장음표시 사용
161쪽
πον cui γ' η ν. His autem ita constitutis, fieri non potest,ut maris ulli sint sontes clim in neutro horum generum esse possit. Nam nec fluxile est, nec manu fabricatum, quo prum tamen alterum sontanis omnibus conuenit. Tantam uero aquae copia, quae . sontana sit, sponte stantem nullam videmus. Praeterea cha multa sint maria, quae inter se nullo in loco commiscentur,quorum rubrum quidem,cu eo mari, quod cxtra est columnas, parum uidetur communicare: Hyrcanum uero,&Caspium
ab illo etiam separata,& in orbem habitata, lites profecto, si quo in loco hab
rentur non ignoraremus. 3 Aquarum diuisione tradita fieri non posse, uti illi maris snt fontes, demonstrat. Cumque
fontanae aquae duplex genus posuerit, stantem de profuentem, neutro horum genere contineri docet, quandoquidem nec fluxile mare est, nec 1 aratrii fabricatum,quales esse solent aquae iri nae stantes, ut antea traditum est. Cum autem aquae nonnullis scaturientes nulla arte arit homi num opera adhibita, sed sponte manentes ti stantes inueniantur, in illarum numero mare poni non debere, commoneiacit, quippe clinii inmensem sit,& uastissimum, tantaq; aquae multitu
do, quae fontana sit, sponte manens nalla alia conspiciatur, ut id, ne de mari quidem, sit existi mandum. Praesertim, quod si fontana aqua esset, ita in illam immensitatem ex scaturigine & fon Glibas eoilecta, debuitient eius fontes &scaturigines conspicue esse, nec latere, cum tamennui . Ias tales conspiciantur ea maria Labere, quae nulla inter sie commixtione coniuncta sunt, quale est rubrum & Hyrcanum: quorum quidem illud ab Oceano fere disiunctum es , parun q; cum eo communicat,alterum uerbpi orsus ab illo dissitum est,in orbemq; etiam habitatur, ut incolas fontes eiusmodi, si aliqui fuissent, non latuissent. Hyrcanum autem & Caspium, liuersa ma ria statuit,ciim unum 3c idem sit diuersis nominibus,diuersis in locis nuncupatum . Mare itici etiarubrum cum Oceano, qui extra columnas est, parum ait communicare,cum tamen satis amplus
sit sinus, qui aditu satis lato intra terras sese infinitat. Sed Aristoteli ut in primo libro de suae te
pestatis Geographis monui condonandum, cuius temporibus iacc terra, nec mare plane erant perlustrata. His uerb interpretibus,qui temporibus nosti isti ripserunt, non condonandum,qui ea tempestate,qua omnes orbis partes perfecte cognitae erant,in eundem errorem lapsi sunt. Recte autem Aristoteles Hyrcanum per se mare,& cum Oceano non communicans statuit,quippe cum& tale esse ab his,qm aetate nostra terram lustrartuit, ac descripserunt, tradatur: quanquan
Plini us, Dionysius,& Strabo e mari Scythico erumpere in quiant. Vnde Strabo Patroclem nobilem scriptorem in ea fuisse sententia scribit,iit ex India ad Hyrcanos nauigari posse crediderit. νε Potest uer5,& quod duo maria esse ab Aristotele hic tiaditur,defendi: iit dicamus Hyrcanum &Caspiuin duo maria dicta esse, quomodo Ionicum & Tyrrhenum duo dicuntur, separataq; esse, non inter se, sed ab Oceano.
