장음표시 사용
281쪽
Aes immeminit, quia in illis .mines iiscipi magis accidit: quod nos antea lidedia auimus. Reliqua perspisu sui S ηος naque in summa voluit . No qua Adqquis sipntemptat 's. u ' and s ntit, puta triangulum hunc fabere tregangulo; qquales duobius reliis,tuc angus bruTriaguli meminisse dicit,sed eo,
vel scire se, vel sentire: at cum se aliquando eosdem angulos contemplatum fuisse vel sensis lepercipiet,itivi sensiqnem contemplationemque praeteriti temporis secum repetat,tuve e meministe.Semper enim qui alicuius rei me--rit, secum in hutic modum quassi loquitur, ego haec alias comprehendi, Habitum seu facultatem illam animi nominat, quae Disitum ut futuru est simpliciter cosiderat: futurum,inquam,quὁd causas in dEtermitiatas inconstantesque habeat, ac proinde &ipsa incerta atque inco- stans est,ut ex sec. post.ana ly.ca.vit.& sexto ethic. .liquet. Qua item ratione
alibi ab eb dictum est, Syllogismum Dialecticum non scientiam sed opinionem parere,& ab Auerroe,ut in proςmio libri primi post analytico: Opinio nem scientiae priuationem esse. Neque ii sunt prorsus audiendi, qui putant phae,eum Syllogismo Topico & Rhetorico acquiratur, ab Aristotele proprid
persuasionem dici: idem enim esse, cum utraque ex iisdem principiis probabilibus,nempe&verisimilibuscommunibusque efficiatu ciNon sunt,inqua, phoesus ac simpliciter audiedi,cum inter probabile&verisimile,ite niq; inter Dialeui eum n Rhetolicam aliquid intersit. Omitto in quo conueniat, ne ab toposito nimis discedamusὶ discrimen tantum paucis explico. DialecticaverΘoinnia omnisi scienti arsi tractat breuissima interrogatione&resposione. Summas item rerum considerat, nec ad indiuidua fere descendit: Rhetorica vero quamuis grauioribus atque altioribus etiam scientiis aliquando se blit immiscere, maiori tamen ex parte in rebus ciuilibuς versatur, idcirc6- ' que propago Dialectices & politicae vocatur ab Aristotele: res t factat fusὰ
Meo ole, singul aria etiam, fortunam, locum,tempus, personamque specta P. .
Est e b verisim ite ex quo persuasio coparatur probabile quoddam rebus ciui
libus aecommodatum &singularia speetans,copiosa oratione vestitum . Ex his constat non taem omnino esse opinionem & persuasionem,quam iis Rhetorica argumenta pleraque,ob orationis vestitum fide digna euadere possint, quae per se non essenti Fides tamen opinionem semper sequitur, ut ex secudo de anima,contextu centesimo quinquagesimo septimo,item ex septimo metaphysicorum, contextu quinquagesimo tertio, satis liquet. Caeterum illud te-hendtim est,uere persuadibile, esse piobabile: Hinc iidem loci praecipui Diam lectici ac Rhetoris : hincque etiam illud quod Aristoteles in tertio Rhetori-
est.capiteprimo, ait,Finem nempe Rhetoricae opinionem esse. sed ad rem Futuri, ut monuit ipse Thomas,opinio est . quatenus cognoscitur. Spes vero II quatenus 'appetitur Intelligentia a voluntate, sensum item ab appetiture Dnon distetre, alias ὰ nobis latius declaraum est. Nunc illud quoque teneatur; opinione a spe re ipsa non differre,sed habitudine quadam tantum.. Iii secundo Rhetoricorum, hanc nobis exprimit cdm inquit, Spem rerum esset salutarium: unde liquet, spem opinione seu fide hoc amplius habere, quandam nimirum appetitionem. Tam autem Fides seu opinio,quam spes ratiocinio aliquo c5Paratur. His nanque opinatur quod non futuru credit fidehi aute ratiocinia praecedit,quate M spem,cum nil aliud fidei spes addat qu- appetitionem. Colligenda igitur inter Memoriam & Opinionem in tegra differentia est: quod item Arist.alicubi pnestitit, Memoriam scilicet certorum M quae aliter e habere non pomini esse:opinionem vero seu fidem finturorum,dc eorum quq non sempervera aut falsa sunt Euelpio Fide illari 'set 'filiis
