장음표시 사용
191쪽
Francisci Vicom. Comm.1 5,& ponderis causa est quae enim falsa est,plus trahit, quam quae potabilis) &
crastitiei, quoniam tanto crassior sit, ut quae nauigia pari rerum, quae uehuntur,
pondere iere in fluminibi is demerguntur,in mari commode,& ad nauigandum apte se habeant. Quam ob causam nonnulli in fluminibus nauigijs onustis ex hac ignoratione damnum perpessi sunt. Molem autem rei alicuius admixtione cras orem esse, hoc argumento intelligitur, quod si quis aquam sale admixto ualde salsam effecerit, oua, quanquam plena, supernatabunt. Fere enim, ut lutum redditur, tanta est in mari corpulentae materiae copia. Hoc idem iaciunt, &
28 Aquam maris rei alicuius admixtione salsam esse,ex iis,quae illi accidui,corroborat, ac primum quidem ex modo,quo aqua potabilis ex caemcitiir Cuius quidem modi problematu quoque secunda sectione,aliquam fecit mentionem. Idem uero,inempe terrae & crassae partis secretione, potabilem fieri,ex eius quoquee per terras dulces & spissas, quales suiu argillae, colatione deprehendi potest: siquidem colata crasum de terreum deserit,dhil cisq; euadit, quemadmodum FS hi censuerunt,qui flumina ex mari ortu inducere tradidere, aqua illius per terrae meatus subeunte, δύ colatione salsedinem de 'onente. Alterum admixtionis argumentum ex pondere duci xur,quod aquae maris & omnino i alis,quam potabilis,inatus est: ut facile deprehendi potest, si quis dulcis & salis aquae aequalem quantitatem,seu mensurain pondera hierit: deorsum enim magis,quae salsa est,inclitiabit,& stateram trabet. Potest uero & inde colligi,quod dulces aquae ma ritiis,ut in fluminuta, ostiis licet uidere, inuehuntur, quomodo S in dulcibus eae, q iae leuiores sunt grauioribus. Ita enim flumina lacus superincant,ut Larium Abdita, Verbanum Ticinus,Benacum Mintius,Lemianum Rhodanus.Tei tium argumentum crassitiem ponit, quae in aqua maris, omnino salsa inaior est,qiuam instuminibus&potabili, ut iis, quae hic traduntur, perspitichus,& nullam requirentibus explanationem, argiumentis ostendit ur. Atque hinc causiam intelligi Intis, cur in mari,quam in fluminibus melitis innat cmus. Cur item in male demersi,plus temporis tolleremus . Fluuialis enim aqua tenuior est idcis copiosius ingredi corpus potest,& citiuus strangit lare. Corpus item,quod tu ea innatat, minus sustinere. Aqua autem maris crassior,
non ita fficile subit,&,quod in ea innatat,ob eius corpulentiam 3 crassitiem, facile sustinet. 1llud ue id est animaduertendium,quod Aristoteles crassitiei attribuit,Galenu in quarto de simpl. Gmedi c. in grauitarem referrc, nempe naues in mari plura onera, quam in fimilis deferre . Atque hanc etiam causiam esse,cur in lacu Palaestinae,ne si quidem qfrispiam se ipsum demittat,aut si homo ligatis manibus pedibusque in eum comiciatur ut Aristoteles mox commemorabit possit demergi.Non enim,quod natura leuis aqua illa sit,quod ueterum Sophistarum quidam tradidit,
ita attollere atque eleuare,sed propter grauitatem,instar luti, litae leuiora sunt,gestans.Idem uer quod A1istoteles de ovo,etiam Galenus 1 cribit. Modum enim inquit inuendum csse, mode . ratam ad siliendum conficiendi salsuginem, si otium in ea uiaeatur natare. Nam ubi etiamnum mergitur, ac nondum super salsuginis supeniciem innatat,aquo im magis esse & dulcem. Κι ωαπερ sub GuM cu πιεζόν ob εαμ πο-σ-
Quod si in Pelaestina ut quida fabulantur, eiusmodi est lacus,in quem si quis
hominem,aut iumentum ligatum iniecerit,illud stupernatet;&in aqua non mergatur,
192쪽
A gatu eorum,quae dicta sun testimonium profecto erit. Aiunt enim Iacum adeo amarum, & salsium esse, ut piscis nullus in eo oriatur, uestesque extergantur, si
quis eas madefactas excusserit. Haec autem etiam omnia, e quae dicta sunt, d claran nempe corpus aliquod,salsedinem afferre,&quod inest, terremn esse. In
Chaonia enim fons est quidam aquae falsoris,fluitque in uicinum fluuium, dul
cem quidem,sed pisces no habentem. Iam enim ab Hercule, cum vaccis ab Ery
thia abactis eo uenisset, optione ut ij qui ibi incolantur, fabulantur in tradita,
pro piscibus salem, qui ex fonte eis redditur, elegerunt. Huius enim aquae pomtionem aliquam cum excoxerunt, eam deponunt, quae refrigerata, cum humor una cum calore exhalatus fuerit, set efficitur, non densus, scd rarus ac minutus,
nivis instar, qui & caeteris facultate imbecillior est, & copiose in ieetus desectat,
ct colore non aeque candidus est Aliud autem quiddam tale in Ombricis etiam fit. Quidam enim locus est,in quo arundo,& iuncus nascuntur. Haec igitur com-B burunt, accinerem in aqua decoquunt. Cumque aliquid aquae residuum fuerit,ea refrigerata in salis copiam uertitur.
