장음표시 사용
271쪽
non accidit, quae absoluteindiuidua est,nec quod conu enit facultati inferiori . imperfectionis&diuisibilitatis ratione. , ut visui in oculo & sensui comuni in 'eorde, id superiori tribuendum emi Ad aliud, resp5deo,cum duo qua inuicem .
conueniunt, aut qua discrepant considerantur,unius vicem gerere, & sub ra tione unius cognosci similitudo nanq; duorum & dissimilitudo, unum quod dam est. Auerr0i,sqcundo Theoremmate iam responsum est. Sed aliquis ad hue nodus restat expediendus. Nam Aristot.ina. de anim. coni. Is,& 1 8. id ipsum videtur rencere quod hic asserit atque concludit,sensum nempe communem simul contrarus affici,duobusq; contrariis motionibus simul moueri
posse. Quicqvhd Alaxander ani3. q. nat cap. peculiari ,& in hisce etiam commentariis de duplici sensionis modo afferat, neque enim singula ad rem hac spectantia nunc perpendenda sunt) solus Thomas viam nobis ad nodum huc soluendum duplici via aperuit. Et primam quidem iam superius attingimus. Ayxx ςΕ Vim sentiendi, quatenus cognoscens est, unam&plures sane dici si post , nqn tamen qu ten' recipies. Hinc Alexader inter sentire & pati discri-mς athch bi popero videtur pati naq; est ipsa receptio quae in organo essicitur,
sentire vero, cosnoscere est. Unde Anima quatenus eade cognoscit plura sensiliabd se tanqua d centru a sensibus externis delata,vna est: pluresveris,qu tenus pluribus atq; diuersis ipsis sensilibus c5paratur, quae no una ratione sed multiplici cognoscit, ut albu, nigru,dulce. Non ergo in anima quὰ cognosces est, nix ria recipi absurdu est,sed qua paties:quo certe modo contraria non recipitinisi spiritualiterata ni fallor interpretari quoq; poterit mesAlexadri, qui alibi in eadem parte pupillaealbum 3c nigrum recipi affirmat: ocul' enim si quatenus gnima praeditus est cosideretur, eade in parte album dc nigru recupere dici potest,quia illa receptio cognitio est. Postremis, ne fundamentu cui Cinnititur Aristotelica solutio labascere videatur: quaeredum est,An iste comunis sesus detur: quod quide clarissimi aliquot in Psilosophia viri negare aliqua do, suoppusi. Hi nempe rationibus potissimum adducti,quod sensus c5munismuhcrς, tam phantasia quam opinio fungatur,&quod ipso posito superuacanei j ii sensus externi esse viderentur. Illud quoque in quaestione cadit, an vessitasto comunis sensus,ut affirmare videtur Arist. Quaerendi occasio est, Quadoquidem si de Tactus unitate dubitatur, quia discrimina multoru sensilium cognoscit,puta calidum,fiigidu, humidu,siccum,aspetu, de tene: quato magis de sensu comuni id in dubia reuocari oportet, qui omni u sensu u, sensilia omnia percipi Ad primam, Respondeo paucis, Necessitatem reru non aliunde quam a fine sumi oportese: id secundus de phy. ausc.3c de pari.ani. ut multos alios locos omittam Jdocet. Est aute finis in rebus physicis,operatio: ab oper tione igitur comunis sensus,illius necessitas sumeda est. Haec vero est, cogno- Dscere discrimina omnium sensitu, cum simul,tum vero separatim, illaq; iudicare. Hoc certe munus alioquin necessarium,non nisi ab ipso potest expleri, yd ita declaro. Primum Ratio id non potuit,quia ut Alexander ait in cap. de sensu com. Vniuerse dc uniuersalia comprehendit, n5 singularia: Phantasia item,do rerum sensilium etiam absentium imaginib' cogitat, quas Memoria in se insculptas retinuit: sensus vero communis discrimina illa tantu percipit de iudicat dum res ipis obiectet adsunt.Neque igitur Ratio,neque Phantasia, neque Memoria squanuis hae duae postremae Animae vires reipsa inuicem M a sep u.c mmuni no discrepent)id munus exequi possunt. Multoq; etia minus optrito, quae si Philoponum audire velimus imprimis uniuersale quod in sensu est comprehendit, utputa, omnem colorem album,visum disgregare:Mox conclusiones a facultate ratiocinate deductas colligit,absque tamen discursu
272쪽
