장음표시 사용
61쪽
sud obiecta iure visus istotu aceretis iudex esse dicetur. Quod verὸ quatita ut Thomas ait, 'imior sit obiectui Visus, ex eo salto costarς potorii, quod huiusmodi obiectri omne corpus aliqua obtinens quatitate,aliquo modo sequi videtur.Nam lux in primo etiam cQFOronempe caelo est, in quo tamen nul la ali rum sensilium qualitas reperitur:.i Dicolaum communia, figuram ma gnitudine,motu, quietem,numeru;)Mnsilia propria sunt ea quς non possunt lio sensu sentiri quam uno,&,in quiti error fieri non potest:vt visus,colores auditus,sbni:gustus,sapores. Communia Veris,quq nullius sunt prophia sedo motum c5munia:Vt illa quinquo enumerata.Haec Aristot. secundo de animacpnt. 2,& 6 . Quo in loco placet anno are, Non satis recte Themistiti ab M uerroe reprehensam iuisse:ut qui existim rei sensilia ista comunia omnia, o- nnibus sensibus capi posse.hoc enimAristot.docet,cum ibi,ab omnibus per- sici affirmando: tu hic,comparate l6quendo. Q dvpro Auerroes magnitudine excipiat δί numerum, solique visui& tactui reseruet, nulla ratio est nisi fortasse putet magnitudine & numeru non ita distincte ab aliis, ut ab istis lensibus comprehendi posse QDd quide veru est:sed tamen huiusmodi sensiliunotitia, 5 est absolute,auditui praesertim M olfactui deneganda . Etenim a ditu numeru non ignorare, sici testathr. Atqui numerus o diuisione continui oritur,quae est passio magnitudinis. Praeterea, si numeru capit, igitur δίtepus,& motu,& magnitudine .Postremis,cognoscit differentias magnitudinis: igitur Zc magnitudinem.Consequutio nota est. Assumptio patet: quia nimiru sonu audit, ante & retro,ad dextra & sinistra,sursum & deorsum. Olctae quoque,abnne duos odores aut eode tempore,aut diuerso iudicat Numeruigitur percipit magnitudine. Gustui vero cur eade protius ratio accomodari no possiit,nil quod videam obstat.Neque est quod aliquis hic Aristot.r
prehendat, qui no omnia sensilia comunia enumerauerit: ut aequale,inaequa-le:magnum,paruum:rarum,densum.Nobiliorfinanque ut ait Themistius M Iilla ad quae alia reseratur,recensere Voluit. Paucis aute, ea quae vocis).Sub- obseura videtur huius loci sentetia. uafortasse ratione mot' Alexader, paraticula utiquae tamen in omnibus Vulgatis e eplaribus legitur,expungendam putauit. Verba inGraeco coni.haec sunt: ρλ γ 3 1 in φωνης.Sed acutius intueti,
nulla syllaba depta,omnia erut plana. Auditus ait Aristoteles) multas omni no differentias sonorum denuci at,omnibus animalibus in quibus inest:at vocum differetias non nisi paucis,iis nimiru qui ratione praediti sunt.Quasi pa ticula es ideo apponatur, quod homines non modo sonoru discrimina, sed Muocsi, auditu iudicent.Est aute Sonus, motio quaeda aeris ob mutua duorum corporu solidoru percussione. Vt aute sonuS proprie in animorum est,ita vox
animantium.neque enim lyra aut tintinnabulum, nisi καθ' .mιστητα vocare di Dcuntur.Sit igitur Vox,sonus prolatus ab animali,medio pulmone,qui voci veluti materiam suppeditat,id est spiritum:& media arteria vocata, quae quasi vocem essingit.Quo fiet,ut non omnia animalia vocem habeant.ΕYanguia enim&quae pulmone carent, Vt pisces,Vocare non possunt. Atqui vox non unius generis est: quaedam enim articulata a Graecis 'dicta, lingua, labiis,palato,dentibusque formaturi hominique s li conuenit: qui ut vi intelligendi valet,& ciuile animal est,ita multa sensu cognita, menteque inuestigata propria peculiarique Voce debuit explicare. Bruta talem vocem non
sunt assequuta:iat enim fuit si passiones sensus, quibus nunquam non impelluntur, rudi atque indistincto quovis sono significare possent:idcirc6que Ammonius ait non magis voces brutorum quam sonitum maris, literis scribi atque syllabis exprimi posse. Homo igitur solus est qui multas rerum differemtias no modo sono, sed & voce,atque eloquutione, medio auditu assequi pos