282쪽
, filiis Dei typriata peculiaris est: haec siquide certissima atque omni scieti accrtior est,cum Spiritus ipse sanctus sit qui doceat persuadeatq;,Deu ab aeterno, Sanctos quos in Christosaluo, vult faceredibere & mera sua gratia, nulloque hominum respectu elegisse. Quo etiam solo fundamento Thomas in prima
parte Sum. quaestione 12.art. I 3,Fidem,qualibet Demonstratione physica euidentiorem & certiorem in nobis notitiae habitum gignere ostendit. Sed obiter soluendus est hic nodus: Philoponus initio commentariorum in priora analytica, inquit, Syllogismi confectionem ad ratiocinantem animae nostrae partem pertinere,quae si accipit ab intelligentia propositiones, demostratio- .nem pari tui ab opinione probabile ac disiecticum argumentum: si tandem aphantasia, pthisticum,& quod verisimili peciem tantum habeat splures
B nimaenostrae facultates, ratiocinanti propositiones suppeditare nequeunt .s Tertio vero de an.& ptimo,opinionem, rationis Conclusionem quandam esese docet, deterioremque cognitionem,quam perratiqcinationem.Hoc certe
cum superiori pugnatmam si opinio est rationis conclusio, qui poterit Diale-aici syllogis ini principium esse3Respondetur 5c sane ni fallor recte,Aristotelem alicubi intelligentiam,habitum in ratione consiste tem vocasse, quod inductione, argumeto ab effectis, consequentibus probabili biisque rationibus iuuetuNalibi eam supra ratiocinatione c5stituere quod in rebus causa caretibbus versetur easque usquequaque coprehendat, clim tamen ad hoc nul l siubi alterius rei cognitioi .dpus sit,quae certuad perfectam effectorum cognitionem desideratur. Ita Philoponus opinione vocavit coclusionem, quaten' ipsa ex inductione,aut ex eorsi a quibus eaaccepimus aut horitate,orta est: poc: test tame eade aliaru conclusionu principiu esse.Cosul lux hac de re Alex. c. de phant. Quaedam enim sane sperandarum rerum scientia est, qualem quidam Diuinatricem vocant.ὶSi de futuro ut futurum est, non simpliciter cogutemus seu opinemur: sed adhibito alicuius cauis, indeterminatae tamen atque inconstantis nexu, vici tale quid euenturum esse comprehendamus; praesentiamusque habitus quidam gignitur qui-m ab Aristote. vocatur,
atque hinc A scientia,in qua multi floruerut,6 Astrologi praesertim. 4, uersus quos tame hac ipsa in re Ioan . Picus duodeci libris egregie disputauit Cosulatur item pro hui' scientie Diuinatrieis notitia Trophoni' Leonici. Dis
iugitur ista aprophetia quq lprie no estHabit', sed pastio quaeda at Spiritus S.
affatu inducta proprieque arcana Dei tractans: eaque quae vim intellect' humani superan cuiusq; munus, no modo euetura praesentire,& praedicere est,
verum etia effectu ipso,id est miraculoru perspicuitateiaspicua reddere .Haec D qui equid Plato Avicennasque balbutiar, & Auer.impie ut solet emittat sanctis Dei solummodo aliquando tributa est Nunc fere sublata. Quae vero de Gentilibus&Sibyllis narrantur,ea spirituum immundorsi homines irretientium,instructioni tribuenda sunt.De quare Thomas in tertio contra Gent. cap. 11 .nonnihil:&in Secunda secvn. pluribus quaestionibus agit . gomodo autem prophetiae donumhabeatur, Physiici percipere non potuerunt,
resp.ad p rimum docet,Hominis nempo mentem a Deo, & ab Angelis tanquam luce quadam illustrari,¬itia futurorum atque arcanoru informari: quemadmodum Lumine quoque Mentis agentis Mens capax principia D monstrationis cognoscit,haudquaquam physico probare inr. Naque Isatellioentiae id certe tribuere alteri non poterunt, quod non ipsi habent, nempe
singularum rerum contingentiumque notitiam hoc CX duodeci. metaphy
coni.37.satis liquet.Ne quis veris putet tam impium fuisse Aristotelem γί
283쪽
istam conditionemDeo non concesserit,qui omni u & minimarum etiam re .