& causis, puta, Animam non esse morti obnoxiam. opinio obtinet, postquaRatiocinadi vis hoc modo id induxerit, Anima ex se ipsa mouetiinquodex seipsi' mouetur,semper mouetur:quod semper mouetur,es immortale.Quare ex his perspicitur opinionis non esse , 1d praestare quod proposuimus. Dicere autem unum alique ex externis sentibus ei muneri essiciendo idoneum esse, absurdissimu fore: cum neque visus quod de uno,item de aliis dico pr ter sua propriad peculiaria obiecta aliorum quodpiam iudicet aut cognoscat,neque proprie etiam sua cognoscere ut Themistius ait)sed accipere dicatur, vere siquidem cognoscit qui intrinsecus sensas est, ad quem illa & alia deferuntur. Vnde ex his colligitur,sensum c5muhem necessariu esse. Externos vero sensus non superuacaneos. Hac quaestione ita ad exitum perducta,ad aliam accedo, hoc quidem in praesentia assirmans: Non tam dubitari de unitate sensus Tactus,quam de illius organo,quod carne & cor esse statuit Arist.quaui scaros cordis respectu, medii potius ratione obtineat.Sed non aeque couenit in sen- su communi dubitandi ratio, cuius unicum ssisti aeterium est, nempe cor, in. quo tanquam in Regia manens, ea iudicat atque cognoscit,quae idem reciperei dicitur quatenuspropriis quibusdam organis ad obiecta externa sentiedam: tens, yisus, Auditus, Tactus, olfactus appellationem habet. σοι - παν - -
de vero cernitur, finita. Eadem ratio est eorum quae olfactu auditu,& tandem omnium quae citra tactum sentivtur. Est itaque aliquod distantiae extremum, unde non conspicitur,& primum Vnde cernitur. Atque hoc insecabile esse necesse est,ultra quod,nepe rem existente sentire non licet: citra vero sentire
necesse est. Si ergo aliquod sensile Indiuiduu est, cum positu erit in extremo, unde postremo sentiri no possit,primu vero possit, sequetur ut ide simul visite sit atq; inuisite,quod quide fieri nequit.IadeIEstheteriis,eorundeq; sensilib', quomodo se habeant generatim, de omnibus&sgillatim de unoquoq; disieruimus.Inter reliqua verὁ,prini u de Memoria, ic meminisse disputadum est. Aonia supra aduersus Veteres de ortu colorum medioru Philosophus disputans,ac de minimis magnitudinibus subinde mentionem facies, pollicitus erat se demostraturu nullam insensilem magnitudine dari: proximevero cum quaestionem superiore tractaret, dixerat, N5nulla propter longinquum in te uallu,n5nulla ite propter φ -- ν tanqua insecabilia &-a pparere nihilominus tamen quicqua sub ratione indiuidui no sentiri,sed ratione magnituudinis:quinim d&hoc ipsum ad priore quaestione ex plicanda sumpserat.Nunc vi pro loco dc occasione doctrinae sibi conceditur,nil obscurum aut inc5stans quantu relinquat, eius aliquam affert demonstrationem, quae est huiusmodi:
273쪽
iός DE ORGANIS SENSUUM, ET SENSI L.
si qui inatuat aliquid ut indipiduum sentiri posse, puta colore in puncto con spici, is assim are cogitur, colorem eundem cerni & non cerni simul posse. v d sane absurdissimum dictu est. Consequutionem ut probet,hypothesim quadam primo sumit, ςnςrg iam nempe sensius interuallo locorum certo de terminatam csse.In infinita nanque, i. maxima atque Valde longinqua distan ti, sensis e n5 percipietur, ut in Visu, olfactu, Auditu,quae quod externo uta tur medio, distantiam loci exigere, quiuis experitur. Est ergo infinitum diu lquod interuallum,quo res aliqua,puta,non Videtur.Est item aliquod certum lac degnitum quo conspicitur. Ex quibus sane colligitur, aliquod viximu dari quo res amplius non cernitur,& aliquid primum quo conspicitur. Atque hoc insecabile esse oportet,i quia ultra illum eripitur Visio, citra vero permanet. Hoc posito&stabilito, sumatur ait Philosophus)illud individuum sensile, nimirum color in puncto, atque ponat in hoc medio indiuiduo sibi conue pienti: tunc futurum est ut aspiciatur& noti aspiciatur.Et illud quidem,quia in eo interualli puncto est , in quo res primum cernitur, & citra quod si pwgtediamur visio permanet. Hoc yeris,quia in eo interualli extremo est)n quo viso prohibetur,& vltra illud primum, in quo res primo cernitur.Id en es cuius gratia primum res videtur, est etiam id quo aspectus postremὁ tollituri est nanque huius principium,illius finis, si sit αδ αμο ν. Caeterum,qubd Arisiot. de Indiuiduo ad sensum hoc in loco loquatur, non de indiuiduo simpliciter de quo in sexto de phy.ausci pluribus agitur) Alexander explicauit, qui item assi uersus Diodorum Stoicum Aristotelem ista tractasse animaduertit. Epilo. .gtim deinde Aristot. suooperi apponit,ea commemorans deAuibus hactenus egit: in qηρ omnia perspicua sunt. In particula tamen Gnη) nimium laborat, Thomas qui adlibros de amni illa referre videtur, 'bimuit comuniterad csensus binne pertirientia tractuntur nec ineptὰ: cum hic Libellus eorum v aluti perfectio atque absolutiost. Sed haec sane λι-hue vis f. Verum de his ha
ctenus. Deo Vero opto maX. gratiae aguntor immortales.