αν QSod de lacu Palaestinae,ut sabulosum,Aristotelas scribit,uerunt esse ab omnibus sere posterioribus scriptoribus proditum est. Plinius libro quinto ait,Lacum Asphaltites,qui Palaesti
nae est,nihil praeter bitumen gignere,unde&nomen accepit,nullam corpus animalium recipem, tauros camelosque fluitar indeque famam ortam,nihil in eo mergi. Id ueris libro secundo inter aquarum miracula commemorat . Strabo lacum Serbonis nominat ,& propter bitumen,
quod e medio fundo, cum bullis quasi feruentis aquae ematur, ingredientem nec innatare, nec immergi posse ait, sed attolli.Galenus etiam ut antea monuimus eiusdem lacus meminit,eius que naturam edocuit. Aqua,inquit, quae est in lacu Palaestinae incaua Syria, quem alij quidem uocant mare mortuum,alijstagnum Dituminosum,gustantibus no salla modo, sed& amara est Salem etiam habet ex sese natum,perinde amarum,primoque statim aspectu, una cum uniuerso mari,ium candidiotitum crassior apparet, salsugini merae similis,in quam si talem iniicias,ne ii quari quidem etiam possit: plurimum enimeius in se habet,ac si quis in eam se mergaricotinubiale tenuissimo uelut conspersus,undique emergere conspicitur. Quapropter etiam aqua illa, C quam caetera marina grauior est,idque tanto pondere,quanto fluviatili marina. Itaq; ne si te ipsum demittas, in profundum deserti possis,ilaattollit eleuatque aqua,non sine quia natura leuis sit, quod quidam ueterum sophistarum prostidit, sed ut censuit Aristoteles, propter gra uitatem,instar luti,quae levit ora sunt,gestans. Proinde si hominem ligatis manibus pecibusque in stagni illius aquam proieceris deorsum haud ferretur. Quin ueris sicut naues in mari onera. plura quam in Ruuiis citra summersonem portare ualent,eundem in modum in stagno mortuo multo plura, quam in mari.Tanto enim est,quae in illo est,aqua, marina grauio quanto marina, Iacustra,aut fluviatili. Inest nanque ei salis substantia, quae terrea grauisque est. Haec Galenus. In quibus,quia res in lacu illo non mergantur,ad eius grauitatem referte cum Strabo ad hilumen,quod e medio illius stando efflatur. Cum autem aqua illa salsa sit,in amara,mirandum non est,si uestes ea abstergantur,quandoquidem salsa&amara omnia abstergendi uim habent. Ob hanc ipsam causam,qubd amarasit,nullus in ea piscis oritur,& aliunde ingressus uiuit: cum praesertim bituminis, quo repleta est, natura,& qualitas animalis uitae aduersetur. Nec Pisces solumineo non sunt, sed nec planta ulla,ut in loco commemorato Galenus tradit. Nullum,inquit, in eo, que animal, que planta inesse conspicitur, imb cum duo in eum fluuij confluant longe V maximi,pisciumque copia scatentes,maxime,qui prope Iericontem fuit, quem Iordanem nominant, nullus omnino piscium fluviorum ostia excedit: ae si captos quis in lacum iniiciaticeleria ter mori conspicit,adebest omnibus,tum hominibus,tum plantis inimicum, quod exacte ama-xum est,& quod squallidum pariter&siccum, atque natura ueliit fuliginem ab exassatione re i ferens. Raanquam ne illius quidem stagni aqua exacte amara est,quippe cum nec ipse sal Et infra de eius & omnino salis omnis facultate: Omni sali,in uit,obseura quaedam astringendi uis inest,quaeas,quae condiuntur carites,constringit, densatquc,potissimum, ubi durus di minime fragilis iuerit.Talis est exactissimus fossilis id omnis,minus autem illo malinus,tum qui multis in locis, aquis lauiter arescentibus prouenit,abstergere magis, quam astringere potens. Proxima his uires habet Sodomiticus,aeque ac marinus durus . Caeterum ob admixtam amari itidi nem uim ualantius abstergentem ac digerentem,quam marinus possidet. Qua basin uerbis la- sum Palaestinae Sodomiticum appellauit a montibus circumiacentibus,quos Sodoma appellat
193쪽
De fonte Chaoniae,elim hunc Aristotelis locum Plinius legisset,eum in commentariorum sit - Ε- rum lib. 31. hunc in modum retulit. In Chaonia excoquunt aquam ex fonte,refrigerandoque lalem faciunt inertem, nec candidum. Quin Δἴ modum commemorat,quo salem in Vmbria fieri hic dicitur, quamuis a TLeophrasto accepisse se testetur. Aptid Theophrastum inqiiit inhienio arundinis & iunci cinerem de copere aqua solitos,donec exiguum superestet humoris.Corrigendiis autem locus in Plinio, ac ubi legit Imbrios,Vmbrios legendum. Erythriam legimus aut Gades esse,quae est ex Herculis columnas, aut aliam insulam ilii uicinam,in qua Geriones, quorum boues Hercules abduxerit,inhabitasse quidam existimant. De qua re Plinius lib. 1. cap. 21.
πικρὰν δῖον Quicunque autem fluviorum aut sontium fluxus salsi sunt, eos magna ex parte calidos interdum suis censendum est, tum ignis quidem principium extinctum fuisse sed tamen terram,per quam colantur,ueluti calcem aut cinerem remansisse. Sunt autem multis in locis fontes ,& fluuiorum fluxus omnis generis saporibus effecti, quorum omnium causa in ignis, quae in eis insita est, aut in gignitu facultatem est reserenda. Cum enim terra aduritur, quia magis, aut minus aduratur,omnis generis colorii saporumque species accipit. Aluminis enim
di calcis & aliarum huiusmodi facultarum plena redditur,per quas dulces aquae dum colantur, commutantur. Et aliae quidem acidae fiunt,ut in Sicania Siciliae. Illic en infit acida muria,& ea ueluti aceto ad edulia utuntur Quin& circa Lyn cum aquae acidae fons est. In Scythia uero amarus,cuius aqua fluuium,in quem
3o Quoniam non mare tanthm salsum est,sed tantes etiam aliqui ut is, qui in Chaoniae esse dictus est, nee salsi solium,sed alijs etiam saporibus affecti, nempe amari & acidi, eorum,
quemadmodum, Di maris, sit edinem, item , Nalios sapores ex terrei magis minusue adiisti a mixtione docet existere . Censendum enim esse, aquarum omnium salsarum fluxus initio calidos fuisse, sed temporis progressia, lene, qai calidas eas rcddebat, extincto, terram illam, per quam colantur,& fluit, igne illo adustam, ueluti cinerem ac calcem remanssisse. Itaque excolatione peream, & fluxu salsedinem contractam, aliosqtie sapores, prout magis minus ire terram aduri contigerit . Nec aquarum solum sapores , sed uarios etiam colores ex eiusmodi teriae admixtione ortos fuisse. Hanc igitur causain esse, cur acidae quaedam aquae inueniantur, ut in Sic nia Siciliae fons est, cuius aqua ueluti aceto ad Obsonia utuntur : item, di circa Lyncum: aliae a marae,iat in Scythia,ubi fons est adeo amarus, utflumen in quod influit, totum amatum efficiat.