162쪽
Fluere autem mare in angustiis uidetur, sicuti ob ambientem terram ex ua sto pelago in paria um colligitur, propterea quod ultro citro es pius libretur . Hoc hiero in uasto mari perspicuum non est. At si obterrae angui fias arcto contineatur loco, libramentum, quod in mari exiguum est, magnum illic uideatur necesse est. Id autem, quod intra Herculis columnas contini tur, totum terrae concauitate, & fluminum multitudine fluit. Nam Maemiis in Pontum . hic in Aegeum fluit. Quae uero extra haec maria sunt, hoc minus perspicue faciunt. Illis autem & propter fluminum multitudinem hoc euenit plura enim flumina in Euxinum &Maeotidem in lusit, quam in locum eius multiplicem & propter B modica altitudinem: mare nanque profundius subinde cernitur . Ac Maeotidae quidem Potus hoc uero Aegeu, Aegeo Siculu , &omni u pro indissima Sardu& Tyrrhenum. Quae autem extra columnas sunt modice quidem ob lutum pro funda sunt: sed flatibus uacan quasi mare in cauo locatum sit.
a Non ideo maere fluxilem aqirum este, quia fluxus quidam quibusdam in locis lineo conspiciatur , admonet , causamque eius fluxus patefacit. Duplicem autem ipsius maris fluxum ponit, unum, qui inari gustiis ac fretis cernitur, adierum quo ex Septentrione ad Austrum uniuersim maria defluunt. Prioris causam in libramentum maris refert, quod in amplo quidemina ri exiguum, in angustiis & fretis magnum necessariis conspicitur, littoribus propinquis, ut trocitroq; mare, quod mole sua nunqtiari, plane conquiescit, impellentibus. Posterioris fluxus causae duae afferuntur , terrae septentrionalis altitudo,&fluminum multitudo, quae in maria illa septentrionalia,ut est Maeotis, & Pontus Euxinus, infimini. d ad maris libramentum attinui, quidam in eo, ut in aliis compluribus locis, intelligendo insigniter hallucinatus est, quippe qui patavit, quemcunque Raxuin, illui sese, seu quo maria omnia e Septentrione ad Austrum genera- D tim fluunt, seu quo speciatim particularibus de causis. Non est autem talis fluxus, Led motus ille, quo mare ctiam placidissimum agitatur: nec enim unquam stat mare, quemadmodum nec aer, quanquam tranquillus. Sed stare dicuntur, quod non semper iii hanc aut illam parte influant. Ac libramentum quidem, is motus dicitur, quod maris moles immensa aequaliter uti iii que pendens, non magis in partem unam, quam in aliam, ut in libra cuenit, inclinet, sed eum in unam moueri incipit, ponderis aeqitalitate retra ictum, in alteram statim partem reuertitur,atque ita perpetuo alternatim. Quae maris agitatio, in locis apertis, & in alto, cui dens non est, fluxuq; non facit , sed est quaedam ueluti succussio: in angustiis uero cernitur, tum ob litorum immobilitatem, tum ob aquae paucitatem, litoribus, quae in angustum ex uastitate contrahuntur, motum adiuuantibus. vie mihi uidetur libratio maris intelligenda esse, ad quam & fluxus a Septentrionibus ad Meridiem, seu ex inomati in aliud, quem Aristoteles hic attingit,& praeterea fluxus ti refluxus, seu aestus reciprocus, qui& in Oceano & ita aliis et iii maribus cernitur, nihil per tineat. De quo aestu, quanquam maximo&euidentissimo, &praeterea de motu, quo abomi ad occasum fluere a nautis obieruatum est, nec hic, nec alibi, in his, quae extat monumentis Nam liber de proprietatibus elementorum, in quo de eo disseritur, Aristoteli ascriptus, eius non est aliquid Aristoeteles meminit. Quod certe de aestu maxime mirandum uidetur, praesertim cuin