274쪽
ST QUAM A ristoteleς de iis quae ad Sensionem 3 sis si externam; quae maxime propria, E prior quidem animantium operatio est, pertinent,superiori libro egi L
Aser: nimcdo proprietatibus interiorem sensum respicientibus disserere instituit, Memoria nepe&Remiu This mas hunc ordinem quasi naturale,du- dixit Primum,qubdalem sibus prςsentia cognostentibus ad Memoriam,&R miniscentiam quibus pr terita conseruantur&recuperantur, tandemque ad Somnum quo futurae praenoscimus, trahsitus fiat, ' Praeterea, quod Natura hune ipsum ordinem in speciebus gignendis seruol. Etenim ab imperfectis exorditur , cuiusinodi inanima sunt, mox ad plantas 3 transitsi .ad ea quae aluntur, augescunt, extenuantur sibique simile gignunt. Ad haec quoniam inter species perfectas aliqua quasi media semper fere inte cedit, ad ζωοφυ, ascendit, tu m ad ea quaesentiete vi exteriori & interiori praedita sunt: tandemque ad Hominem, qui mente & intelligentia vigens, quasi imκe -ρ quidam ut ita dicam) terrestris, omnibus rebus mundanis a Natura seu potius a Deo Naturae autore & opifice praefectus, prudentiaque, i .habitu metis; quo de iis quae stib actionem cadunt optime deliberat; ornatus prodit A tqui, in nonnullis etiam ex Brutorum animantium Mnere, vis quaedam naturalis; quae prudelia flatius nimirum Sc munius sumpto vocabulo dicitur ad bene ordinateque agendum i .ad ea quae sibi necessaria sunt coparanda, &quae nocitura videntur fugienda, existit. Prudentiae vero munus est non modo praesentia, verum etiam praeterita cum futuris connectere, ut de eo quod C optimum est, consilium capiatur. Idcircoq; in imperfectioribus animalibus, quae aliqua vim prudentiae obtinueru cum praesentiu notitiam,tum praeteritorii memoriit igniculos quos da inessenecesse est: quod Arist.etia in pror.met. affirmat. In praestatissimo ver4M nobilis limo hominu genere, Memoria perfecta adest,&Reminiscentia.P0stqua igiturArist.de Sensibus qui in cunctis animatibus insut tractatione absolui μὰ ea accedit, quae perfectiorib'c5ueni ut, nempe ut agat de Memoria,tum de Reminiscentia, quae soIius hominis Ppria est. Haec Thomas,quanuis sui selet aridius.In quibustripliciter reprehendi iure potest .Primo quia futura in Somno pros picere,accidens est: Mox q*ias or- dipe naturae,huius modi seruari oportuisset,a Memoria ad Sesum: postremis ad somnii progrediendu fuisset: quandoquide praeterita praesentibus praesentinnituris priora dictitur. Postremo, quia licet inter libru superiore & huc nostri
275쪽
ordo aliquis & gradus naturae specteturri quis tamen inter hunc & sequentem de somno, & Evigilatione statui poterit,siquidem somnus cunctis conueniat animantibus3Nobis qui aliter censemus,ut in prςfatione superioris libelli eo piosius eYposuimus, primum ista nullum facessunt negocium: praeterea om nes hos libros in optimum M perspicuum ordine digerere facillimum est. Et quantum quidem attinet ad librum de somno, dicimus, Aristotelem post quam egit de his quae ad priorem, & potiorem proprietatem animalis, nimirum ad sensum tam externum, quam internum pertinent, primoque anmam, mox corpus respicitat, disputare de passione quadam quae istos sensu sequitur, quaeque primo corpori, mox animae tribuitur,nempe de somno,quab halitu ascendente, suum sumit ortum. Inscribitur ergo hic libellus communiter ini Neque haec inscriptio nostrae repugnat, siqudem Aristoteles ita etiam est loquutus,De Memoria igitur&meminisse,quaenam sit eius natura, & ad quam partem animae petineat. de ipso item Reminisci quid sit,quomodo, & ob quam causam fiat, disputatum est. Alias