Atque haec est Aristotelis de saporibus,& coloribus, quibus aquae inficiuntur, sententia. In quχ Hposteriores, tuin nostrae, tum etiam superiorum aetatum uiri, non omnino conquieueriint, alijs
etiam Praeter ignea causis allatis, quas breti iter nunc subiiciam, si tamen prius monuero, alumen ,cuius hic Aristoteles memirnit, fossilium genus esse, quod e succo acerbo oriri Agricola tradidit . Ita acerbas de astringentes aquas esse contingit, quaerer loca a minosa fluunt. tq; elim ut ignis diuerso modo terra a ciatur, uariasque accipiat facultates, ueluti sulphupis, hilaminis, aliarumque eiusmodi rerum, necesse est, ut quae pereas aqLiae colantur, cultates ill Asparticipando,aliumque atque alica acquirant saporem. Seneca quatuor de causis ait, saporem ua rium ita aquis inesse. Prima ex solo est, per quod feruntur, quam hic Aristoteles attingit, Secunda ex similitudine eius,a quo nast tur. Tertia ex spiritu, qui in aquam traffiguratus est. Quarta ex uitio, quod ispe concipiunt pcriniuriam corruptae. Quibus de causis, xit medicaminum . quoque potentiam in aquis inode, item grauem spiritum, Coremque laestiferum, gi 'ittit tem praeterea, Seleuitatem, calorem, aut uimium rigorem. Georgius Agricola primo libro ces,uis r
194쪽
A raneorum causis, his potissimum de causis aquas sibi seporem ait acquirere,itet quod miritae cum terra liasi pida, aliquantum a calore concoquantur, uel quod laembatat terram insigni aliquo Lapore praeditam, aut succum concretum, atat lapidem, aut metallum, aut quod combibant liquidum iaccum cuiuscunque tandem saporis, uel denique, quod expirationibus inficiantur. Ac primo quidem modo non paucos sapores in aquis ingigni, altero aquas acerbas fieri per loca Iuminosa permeantes, ut antea etiam monuimus, salsas per salsa, amaras per nitrosa, acres per
plena Chalcitidis, Mysios, Sotyos, & similium, ferrat ας per ferri uenas, mali saporis per loca sulsphurosia&bituminosa. Odorem autem iisdem de causis in aquaingigni. Vel enim quod lambunt terram olidam, undae sulphuratae calidae olent sulphuris uirus, uel qliba combibunt sue- cum bene a at male olentem. Raamobrem Perusinae aquae, quia cum nigro bitumine permixtae sunt,&foetent, quodammodo nigrae conspiciuntur: uel denique, quod in sextae eum terretna aliqua portione, & nonnihil coctae,&aliquandiu in cauernis retentae pati cint. Quin & colorem Marium aquarum in uariam permixtionem refert Clim enim aqua, quo pu rior est, eo magis suus ipsi color candidus sit, quo plus succis, tetrix, rametis saxorum permixta fuerit, eo magis alienueolorem in ipse inesse, ob eamque causam aquas calidas, quia magis miscentiar, caeteris plerun-B que nigriores,&minus claras esse. Nigram autem esse aquam, cum qua faccus niger permisc tur: flavam, cum quastauus, itemque alias aliorum colorum, prout succi, quibus inficiuntur, sunt coelorati, aut terrae, aut ramenta saxorum. Haec Agricola de aquarum sapore, odore & colore, ab his quae Afistoteles tradit, patum diuersa. Porro aquam ex admixtione coloratam fieri, indicio sunt, torrentes&amnes,ubi praerer modum cresccntes multum ab caserint a ripis, uel e traeas diffluentes, eluetint terras campestres Aliae igitur sunt aquae colore lactis, quas Romani albas appellauerunt, quaecreta, uel alia terra candida infectae sunt . Talis Oaxes Scythiae savius
esse dicitur. Gypsum etiam candidum, & alumen, ct sulphur, candidas aqua valiquo.modo es ciunt. Danubius seri colore est, qua parte Vindeliciam,&Noricum,& Germaniam diuidit. Aliae aquae Iuleae sunt, ut Ochra Saxoniae fluuius, ita uocatus, qubi Ochra infectus sit, luteuq; habeat colorem. Aliae sunt flauae, ut in Sueuis Acidula propὰ Gopiligam oppidum. Aliae sanguinis sunt colore, ut ad Ioppam Hebmorum urbem aqua fontis, qui mari est proximus, & in Lycia aqua Telephi fontis. Aliae uirides, ut in Cae patho monte, & in Aprutio,&aliquo mo sto Rhenas. Aliae Glaucae, ut in Thermopylis, Aliae ceruleae, ut fluuii inter Taruisium &Feliram. Aliae nigrae, ut in Germania multi fluuii,& in Saxonia maxime . Ut autem Omnis colorum gene- C ris aquae, ita&omnis saporis inueniuntur. Altera pals cat scribituro Himaerae fluminis Siciliae, uersas Aetnam fluetas, succo terrae dulci assumpto, dulcis est saporis: pinguis Liparis fluuius, uinctum enim oleo, quod ex uenis cmaenat pinguibus, conspici scribunt. Germania falsa rura