inproblematibus multa problemata de mali propositi erit, atque dis luerit, quorum nulli id ,. quod est de aestu, cognitionis pulchritudine cedere uidetur. Nisi, ut multa alia ad terrae& maris situm & conditionem spectantia, ipsus Aristotelis tempore nondum obsernatus hic aestus iis set,nec ad illius cognitionem latis perductus. Quanquam hoc difficile creditu est, cum prae se tim Plutare lius eius de hoc aestu sentetiam in tertio de Placitis commemoret: proditumq; et i imsit ut Caeliuς testatur huius de aestu maris problematis taedio ipsum Aristotelem aliqua do ni isse confectum: unde scilicet illa per d creta horarum spatia recipcocatio, 3e illa quide ua, iis in locis uaria, quippe cum alicubi quatuor Eoris fluat, octo 1 e fluat, tit de mari iuxta Aethiopicti, quod Ginc gliae uocatur, AIOysius Cadanaustus me moliar prodidit, in caeteris Io eis senis ac lenis sua t& refluat, alibi quidem ilia eis, ut in Oceano occidentali, Britannico uidelicet, & adiacentibus . Alibi minus, ut in sinu Aditati cotin aliis parum admo citi, ut ii ix deprchendatur, Lit in Ligustico& Tyrrheno. Quae etia uarietas in uariis Luirat ad Sole alpectibiis maesimae depreheditur, siquid
163쪽
n pleti iuniis& noui lautiis aestius est maximus, in quadratis minor. Cum igitur Aristoteles de
hoc maris est si , seu cognitus illi fuerit, causasq; eius inuestigauerit, se ii quod cognitus nondum cstet, non inires igauerit, nihil, quod extet, monimentis mandarit, ne nos quidem, qui illum in terpretari tantum instituimus, in eius caussis inuestigandis,& explicandis multum in siilemus, pauca duntaxat, quae de eo praesertim afferri solent,in progressu commemorabimus, diligentiori eius causarum perscrutatione in alium Iocum seruata. Ea tamen,quae' ad:iliu in fluxum, quo ESeptentrione ad Austriam maria fluunt, in his uerbis & proximis, quae sequuntur, tradita pertianent, priore loco explicabimus. Ac de fluminum quidem in Paludem Maeotidem & Pontum in silentium multitudine, quae una est fluxus eius causa, nihil dicetur, quando in priori libro innii mera flumina sese,in duo baec loca exonerare, ob camque causiam Maeotide ni fere adaggeratam esse, suturamque tandem, ut tota exiccetur, quod idem & Ponto Polybij sententiae uenm fruni sit, traditum et quin &Bosphori utriusque angustias, non aliam caulam habuisse, quam ii minum nunquam non adaggerantium influxum. Itaque mirum non est, cum Maeotis re Pontus m eridiem uersus exitum habeant, illa quidem in Pontum,hic in Aegeuin,fluminum illorum perpetuo influxu, Maeotidem in Pontum, & hunc in Aegeum perpetuo fluete. Q fit, ut δα eum
quoque mare,in ea, quae consequuntur, fluat, eoque modo maria a Septentrionibus ad irae: idiem moueantur, altitudine praesertim Septentrionalis partis, & concauitate meridionalis adiuuan te, quae altera fluxus est causa. Altitudinem autem &concauitatem te , non marium dico. Maxia enim e contrario,qno septentrionalia magis sunt, eo minus profunda habentur, aqua ipsa incauum&decliuem locum natura suadelabente. Quamobrem Maeotis, cum in loco alii ori qua Pontus, Si hic quam Aegeum mare posita sint,illa quidem Ponto,hic uerb Aegeo aquae profunditate & altitudine cedit, quemadmodum Aegeum Siculo, Siculum Sardo A Tyrtheno, quae omnium altissimae maria esse Aristoteles tradit. At uerb Oceanum, qui extra columnas expanditur, modice esse profundum, ut ex litto, qui in eo est, comprobatur: flatibus item uacare, quia in cauo sit