annotauims inscriptiones librorum,pr ter quam quod a Variis sum antur accidentibus,non semper etiam ea omnia complecti quae in toto Volumine traduntur. Meteorologiae appellationem, metallorum argumentum proprie saltem non meretur, omnia tamen, tam quae in sublimi, quam sub terram fiant, uncam inscriptionem habuerunt. Non ubique etiam Analytici sunt libri de sylogismo es demonstratione. Caeterum , ad hanc inscriptionem intelligendam sciendum est: Vnam re ipsa in cunctis animalibus Animam esse sentientem, ratione tamen peculiarium quarundam, & diuersarum facultatum plxes dici. Haec in corde tanquam in sente manet, quanuis in cerebro suas prcipuas vires exerat, atque,ut propriis quibusdam organis ad res externassetiendas utitur, sensus exterioris,Visus nempe, Auditus,olfactus,Gustus,Tctus,appellationem sortitur: ut vero interior ista facultas centri morem g
rit, ad quod res omnes extrinsecus obiectet deseruntur,quarumque ipsa dissotentias dum tamen adsunt) assequitur nam dulcedinem a sono, & odorema colore differre percipit Sensus communis nominatur: ut item rerum ist rum etiam absentium imagines in se insculptas, & reconditas retinet, dAque ipsis simpliciter cogitat , Phantasiae nomen adipiscitur, quae tam in Somno, quam in Evigilatione munus suum obire valet. Quod si Phant,sia de imaginibus illis non simpliciter cogitet, sed adhibita etiam temporis praeteriti aut loci, in quo ad ipsum delatae fuerint circunstantia & con-
sideratione , Memoria nuncupatur, quae quidem re ipsa non differt a Phantasia, imb illius passio est. Reminiscentia vero, qua amissas imagines ratiocinatione aliqua recuperamus, memoriae affinis est,atque ad Memoriam reuocatur, ut ex Aristotele in hoc libello cognoscetur. Ex his duo constare post sunt, nimirum neque superuacaneam, neque mancam usquam fuisse Aristo telis doctrinam. Non mancam quidem, quia in secundo de Anim. a context. 136. usque ad finem libri, de facultatibus sentiendi interioribus agens, easque secundum diuersitatem modi, quo a sensilibus afficiuntur, inuicems iungens, Memoriam non praetermisit, cum de Phantasia tractans,illam qu que tacite complectatur, cum Vtraque sua simulacra absentibus sensilibus verset, atque hac ratione a sensu communi s*iungatur. Non superuacaneam vero, quia in hoc libello speciatim Memoriae natura&ratio aperitur, qua a Phantasia, facultas differens est. Neque enim Aristot. tot in unum coace uare librum, sed omnes has tractationes, argumentis quibusdam propriis,
276쪽
h certisque titulis digerere voluit, quo planiora essent omnia, minusque in docendo c6nfusionis haberent: in hoc certe, Praeceptori suo longe praestans. Sed ad rem. Alterum maioris momenti quod perspicuum exsuperioribus traditis reddi posse diximus, illud est, deceptos eos fuisse, qui Auerroem sequuti sexcentis in locis, praesertim veris in secundo de anima,comment.63.& tertio eiusdem com. 6. dc zo. facultatem aliam quandam praeter duas praeci, puas enumeratas inducere videntur: illam, scilicet, quam ad Cogitandum donea vocant: Ab hac tanquam a propria forma homines animari, Auerroes alicubi affirmat eandemq; in omnium decem Categoriarum indiuiduis versari,ca percipere, componere,atque diuidere, ut hoc animal cum hoc homine, aut ab hoc homine hunc lapidem, ratiocinari item ex aliqua re singulari, aliam singularem: in summa, hanc ipsam esse, quae indiuidua a condi tionibus materiae spoliat ; eaqtie in Memoria tanquam in Thesauro recondit. Haec sententia Galerio item arrisit, qui in tertio de Symplomatum causis, exemplis quibusdam discrimen inter