aquarum magnam copiam effundit. Amarae item multae sant, ut quae in Marmarica erumpunt,
di fontis perexigui riuulas mixtus Hi pani, qui Ponti ingens est flumen, id efficit amarum. Aelia de in Germania multae scaturiunt, imprimisque insignis Acidula iuxta qnoddam Rohemiae oppidum. Reerbam esse in Puteo Bolnicii feruntur, quae ob id uehementer astringat. Atque haec satis de aquarum coloribus atque saporibus. Illud uerb paucis docendum, quomodo terra ui ignis, saporum color simq; species omnes accipiat. Acerbam igitur fieri traditur, si aquis made-ractam, priusquam caloream multum coxerit, frigus aut constringat, quo sane modo Rubrica sibi saporem aequirit, multaeq; aliae terrae linguam astringentes: quod la terra succum acerbucombibat, iterum heri acerbam, quomodo aluminosa. Acerbae autem terrae madefactae St temperato calore concoctae humorem, qui ex aqua est, in dulcedinem transire, qui uero ex acre inpinguedinem, cuiusmodi esse solet optima quaeq; terra, quam excolimus: at ubi plus uirium c lori accesserit inuod fiat, cum occultis incendiis ui sectae tetrae conflagrant terram dulcedine deposita fieri salsam, amaram autem magis esse a calore sicco extemratam & elaboratam, quam salsam. Acrem praeterea, & aeidam plerunque exoriri ex acri, & acido succo per eam transeunte. Colores autem in terra uarij, ut caloris noc modo fieri existimantur. Primum ex alba qui eius color,ut Strabo. sensit, uidetuo nigra uadit, cum aquis madefacta exiccatur, ut inteetorijs
Malbarijs perspicere quisque potest, quae pluuiis irrigata, deinde siccitate arescentia, nigra etasieiuntur. Viridis deinde, itemque flava, non ita multum ratione dissimili officitur: quod ape te nobis indicant tegulae latericiae, lapides, & Iigna, quae etiam ipsa pluuijs perta se, rursusque
exiccata, non raro primum uiridia fiunt, deinde magis arescentia flaua, Eumore tandem consumpto nigra. Porro ex uiridi rubram,& purpuream terram fieri traditur, cum satis humoris est, qui calore concoquitur, cuius rei indicio nobis sit sol a stillici dijs subiectam. Si omnino omnis opacus locus,per quem mediocris aqua fluit: in ijs enim uiridem colore in rubrum transire, ut fanguinis animantis nuper mactatae speciem referat. Omnes autem eiusmodi colores fieri ex humoris concoctione aleae adustione maiori, aut minori. Nigram enim ex cuiusuis coloris terra e
195쪽
sci, cum humor ut ealoris uehementer aduritur, non aliterae lignum, cum ustum efficitur can- E ho. Ex alba,& ignita fieri flavam, luam,luteam, pallidam, maiore etiam ui caloris,ex flava rubram, quomodo ex auri pigmento sandaracam fieri ueti similest, non aliterac ex ochra rubricam gigni Theophrastus docet,atque ipsium experimentum. Quoniam autem de terr tum coloribus, tum saporibus,quantum ad negocium hoc attinet,satis dictum est,illud praetereundum non uidetur,ex eo quod hic traditum est,aquas salsas initio calidas filisse,tium igne extincto, ueluti cinerem & calcem terram remansisse,aperte intelligi,aquarum calidarum,quae in uarijs sunt locis,causam ignem esse, qui in locis illis accensus sit ob materiam accendi idoneam. Itaque nec
Solcm,cuius calor pet raram mollenque terram,ad eas, ut quidam putarunt, grediatur, eius c
loris causam esse. Non item uentum, quem aliss aiunt uehementius in terrae uiscera i inpulsum,de sic in illis quodammodo iii clusum calescere,& in aquas acrius inciambo item eas calefacere, nec xursus motum,propter quem uarium,& uehementem aquas saxis illisas calescere, alij sunt opinati, non tandem eam, per quam fluunt, materiam, quemadmodum alij crediderunt. Quas Omnes
sententias quod facile nobis esset refelleremus, nis,& iusto prolixiores esse uereremur, idque docte,&subtiliter ab Agricola praestitu antea fuisset. Qui etiam, eum Aristotelis de igne aquas calefaciente sententiam secutus esset, quomodo intra terram conseruetur, & an sit intra alueos Faquarum,an illis subditus, disputauit. Αἱ δὲ-εκῶειν emlai κώ πων, δερητο in λων- -ο- υδάτων in πιτνας πιε τε Iς η φυως mulβαMMO . Im δ' ὀπόσα πάλ κτ φυmν αυτοις Mνει ποιῶν ἡ
Horum autem differentiae inde sunt manifestae. Qui uero sapores, ex quibus temperamentis oriantur jeparatim alibi dictu est. De aquis igitur, di mari, quas
ob causas perpetuo continenterque sint.& quae eorum sit natura,& quemadmodum in utentur: praeterea quot eis accidat natura sua assectiones generare,& pati,max ima fere ex parte a nobis dictum est.
