, sed fluit& dilabitur,veluti in aqua, qb motione & fluxu recipientis impressionem vel rigidiorem & duriorem: ut valde senes,quib' cor pr gelidu est,& quasi algore collisu,&.antiquis parietib'simillimsi, quib'pimarς &calx prςsenio exciderit. In his nanque tantu abest ut noua simulachra inducta suscipi vhleans, 'x vetera
etia aboleantur,& collabantur.Iuxta eunde diuersum modum habete se eos cernimus, tuos supra bene dociles,& non sehe dociles nuncupauimus: qui si mediocritatem quandam excesserint,& nimis multu ad unu vel alteru extre-C mum declinent, vel no cohtinent quod acceperui; quὁd humidibres plus mquo sint,vel neqi etiam accipi ut,qubd sicciorem quam si necesse, natura obtinuerint: Passione praesente . Imago rei sensilis dueit sensum ad actu,&Pha tasma Phantasiam ad actu: ita iritim ι ν, ωd, Memoria.Non ducerentur auteista ad actu,nisi quodammodψ a sensili, a Phalasmate, um y pateretur: eatenus ergo imago ipsa passio dicitus: Quae no semel sunt nobis notata. Reveris absente), i. sensili extrinsecus obiectba quo imago accipitur. Hic distimetio illa peruulgata Sensitis duplicis,nepe Cognitu, bc in Re Multa agitatione ὀν -o, λκ . Nomen Motus hic n5 aequivoce usurpatur,ut supra ibi, His hinis . Legatur hac de re Arist.in priori de ani. col. 63. ibidemq: Simpl.Phi lop.& Auerr, Ex his causis ab Aristot.Vneratim propositis, quibus Memoria prohibetur, causas alias omnes peculiares,quas afferut Interpretes, unusquis que colligere potest, ea i ad has, veluti ad fontos, reuocare. Senes stem duuplicem ob causam memoria carere, pb motum nimirum decrescentis aetatis,D &obrigidiorem seu duriosem eorum temperatio m. Dubitari hic a non nullis solet, An Memoria sit Habitus, i.constans quaedam & immutabilis Pas sio, atque ita ut obliuio ad ipsam non con currat. Mox, an verum sis, senes no bene memores esse, non item pueros. Sed certe primae dubitationis, nulla a dest occasio, nisi obliuionis 'ocabulo abuti velimus. Membriae nomen duo indicat, ipsam Facultatemi mox energesam. De Facultate nullus dubitat, de Energesa, quis est qui nesciat, ipsam intercisam esse, cum non semper easdem species obuias habeamus, Memoriaque sit quasi infinita,& Mens non unum semper intelligat. Disiunguntur quidem igitur Memoriae actus, hon tamen abolentur species, quam abolitione obliuio exigit. Tunc ergo sat habitu me moriae quis tenere dicitur, cum praesto habet, se absque meditatione alia qua recolit reuocatVe species. Hoc ipsum egregie Averroes explicauit, cum
299쪽
ait, memoriam esse intercisam conseruationem. Qui vero exempla quaedam Brutorum hic nobis obiiciunt, quid inter Discere, Meminisse, M Remini sei Adifferat quantu item inter Brutorum & Hominum Phantasiam, discrimini, ponendum sit, videntur prorsus ignorare. Quod secundo loco quaeritur, di gnius est quod expendatur. Etenim Arist. in z.Rhet. ca. peculiari de moribus
senum ait: Senes memoria magis quam spe Viuere, quod reliquum vitae cuius spes est, breue sit,priteritum aute quod memoria respicit, multum. De pu ris vero, omnibus constat,quam combibantur teneriore illo animo atque alutius imprimantur, quae primis Etatis nostrae temporibus offeruntur, atque , deo, ut in toto deinceps vitae curriculo constantissime permaneat.In ore sunt omnium , carmina illa Horatiana. - nunc adbibe puro Pectoreuolapuer, nune te melioribus oster. Quoemel simbuta recens ruabit Odorem Desii N. Repugnantia haec ita diluitur; Pueri quantum ad eorum naturam & temperatione attinet, is non sunt ad n emoriam apti,qubd iii multa spirituum commeantium, & sese Ptanquam circulos in aqua secatium mobilitate sint, quae a copiosa humidita te&caliditate, facultatumq; naturalium intenso opere proficiscitur. Inditicio est multus somnus, quo assidue vexan r, atque eo minus quo magis augescunt. Hoc Aristot.Voluit, clim ait pueros ob fluxibilitatem species no recipere,non quod proprie materia cordis aut cerebri, vel sanguinis,una aut altitera specie obsignata inducatur. Quod si ipsos facile eorum quae in puerili mtate percieiunt recte meminisse cernimus: id per accidens fit,quatenus nepe, vi ait Alb.ob multum ocium, rerumq; novitatem valde attenti sint.Pueris si quidem nouasuhi omnia quae offeruntur, unde admirantur. Est autem admiratio nil aliud quam suspesin animae seu fixio,intentaque ad rem ipsam applicatio. De sessibus item dicendum est, qui spiritibus imagines deferetibus destituuntur: quos enim habent nimis crassi, tardique sunt. Fit autem ut multa Cmedistatione,3c cogitatione frequenti ea aliquando contineant, quae multo antea acceperut Arist.ipse in z.Rhetaea.citato declarat cum ait.Garrulos esse senes,& repetita praeteritorum narratione,mirum in modum delectari: ratiocinatione potius,quam moribus Vivere:& alibi: senes metis,iuuenes corporis exercitatione amare. Quapropter non modo senes, eoru operu quae nouiter emergunt non facile meminisse, sed & antiqua, quoad senu natura attinet, si exemplum parietis vetusti ab Arist. propositu undequaq; quadrare velimus,& naturet vini spectare,difficillime animo recolere eosposse affirmandum est.