positus. Quae enim caua sunt & humilia loca, uentis re vera, ut alta &excelsa, non patent. Sed cum in cauo Oceanus sire, non ita fluit, ut quae maria in excelso locosta sunt Sed quae serit meritb aliquis, si terra rotunda sit, quonam modo septentrionalem locum altiorem meri dionali statuam iis, quae item causa, cur Oceanus extra columnas expansus, magis quam alia maria in cauo positus siti ac, si positus est, cur non reliquis maribus profundius : siquidem aqua alcauum natura sua delabitur. Rursus, quae maior profunditas maris esse existimetur. Ac, ut ordine retrogrado respondeatur, obseruatum est ut nonnulli scriptis prodiderunt γ S nox in sup xiori libro meminimus, maris profunditatem nullibi, praeterquam in gurgitibus, bis mille, aut non multoplares passus superare, alicubi quingentis esse,alibi trecentis, in gurgitibus interdiu
maiorem inueniri: sed quanta si in illis, ignorari. Oceanus uelis, qnanquam in cauo posituriqitia latissime expanditur, minus quam caetera maria profundus est, quo modo Be flumina quae late expanduntur, minus profunda esse solent, quam quae in angustum alueum coarctantur. De Sept eiurionibus dici potest, non altiores Meridie simpliciter poni, sed his tantum locis, quae, cum re uera ad Septentriones vergant, Marotidis tamen & Ponti comparatione, Australes seu meridionales dicuntur. Ita Pontus eum, Maeotide comparatus, ad Austriim seu Meridiem si tus est, Aegeumque smiliter cum Ponto comparatum. Nec incommodum ullum est, haec I ea non multo interualloi uter se disiuncta, atque ad eandem fere orbis partem attinentia, ita sita esse, ut unum altius caetero dicatur. Locum autem Septentrionalem, qui Vrsae subiacet, caeteris omnibus te, partibus simpliciter altiorem e sic, nemo ut puto affirmauerit, nec Aristote- lis hanc arbitror sientensam fuisse, quanquam quae sequuntur uerba, indicare id uidearitur. Ea uerbi talia bent.
Vt igitur in terrae partibus, e locis editis fluere flumina uidentur, sic e totius terrae editioribus, quae ad Septentrionem sita sunt, plurima fit fluxio: quapropter aliqua, ob effusionem, profunda non sunt, quae autem extra habentur, pro-
fundiora sunt. Porro loca ad Septe triones sita, excelsa esse, eo declaratur, quod
164쪽
A ueterum Meteorologicorum multis persuasum fuit Solem sub terram non ferri, sed circa terram,atque hunc locum. Occultari autem emn,&noctem facere, propterea quod terra ad Septentriones edita esset. Maris ergo & fontes nullos emeposse,&quam ob causam fluere hunc in modum uideatur, tot, atque talia a nobis dicta sint.1 Uidetur quidem, loca ad Septentriones posita, reliquis omnibus simpliciter editiora est , , pronuncixte.Sed clim rei ueritas ut ego quidem opinori ita non habear, illud potius dicendum
est, loea eiusmodi, ratione ad Graeciam, in qua scribebat, polici; eleuationem habita, non autem simpliciter editiora esse tradere . Ciumque Septentriones una ex mundi praecipuis partibus habeantur, id in tota terra propter eorum edita loca evienire ait, quod in singulis terra: partibus e uenit, in quibus ex editis locis, flumina ad humilia delabuntur. Riit, si Septentriones fili qui citer excelsos magis quam reIi quas terrae partes pro manci auit, ad montes Riphaeos SH pcibo reos respexit, quorum altitudinem incredibit m csse,ut in primo libro meminit, scripto G s qui dam tradiderunt. Sed est in nec montes hi ut posteri obseruarunt) in Septentrionibus inueniansi tur, nec si inuenirentur, momentum