3t Disterentiae, inquit Alaxander, saporum,qui in aquis sentiuntur,inde, hoc est,ex temperamentorum cuiusque cognitione manifestae sunt . ae expositio satis non congruit, propterea quod temperamentorum nullam fecerat mentionem, nisi fortasse aliquid exciderit, in quo illo- arum meminerit,aut contextus ita legi debeat,α eo ἐκπι ων γίνονται αυρι ευν. ἄρητα δὲ περὶ-των Ad est, Horum autem differentiae inde manifeltae sunt, si sciatur, qui sapores, ex quibus temperamentis oriantur , dicti im fierE de eis est. Quδdsico textum, ut legitur,retineamus, potest fortasse hoc modo exponi,ut dicamus,differentias saporum,quae fiant in aquis,inde,hoc est, ex illis, quae sunt commemoratae, manifestas esse. Aut etiam ἐκαθεν αντι του εκω scriptum est,ut sit sensus,saporum differentias, quae in aquis comemoratis sunt, illic,hoc est,in locis illis esse conspicuas. aod autem ait, separatim traditum esse,qui sapores ex quibus temperamentis oriatur,separatum tibi um,in quo de saporibus disseruerit, qui nunc non extet,intelligere e reditur. Nam in libris de anima,&de sensu,pauca admodum de re hac traduntur . Exposuimus autem nos antea, ex qua temperatione uari, sapores in aquis gignerentur. De saporib us uerb in uniuersum agere, & temperationes, a quibus oriuntur, eXplicare, alterius est instituti. Quod uerb attinet ad epilogum, explicatum est, fluminum aquam perennem esse, etsi Iocis mutetur,propter hyemem illam magnam,quae certis temporibus euenit,ob quam terrae Eu meetantur, & perpetuam materiam sontibus ac fluminibus suppeditant, praeter aquam, quae in tra montes ex aere refrigerato, &densato generatur. Praeterea traditum est, mare, quemadmo- Hdum,de uniuersum,cuius pars non exigua est,sempiternum esse, quanquam, quomodo,&stumina,l cum mutet. Idem autem numero semper non esse, sed sola specie, salsumque saporem ab exhalatione calida,& sicca, quae a terris ex stirpium alimento remanens exhalatur,& stiritim subi ta,una cum p ruta descendit. Rursus e licatum est, aquas a terris, per quas transeunt, magis
minus ue adustis uariasque ficultates habentibus,uario modo affici, uariosque sapores, & cal res, & omnino iii res, quibus aliquid essiciant, accipere. De quibus omnibus, & non solum ueClympiodorus ait de aquarum affectionibus, eum non omnino exquisite,&plene ei uideretur
196쪽
De uentis autem dicamus eo sumpto principio,quod iam a nobis antea statutum est. Duae enim, ut diximus, exhalationis sunt species, una humida, altera acca: ac illa quidem uapor dicitur, haec uero genere quidem nomine vacat, sed eo, quod ex parte est, utentes, eam ut fumum uniuersim necesse est nominare. Nec ueris humida absque sicca est, nec sicca absque humida, sed omnia haec ex B eo quod excedit dicuntur. Cum igitur Sol in orbem feratur,& cum quidem propius accedit, calore humidum attollat, cum uero logius recedit, uapor sublatus rursus in aquam ex refrigeratione concrescat, tum hyeme magis aquae gignuntur,tum nocte magis,quam die, quanquam non uidetur, quod res nocturnae magis,quam diurnae lateant. Aqua autem descendens in terram uniuersia Aistribuitur. In est uero & in terra multus ignis,multusq; calo ac Sol, non eum sollim huniorem, qui insuperficie terrae est,trahit, sed terram quoq; calefaciendo exiccat
Clim autem duplex sit ut dictum est exhalatio,una,quae uaporis plena est, altera fumida, utranque fieri necesse est.
31 Tractationem de uentis in primo libro inchoatam,& ob disputationem de mari & fluminibus intermissam, repetit. In qua tractatione hac uia ingreditur. Ea, quae Omnibus uentis communia sunt, primum exponit, tum quae propria cuique, utriquemadmoduni multis in locis praecepit,ex communibus ad ea,quae cuique singalorum propria sunt, progrediatur. Communia ue tis sunt,materia,e qua constant, causaessiciens, motus,locus, & tempus. Quorum omnium ma- si teriam primum persequitur, multum operae in ea constituenda consumens, ut quae non ita omnibus constaret,& quam alii ponerent,ipse non probaret. Quoniam autem statuit, uentorum m teriam exhalationem calidam & siccam esse,aliis aerem esse credentibus,de exhalatione agit,idq;
ueluti principium, quod in primo libro explicatum est,ponit,duas este exhalatione unam humidam,altera i siccam: quae Solis calore,&eo etiam,qiu ignis est, in terra conclusi, in sublime tollantur,non quidem inter se disiunctae, sed perpetuo connexae,nomen ex ea accipientes,cuius plurimum ad est: ac humidam quidem uaporem dici, Graeceis δα siccam uero genere nomine uae care, sed partis nomen accipere,&fumum ueluti nuncupari. Acquemadmotum Solis accessi1 humida attollitur, ita recessiu& absentia eandem refrigeratam, & in aquam rursus frigore coactam in terrum descendere: &ob eam causam hyeme magis, quam aestate pluviam fieri, &nocte magis, quam die, quod utroque Eoc tempore Sol longius absit. Quanquam, quod res nocturnae magis, quam diurnae lateant,id non ita uideatur. Haec Aristoteles de duplici exbalatione, quae magna ex parte in priori libro fuerunt explicata. Sed quaesierit aliquis, quo na modo duplex naec exhalatio una semper attollatur, nec humida unquam absque sicca sit, nee sieca absque humida Ex uastis enim aquis 3t immensis humida tantum euelai uidetur, quemadmodum & sicca sola ex terra arida, & nullo pacto humecta: sed nec explicauit Aristoteles, quo nam pacto siccaui Solis, aut ignei caloris ascendat. An siccam exhalationem ex terra ascendere docuit,cum aquam descedentem in terram, effundi atque distribui, multumque ignis ac caloris in ipse terra inesse, utq; Solis eam exiccari tradidit λ Ita enim humecta terra fumidam aspirationem emittit, quae alioqui omnino arida non emitteret, quomodo de fumus ex lignis uiridibus atque humectis ualentior&copiosior redditur, quam exsiccis. Vnde etiam Iiqiaet, utran ue aspirationem simul coniunctam a terra ascendere. Ex uastis autem & potabilibus aquis una cum Eumida, quae copiosa attollitur, parum siccae efferri dici potest, quae aut ex terra adiacente, aut ex ripis illarum, aut ex ipsis omnino aquae, quae simplices Si purae omni ex parte non sunt, reddatur. Mare uero, quoniam multum terret admixtum habet, muItam eius generis reddere potest aspirationem. Quod