rum causa est. Animaduertar,no eodem ipsum modo semper de re hae fuisse 'loquutumi quinimo cum a sensu discedere voluit,Deum omnium prorsus rerum curam habere cuctaque cognoscere diserte fassiis est . Omnia sinquit in Poetica) videre Deis tribuimus Sed legatur hac de re sextus ethic.cap.3.octauus eiusdem.tract.cap. Io.quintus polit.Cap. I Ι- item septimus cap. q. secudus
Rhetor.cap. s.&9.Nec detrahit aliquid Aristot. summae Dei potestati eum Physice loques, cognicione istam illi minime conceditumo iniuriam Dei ex eellentiae δί Maiestati inferret, si sensu ea se comprehendere posse existima ret,& probare conaretur,quae Oculis humanis Ce rni nequeunt: qu que si cet neretur,non multum interDei de Hominis Natura interesset,imo illi prorsus pares essem'. Manet ergo Physic' intra suos limites: quod cum praestat, quodcunque neget non peccat,non extenuat Dei vim aut Omnipotentiam,quini- smo illam magis extollit, quam si physice agendo, omnibus se assentiri posse putaret. Caetersim ad Diuinandi scientiam pertinent, Astronomica, Aru spicina,omnisque extorum inspiciendorum, sortium, portentorsimque disciplina,Physiognomica item, MChyromantica, de quibus alii.Tantum moneo , Aristot. v t plurimum horum rationes Physicas proponere seleret vi de
physiognomia, in libro De longi. & breuit.vitae,inquit, eos qui habent signa
in corpore colorata& profunda, diu vivere: facultatis enim formatricis robur maximum esse, hoc indicat: prudes etiam aliquando ob multam rerum notitiam , diligentemque rerum praesentium cum pr teritis conneXionem, sutura praesentit, atque praediciti irem quae per somnia habetur, causam scientiae teperationi corporis melancholici ascribit in lib. de Som .& Euig. Illius vero equae praeter somnum fit, casui: qua etiam ratione loquaces vera aliquando dicere afirmamus. Verum dubitari solet, an Diuinatio scientia sit, cum in sperandis rebus & contingentibus versetur. Respondet Thomas,Euentura ista duobus modis posse considerari: vel secundum se, vel secundum suas causas. Primo modo scientia non est: at secundo quin aliqua sit, nil prohibet: quatenus scilicet aliquis euetura,a suis causis σμαρφλογί necessariam obtinere cognoscit. Hac ixem ratione Physicorum theorematum scientiam esse ait: Α- 'stronomos item futuram sterilitatem & Vbertatem comprehendere vi praesentire tradit. Sed non mirari sane non possum , Thomam Diuinatricem disciplinam scientiae Physicae comparare, quae causas constantes atque determinatas quamuis non omnino habet:praeterea fac ratione quaestionem se enodasse putare, cum proposita argumetatio adhuc urgere queat: Contingentium nempe & sperandarum rerum non esse scientiam, nisi spem dc opiti inionem certorum atque necessariorum esse velimus, atque inter haec&scie- Dtiam nil prorsus interesc. Vtroque ergo nomine ipsum improbo: & Respondeo,vere eorum quorum est opinio & spes, non esse scientiam, id est, quatenus aliquid speramus aut opinamur, eatenus nos id ipsum scire minime possumus: siquidem hoc aduersaretur coni. II .sec.dean.&Aristotelem nomine scietiae, ut solet, abusum fuisse pro leui scilicet ambigua tenuique rei suturae apprehensione, c5iecturaque Vel illa causam habeat vel causa careat:pro quare consulatur Linconiensis primo post.analy. cap.2. praeterea illud teneatur, O pinionem fidem seu existimationem& spem tam in rebus necessariis, qua in contingentibus,tam in causam habe ntibus,quam non habentibus iocum obtinere. Tamen,cum necessaria illa sint,quae se aliter habere nequeut, qua-uis ip ta ut fatu ra spectentur, praesentium tamen vicem gerunt,ut alibi docuit Aristoteles, ideoqu e illorum scientia proprie esse dicitur. Contingentium
284쪽
aute atque eoru,praesertim quq raris fiui, existimatio& opinio est. viroruque autem opinio, cum leuis 3c ambigua cognitio habetur,si hasce diuersas teneamus rationesdoca Arist.multa quae sibi inuicem repugoatia esse videnturis cile conciliabimus. Ex quibus postremὁ planum erit, Aristotelem quamuis stiturorum spem & opinionem esse dixerit,non tamen asseruisse scientiam esse non posseo ι--μη Ο ΗΘησις οἴ ληψις, αλλὰ τουτων - η-ὴ --
B Est itaque Memoria neque sensus neque opinio, sed horum alterius
3 aut habitus aut passio,cum tempus elapsum fuerit. Ipsius autem nunc in ipso nunc non est Memoria,sicut dictum est, praesens nanque ad sensum pertinet, futurum ad spem, praeteritum ad Memoriam. Quamobrem Memoria omnis cum tempore essicitur. Atque hinc etiam fit, ut quae animantia temporis sensum habent,ea sola meminisse valeant , atque isto quo sentiunt.