Phantasiam & cogitantem animam si declarare conatur. Decepti, inquam, isti sunt, cum ratiocinatio &segregatio rei a conditionibus indiuiduoru m,hempe illa,& nunc, solius mentiS munus sit: qui nimb Auerroes ipse in iisdem commentariis de anima, aliqua do dicit: Mentis proprium este in rebus agendis versari, quae singularia sunt, eiusdemque opus esse uniuersale a singulari distinguere, proptereaque utrumque cognoscere. sed noli istud hoc tempore agimus, ut de animae facultatibus accurate velimus inter philosophos iudicaret illud tenere satis sit, frustra cogitantem hanc animam addi, quod adhuc certius erit, si argumentum quoddam breuiter attingamus, quod ni fallor nunquans refelli poterit. Sub Reminiscentia & Memoria Facultatem isti suam cogitantem collocant, hoc Averroes in praesenti libro capite tertio), eamque hominis propriam, imo formam esse asserunt. Atqui nulli dubium est, Me-C moriam aliquibus Brutis tributam esse Vnde sane sequetur, dari facultatem aliquam spiritualiorem, quae prutis cohueniat, ea quae homini est peculiaris. Huic dicto astipulatur Themistius in secuti do de anima, centesimo quinquagesimo secundo,& in hoc libello capite octavo, imo & Aristoteles in eodem secundo, contextu trigesimo & trigesimo nono: quibus omnibus in locis Phantasia, absque medio aliquo, cum mente iungi videtur. Ne vero Auerroem quem virum quantum in Peripatetica familia) ob hoc quis contemnat, hoc in praesehtia dici poterit. Cogitantis scilicet Gnimae nomine , nil aliud quam mentem ipsam de ilIius seotentia intelligi
oportere i hoc ex sexto metaphysicorum commentarso priori, & nono eiusdem tractationis commentario ultimo; diserte elicere quiuis potest. De Galeno alii diligentius videant,qui contrariam huic nostrEsententiam mor-D dicus tenent: exempla vero eius nullum aduersus nos momentum habent.
Nam eadem ibit Phantasia iii Theophilo quae in Thalamo clangorem tubarum recipiebat quaeque tibicines expellendos esse iudicabat:Quid Z nonne Bruta ipsa umbram aut quid aliud huiusmodi cum vident, rem nocituram imaginantur, mulque eam declinant Neque illud nos turbet, ut hoc quoque obiter moneamus) quod aIicubi Aristoteles scripsisse visus est, Bruta nimirum Phantasia destituta esse. Etenim nori alio istud m odo intelligendunt est: qua ut Averroes in secundo coel .com. .docuit, Phantasiam scilicet ob variam temperationem , naturam dc accidentia animalis'
277쪽
mutati, ac proinde in uno magis quam in alio perfectam, in homine tamen iob coniunctionem intellectus perfectasima reperiri. Caeterum diuiditur haee 'tractatio in duas praecipuas partes, in priori de Memoria agitur, in altera de Reminiscentia. De memoria primum quaerit quid sit: mox ad quam animae partem pertineat: Tum qualis proprie sit illius energ . Postremo, dubitatio nes quasdam sui selet ad hanc rem pertinetes proponit atque enodat. Aliam partem suo loco,ut opus erit,subdistribuemus. Nunc illud addidisse sat esto, Dignissimameam esse quae assidue legatur, atque in manibus habeatur, quis linea amplissimi illius thesauri natura declaretur,in quo Vt Speusippus noni gnobilis Platonis discipulus ait in id ipsum reconditur 3c conseruatur, quo solo mens humana pascitur. Iam igitur Aristotelem ipsum audiamus.
De Memoria & eo quod est meminisse dicendum quid est, & ob qtia
causam fiat,cusque Animae parti haec affect io acci gat: Et de ipso item retaminiscendo. Neque enim eodem se habent modo, qui ad memoriam &qui id Reminiscentiam apti sunt. Verum magna ex parte,memoria magis vigent, qui tardi: reminiscentia verb,qui celeres & dociles.