aliquod in tanta terrae capacitate atque circunferentia as ccre ualeant, difficile omnino est docere, quemadmodum Septentrionum loca caelo S tu Prae Cinnibus .ibsolute sinat editiora, terra praesertim rotunditatem obtinente, qua efficitur, ut mont2 silli aliis sinit,locis ex aduerso politis comparati, humillimi habeant ut . Alexander ait, loca ea cilitiora esse inde intelligi, quod polus hic ob teriae eleuationem cospiciatur. Sed quemadmodum nos launc, ita qui ad Austi um habitant, alium consipiciunt. Adiicit autem Ai istoteles ccn nn tionem ex ueterum Meteorologicoriim testimonio dulta in, qui ueteres Meteorologici lini persuaserunt, Solem noctu terram non subire, sed posh Septentriones sese occultare, eoq; modo illorum altitudine maxima occulta turn, noctem emcere. Cum igitur loca ad Septentriones poli ta altissima sint, effici ait,ut maria aliqua ob aquarum in alia effusionem profunda non sint, cuiusmodi sane sunt Maeotis de Pontus: quae perpetuo in loca maria decliuiora sese effundunt: aliqua tierd profundiora, nempe ea in quae e Funduntur,uidelicet Aegeum, Siculum, Sardum, S et i a Tyrrhenum,quae extra eme ait, quoniam non ita, ut illa ad Septentriones, habeantur. Haec craim intelligit, non ea, quae ultra columnas sunt,ut quidam imperite interpretantur, illa nanque breuia di non pro Linda esse tradita sunt. Subiicit demum ep1logum, quo demonstratum est ea it, millos maec risesse sontes ut ueteres Theologi crediderunt causamque etiam expos tam , quare cum fon tes non habeat, habere tamen uideatur. Moniam autem aestus maris nihil, ut antea docuimus, in his quae extant, meminit, breuiter ea recensenda sunt, quae Plutarchus ab illo tradita commemorat, quaeq; de eo ab aliis a Terri consueuerunt. Inquit ergo ille, Aristotelem& Heraclitum a Sole fieri aestum existima dipterosq; enim illiun flatus sua secum circumflectero uertigine, quibus ingruentibus, Atlanticumq; mare protrudentibus,ipsum extumescere, atq; aestitare, quibus tandem sopitis aestum celsare. Platonem uerb in elationem quanda causim illius conferre, aquas enim cui iisdam specus hiatu sustolli,&late effluere, subindeq; eodem refluere, ex quo hin dabit nda maria iactari. Timaeum uerb in flumina aestum referre per Celtarum montes in Atlantichinnirrumpentia. Protrudendo enim impetu suo mari aestum afferre, coa1traq; remissio mare retro agere. Seleucum Mathematicum, cum terram moueri uoluisset, dixisse, circumactui illius Lunae uertigine in occursare, qlio impetu, colligente se inter haec duo corpora flatu, 8: in Atlanticu irruente, mare conturbati. Haec Plutarchus de maris aestu. Physici quidam, ut solinus refert Stoici autem fuerint censuerunt mundum, animal este, eumq; ex uariis elementorum corpora bus co globatum, moueri spiritu, regi mente. itaq; ut in corporibus nostris commercia sunt spiti talia, itar, in profundis Oceani, nares quasdam mundi coititutas, Eer quas emissi anhelitus, hieli educes modb inflent maria, modo rei iacent. Ali, quidam Soli causam attribuerunt, qui Sol motu suo ebullitionem quandam in mari excitet, unde illa fluxus sequatur. Alii ad motum firmamenti causam referunt, quod suo motu rapiat mare. Alii indecliuitatem partium contra littora litaria, ad quas per sex horas fluat, tum partes altiores inueniens refluat, ut sit quaedam fustuario. Alii, quorum opinio longe probabilior est, & uerior, in motum Lunae diurnum. 