si simplices interdum, & inter se disiunctae aspirationes eiusmodi ex aqua & terra quod uix tieri
197쪽
Potest etioeentur, illae tamen in aere affatim permiscentur. Ex hac aspirationum 'coniunctione psalmaris caiisamon fit ratacst, quod uidelicet sicca cum humida rursiis in illud descendat. Ex eadem talo ura & tonitrua licrios heiade 11tur. Porro id, quod sumptum est ignis S caloris multum in terra inesse, ex multis facile perspicitur. Prim im ex aquis calidis, rebusq; iis fossilibus, quae calore generantur. Deinde ex eo, quod Sol perpetuo terras calefacit, quae excalfactae, calorem prEdciri ita te retinent. Est etiam terra igni affinis, quippe quae siccitate cum illo conueniat. Q ita ira ob causam in ignem fuci id uertitur, solo frigore in calorem commutato. Quin & tot pigiae et errana stentes, multum caloris in ea litem euidenter declarant. Vt interim mittamus munta loca, e quibus ignis in aecem, aut perpetu5,aiit certis temporibus redditur, ut in Vesuuio, I iisq; montibus. Recte igitur Aris Soteles, multum ignis te caloris, cuius ui exhalationes ab ea reddantur, in terra ait incise . Utrum autem eius potius emcientia ac Solis ascendant, controue sum est. Aristoteles in solem potius refert,non ulli alij in ignem illum intra terram conclusum, coargumento, ludd temporibus etiam hybernis, cum Sol longius abest, terra halitus reddit,& enivibus etiam uenti oriantur,& ex fluuiis 3 lacubus sole aquam non calefaciente. Itaq; Aristotelem hoc nomine Agricola reprehendit. Sed non animaduertit, eam causam uti Aristotele m gis afferri, quae magis uni hier a est, & omnibus temporibus & locis halitus magis attollit Ignem Fautem in terrae partibus omnibus, e quibus halitus mittuntur, non ita inesse, quamuis in multis insit 1 ex quo etiam ab Aristotele praeteritus non est. Porro Solem ossicientem magis causim esse eo intelligitur, qud diei ra, quae pluviam exceperit, si Sole non incalescat, halitus non mittet .Halitum autem calidum Ze siccum, ex aquaru fundo ui caloris interioris sursum euolare, ut ille ait, non adeo fortasse concedi potest: siquidem ui aquei frigoris extingueretur. Itaque uetui, qui illi e spirant,materiam aliunde acceperunt.
Harum uero exhalatio ea, quae maiorem humoris copiam obtinet aquae plu- Guiae, ut antea diximus, principium est: sicca autem uentor vin omnium primcipium & natura. Haec autem necessario hoc modo accidere, ex ipsis quoque
est ectis perspicuum est. Nam & exhalationem diuersana esse necesse est, & S lem, ac eum , qui in terra inest, calorem, haec efficere, non solii in possibile est, sed necessarium . moniam autem utriusque diuersa est species, perspicuum
est inter se differre, nec eandem uenti&aqua pluuia esse naturam, Ut nonnulli aiunt: cundem enim aerem, cum mouetur, uendum esse, cum rursu Sconcre scit, aquam.
33 JIuplici constituta ex balatione,&utriusque natura explicata, & quemadmodum altera auteri semper admixta sit, nec inter se disiungantur, docet, eam, quae ab humore, qui in illa excedie, Et ni id a dicitur, pluviae esse principium atque originem, quae autem sicca, uentorum, haecq; duo ex hae duplici exhalatione necessarib effici, diuersam habentia naturam, ipsis quoci ueefiactis deia clarari: quandoquidem exhalationes eiu sisnodi inter se differre necesse est, easque a Solo,& ab eo aqui in terrain et calore,attolli, non pos sibile tantum, sed necessarium. Itaque cum utriusque ex Analationis diuersa si nativa, perspicutim esse, uentum quoque ac pluviam, quae ab illis oriuntur, intest se differre, nec catadem utriusque es enatiuam, quemadmodum quidam putauerunt, utrunque de ae s natura, seu uerius aerem esse rati, uentum quidem,s moueatur, aquam uerb, seu pi
uiam, si ruti, sed si stat,& cogatur: quam opinionem Hippocrates, ut in ptiore libro monuimus, de in libro eius de statibus legitur,& Olympiodorus etiam testatur, habuit. Quanquam in secuniado de uiduis ratione ait, uentos omnes spirare a nive, glacie, gelu tu hementi,&fluminibus,ct stagnis, terraque humeetii direfrigerata. Theophrastus etiam aperte scribit, aeris motionemve tum esse: quanquam ab exhalatione ortum habere, atque ab ea aerem mouerissimul tradit. Plutarchus, 3 liber de historia millosophie a Galeno attributus, aiunt Anaxi in andriam existima , fluxum aeris uentu esse, cuius aeris subtilissimas, niaximeq; humidas partes Sol iam absumpserite
198쪽
Stoicos uero uentum omnem fluentis aeris impetum esse arbitrari, qui uarias appellationes pro locorum uarietate sortiatur. Sed horum, & aliorum omnium, qai hanc sentcntiam secuti sunt, errorem, cum in priore libro aperuit, tum paulo post etiam aperiet. Fuerunt uero qui ex humida aquarum aspiratione uentos nasci putauerunt, posteaquam Sol eam exusserit. Cuius iente tiadi fuit Metrodorus Chius. Cum quo hi Stoici uidentur sentire, qui authore M. Tulliis uolite riint, eos terrae halitus, qui frigidi sunt, cum fluere coeperint , esse uentos. Halitus enim frigidos eos esse intellexerunt, quos Aristoteles calidos& humidos,& interdum etiam frigido; nominat, ex quibus pluviam nunc ait generari. A tque horum sententia similis est medicorum opinioni, dicentium, ex pituita flatus oriri, cum uide Iicet ea di luta in uaponem convortitur. Sed Metrodorus a uero abest, partim quod, nisii in calidis regionibus& temporibus, in quibus Sol aquosas expirationes potest exurere, uentus non fieret, partim quod, quae ita a Sole exuruntur, & absumuntur, in aerem uertuntur, qui aentus esse non potest, aut certe pluuice generandae materiam supreditare.
ςcur αἱ ο ἀὴρ, υχος Uς Aer quidem,ut in anterioribus diximus ex his oritur. Vapor enim humidus est & frigidus. Nam, ueluti humidum, facile terminatur: quod uero aqueus Isi suapte natura frigidus est, ueluti aqua non ex calfacta. Fumus autem calidus est,
siccus . Aer igitur ueluti es symbolis humidus & calidus constituitur.