62쪽
. sit. Sequitur se inda contextus particula: Auditus aute ex accidenti sid pracdentiamὶ. Dcclarat quomodo auditus ad prudentiam conferat: quia, inquit, sermo qui auditur,est disciplinae causa.Plana sut ista omnia,di planiora adhuc a nobis inferius reddentur,cum peculiari quaesito hac de re agemus. Tatiim moneo primum ex Alexandro, Auditum ideo dici ςx accidenti conferre ad prudentiam,quia proprie &pex se ad auditum,sermo,qui est causa'disti plinς, non spectat,sed vox & sonus:serm6que auditur,qui acum voce M 1bnbcdiunactus est.Praeterea,ex istotele, sermonem disciplinam non eficere per se,sed quatenus animi sensa secum adfert, quae sensa non capit auditus,cum sermo ex institutione tantum humanasignificet.hocsibi voluti, illa verbx Sermo ex nominibus constat, nominum autem unumquodque nota est.)Αdditur in contextu, Sermo causa est disciplinaeὶ . Neque sermo extrinsechs docentis, ait Linconiosis primo post.analy.cap.priori neque scripta: sunt Magistri si V entiae:sed excitant tantum discipuli mentem a Verus Magister est qui mente intrinsece & intellectu illuminat, veritateque ostendit,id est intellectus ages vocatus. Atque hac prorsus ratione verba ista philosophi sunt interpretada. Propterea ex iis qui ab ortu . Postrema haec pars,signo c5probat,auditu prii dentiae miliu conferre:argumentatio vero est ab effectu pet1ta: idc1rco illud Διόπιρ vim causae indicat,quia scilicet hic auditu ille visum habet. Muti surdi que),id est facultate audi edi ab ortu priuati:tales enim muti necesssaria sunt cum loquentes homines nunqua audierint:i intaque loquendi, siue emgεdoru & formandoru Verborum norma nunqua discere valuerint.Ex hoc contextu pulcherrimae quaestiones oriuntur.Prima est, An auditus tantum addisciplinam conferat.Secunda, an magis visu. Postrema,an omnis mutus sit sum diis .prioris occasio sumitur ex verbis Aristotelis,quae hic viὸetur soli auditui C disciplinae munus tribuere. Alibi tame 't primo post analy.C.a . docetur,sensu uno deficiente,sensus illius scientia amitti:cuius ratio est: quia nimirum omnis nostra cognitio a sensibus oritur. Huic vero quaestioni ita paucis satisfacimus: Aristotele hic coparate solum,non absolute loqui.Idvel eo probari poterit,qubd cum sit perius dixisset, omnes tres sesus,qui extrinsecomedio sui, salutis gratia animalli tributosfuisse: hic tamen visum ad necessaria vitae prinstantiore appellat.Non itaque absolute colligit,sed coparate auditum plurimum ad disciplina conferre. Atqui verba illa hoc
quaesitu edissserunt.Secudum,arduu magis est, & ut Aristotelis more loquar τινα λόγν. Etenim si omnia illa spectemus; quae a nobis superius de visu ex Aristotele in prooemio metaphy.& hoc loco, praeterea vero ex Alexandro,M Platonicis tandem ipsis relata sunt: visium plurimum quidem , aud1 tum vero parum ad disciplinas conducere constabit. 'Sed accedant ratio-1, nes aliae ex eodem Aristotele ductae: Sensus, qui nobiliorem disciplinam pa-V rit, est ad disciplinam aptior: at visus nobiliorem disciplinam auditu parit:ergo est ad disciplinas aptior auditu.Maior vera est, quia a nobiliori. causa effe-lius nobilior proficiscitur. Minorem facile est probare si unum petatur, ex I. lib.de anima capi .ubi osteditur,Scientiς nobilitate vel a genere demostradi, quo ipsisutitur,vel re subiectassficisci. Quo posito ita licet argumetari: Q visu discim', certiora sunt & nobiliora qua quae auditu percipimus:disciplina
igitur visus,erit excelletior illa cluae auditu coparatu quod veris obiecta visus sint nobiliora & certiora,superitisabunde declaratu est:& nuc ite explicatur. Na quae 'i fudisseim', pa, natura aliqua reipsa existete obtinet, Vt lux& color
ite quae luce habent & colore:at sonus qui ad auditu pertinet, sola duorsi coraporu percussi est,quae in fluxu& successione potius quam in permanetia est.