1 quidem hic maris aestus moriam illum se liritur, ita ut, quemadmodum ille in quartas diuisiis est i hixta quatuor coeli quartas, quarum qira tuor sinit puncta ortus&occasus, culmen diei&nodiis, sic fingit lis diebus natura libus mare quater moueaturibis luendo&bis refluendo: fluendo quidem, cum Luna ab ortu usa; ad diei culmen ascendit, refluendo cum a culmine ad occasum descendit. Rursus cum ab occasi ad noctis culmen progreditur, fluendo, ac d mum a noctis culmine iisq; adortum, refluen do. Atque haec uerior est, ut diximus,& maxime probabilis sententia, qtiae in libro etiam de elementorum proprietatibus Aristotclia scripto legitur. Nec uerb Solis ortum es occasum, ita, ut
165쪽
Lunae, luxus laic seqtrittar,r1onitemia tot uixi firmamenti, cum nec ita, ut ille, coli stans sit, nec ea L Edem illius partes coiis quatiti imbuero china una cius parte interduini luat, cu qua pote aliquod temporis spatium refluit. Riue id, sit fluctuatio quaedam esset, nec aliam causam, quam littoi repellentia haberet,iandem quiculisset, ut in caneris fluctuationibus euenit. Caeteiae a tem lente: Itiae commemoratae, parti in tabulo ae videmur, parti in nullam habent probabilitatem, nec fueriit
Postea, qui illas ample est sint. Fabulo Caeli Stola orii in dem uirili spis alione: fabulosa item Plato
nis de litatu seu tartaro: eum enim ii uelligit ut existimo Plutarchus. Omnino a uero aliena et , Seleuci terram mouentis: Nullo modo pi obabilis Timaei, cum non multa flumina in Atlamicuiustuant, ita ut iestu in hunc faciant: cum praefertim illum etiam temper faccrent. Sunt uero etiani, casu opinionem de Luna rio penitus probent, quod in quiant, ill burnas:n em obseruasse, fluxum & refluxum non senipei Lunae per cardines diurno motui resposulere. Itaque aiunt, aquam maris duplici uirtute praeditam ossi una elementari, qua deorsum Luit, altera cceselli, qua null& refluit, de hac quo magis uel minus affecta est, comagis fluet e atque refluere. Sed haec opinio fundamentum, quo nitatur,non habet, atque ex sola imaginatione rationis experte, orthim ducere uidetur. Nec Album 1 aris testimonium ea est arte oritate, ut infinitorum aliorum lcstimoniis praeliat, qui omnes mare pro Lunae ad cardines motu fluere, & rcfluere obseruar urit. Chiod aute Fmodb malo Dcs,modb minores aestus fint, diuersos Lume ad Solem at pectius esse causam in iiiiiii Tum enim aestum maiorem esse, cum Luna qua diratum ad Solem aspecthim habct, quam cum alpectu Solis uacat, rursus maiorem in coniunctione 3e oppossitione, sed maximum in oppositione. Praeterea cum stoi iti in meridiem, cccliq; culmen fertur, maiorem, quam cum ab occata uersus medium nodi1s, siquidem aetio eius sortior fit, cum oritue, quam cum occidit, quod mare rech ά aspiciat. Maiores item ae has hyeme quam aestate esse, quod per aquatica signa Sol transeat Lunarvirtutem adiuriantia. Quae autem maria crassiorem habent aquam, semel tantum, aut bi S in mense aestuare,qubd non nisi magna ui Lunae possint moueri. Sed qtiae istio citi qua facultate ludo Luna efficiat, motu te, an thimine, an utro ette, an neutro, sed alia potit dis ui abdita, quam in maria in fluat, i liam secum trahat, quomodo magnes serrum. Quidam aimuini fluxum in mare mitti, quo illud tu etiat, quo in fluxa cc si alue, aut immimno, tu iriorem amittair Alii ita fluxum poniit, quo praeter tum rem moueatur, quo modo ferrinia a magne e. Hunc autem in 'uyum ad maria occi dentalia soli1mmitti, quod uim duntaxat in illa Luira obii ineat, i in duce occid cntalem Limam Ο-rientalem Solem appellant. Au 1rois ait, Lunam motu suo ac luminc facere, quoniam his duo-bas instrumentis exhalationem in mari generet, quae pro uario Lunae motu, aut in culmen aut in GCccasum moueatur, uel littora uersus uel contra, eo minodo aquam maris secum rapiat. Cuna