Ex obiecto at energesa memoriae superius ei postis,definitione quanda illius colligit,quam hoc in loco ponit: A bsoluta deiceps, post tradi andoru explicatione nobis colligenda reliques,Mox ex huiusmodi definitione quaeda veluti auctaria sumit atq; ipponit Sic duς coni. partes erui. Definitioita habet,Mec moriaest habitus aut affectio quςda siue sensus,sue existimationis: cum nepefensiones atque animo comprehensa Simulachra ex praeterito tempore repetimus,aut si Themistii verbst sequi malimus)cum tepus adiungitur,quo facta impressio est,& spectrum in anima derelictum.Explodendi igitur illi sunt,qui non facultatem Memorandi hic definiri affirmant, sed spectrum ipsum,quod actum compres eis alias rei repraesentat:nulli bi enim Memoriae vocabulu ab Arist.in hac significatione usurpatum ostendet: praeterea, quamuis spectrum illud affectio dici possit,ut superiore Libro ostendimus, nunquam tamen nisi admodu improprie habitus nomen illi accomodabitur . Definitur ergo Meumoria, id est,ipsemet habit' seu energesa, qua coprehensam notitia in animo
cotinemus,ut facultatis naturamagis elucescit. Auctaria vero sunt,Memoria omne cum teporis perceptione essici,Ex quo elicit alteru, Bruta nimiru sola,
O quae temporis sensum habent,inmoria praedita esse:Ex hoc deinceps teritu: nepe ea ipsa animae parte Bruta meminisse,qua tepus percipi ut. Est itaq; Memoria neq; sensus . Explodit ta exteriorem seuparticularem,quam eum quic5munis sensus nucupatur,uterque enim du res extrinsecus obiecta adest; &quatenus prςsens est,operatur. Neque opinio .Haec futuroru est,ut diximus, a quibus tamen futuris non omnino scientiam ipsam explodit Aristoteles. Sed horum alterius habitus aut passio Non alio nomine Memoriam habitu vocat,quam quo alibi scietiam,intelligentiam,artem,rationem,opinionem prudentiam,sapientiam,solertiam & suspicionem .Quomodo autem hςc eadem παρη perficientia dici possint, liquet ex sec. de anima contextu s . &18.3d nos alibi copiosius ostendimus. Quid ergo causae est cur aliqui dicane
285쪽
per habitu re constete significari, per affectionem vero rem cito transelitem. Describitur hicMemoriae energreα, quam constans aut inconstans si inulaesti 'praeteriti mansio sane non constituitnutrunque enim memoria est. id Hoeesset Memoriae species & diuersitates prius quam illius naturam simpliciter aperire. Quς certe ratio, aMethodo Aristotelica est aliena, Vsiis est autem Arist. particula quia nondum cuius partis animae sit Habitus hie seu facultas quae Memoria vocatur notum est Collige hic Aristotelem non plui es facultates interiores quam duas praecipuas a nobis superius enumer tas posuisse,communem scilicet sensum,&phantasiam,ali atque omnes halupasssiones aut habitus nuncupasse. Cum tempus elapsum fuerit. Paucis se expedit Aristoteles in explicanda differentia constituente Memoria, quod ex iis quae de sensu &Phatasia in lib.de an.& in superiori libello,imo in coni.pro- Bxime explicato docuerat.reliquas facillime extudere quiuis posset.Vndecum Auer.ait,sine 'am Memoriae esse praesentia reddere simulachra seu phalas mala rei absentis,Magnoscere illa eadem esse, quae antea sensit sensus atque phantasia coprehendit, atque ad hoc quatuor concurrere, nimirum Simul chru,cqmprehensionemSimulachri,reddere simul acinsi praesens,& iudicare eam esse comprehensionem illius simulachri quod antea sentiebatur. Cum inquam,Auerroes haec ait,nil noui affeto, sed idem prorsus pluribus illustrat, quod paucis hic ab Aristotele comprehensum est: nuc etiam spectat illa Definitio, Memoria est facultas componens spectru rei sensu perceptae,cum spccie seu apprehensione sua sensu non percaepta,ob quam compositione iterii ad rem qxxxinseςus obiectam transitus sit. Albertus quoque eodem respicit, cum ait,Memoriam esse facultatem qua animal ad res sensiles reuertitur, me diis simulachris quae in eo post priorem comprehensionem manserunt. Sic item Themistius, quasiAristotelis eos λοίαν supplens, inquit,Memoria est habitus earum quς a nobis enumeratae sunt facultatum unius peculiaris quu te-pus adiungitur a quo facta impressio est,& derelictum spectrum in anima. Lpsius autem nunc in ipso nunc.) Quia est quidem Memoria ,sed non upsius re tunc siquidem alicuius meminisse quis dicitur, cum aliquando id se sensisse aut fuisse contemplatu percipit: istud tamen non nisi in i pso -- effici potest:quod infra planius liqbit. obre Memoria omnis .Secuda c5t. pars, inqua auctariailla a nobis supra enumerata proponutur. Porris,hlcdisputari solet: Vtru praeteritu ut praeteritu est,sit Memoriae cibiectsi, Dubitationis oceas o inae potissimu sumitur: Quia quaeda exBrutis memoria ha bent,tame