63쪽
Huc accedit quod Aristot. hoc loco de Auditu. Verba faciens, ait, illii ex accita 1 denti vi prudentiam facere:de visu veris,docet, istum per i e multas rem differetia nobis declarare,magisque Omniu sensilia communia capere .nunc a
tem,quod est per se tale,est magis tale,quam ex accidenti tale Regula Topi ea est omnibus hola Responderi selet a nonnullis ex secundo Elcnch.Omne notitiam but inueniendo aut discendo fieri Udmque ad inuentionem plurium audit ad disciplinam valere. Sed ista sententia ita absolute recepta ut
agedas esse gratias illis qui nobis suas opiniones reliquerunt: quadoquide ex illis auditis veritate disciplinarii sim'adepti &: addit,Nisi extitissetTimothe
nunquam euenisse, ut multu melodiae haberemus: & nisi Hyerosinus praeces et,Timotheum nonfuisse si1bsequuturum. Et Auermes in com .ibidem fatetur, 'Nullum posse ex sese artem activam,vel speculatiuam imi enire,nisi auxilio priorum scribentium. Item Aristoteles secundo Elench. cap. 8.tantum auditui tribuit, ut eo unosci etias omnes comparatas fuisse asserere videatur. Praetereajnuentionem esieritiae loci, idcirco andua vocat tertio phy. Cont. 2.quia nil proisus ab antiquioribus de ipsis traditum accipi posset. Ad haec quid
de inuetione artium illaru dicemus, quarum subiecta a sola ratione pendent3Tam igitur auditus quam visus, inuentioni prodest.Nos itaque hic cu Aristo
liorum. 3od ita probamus liquidem omnis inuentio, omnisque doctrina Mdisciplina vel activa sit, vel specplativa,a cognitione principioru pendet:principiavero ipsa non tendunt in infinitsi, sed in indemostrabilia quaeda desinui, quae sol.i terminorum cognitione nota fiunt.Testis est Aristot. primo poster. analy.cap 3 .& Themistius ibidem,qui ait: ista illa mentem perficere terminis,id est subiecto alexibutaque, ex quibus constat ut Philopopous explicat)recte perceptis.Terminora aute notitia solo auditu haberi, qui voces capiat, ores ipsas mediis conceptionibus significantes,ita constat ut probatione no egeat.Deinde qui aerem vel aquam Vel terram spectat, haudquaqua fieri postset ut aerem vel aquam Vel terram agnosceret: nisi hanc aquam,hunc aerem, illam terram dici prius audiuisset.Praeterea,Visu τὸ ist, solum obiectoru acqui rimus auditu verb7 τι simul hyρδεύi: quat efius scilicet verbapraeceptorus cripta vel prolata audientes,Vtruque una discimus. Postremis,auditu ea omnia quae visi percepta sunt, bistimus: visus Vero non item omnia ab auditu com prehensa capimus. Adde,vit m. hominis breuissima esse, artes autem rerumque scientias exitum vix tabere.Quare cum Visus non omnia,auditus autem omnia, id est non quae mus,sed quae infiniti homines viderunt, aud1erunt,a que excogitarunt,assequi possit,iure ab Aristotele sensus disciplinae vocatus est. Cum ergo obiicitur visum nobilioren,& certiorem scientiam eficere, Id
nos fatemur,ratioEe quidem obiecti nobilioris, quo etiam senius visit; spiri- tualiter assicitur:sed nonhqc quaerimus sed illud,Anaudit agi addiscipliunas comparandas visusit accommodatior. Tunc autem negamus argumem
tu,quia auditus plures differentias rerum ex accidenti percipiti eum ut diximus de vi sedc audita ab aliis comprehendero queato Praeterea certiuet ista docet,cum& Τοστι &-δύ simul quod visui non acciditὶ audiendo assequatur Secudb quoque respondemus: Visum no esse pes se tale ad disciplina scilicet coparatas aptu.Per se enim talis est selus intellect'.Na licet psiliet pia omnia a sensu oriri dicantur,intellectustamen is est qui ex hocviso,ex illo audito, niuersale ipsum abstrahi quod principium scientiae const1tuitur. Hic Verovisus non per se dicitur multorum corporum discrimina ostendere, cum id potius
64쪽
A potius ex accidenti praestet sed per se ad vitae necessaria aptus. Estitaque amditus magis tale, id est magis ad disciplinas idoneus, quam visus,ut superitis Gbunde declaratum est Poreb tertiae quaestioni ita paucis respondetur: Omne surdum ab ortu mutum essenum quia Varis ac Tope infinitae voces significa tiu ex impositione laominu fiant, idcircoque a surdo percipi ae disci nequiti reiicitum etiam quia instrumenta auditus si ab ortu hes asint, possunt una o gana vocem formantia impedire. Quod Conciliator annotauit, ex Avicennap.sen. I .docis .summa3 .c.Σ Δ alii insignes Anatomici tradiderunt.Nam sextu par neruoru quod motu linguς tribuit,cu quinto pari cotinuu panniculisque& ligamentis connexum otiri a cerebro, quintum vero par auditui seruire ostendunt.Hoc item Aristoteles undecima particula probi primo,& alibi *B spissime significavit: placet autem illud animaduertere, plura esse Vocis imstrumeta: praecipua aurem duo ex Gal.in libro de voce, χω Vocatam. Unicuique autem istorum multa alia organa seruiunt.: Arteriae quidem musculi thoracis x pulmo, qui materiam voci suppeditanti i- glossi veris multae membranae quibus vestitur,&multi musculi quibus eius meatus clauditur ZE reseratur. Ista ab Micenna primum vocis instrumetum appellatur. Lingua aute vocemsane iuuat,sed sermonis siue loquutionis proprie esse trix est linguae socii stant, dentes & labia, ut formatis litetis,& syli bis, exitus quasi per incisionem factus facillimus adsit. Haec eis attuli, ut iam liceatintellisere, cur Aristoteles quarto de historia animalium libro ; cap. q. dicat, surdosis ortu naturς vocem emittere posse,nuquam vero cuius comtrarium nonnulli afferunt loquutionem.