: At si Memoriae hoc accidit, vitamne huiusce passionis meminit, an illius a quo prodiit Si enim huius, non eorum certe quae absunt. si verὁ illius,quomodo hanc percipientes, absentis meminimus quod non sentimus Et si est in nobis haec passio veluti figura aut pictura eiusque se
300쪽
sus sit. Cur utique erit memoria alterius, non huius ipsius Qui nanquς in ener a memoriae versatur, hanc passionem speculatur, atque hanc sentit:quomodo ergo absentis meminit Hoc nanque modo fet,ut quod non praesens est videatur, atque audiatur. An seri potest,ut hoc accidati
atque contingat ' Vt enim in Tabella pictum animal, & animal est, &
imago, & idem unum, ambo, ei se tamen non idem amborum, licόtque
illud ut animal,&vt imaginem contemplari:Sic Phantasma quod in no bis est, existimare oportet: ipsum nempe secundum se aliquia contemplabile esse,& alterius imagine. Vt secudum se igitur, est quippiam con
templabile aut Phantasma: ut verb alterius,tanquam imago &Quaestionem propositam iam vult dissoluere. Sed imprimis quod termino-ς rum quorundates intelligentia, ex superiori contextu planior reddita sit) eam pluribus repetit,ut nepe illius vis magis percipiatur. Quaestio igitur est: si de
Memoria ita sit statuehdu ut diximus,nepevi huiusmodi imago a re extrinsecus obiecta in ca imprimatur, utrum cum in actu Memoriae sum', passionis iblius seu imaginis meminisse dicamur,an rei absentis quς imaginem sui in m moria dereliquit: In summa cuiusna Memoria sit quq ritur an simulachri,vel rei, Si dicamus solius simulachri Membriam esse,nulla ergo rei erit quare neque praeteriti,quod iis repugnat quae antea docuim' si vero reru quae iam absunt non imaginu praesentium memoria esse assimemus,qui fieri hoc potest, ut per species prς sentes ea qualia sint cognoscamus,quae absunt, quaeque non
percipimus andoquidem quod magis urget si haec passio in nobis sit veluti figura aut impressio quaeda, nulla videatur adesse ratio, cur rei absentis,c non huius praesentis dein nobis defixς atq; inhaeretisῖgurae memihisse debeamus. Quinimb hoc ipsum testatur experientia. Si quide qui in energoa Memoriae versatur, hanc ipsam passionem, seu imaginem,seu figura dicas,tenet, viqi speculatur quomodo itaque absentis meminisse dicetur Z certe nullo, vovidetur: nisi una fateamur aspici, Vel audiri quae absut: quo nihil absurde.His ita propositis,enodat Arist.dubitatione: sumen'; altera siue postrema quesit1 parte in huc modu ait: Potest aliqua asserti ratio cur hoc essiciatur,nepe vi rei absentis per praesenta imagine recordeimur. Quemadmoduenim Animal in
Tabella depictsi, nobis duo spectada offert, id ipsum primum quod est, nepe
pictura, his vel illis lineamentis descripta, varioq; modo colorata: mox quod rephaesentat,nepe id cuius ipsa imago est. Haec duo quis'; conteplari seorsim poterit,ium verbetia coniuctim: sunt nanq; unu subiecto,sola ratione discre patia: quocirca poterit quiuis de pictura eiusque artificio, i. de animali picto D simpliciter cogitare: poterit item simul animaduertere, se animalis veri exe plar aspicere qua inspectione dicat,se no animal, veru imagine animalis hui' vel illi' inTabella videre. Ita de Simulachris quae in nobis hut,res habet. Naq: sensus comunis imagines reruabsentiu in se insculptas & recoditas retines de ipsis simpliciter cogitare potest:qua ratione imagines illae Phalasmata quaedaseuvisa nucupari &adPhantasia pertinere su pra monuim': potest ite Phatasia de imaginib' illis no simpliciter,sed ut i mulachra sui alteri' cogitare,qua certe ratione simulachra & imagines,pprie vocatur,atq; ad Memoria pertinent. εὶ δή πα-χ ἀ-μνάμω,.Perinde est ac si diceret: Si ita res habet iii
Memoria ut dixim', aut si accidit hoc quod nuper diximusMemoriae,nepe ut passiones illet tanquam figurae qu da in ea insculpantur. Et sirest in nobis haec passio). Ide urgere quod proximis superiorib'Verbis,luce clarius perspicitur quate no recte Leonic', g serie argumetationis c5fundit. Hoc naque modo fieb