praeteritu ut praeteritu est non percipiunt: hoc nanque modo, tempus cu numero prioris & posterioris cognosceret, quod soli' hominis qui ratiocinio vi- Πget propriu est. Adde, lepus ab anima creari ex .phy.98,& i cori ex Auer.in disp. i.in L dub. Is &18. quare nullo modo bruta illius sensum habere asserendum est.Respondeo, Memoriam esse habitum,quo praeteritas sensiones,
mprehensasque noticias animo conseruamus.quare in Memoria praeter ta sub ratione praeteritorure uocantur,atque ut praesentia repetuntur. Veri L
simum quidem illud est quicquid Plotinus in sexto vol. Enn.cap.Σ.docuerit1 energesam ipsam Memoriae circa imagines quae in sensu communi praesentessent versari, ut inserius ex Arist. audietur, atque in i son νά effici qui fieri nanque aliter possit,si memoria facultas quaedam patiens sit atque affectio a pereeptione sensilium imaginum producta, omne vero patiens ab agente Mctu depraesente exsecundo de anima.contextu s .patiaturr Et ut in summa dicam, Alium illum qui Memoria Vocatur,p4sentem esse & ab agente, nempe simulachro actu praesente tacuitati recordandi, produci. sed praeteriti esse
286쪽
Α Memoria dicit,quia Simulachrsi illius rem praeteritam referens se alias sensisse percipit,quae perceptionisi adsiit, Memoria esse desinit. Hoc supra docuit Arist. dum inquit,Memoria esse quidem uo,sed no is semper esi qui in actu Memoriae est,dicere se hoc alias vidisse vel audiuisse. Vnde Scotus in .sent.dist. s,q.3 . B.addit,Nisi iste amas cognoscedi praeteritum ut praeteritu, in nobis esset,sore ut prima prudentiae parsdesit: Via oni nsiquam se praemiis iusto assiciendos: mali vero se iustὰ danandos cognoscere valeant. Praemiumn hque oc poena,bonu vel malu praeteritu sequutur: qui ergo praeteritu in seipsis non percipiunt, iustitiam quoque in praemio& poena non agnoscunt, quod certe omneni destruit societatemCiuilem. Ad argumentum autem respondet Themistius in tertio de an. cap. .Tempus secundum se ab Homine percipi,secundum accidens a Brutis: dico secundum se,i. per se, M sub r B tione qua tempus est,& qua in prius M posterius digeritur. Secundum accidens vero, quia bruta eatenus praeteriti sensum obtinent, quatenus m tionesti passiones illius quam tempore aliquo acceperunt notitiam babent,
id est, ut idem hic in sua paraphrasi alt)Homb, non solum meminit se vidisse
aliquando aut audisse, sed etiam tempus illud praeteritum a ituro discriminat Bruta hoc solum cognoscunt, puta Asellum se modo in foveam corruere aut olim confuse tame atque indistincte corruisse. Egregie annotatum est a quibusdam, Aristotelem alicubi scripsisse,hoc eodem modo odoris suauitate per se ab hominibus, secundum accidens a Brutis percipi. Ea vero animae parte Bruta temporis sensum habent, qua sentiunt,id est, ut Ephesius ait, phat si cuius item passio Memoria est.Hinc Themistius monuit, Animalium alia in aliis memoria magisVigere,illa nempe quibus perpurgata magis & absoluta phantassia est, ut Apes & Colu mbae.sed hac de re infra copiosius.Ex his liquet qua ratione argumentationi sit satisfaciendum. Etenim cum Natura in ipsis ad phantasiam peruenit, receptui canit: quare inaliqui bus ipsorum igniculi quidam Memoriae potius manent,quam Memoria. Imperfecta igitur in illis phantasia dc Memoria est, ergo imperfectus indistinctusque praeteriti sensus. Haec ex contextu quinquagesimo sexto tertii de an .atque ex decimo Ethico
Porro de phantasia prius in tractatione de Anima dictum est, e quod' absque phantasmate intelligere non licet. Eadem enim intelliget do passio accidit,quae figuras describendo:Vbi quavis nullo nobis vult,
Trianguli quantitas determinata sit, nihilominus illum quantitate de terminata describimus:Ita intelligens,quamuis quantuno conlepletur,
287쪽
ob oculos tamen sibi quantum ponit,quod non Vt quantum speculatur. Ni autem natura fuerit quantorum quidem,sed indeterminatorum,ob o eulos certe quantum sibi pόnit determinatum. considerat autem ut qua tu situ Caeterum quam ob causat Rea quae no sunt in tepore,no licet intelligere absque cotinuo & tepore, alia ratio est.Magnitudine aut e & motu neeesse est illo cognoscere quo & tepus:Et phalasma comunis sensus passio est.Idcirco liquet cognitione Eoru ad primu AEstheteri u pertinere.