si Postrema haec exord9 pars, quae monet de uniuscuiusque sensus facultate in libris de anima fuisse pertrinatum, viam philosopho sternit, qua& scopum huius libri proponere, unaque eiusdem tractatione aggredi possit. Nulli igitur mirum, si hinc initium secundi capitis a Graecis sumatur. ii του θ σώματο-ctoli Nυσι
In quibus autem corporis AEstheteriis fieri aptisti nonnulli quidem
in corporis elementis inuestigant: sed cum copiam no habeant,adgu tuor elementa quinque nimirum sensus reuocare, de quinto satagunt. o Libri scopum proponit, Vninue rem ipsam auspicatur. Scopus ex his quae
hactenus fuerunt in exordio exposita,ducitur.Dixerat agendum esse de comimunibus & propriis animalium operationib' eam animae quam corpori comvenientibus, illas deinceps enumerando sensum priori loco posuerat, quo)ad ipsum aliae omnes aliqua ratione refertatulamoYSensus necessitatem paucis quibusdam ex libris de anima repetitis, tam uniuers quam in sp ecie declarauit: Nunc ita fere loquitur, De sensu. cuius dignitas necessitasq; jnter alias operationes demonstrata est, agere deberius: non tamen quoad Eius omnia, nam de principio ipsis,facultate,actu, imedibque sentiendi in libris de ani ma abundὸ diximus sed quoad brgana corporea quibus ille inhiret, quibuLque utitur,vtin actum tangendi, gustandi videndi, audiendi, olfaciendiquq possit exire sp aeterea verό quoad obiecta a quibus affici queat. Obiecta vero
65쪽
ipsa non enumerat: licet initio capitis tertii dicturus sit, tractationem de sen .silibuς, hanc quae de AEstheteriis est sequi, & in libri epilogo vitanque sit 'commemoratus. In libello de memoria idem ad Vnguem seruat: proponit sede memoria Mactu memorandi tantum acturum: initio secundi capitis te ininiscentiam adiungit: in epilogo utriusque meminit. Hic est mos Aristote ii familiarissimus, non omnium renim quas sit tractaturus,ubique in exordiis mentionem facere, sed illarum duntaxat quae praecipuae sunt, aut a quibus db aliis agendi occasio sumitur; rediquas silentio praeterire. De organis verb se suum, priusquam de obiectis loquitur, quia illa sunt animali intimiora ; praeterea verb, quia de AEsthetoriis vix unum aut alteru verbum in libris de anima seeerat , de sensilibus autem multa. Porro de aestheteriis pertractando, primum Antiquiorum sententias profert, atque perpendit, Inox veritatem docet.Hoc enim solenne est Aristoteli sicut etiam monet Simplicius)vt cum lis inter Antiquos asi qua de re est,aut illorum opiniones hominum animis alia Blius insederunt, antequam veritatem explanet, & suam germanamque sententiam explicet, eorum opiniones proponat, illasque perpendensivel aliquid eliciat quo veluti quidam M arbiter controuersiam dirimere, vel manifestam earum absurditatem indicare, atque illas ex hominum metibus euellere queat. Aliquando tamen,quonia recto cognito facillime obliquum cognoscitur, ante omnia suam sententiam exponit, mox aliorum opiniones iprofert. Illud in primo libro physicae auscultationis, in controuersia de primcipiorum numero,& contrarietate, itemq; in tertio eiusdem operis in lite de Infinito praestitit: hoc vero in libris metaphysicis, ubi cum in duodecimo v raomnium principia pertractoasset,Tertium dc Q rtumdecimum in Pyth goricis &Academicis dogmatis examinandis consampsit.Primum itaq; monet Aristot Antiquos qui de sensib' loquuti sunt,unumquemq ex illis uni e- Clemento tribuisse, quod AEstheteri, uniuscuiusq; naturam atque essentia constituere asserebant: Visum nepe igni, Auditum aeri,Gustiim aquς,Tactu te rae. Cum autem elementa quidem quatuor elent, sensus vero quinque,idci coque quinq; ad quatuor reuocare nequirent, ne alicui ex sensibus suum de esset elementum, quintum quoddam summo studio excogitarunt cui olf thum assishauerunt. Hoc erat, natura quaedam media inter aerem & aquam, illa scilicet e assior,hac tenuior, vaponappellata. Opinio ista tribuitur quide ab Aristotele in primo de anima coni. o. Empedocli, qui cum censeret animam rς omnea cognoscere, cognitionemque per assimilationem fieri,Simi 3itudinem omnium rerum secundum proprium essendi modum, id est coraporalem,in illa ene existimabat: atqui in principiis' omnia conueniunt, antimam igitur ex omnibus elementis compositam esse asserebat: qua fortasse ratione, quia organa sensum omnia corporea cognoscere cernebat, elemetis corpo mea quoq; tribuere voluerunt. Timaeus tamen Pythagoreus ut mandem fortasse sententiam sequeretur, & sensus in suam illam πιθακτὸν,quam DRinei pem solidarum figularsi imaginem vocat,referre posset, Visui ignem ascripsit, quia lumen quod ignis est propriu natura sua percipit: Auditui,aerem:quia Voces haurit, quae in aere fracto gignutur,& per aeris inte uallu aures,cerebrusi; &sanguinem,in animam illabuntur.Gustui aqua,quia
hic sensus humido delectatur, A absque saliuae liquore perfici non potest. In huc enim peculiarem usum Natura saliua ad linguam fluere voluit, ut si qua sicca gustui offerrentur litus humiditate perfundi,& sui saporem producere
66쪽
h M linguam, tanquam inter aquam & aerem positum, Vapores illos apprehendere dixerunt, qui ex aeris & aquae mixtione proueniunt. Horum autem qui ex aere mutatur in aquam, caligo: qui verὁ ex aqua in aerem, fumus ab illis appullatur. In summa, in hoc omnes antiqui conueniebant, quὁd anima
motus & sensus omnisque cognitionis principium esset. Quo factum est,ut Mista dixerint,& nullus ex illis qui animam simplex aliquod ex elementis esse
dicebat, terram animam esse unquam constituerit, dc ut item tactum minusquam alii sensus, Cognoscere omnes assimarint.