Initib quibus de rebus sit disputaturus,& quo ordine,iam generatim quatri speciatim perstringit. Mo, quod instituit,exequetur. Dispu tandu est inquit)primum de Memoria, M illius energesta. Tum de ipsis Reminiscendo. Tria ve io de his perquirenda sunt: quid unumquodque ipsorum sit, ob quam causamessiciatur,&cuius item partis animae peculiares sint facultates. Verum C petere quis poterat, cur seorsim de hisce duabus facultatibus ageret, cum a lioquin idem re esse dicantur. Respondet, discrimen aliquod inter ipsas esse quod etia explicat, non tamen , natura ipsarum sumptu, siquidem de hoc upso in toto hoc libello sit disputaturus) sed a signo notissimo nepe a varia cor potis & subiecti temperatione M dispositione,in quo facultas haec una opera
tui. Etenim qui ad Memoriam apti sunt, Vt plurimum tarde recipiunt ea, quae deinceps constantius continent. Ad Reminiscendum vero valent, qui e contra se lictent, nimirum qui citius percipiunt M dociliores sunt. in ii,ὶαι ν,μονεύω).Facultatem & energ iam facultatis intelligit. Et merito quide, quia passiones istae, sunt animae & corpori simul conuenientes, ut in superiori uolumine scripsimus copiosius: energeiam autem suam nε edit vis Recordan- Adi, aut Reminiscendi absque corpore. Quid est, & ob quam causam fiat).
Ex quatuor quaesitis, unum simplex, compositum alterum sumit, ad quod illa lud etia reuocatur. Et cuius partis animae haec Affectio sit). Quae de Mem ria disputanda proponuntur, eadem de Reminiscotia sunt expectada. αίθ, ).
Non semel admonuimus, sentire esse quodssam pati,cx sec.de an. col. 118. in fingitur nanque & informatur actu sensus sentiendo in vestigium rei sensilix, quod antea potestate tantum obtinebat,a potestate autem ad actum transies quodammodo patitur. Atqui memoria animae sentietis facultas est, iure igiatur nil ας illius dici potest. Neque enim iidem).Secunda pars contextus. θ sec.t.bene dociles). Explicat id quod proxime dixerat, cu praesertim partic
278쪽
1as praecedat.Accommodan dum igitur est vocabulu istud,non modis ad ver-- bum χυGverum etiam ad superiorem particulam nempe ce φῶ. Non pos sum autem non mirari Themistium & Leonicu hic ad facultatem illam qua Graeci ἐπυ- vocant , Latini commode satis ingenium & indolem, confiigisse, luamuis enim M η - ,pars quaedam sit ingenii,non tamen idem prorsus
cst quodευφυ .constat enim ευφεια ex ευεισει seu solertia de qua Α-rist.primo post.civit. Ita ut proprie nil aliud sit ingentu quam facultas animae ratiocinatis, qua quis tanqua visu acutissimo abstrusiora cernere atque inu nire,seu facillime ab alio accipere, optimumque de iis ferre iudicium valet; Haec ex Aristotele sumpta sunt in tertio Ethico ad Nicomachum cap. qui to. Vnde perspicuum est. M. Tullium in hoc Ingenii vocabulo hallucin tum fuisse ea fortasse occasione, quὁd Aristoteles eo perispe abusus fuerit. Viros item in Philosophia nobiles ideo esse deceptos, quodUm ide quὁd Imgenium esse censuerint.Sed ad rem.E ἀ- εια nil aliud quam habilitas quindam ad ea percipienda quae docemur. Sed quaeritur cur indociles memoria
vigeant,Dociliores vero reminiscetia: Responderi solet, Memoria reminus centiam esse affectiones animae sentientis,quq cum e sinu latebrisque materiei fit eruta,corporis temperationem, accidentia,habilitatemque sequuturi In corporibus ergo siccioribus& durioribus, difficillime impressio rerum addiscendarum, earundemque unio cum facultate fit, ea tame facta diutissime continetur: econtra se res habet in humidioribus, in quibus impressio non multo negocio recipitur,fluxio tamen illius,conseruationem prohibet.In externis rebus hoc item experimur Huc respexit Philosophus in sec. de anima coni. 9 cum ait,Molles carnes aptos esὶ ingenio,duros vero ineptos.Qui ergo molliores sunt δε facile recipientes,obliuione capi solent, quamuis eadem quoque vi celeritateque,paruo negocio recuperent quae iam amiserint simulachra.E contra alii: quamuis hoc non sit perpetuo atque in omnibus obseruatum . Sunt enim, qui simul sunt: id eis Philo sophus particula ε - Mavsus est. Sed generati nimis hςC sunt exposita, quare si rursum particularius &αηειβε ρον Enumerauimus supra Animae sentientis passiones seu facultates: has in corde tanquam in sua origine Sc fonte esse de sententia Aristotelis certum est: Galenus econtra cerebrum earum originem dc sedem efffestatuit. Summi ergo hi viri in eo quidem inter se discrepant in hoc tamen conueniunt,quod simulachra & imagines rerum extrinsecus obiectarum in cerebro recipiantur. uapropter ex diuersa cerebri substantia temperationeque,diuersitatem harum affectionum colligere licebit. Velitaque dii ra vel mollis, vel tenuis aut cras a illa erit tenuem & molle intelligo,id est,puram atque spiritibus anim alibus peruiam: crassam vero & duram, econtra.