3 Antequam eorum qui aerem,quanquam aliter & aliter affectum & uentum, & plia uia inesse uoluerunt, sententiam refellat, docet eum cum utroque aliquid quidem assini ratis habere, quandoquidem ex utraque exhalatione oritur, quarum una pluuiae, altera uenti materia est, noli tamen propterea illaesisse, quae posterior pars in uerbis deest, aut quia concise Aristoteles locu tus sit,aat quod seriptoriim incuria exciderit : alioqui facile non est, ea, quae nunc de aere dicatur, ad hunc de uentis locum accommodare, nec ullus interpretum ca recte exposuit. Illud uero deesse, nempe aerem nec uentum esse, nec pituitam, illumque praesertim, inde etiam colligitur, C quod statim subiiciet Etenim abiliri is est J quibus in uerbis ratio a Feretur, probans aerem, climouetur, uentum non est e. Inquit autem in anterioribus dictam esse, aerem ex duplici e&batatione constare, quem locum ad libros de ortu& interitu Alexander refert. Sed in illis aerem quidem humidum & ealidum esse dixit, itemq; unum e Iementum ex duobus oriri, singulis ex quoque illorum qualitatibus ueluti symbolis acceptis, ex duplici amem exhalatione gigni in eis nulli bi tradidit. inare probabilius est,primum huius operis librum intellexisse, in cuius initio, cem elementorum inter se ordo S situs doceretur, dictum est, eius, quod a nobis nuncupatur
aer, partem eam, quae terrae proxima est, quia uaporibus referta sit,& aspirationem rerra: habeat, calidam&humidam esse. Quo in Ioco perspicuum est, aeris calorem & humorem, ad uaporem & exhalationem terrae referri: quod perinde est,ae si dixissEt, aerem ex utraque exhalatione, humida& sicca constitui: quemadmodum nunc docet. Sed quaestio cli de uapore, quam caeteri quoque interpretes attuleruat,quonam modo frigidus hoc in loco statuatur,qui in priosi libro calidus positus est. An uel o, quemadmodum in priori libro dictum est, uapor itim frigidus, tu in calidus dici potest Θ Frigidus quidem subiectb & materia, uel, at hic dicitur, suapte natura, quo D in iam aqueus est,& ex aqua ascendit: calidus uero, quod ut caloris ascendat, qui nisi calefierct, scendere non posset. Sed tum quaestio de exhalatione scca SI calida existit, quae, quoniam exterra emittitur, frigida suapte natura, ut terra, hoc modo diceretur,quae tamen perpetuo calida dicitur. An haec quoque frigida, non secus ac quae humida est, suapte natura dici potest, ob eamq; causam refrigerari interdam in progressu concedetur ρ Calida tamen plurimum dicitur, quoniam calorem diutius retinet,nec tam facile potest refrigerari, utpote ad ignis natur1 propius accedens: quod autem dicitur, uaporem ueluti huini dum facile terminari, ex his, quae in se cudo de ortu & interitu de hiimido dicta sunt,& in quarto etiam huius operis dicentur, facile potest intelligi: si quidem traditum est, humidum esse, uod alieno termino facile terminatur, quemadmodum secum,quod difficile, cum hoc facile suo, illud difficile terminetur: quod, quemadmodum uerum sit, illis in locis explicatum est.
199쪽
Etenim absurdum est eum aerem, qui cuique est circunfula S, cum mouetur, flatum heri.& unde uis casu agitatus fuerit, uentum existere: non autem cense re quemadmodum amnes, non quomodocunque fluente aqua, etiam si multa
sit, existula sed ea, quar fluit, fontana sit necesse est te etiam in uentis rem habere. Magna enim aliqua aeris copia nec principium, nec sontem habens, ingenti aliquo casu potest moueri. Porrb ea, quae dicta sunt, rerum euentis comproban Ftur. Quia enim continenter quidem, sed tamen magis & minus, amplior lite &minor exhalationis copia gignitur, nubes se imper acti iri tus singulis tempestatibus, ut natura comparatum est, oriuntur. Quod autem interdum qui clem ea,
quae uaporis plus habet, interdum sicca & fumidae mulεi plicata gignatur, pluui j&humedii anni aliquando redduntur, aliquando flatuosi es sicci .
33 Particula; id est, etenim, indicat id, quod dicitur, redditionem cauis esse, quod es se non
potes , t 1isi aerem qui molietui, uentu messie proximὐ fuerit negatum. Illii detenim est, cuius nuccausa affertur. Ideo in uerborum superi Ortim expiariatione monuimus, aut locum concise scriptum csse, aut scriptorum incurii mancum S meridos um. Docet igitur, aerem, qui mouetur, lentam non esse : absurdirmeni inesse existimare, cum, qui unichiique circunninditur, aerem, si moueatur, uentum esse, uentumque existere ex quocunque ueris motu, undecunque tandem ille moueatur, nec putare, non aliter rem habere in itentis, atque in fluminibus, quae non ex
quacunque aquae multitudine, nec quomodocunque fluente, existimi, sed ex fontana. Nihil enim impedire, quominus magna aliqua aeris copia magno aliquo casu moueatur, ubi tamen nullus uentus existit: quippe qui existere non solet , nisi ex fonte atque principio. Hac ratione, Gquae euidens est, & perspicua, uentum aerem agitatum non esse demonstratur. Qu is uerbignorat, pos eae rem multis de causis commoueri, cum nullus tamen spiret uentus, etiam si similitudine quadam, acrem sabellis commotum uentum dicamus 3 Sonitibus magnis, tu campanarum S oombardarum, id crisae mirum in modum agitatur, nullo uento spirante. I uinis etiam aer mouetur, tum ignium ui, uelisti ilibe aliqua aut eius parte conflagrante, Pi aeterea &aquarum decidentium impetu ut in cataractis cernitur, nec tamen horum motuum ullus, ue tus proprie dicitur. Quin & coeli coia uersione aer rapitur, S mouetur: quam motionem ne Ino uentum esse dixerit, cum concitatior quidam aeris sit motus uentis spirantibus, ac praeeterea illa in imam solum sit partem, cum uenti undique spirent, & omnem in locum . Sed Seneca, qui hane sententiam sequitor, S uentum acrem agitatam esse arbitratur, non quomodocunque agitatum aerem uentum ait, sed ex se, aut a Sole. Habere enim acrem naturalem uim moliendisse, nec aliunde concipere, sed inesse illi, ut aliarum rerum, ita huius potentiam . nec no bis uires datas esse, quibus nos moueamus, aera autem inertem S inagitabilem relictum esse. Cii Higitur a tir talem itim habear, modb spissare se, mod5 expandered pingare. Itaque inter aerem &uentum hoc inter ese, quod inter lacum & flumen. Quin ed ipsum per se Solem causam uenticia se, cum aerem rigentem fundit, & ex den 1 o coactoque explicat. Uersi in haec concinne qui dem, & compte, non tamen uere dicuntur, quippe cuin auran in aliis non sit, ut Stoici putabant, motionem liue aliam naturalem nullam habeat, nisi eam, qua ut lauis, aut grauis, aut cc te medium locum inter leuiati grauia obtinens, mouetur. A Sole autem expanditur quidem aer& rare fit, sed nullo uento cxcitato, alioqui aut Sole calidissimo , ut media aestate, atque in meridie uentos maiores existere oporteret, qui tamen, aut nulli, aut teries excitamur, aut in locis, ad quae uis& calor Solis non pertingit, nulli uenti existerent : quod perspicue talium cst.