omnes autem visum Igni tribuunt, propterea quod passionis cuius B dam causam ignorant. Confricato enim & agitato oculo ignis emicas conspicit ,hoc vero in tenebris accidere solet, aut adopertis palpebris etenim & tunc in tenebris sit.
Hactenus aliorum sententias ηα uniuerse protulit: nuc suae me thodi no immemor, ad particularia descendit.Primum aute de visu loquitur, naturae ordine praetermisso: ut ab eo sensu qui perfectiqr &nobilior est, s ut A superi sis ostendimus)exordiatur: quem etiam ordinem usque ad finem capitis seruat.Nam postVisum,de Auditu, mox de olfactu,postremb de Tactu de
Gustu disserit. Adde, de Visiis organo maiorem extitisse controuersiam: idcircoq; totum fere caput, in quo huiusmodi 2raheteriorum tractatio abs Luitur, in illa examinanda consumi: pauca vero quaedam de organis aliorum C sensuum in quibus illi cum antiquis prope conuenit ab Aristotele afferri vitidemus. In horum verboxum explicatione Video multos doecipi, qui dicant Aristotelem hic asserere,omnes Antiquiores qui de sensibus egerunt, visum . igni tribuisse: proptereaquod passionis illius causam ignorabant, cuius in co textu mentio fit.Quod certe minime veru est no enim omnes Antiqui in hoc conuenerunt, cum Democritus Visum aquae assignauerit,ut inferius docet Aristoteles. Rectius igitur Thomas ait, Hic Aristotelem mentionem illorum facere qui visum igni tribuebant, simulq; illius rei causam afferre. Quasi ita loquatur: Antiquiores philosophi Unumquemque sensum suo elemento aD
signabant: sed omnes qui visum ad ignem reuocabant hac ratione tantum adducti sunt,quia nimirum aliam cuiusdam passionis causam,afferre non poterant, quam quod Visus organum,igneam naturam obtineret. Passio autem
ista, est, quod compresso aliquando, & celerrime agitato oculo, quaedam LP gnis seintillet effulgere videantur: & hoc in tenebris accidit, vel quia nox ipsa adsit, vel quia interdiu palpebrae oculis superinducantur: tunc enim in
tenebris sunt oculi, perinde acsi nocte obtegeretur. Tenedum vero est istam positionem non modo Platonis sed Empedoclis etiam, cuius carmina inferius citantur, extitisse. Putabant illi oculum propter eius luciditatem dc es ritatem igneum esse, lumenq; ab ignea pupilla veluti ab accensa lucerna exire. Qua de re infra pluribus. Quantum vero ad passionem attinet,non modo allisis&agitatis oculis ignis scintillae apparent, erumetiam si cui caput, aut genet,vel aliqua illius pars, vehementius percutiatur aut vel licetur, noctuque absque ulla commotione e somno ex citato, oculosque repente aperienti, ignea illa corpuscula videbuntur obuersari praeterea etiam supposito ad oc
lum digito,eoq; moto & eleuato,idem fulgor emicabit. InTenebris .Istapas
67쪽
stoluminis natiui ratione fit, quod in humore oculi Vocato reps Arituri lumen autem huiuΘOdi modicum est , quare maioris luminis prae sentia ita offuscatur, ut interdiu nullum spectabilem splendorem emittere possit. Non me latet quosdam ex Averroe tertio libro collig.cap.38. censere, humorem nullo lumine natiubpraeditum esse, sed quicquid habet,
extrinsecus accedere. Verum,quoniam haec Opinio, neque caesas colόrum in oeulo existentium reddere potest, & sensui repugnat, quandoquidem in oeulis leonum, luporum & muscipularum noctu nullo externo lumino praea sente, splendorem illum cernamus prae terea yero cum Aristotele non Son- . .gruit, de3 omnino est reiici eda θλιε:λέης , ἡ, Missum ὀφθαλμI).Nonnulli vertunt, 'Conaricto & moto,ocato:Nos costicato M agitato, εμινύ e , ,stana I peiuspicue. Neque enim constricto & moto tantum ocul b,ignis ille emica sed si vel conniventibus palpebris,vel iisdem in tenebris opertis oculus confric
do vehementius agitetur. . . . s
Sed & 'hoc ipsum alteram secum agere gubitationem. Nam si quod
spectabile est,sentientem dcvidentem latere non potest,necesse Utique e
rit oculum semetipsum videre:Cur igitur hoc quiescetiti non acci ait