taplicauit Philbstiphus proloei circunstantiaMemoriae essentia.nunc docere vult cuinam parti animς accidat. Hod quamuis tertio loco propositum esset,lameriecundo absoluitur,quisa eius disputatio dissicilior sit. Praeterea magnam aliis quaesitis luce possit afferre. Antequam igitiir de re hac statuat,unu'eY libris de Anima repetit atque sumit. Viide duas quoque dubitationes quae ipli obviam fiunt,diluit.In tres ergo partes contextus secatur, in quaru B psim inquius ede phantasia in libris de anima disputasse, ut in secundo pluribus in locis sed praeter caetera illud in tertio contextu 3 o. 32,& 39 Intelligetem oportere phantasmat speculari. Accipit nanque Mens humana species rerum cum materia concretarum ex ipsis phantasmatis, ab hominibus eomprehensis. Ques vi & essicacitate eiusdem Mentis a materia segregatae,v- niuersales evadunt,quibus deinceps Mens exornata intelligere dicitur.Ita in mete nostra quasi duplex Naturae conditio est. Altera,qua Phantasmata illustratur altera,qua suscipiutur. Priorem conditionem si spectes,Mentem nostra efficietem nincupabis sn autem posteriore,capacem atque ad suscipiendsi idoneam, unam tamen Mentis essicientis& capacis Naturam dc visu esse existimandum est, nequis eam diuersam esse censens, duas in Homine retipsa differentes Mentes ponere cogatur. Nam quemadmodum oculi muscipularum splendore suo,rerum colores primum illustrant, deinde illos recibpiuntHic Mens nostra vi quadam& luce propria quam a fonte illo Lucis p renni nempe Deo accepit, primum res sibi extrinsecus obiectas illustrat, itavi Ititelligibiles fiant: mox illas accipitatque intelligit. Neque nos illud perturbet,Nihil simul actu& facultate esse,cum istiusmodi αξιυμ non vere dicatur,nisi si aliquid cum eadem re collatum consideretur. Mens autem nostra
dieitur illustrare species sensiles, vel potius efficit intelligibiles: accipit autem iam illustratas & factas intelligibiles. Agit ergo in sensiles,patitur autem iam factas intelligibiles.Si quis vero petat cur Mens intelligere nequeat absque phalasmatis: Respoderet Simplicius, Mente nostra si cosideretur ut in se
manens,a superioribus Metibus formata, illas intelligere: intelligere etia inferiora,quorum ideae sibi sint a prima Mente comunicatae M impertitae. Progressa autem ad corpus hoc,quasi caecatur,& fit capri: qua tamen adhuc no- D nihil retinet prioris naturae Essiciens vocatur.Eget ergo phantasmatis, a quibus quasi consopita excitetur,& ad seredeat. Alii alio pacto, nempe Mente nostram ad omnia intelligenda esse idoneam,tum quae aeterna sunt, tum quae a materiei societate liberarino possunt: ut aute queat intelligere,formari reruintelligibiliu formis,queadmodu sensus a rei sensilis specie. Formas vero istas . retium intelligibilium in phantasmatis residere:ac si dicant Mentem nostra quae in mera potestate est,specie ullam ipta sibi formari no posse. Quia vero a materia segregata ad ista quq materiei sunt annexa no descedere quς vel ipsa
moueat vel ab ipsis moueatur: idcirco eget phantasmatis, quae sine materia q*dem nt,ut Arist.3 . de an.cont.3o.docet,non tame sine conditionibus matetici, quae deinceps in mente non ut in materia immersae & ut singulares,sed
288쪽
ut Materiae expertes & uniuersales accipiuntur.Caeterum unum illud placet A hic animaduertere,phatastitata n5 in phatasia residere,vtMete ad operatio- . nem ducant, aut ad operatione Mentis sint stati ordinata quia obiectassent ph ntasiqjverum quia essici ut ut phantasiaoperetur,quod deinceps phalasqop' ad Mentis operationem ordinatur Hqc Scot.in Sent.q. s.& elicitur ni fallor ex Arist.qui docet Mentem quide necesse esse una cum phantasmate uniuersaliter speculari,non ame Mente phantasmata conleptari. Hoc nanq; phantasiae munus est, illud Mentis,qua yshaec simul eodemque temporen cessario ossiciantur. Etenim si Mens uniuersalia lumine Metis agentiseffecta speculetur,necesse est quoq; phantasia singularia conleptari: ipsius enim mues est obiectu intellectui offerre,cum praesertim doceat Arist.no aliter quam sensilia adsensum,phantasmata ad intellectu se habere.m utraque suae facult ui praesentia esse oportet: Atqui nunqua phantasma Menti aderit, nisi phatasia de illis ciaitet.Cocludendu itaque est phantasia intelligetiyiae,ut comise δε te de assecla illius indiuidua,cohaerere semper: atq; ut Thomas annotauit,n5 modo ut Mens singulares formas accipies, illisque uniuersalibus redditis exornetur: verum etia ut singulas etia obtinens, cum vult intelligere eas in phantasmatis,quodamodo inspiciat. Hςc plurib' quam opus fuerit, nos prosequatos non esse, quinimo prope necessario hic afferenda fuisse, postea cognoscetur. In secuda parte scrupulu unum tolli quod ex priori oriebatur.Quandoquidem si Mens absq; phantasmate non intelligat, in eodem obiecto versari videbitur in quo sensus M phantasia:in singulari nimiru δἰ quanto. Respodet, in hac facultate perinde rem se habere,atque in Geometricis figuraru descriptionib':quanuis enim figurae qu/d ad qualitatem indefinitae sint,easq; quantalibet magnitudine,pponereGeometrae dem5strantis nihil intersit nam eadem5stratione,in qua tres angulos aequales esse duobus rectis probatur, nulla