Non igitur uentus aer est agitatus aut ex se, aut a Sole. Astrologi nonnulli, aerem quidem a gitatum, uentum es ea tutat, sed cum dispari stellarum errantium ictu agitari, tumque uentorum portas, ut aiunt, aperiri, clim Iupiter Solem, Lunam, Mercuriumq;,aiu cun dc in Mercurium Mars, diametra radiatione respexerit, uel ei quadrata fuerit coniunctus, uel ubi uterque in
200쪽
A in signis aereis suerit,ut in Gena inis,&Libra: aut cum I tina,& Iupiter in A riete do Scorpione pariter luci int collocati,deinde Luna cum Mercurio conitingitur.bed perspicuum es ,ouam uam errarritum ivderium configur:itiones uarias 3c aspectus ad excitandos uentos concel. Urora iii Ξ,nCntamen nec tiario Sci,ut illorum Dateria iit aer,imd uerb i Ilorum ut aut exhalationum illis L nerandis attolli,aut C im,ciuae sit blata est, commoueri, cum qua aer una agitatur. Nec alitur de eo dici debot, quod praeter caetera de uentorum ortu r fert minius, assiduo mundi inciria, re contrari uin tyderum occursii illos nasci. Nec enim, si ita nascantiit, aerem propterea eorum maletriam esse statuendiam est, quandoquidem exhalatio potius esse debeat, qtrae ces illo contrario incit i in diuersas partes feratur, quod aerii esset, oporteret, qu cmadmodum cce uim perpetuo ad ortum cornuertitur,& errandium orbes contra seiunia ac nunquam aer deest, ita perpetuo uenins excitari: quod tamen non fit. In eandem etiam partem uerati omnes spirarent, nempe ad occasum. si ex illo motu nascerentur. Nullo igitur modo aer agitatus, uentus et , Quanquam ne rari nota potest,quin exhalatione, luae illius es materia,concitata,aer una rapiatur,dc moueatur: unde tiam uentos frigidos sentimus,cum exhalatio calida fi t.Nunc autem uentorum principi ad materia atq; origo traditur: quae si aer non sit, nec illo agitato uentris nascitur,mtilam nitimis oritur, o elim multa corpuscula indiuidua strictum inane, ut ait Democritus, compleuelint. Sed ad Ari stotelem reuertamur qui rerum citentu,& bis quae singulis annis, singulis it anni tuentis plar tuis accidunt, uentum ex sicca exhalatione, plimiam, ex hurnida ortu eandem uenti de pluuiae naturam ese,comprobare instituit Ac primit m quidem dc ex quibus pluuia Ocitur,ac uentorum suis ter)aporibus,ut qataque apta susὶt, Ortum mcic. DP Q re, quod continens exhalatio ascendat, i tranquam interdum malo interduin minCr tin.2 vita a scenderet,nec uenti ulli spirarent, nec pluuia descenderet Tum stibiicit, annos interduna hians dos este,& pluuia abundantes, qualis iuperior furi, cuius uer& aestas uix quatitor ccm triaua os
dies siccos habuero interdum sicco & fatuosos, cuiusmodi pLesens est) non Obrnisi quod aspirationis humidae maior copia interdum ascendat, quo tempore anni huini di efficiis tur: aliquando siccae,quod annos squalidos S flatiiosos reddit.Astrologi ad sydcriana Omananiatium uim&aspectum omnia reserunt.Sed nihil id ob istat,quandoquid mi*deribus exhalatione
attolli antea necesse est,aut certe eam in pluviam cogi,aut iri uentos commoueri.
Interdum quidem euenit,ut siccitates & imbres mi alti simul , & per magnum
cotinentemo regionis tractum existant, interdum per partes. Saepe enim regio qhiae circumquaq; adiacet,tempestiuos,aut etiam plures recipit imbres. cuius t Lmen partem aliquam siccitas occupat: quandoq; uero contrarium euenit Cli 7 ta in orbem regio,aut modicis aquis utitur,aut potius squalet unain aliqcii eius partem aquae immensam copiam accipere. Cuius rei causa est. quod eandem a fectionem magna ex parte regionem, longe lateq; pertradere uerisimile est propterea quod uicina loca consimilem ad Solem situm obtineant. nisi caui i proprium differens habuerint. Atqui interdum hac in parte sicca exhalario multa ascendit,in alia uero uaporosa,interdum contrario modo. Quin Je illud huius rei causa est,quod utraq; exhalatio, in ej, quae cohaerentis est regionis, incidat. Veluti sicca quidem propria in regione fluit, humida uero in finitimam. aut ei i