D Qui substantiacerebri subtiliori praediti sunt 4χνει seu solertes sunt; de quibus consulatur primus post.analy.cap.Vltimo dc sec. de partibus animalium ca. .Est in summa SHertia quam etiam Sagacitatem possu mus appellare,ingenii pars M vis quaedam naturalis,seu mentis quoddam acumen ad bene acceleriter causam cuiusuis problematis inueniendam. E contra se habent qui crassam cerebri substantiam obtinuetunt.Qui vero mollem ipsam habet, facile recipiunt& sunt ae sed ob fluxum,recepta imago inconstas est, a que ita, facile obliuiscuntur. In corvishoc declarauit Aristri Plin.quibus nultu aliud animantium genus ad obliuionem propensius est: qua loquidem pululi eorum, cum primum vel semelenido discesserint, illum repetere nesciui Sunt & aliet animantes,quq sobolem etiam non internoscunt. Sin verὁ substatia cerebri dura est de duritie continuata loquimur, non de friabili illa quam
279쪽
inferiug Aristoteles in senibus reperiri docebit abest quidem habilitas illa ,d
recipiendum, adest tamen ipsi Vis ad tenaciter ac diutissime continendum ΛΕΨ his duo colligi possunt: primum χμ ει , cum obliuione & cum ingenioeoniungi posse: unde verum est, Aristoteles est ιφυὴς ergo ἀμαθὲς: non econtra Ingenium nanque & Docilitatem & Memoriam: desiderat, quod etiam Maseu, Tullius vidit. Alterum est,Indocilitatem,cum Memoria, &A-θἡGα seu stupiditate iungi posse,si substantia cerebri dura& crassa existat.Rard a tem inuenies solertes&memoria praeditos, rarissime enim substantia cere bri tenuis & sicca est.Sed haec pluribus Medici,& nos alibi. Nunc scrupulum vnum aut alterum enodemus. Aristoteles videtur causam intellige di seu per cipiendi rerum vestigia non cerebri naturae,sed crassitiei tenuitatique,calidi tati item & frigiditati sanguinis, ut ex secundo de pari. an. cap. secundo M .liquet,quod item Averroi placuit.Praeterea, si molles carne sint apti Inge nio vinos ex Aristotele diximus, illud certe sequi videtur, Mentem hum, vinam a temperatione corporis pendere,atque ita interitui obnoxiam esse. Pri Vinum ita diluo,omnes qui substantiam sanguinis crassam habent, substat iam quoque cerebri crassam habere: de aliis illius qualitatibus item dico. Allelu tuo quia Molles carne non ideo ingenio seu mente vigere affirmamus,quia Mens corporis temperationem sequatur: nam ipsa ex se impatibilis est , di
semper aeque affecta, sed quia corpore eatenus Vtatur,quaten' species rerum cum materia concretarum ex ipsis phantasmatis ab hominibus, id est,corpo reis organis com prehensis,aceepit,quo corpore,seu qua phantasia hoc vel il . .lo modo affecta, Mens quoque aut facilius aut difficilius suis muneribus f in
, Imprimis itaque considerandum est,qualia snt ea quae Cib Memoria
cadunt, pe nanque istud nos decipit. Etenim neque stiturum ad Me moriam pertinet,sed ad opinionem & spem quaeaam enim sane speran Ddarum rei si scietia est,qualem quida Diuinatricem vocant . Neque item praesens, sed ad sensum,quo neque futurum neque quod factum est per cipimus,sed solummodo praesens .Memoria autem est praeteriti. Et prae sentis quidem cum adest, ut cum aliquis videt hoc album nullus sane affirmabit,se tunc meminisse. Neque eius quod speculatur, chiri speculaturi intelligit: sed illud quidem se sentire tantum, dicet, hoc autem scire : cum vero absque energiis , scientiam & sensum quis habu rit, tunc Trianguli angulorum meminit: quod nempe duobus rectis
280쪽
ΕT REMINISCENTIA. 273Α sunt aequales atque hoc,quia didicerit vel speculatus fuerit: illud ver A