utitur ae finita magnitudineὶ nihilominus descriptioni Trianguli, puta in Α-C baeo fieri no potest,quin lineamenta definitae magnitudinis adhibeat. Quoad ergo describitur Figura,qualitate fixa determinataque obtinet:quoad veroFigura est,cuius Eprietates Geometrac5siderat,quaevis magnitudo dete minata extra illius ratione&Geometrica speculatione iudicatur. Eande Homo intelligentia praeditus,coditionem subit. quavis non de re quanta diuiduaq;& singulari,sed de reb' uniuersalib'cogitet, sibi tamen certu quantuob oculos ponit,adis se refert dum cogitat. Verbi gratia,Mens nostra, albedunt; quet secundu seipsam insecabilis est,forma uniuerse quide spectat, atq;conlepiatur du tamen id efficit,phatasma particulare albedinis alicuius determinat magnitudinis in superficie quadam, i in niue,cerusta, carta,sibi,pponit, qua tamen no vi quantu speculatur, cu intellectio et 'sit uniuei salis.Quiimb si D id quod conte platur in categoriaquatitatis sit,ut linea,vt figura,quae quod ad magnitudinem indefinita sunt,eatame sibi definita masnitudine proponit,
quavis tamen eadem non videterminata quaeda quata, sed uniuerse l. vi simpliciter quata,nempe ut figura & linea simpliciter sunt, intelligat. Addit insuperphilosopli' eodem respicies,n5 modo Mente nostra no posse formas phiscas quae tempori de quantitati vere conluctae sunt, sine iis percipere,sed neq; beatas illas atq; c testes puras metes quae ab huiuscemodi conditionib' sue
prorsus immune si nulloque tempore incluta sine tempore magnitudine intelligere. Α phantasia enim tanquam a crasso aere aliqua semper sὸ attollit nubes,quae illaru pura intelligetia impediat. Quare cum nos illas vera ratione ducti incorpor as esse simplicesq; affirmamus, phatasia tamen illis figura quanda corporeamaffingit,& quanda partiu copositionem .Quod de caeteris Mentibus dico,ide de suprema illa purissima Mente, nempe Deo,magis affirmo.Caeterum quid causae sit,quod ista absq; phalasmatis,id est sincere intelli
289쪽
gere nequeamus,non explicat Aristoteles, sed ad alium locum sevciei Tho mascensuit hoc ad Metaphysticum attinere, cuius munus est diuersosMen tium gradus statuereaeontra Albertus adPhysicum quoque id defert. pro Albetsi faciutrationes.Nacum de Mente humana agatur,tam Quaestio physica evadit.Praeterea, in Metaphysicis nil usquam scriptum de Mente nostra reperiet Thomas,nisi id in quo sibi cum caeteris Mentibus superioribus con
nino autem intellectus qui actu intelligit,est res ip .An vero fieri possit ut ipse a magnitudine non separatus, Separatorum aliquod intelligat, necne,postea Gesiderandum est Quod veris quidam ex recentionibus Philosophantatibus viri Doai dicunt, rem hanc in tertio volumine de anima contextu vigesimo quartoexplanari, mihi non satis arridet cum αδεα ρem de quibus ibi lo Aquitur Aristoteles.non eiusdem generis sunt quicquid Philoponus assimare videaturὶcuius illa quae hic absque continuo M tempore nunc atur, ει quorum in tertio de anima coni.9. meminerat. Ex quoApollinaris non pessimus Aristotelis interpres censsiit, hanc partem in qua Aristoteles quςstionem ista explanavit,ad nos non peruenisse, sed vel temporum iniuria suppressam, vel morte Aristotelis intercedente,non absolutam, aut neque incoatam fuisse. Alias monui ne pluribus in pr senti agam : Non modo humanaeMentis conditiones ad haec explananda intelligi opus esse, sed Dei quoque & reliquarubeatarum Mentium naturam, de Vim tenere,ut harum summa perfectione atque excellentia cognita,quid Mens nostra infima & caecata valeat, iudicare possimus. Ex utraque igitur Philosophia,colligi id fine potest, ex Diuina tamen maxime,ad quam qui peruenit & nostrae Mentis vires, & superiorum , cliarum praestantialii simul tenet.idcircoq; Arist. commode atque opportune in coni. priori Σ.metaphy. hanc sententiam protulit,oculum scilicet nostru, M ad substantias istiusmodi se habere, ut oculus Noctuae ad Lumen Solis:
in nono eiusdem tractationis, hac cognitionem intuitiua Mentis nostrae, Beatarum metium respectu, non esse in nobis sicut caecitatem assirmabat .verum nonnulla pro re hac inferius addenda sunt.Quocirca adTertiam contextus partem iam tandem pergamus. Soluit ergo quicquid Leonicus cum Ephesio itemque Thomas dicat aliam dubitatione.Na quaerere poterat aliquis,quana facultate,Mens humana,quantitatem singulariaquein phantasita