Conanti sententiam aliquam euertere hoc opus incumbit, ut non modo illam simpliciter refutet, sed eas etiam, quibus confirmatur, rationes diluat atque refellat.Vtrumque more suo hic praestat Aristoteles. Atqui tunc satis sententiam refellimus, cum incommodis & dubitationibus perplexis αλs u- Cque dubitationibus, eam scatere ostendimus t quod ex disputationibus de Mnima,ab Aristotele in priori illius tractationis libro aduersus Antiquos habititis, abunde perspicitur.In his itaque Verbis proponitur dubitatio, Platonis de Empedoclis opinionem consequens, quae ut enodari no potest, ita falsum esse dogma,a quo ortum habet, existimandum est. Vis autem dubitationis ducitur ex iis quae in secundo de anima iam declarata fuerunt, Sensum scili licet omnem, organo aut medio non impedito, obiect6q; proprio ptaesente sentire.Ignem praeterea quatenus lumen obtinet, omniaq; corpora lucida ut sunt astra, animaliu multoru oculi, aliaque huiusmodi luce emittentia)oc
li obiecta iudicanda esse. His vero positis, hunc in modum dubitatio proponitur: oculus est igneus, ergo semet assiduὸ in tenebris videt. Assumptio ab
aduersatio sumitur: Consequutio ex positis Valet.nam priesens obiectum nu- quam oculum M visum latere debet,obiectum aute visus est ipse oculus,cum
igneus sit, eo magis quod in tenebris nil nisi ipse sibi offertur. Atqui com Usequutio falsa est,nam quiescente oculo & non agitato,nihil huiusmodi cernitur. Vnica igitur est ista dubitatio, non duplex, ut Alexander censet, cum praesertim Aristoteles in Verbis quae modo sequentur, hanc non tanqua multiplicem, sed tanquam simplicem solvat. Quae ergo huius rei gratia ab Al xandro asseruntur,a re aliena sunt, hoc Vno excepto: Dubitationem hanc numirum non modo Antiquos ista sentientes, sed Peripateticos etiam ipsos Vrgere posse. nam utcunque fulgens ille splendor appareat, cur agitato Oculo 'on autem quiescente fiat, semper iure quetri potest.P eterea hqc dubiutatio ipsum etiam dogma funditus conuellit, ut patet: qui igitur existimant in his verbis non dogma, sed dogmatis rationem impugnari, toto sut aiuntὶ
68쪽
Α caelo errant.Dissicultas aliqua in eo esse videtur: quomodo nimiru Aristot les, ex opinione Antiquoru colligat: necessario sequi,oculum seipsum in te nebris assidue videre,cum illi nil huiusmodi assirmare videantur. Sed certe omnia plana sentisqui de cum Antiqui idcirco oculo agitato scintillas illas
emicantes videri assereret, quonia oculus natura ignea obtineret,a quo tamquam a quoda seculo illa emitterentur, videdo fulgorem illu sibi simillimis, seipse quasi in speculo videre iudicatur.& hoc Aristot.inferius in propria sententia, his verbis explicabit, ἰηεἱ σ3-Τοιαι τὼ ὀφθαλμος, ρ
Recte illud a nonnullis animaduersum est,dubitatione istam ad organu tam tum visus,non ad facultate videndi quod Leonicus innuit accomodandam esse.Nam neq; in ipsa splendor apparet,neq;seipsam cernere potest, cum forma sit in indivisibili cosistens:sed praeterea lila de AEstheterioru natura, non de principio vel facultate ipsa videdi,quaestio fiat.Rectissime omniuThymas B annotauit,vim huius dubitationis,nulliust us momenti fore, si Aristotelis principia .ectentur.Censet enim ipse sensum esse in potestate ad ipsum sensile,atq; ideo ad sensione essicienda medio opus esse, quod specie rei sensilis ad sensum deferre aptu sit:ex quo colligit ut nos supra pluribus ostendimus 'obiectu,ut sensione essiciat,a sensu distet oportere: quandoquide si supra sensum ponatur atq; oculum praesertim)nulla sensione producere poterit.Faci u igitur respondere poterant Antiqui: Oculus no se videt, quia sensile supra sensiim positu,sensione non essicit. At dubitatio ex fimdametis quq iecerant Antiqui nascitur.Putabant illi ideo anima intelligere omnia,quonia actu omnia esset ut superius declarauimus & ita organu sensuu,qubd omnia corporalia cognosceret,actu omniu corporsi principia cotinere,quo sane posito redditur dubitatio inexplicabilis.Neq; hoc cuipia miru videatur,nimiru Mristotelem aliquando falsa disputando supponere. hoc enim illi moris est,
C cum nondum exposita rei veritate. schtentiam aliquam examinat, multa su mere, quae a suis quide aduersariis probentur,ipsa tamen omnino falsa sint e xistimanda.In tertio de physica auscultatione, aduersus eos agens qui infini- tu constituebant,sumit, Omne corpus vel graue esse vel leue, aliaq; nonnulla,quae tamen ut monet Averroes coni. 8.eiusdem libri simpliciter vera esse non possunt. In primo etiam de anima aduersus Platonicos disputans vide tur concedere,Quemlibet animae motum mediis organis fieri. Praeterea veto, Omnem animam esse incorruptibilem. Haec Graeci interpretes primum post hos,Arabes δί Latini animaduerterunt.