quia audietit vel viderit, aut alio modo perceperit. Semper enim cum quis in ene α Memoriae versatur,ita secum loquitur, hoc quod antea
audiuit,aut sensit,aut contemplatus est. Aggreditur iam explicare quidMemoria sit. Quod ut commodius prςstet, ab obiecti illius disquisitione exorditur.Quid & quantum hic ordo in huiuscemodi disputatione valeat, norunt ij qui methodum in sec. de an. trigesimo tertio nobis ab Aristoteles propositam expenderint:energesa siquidem secum dum rationem, id est definitionem ut egregie annotauit Alexanderὶ atque ita naturae ut ex sexto Topico liquet, & nostri respectu syt Philoponus cem fuitὶ facultate prior est : ingreditur enim energ- definitionem facultas iis,quae nil aliud est,quam agendi aut patiendi principium, ac proinde habitudinem ad energesam dicit.Sed & energiis ipsis, eadem ratione obiecta priora sunt.Quare merito Aristoteles de Memoria acturus, ante omnia de illius obiecto agere instituit,quod tamen ita tractat,ut quoque,id est,operationem illius attingat. Contextum in duas principes partes secare oportet.In priori propositum,& ratio propositi aperitur. In altera quorum sit Memoria demonstratur. Imprimis itaque . Prior pars,qua obiectorum memoriae futura disquisitio narratur. Saepe nanque istud nos decipit).Disquisitionis futurae ratio,hoc loco conueniens .Quomodo autem nos in re hac aliquando decipi dicat,declarare praetermittunt omnes.Mihi haec ratio esse videtur, quia alia quando pr sentium quoque memoria esse videri possitaeum nempe illa nunc quis sentit quae alias quoque sensisse se percipiat.Errare autem ita se habenti idcirco accidit,quia non quando rem praesente sentiritum meminit, sed cum aliquando idem se sensisse exploratum habet.Vnde colligitur, rei praesentis, quatenus praesentia sunt,non esse Memoriam,sed preteritorum tantum. Etenim neque futurum).Secunda pars,quae in duas adhuc diuidenda est. Prima continet enumerationem quandam, ex qua sumitur qu6dnam sit memoriae obiectum secunda id ipsum deducit atque concludit. Ad quae sciendum est Memoriae energesam,cu motu aliquo cosiderari: in omni enim operatione ab uno ad aliud fit transitus:Motus vero omnis in tepore est, cum prius & posterius contineat,quq temporis differentiae diuid entes,vel etiam constituentes dici possunt.Partes ergo temporis sunt praeteritum atque futurum, quae uno atque indiuiduo termino,nempe Momento ipso simul uniuntur . . quid vero mouet, necesse est quidem Vt rationem praesentis induat spraesens nunc intelligoquod A uerroes sexto phy Com. 2 . compositum ex praeterito D de futuro,iuxta vulgi opinionem,appellabat non tamen semper, ut secudum respectum temporis presentis consideretur.In hunc igitur modum Aristote les enumerando & destruendo argum etatur, obiectumquod memoriam mouet,vel est pr sens,vel futurum aut priteritu: at neutru illoru, ergo hoc postremum. Assumptio probatu quia prςsentis sensus est: futuri opinio&spes, quae logeabsunt a natura Memoriae. Addere etiam possumus,sensum esse facultatem recipientem & iudicantem,Memoriam Vero conseruantem: sensum ite conuenire cunctis animalibus,Memoriam veris nequaquam: unde cognoscimus, non modo quale sit obiectum Memoriae, verum etiam quale non sit,
quod est veluti principium illi oppositum: idcircoque recte tenendum, ex praecepto Arist.primo analy.post. ubi principia Demonstrationis, ita nobis uult esse cognita,ut illis opposita falsissima esse existimemus. Et praesentis quidem . Hic idem magis deducit atque concludit. De praesentibus autem