restidelia percipiat,quo possit illi' suas quasi assigere species intelligibiles, aut ub iis illas extundere& segregare: anfortasse Mes istarum percςptrix est Respondet id quod in 3 .de an. , dc Io.Nimirum,Magnitudinem dc Motum, vi ipsius Hinnis quod hic o *η Vocat,Mentem nostram percipere, cuius Dcommunis sensus ope,tempus quo ue percipit. mod probatiquia Phantasmata sunt huiuscemodi facultatis m)η. Ac si dicat,posuimus Mentem absque phantasmatis non intelligere, quae phantasmata quanta sunt cum motuitem,& tempore phantasma Vero est communis sensus passio: idcirco Mens non aliae animae partis Vi, Magnitudinem, Motum, tempusque percipiet, qu m illius cuius ph ntasmata sunt. Alibi explicauimus qua ratione ista Tria sensilia, communia nuncupantur, qua item inuicem se consequantur ita ut ab una facultate comprehendi queant. Animaduertendum est autem,non proprie senis comunis mnuus istud esse de quoPhilosophus loquutus est: ipsius enim opus desinit c um primum res mi insecus obiectae absunt, eatenus tamen haec adsensum commune attinere dicuntur, quatenus phan tasina ab eo elicitur,id est,quatenus phantasia ab eo accipiens, phantasmata gignit.sensus vero communis, non Phantasiae mentio fit,fortasse ratione o
290쪽
riginis, quod ab illo haec fluat pendeatque, & illi quasi posterius quid acci
dat.Pro quare animaduertendum nec phantasma nec phantasiam, proprie sensus communis passionem dici. Haec etenim una est ex facultatibus praecipuis interioribus, peculiare habens munus, peculiaria item obiecta qui nimis cum sit spiritualioru spiritualius in illis quae accepit a sensu communi vers tur,illius potius perfectio atque absolutio iudicanda est:Phantasma ite phan . tasiam respicit,praeterea agens potius si quidem Phantasiam perficit, cum ipsam ducat ad actum) quati passio,appellandum est. Verum minus propriὸ
ea ratione qua diximus phalasia sensus communis passio dicitur,ut ex secudo de ani.elici potest. De Phantasmate item dicimus, ipsum posse dici passione sensus comunis quatenus ab ipso fluit,&ex ipso sumitur, Phantasiae Veris,qu tenus suaepropriae Facultatis obiectum. Et infra Arist. de eodem Phalasmate
B loquens ait, mρέ εθῶ πς,-, MKμ ὲνἄἄλ-- έως. Quomodo autem obiecta facultatum, quavis agant,communi tamen appellatione passionis nuncupari possunt, ut notum est,&nos non semel hactenus ostedimus. Caeterum d plex in his verbis dubitatio solet adducLPrimis enim qu ritur, An Mes singularia cognoscat: quod Aristot hic bis negare videtur,cum inquit,metem non speculari quantum ut quantum: Itemque, magnitudinem, motum,tepusque comprehendere, primi aestheterii munus esse. Deinde illud in quaestione e dit, utrum Mens nostra Mentium superiorum ac praesertim praepotentis Dei vim & naturam c5prehendere postit. Primam primum explicemus. Si facultas quae inter duo disserentiam ponit, Vtruque cognoscere debet,v lex sec.deant .coni. IV. liquet, certe Mens singularia cognoscet:quar una, singularia ab uniuersalibus ditarre percipit. Si item res singulares ut intelligantur,illustrari a i uce Mentis debent, atq; uniuersales eo modo reddi quo Auerr. I 2.met. C com m. .docet :certe primum eas Mens accipiet atque cognoscet.Praeterea si Mentis solius est ratiocinari, partesque ratiocinationis cognoscere, aliquado vero particulari in latiocinatione Assumptio fit, eiusdem procul dubio erit, non modo Assumptionem,uerum etiam terminos Assumptionis singulares percipere: nisi ratiocinium idem eandemque Assumptionem a duabus facultatibus confici,asserere velimus, quod est absurdissimum. Postremis, si qui quid facultas cognoscens inferior valet idem superior praestare queat,termuniisque unius, initium sit asterius, ut inductione constat, dubitare non debe
mus quin Mens ea omnia ac primo etiam cognoscat, quae Phantasia comprehendit. Philoponus, Averr.in 3.de anim. com. 9.&Them .ibid. atque in '.
pro nobis certe stant. Sed s haec vera esse ponantur ut verissima sunt, refelle da erunt haec argumenta.Obiectum Mentis est quiditas, sub qua non cotine- D tur singulare. Item Averr. in libro de diuinoper Somnit, Mentem nostram si cognoscia singularia, corruptioni obnoxiam fore,quod necessariὁ hac ratione, materiei affixa sit. Michael Ephesius his atque aliis rationib' adduinis,duplicem nobis intellectu proponit Atque hunc postremum singularia comprehendere docet. Alii aliter. Nos vero dicimus Aristot.& aliis interprςtibus Peripateticis hoc in more positum esse,ut cum plures facu ILtates in una conditione conueniant, in alia vero aliqua inuicem differant, v-
nanquanque per id quod sibi peculiare est, disiungant atque determinent. Ment, isingulariumat que uniuersalium noticia conuenit,atque haec quidem ratione propria, illa qua sensui coniuncta est, cui proprie comprehesio singularium tribuitum M propterea Aristot.in 3 .de anim.in hunc modum loquebatur,o α φ -Quibus ita positis, recte sequitur Mentem nostram non esse,ob eam causam interitui obnoxiam quod ex Averr.obiicieba-