Sed huius causae dubitationis,nepe & curvisus ignis esse videatur, hinc sunt accipiendae.Laeuia nanque in tenebris apta nata sunt fulgere,n5 t me lucem emittere: Oculi vero pars quae nigra & media vocatur, tauis apparet. Quod constat si oculus agitet nam quod unum est, veluti in duo abire videtur.Hoc autem celeritas motus essicit,ut app'reat vide
69쪽
tem a re visa diuersum esse: quare hoc non accidit nisi celeriter, atque in tenebris fiat .Etenim laeue in tenebris fulgere aptum est, ut quorundam piscium capita, & sepiae atramentum. Tarde autem moto oculo, non accidit ut videns & res visi,simul unum & duo esse appareant. Illo v ro modo,oculus seipsum cernit, veluti & in refractione.
Ostendens Aristoteles, in oculo ignem illum emicantem,non ob eam causam cerni,quisd oculus igneus sit, neque enim re ipsam potuit non assirm reὶ, fundamenta rationesque propositet opinionis,satis euertere videtur, e&que magis quod dubitatione allata, quae alioquin enodatu dissicillima erat,& Peripateticos etiam ipsos urget e poterat, hac sua explicatione nullo negocio soluit. Duo igitur his in verbis ni salior docet Aristot. Primum,cur in oculo lux illa siue splendor noctu appareat. Secundum, cur ista oculo moto non autem quiescente accidant. Illud ad dogmatis fundamentum euertem Bdum: hoc ad dubitationem propositamedisserenda facit.Hanc contextusdistributionem sequi placet, quia ab ipso Aristot. initio suoru Verboru propo-uitur. Causam siquidem,& dubitationis & passionis allatae velle s e hic doceare significat.De primo ita ratiocinado determinat: Omnia corpora laeuia Mbene tersa in tenebris fulgere apta sunt: pupilla quae medium oculi vocatur, est corpus laeue de bene tersum: pupilla igitur in tenebris est apta fulgere.Maiorem propositione experientia probat:capita nanque piscium,multaq; alia huiusmodi,nomi lucere conspiciuntur: minore tanquam nota ponit. Iure itaque colligit,illius passionis causam non natura oculi ignea, sed illius laeuorem existimanda esse. De secundo ait: Idcirco istam passione agitato oculo, non eo quiescente fieri,quia clim oculus agitatur, contingit id quod unu est, duo quodamodo euadere: Acsi dicat, cum oculus agitatur,&a seipso,aeprib-que sitis,quasi diuellitur& separatur, fit,Vt duo diuersa esse iudicetur, res nepe visa,& organum videns.Videt enim tunc seipsum oculus, licet non per in Cpri, formam,sed per queno splendore, suique similitudine,& quasi per refractione.Quiadsit aut tarde moueatur, aut omnind quiescat, non disiugitur, neque a proprio stitu remouetur.quissit,Vt tanqua unum quidpiam,nimirum organu tantum manens, splendore illum Vel seipsum percipere nequeat. Verum haec diligentius consideranda. Laeuia nanque in tenebris apta sunt fulgere,non tamen luce emittere).Laeue dc asperu ex secundo de ortu & interitatu lib. ni.8.inter qualitates tactiles connumerantur. Laeue aute illud dicititur quodsuperficie obtinuit, cuius Partes aequaliter& in rectitudine iacent. Asperum,cuius una pars eminet, alia aute inferior est. Lux hoc in loco & fultagor siue splendor,non differuntini si quod hic minor , illa maiore lume signi-ῖcat. Solent tamen haec nomina hunc fere in modu inter se distingui: Lux est D qualitas ipsa uti u mutas siue assiciens visum, quae quide est in corpore lucudo,non aeducta ab alio aut conseruata.Qua ratione in Sole luce ponim', per se stilicet,& a nullo alio illustrante producta. Lumen vocamus, eande qualiutate visum assiciente,a corpore id est a corpore non lucido per se, sed ab alio illustrato, participata. hinc aerem dicimus lumen habere:& Aristox. in Σ.de anima: Lumen actum esse testatur. Hoc lumen participatu, si ea ratione spectetur,qua a corpore per se lucido per linea rectam producitur,Radius appellat sin autem qua reflexe,id est ob repercussionem, puta*eculi illustrati, oritur,splendor proprie dicitur.Σ--π, id est Tenebrarum
nomen Lumini opponitur: quis sit,ut quemadmodu lumen actus sit δα ἔναν Is
inquam,quod est actu: Id enim per quod aliquid est actriactus illius
70쪽
dicitur, Vt quia vivens est actin per animam,anima viventis actus Vocatur j ita Tenebrae nil aliud sint,quam illius act' in eode si ibiecto priuatio. Aristoteles igitur docet corpora laeuia apta esse ad fulgorem emittendum,n5 item luceratque illum quide in tenebris , uia cum modica sit lux, neque actu exilibere totest,neque interdiu conspici, a multo scilicet solis lumine offuscatu.Porro amouenda est hcc ambiguitas: Omne enimcommune se led bet a visu, modiolumine & colore,percipi: Laeuox estsensile comune: ergo lamine medio & non in tenebris percipi debebit. Maior propositio elicitur ex his Aristot.verbisa.de anima, icquid cernitur, sub ratione colorati cerni,& coloratum non sine lumine spectari.Minor ex laeuoris definitione perspicitur: Cum enim sit superficies quaedam, partes in rectu M aequaliter disposita si obtinens,ad quantitatem reducetur, quae ex 2.de animae coni.6 se te co- mune vocatur.Sic vero respondexor: In superficie duo consideratur, magnitudo sue quantitas: qua ratione dicitur sensile commune:& haec vel illam litas qua afficitur.Tunc autem non dicitur magnitudo, neque ad sensili comunia,nisi fortasse ex accidenti,reuocatur:qui nimirum qualitas illa in m gnitudine reperitur. Hoc modo docet Aristot.in Categoriis,albedine latani dici,quanta est superficies cui inhaeret. quare laevor est qualitas illius supermciei,qua splendor ex teperantia dc natura illius corporis laeuis sequitur.Q dautem additur: Colorata lumen requirere, ut cerni possint: Respondeo,colo' rem esse quidem obiectum Visus praecipuu,non tamen adaequatu Plura enim videmus, quae proprie colorem non obtinent: cuiusmodi sunt sol una Aeblae,ignis,oculi quorunda piscium,aliorumq; animalium, multaque ligna p trida, xand*mque omnia corpora valde tersa & expolita,quae in fenebris tam V tum lucida,interdiu vero non lucida,sed proprio colore colorata spectantur. Visus itaque obiectu adaequatum est ipsum visite, quod ec colorem Sc lumen siue splendorem complectitur Colores ergo non sine lumine videntur, quia ex seipsissensum afficere nequeunt, nisi antea actu per spectabilia alumine teddantur.Splendor autem dc lux sunt semper actu Visilia, nisi impediantur. Oculi vero pars quς nigra dc media vocatur,laeuis apparet . oculi substantia
ex quatuor praecipuis tunicis, tribusque humoribus constat.Tunica priora , que externa πιφνηκα, hoc est adnata&adhaerens appellatur: huius interii eiu oculus quasi tenetur δί adhaerescit.huic Φxime adhaeret altera, quae quia cori nu similis est, ρα , vocatur, Vniuersu oculum cingens,&pellucida,Vt per eam cerni posset. Hac concluditur humor ab aqua aut ab ovi candido nomen habens ιρα-- a Graecis, Albugineus etiam ab A tomicis appelliatus. hic in exteriore oculi parte circa pupillam a natura situs est, ne lumen exteris D num, κρυμ λ μ humori subito occurres qui quidem praecipuum est visus in strumentum aciem visus perstringer praetereari M. λλωή, ὲ siccitate libe .raret, inquam aliquando incidere potuisset.Hunc eundem humore mox Tunica uuae nuncupata,vniuersum coprehenditiforamen quod in parte priore & media habet veluti granu uuae, Me quo acies est, qua cernimus p pilla vocatur. Ραγρι circucirca proxime succingit tunica araneoru telae pe similis αρανομήων, colore nigra.Sequitur humor vitro ibis similis,vitreusque ideo Vocatus. Copiosus is est& crassior, in quo tanquam incentro oculi stabilis & constans insistit hic durissimus est, & glacie concreta aut crystallu refert: figuram globosam quidem habet, sed qua pupillam spe ctat pressior est. ponatur autem n0n in medio vitrei, sed parte eius priore pupillae prQrsus obiectus, ut 3c commodius aqueum humore illustrare valeret,& tutior ab iniuriis externis redderetur.Ex his pater quidΑri teles per par tem nigram δί mediam intelligat partem scilicet illam tantum qua Aranea