est infra terram,lumen ad ima maris per ipsam terram transfundi, exhalatibnc inq; fieri. Ab hac opinione non multum absint, qui id mari aiunt accidere, quod in febribus. In his uel b certis tepori im spatiis humores colligi, qui collecti labris accessionem excitent, tum paulisperdis; hi
tis, in sit dotes ab cundo, aut aliter transpliando, febris discedat. Ita igitur de in mari certis scina porthiis uapore sol exhalationes excitari, quae maris es tam faciant, quibus ascendentibus, ta in acrem abeuntibus aestus dei stat, rursusq; illis e ciccatis fiat, S ita perpetuo. Sed seu exhalationem hanc generando, seri raro faciendo ueri aliter agendo, probabile cI lumine aestum hunc fiteri, quadoquidem Luna Soli oppositia, quo tempore lumine maxim a praedi tacit, m .i ximo aetius Di dictum est facit. Cum tamen & in conitinctionibus stilus luit in agrii, quo tempore Luna luminec si destituta, aliquam aliam uim abditam influi crediderunt, quam uim coni im hi scili . . ii iat. Sed dubium nraximum de nocte remanet, quonam modo, seu Lirine, se aliam uim iii maria irata fundat: nam, quod dicitur, lumen reflexum, a coelo ad maria perduci, ob eamq; etiam c aumanae-itii ni minorem ab occani ad culmen noctis esse, quam abortu ad culmen diei, quia fit delicet lamen reflexum minori uirtute, quam rectum, praealtum sit, clubitationem maiorem in te habet. HIta enim oportebat a culmine diei ad occasum ut luc mare aestuare, fati idem Lun .e Liancn tum reditam est, G qtranquam Ltina descendat, nemo tamcn negabit, lunae utili ilicet ut auillh ualidius reflexo este, quod nocitu inmarc transfunditur. Qii in in terrae umbra, quae ad coelum usque pertingit, Tituetur pio hibere, quo minii SLitinera clii supra naalia velle Latitur, qu ppe qui non ad eam ctai partem feratur, quae terram & maria respicit. Praeterea re coelum pellucidum es L, quod
radios reflectere comodo no queat: ac si posset, longe magis noetu radios Solis remeteret, aci q; calidiores et, quam eo occidente: quod tamen nemo asset Dabit. Atque, quod de radiis &lvini ne di citia i , de omni alia Lunae uirtute dicendum uidet hir, clim non m regis illa re Beeti possit, quar ad h. Cur item pro quatuor coeli cardinibus, singulis sex horis, non eiusmodi tibim aestus sit, sed quibusdam in locis, singulis quatuor horis, ut antea commemoratii 1nus, hiant, odio re hiant: in , aliis etiam aliter. Quid etiam cauis est, cur non omnibus maribus aestus hic contingat, sed occatio tantum,ciq; maxime occidentali ρ Mediterraneo autem mari non ite, nisi in sinu Adriatico: in
166쪽
A mari enim Tyrrheno,nec apud Ligures, nec apud eos, qui Naubonen in Gallia 1ninc lunt nee
apud Barchinonem in Hispania, ullus maris aemis omnino cernitur,cti in tamen in 'di itu, ci la maxime parte Venetiae sitae sunt, euidens existas. Hae maximae dubitationes de T rit 1; .iris stini, quarum aliquae explicari posse ui uident tir, aliquorum, exi is qui cona ' er . 3.3ti sunt, cstectuum causis nondum cognitis, quemadmodum etiam Gaspar Stant arenas Ca; inal x. Gmni philosophiae parte eultissimus, in libris, quos cie elementis docte conscripsit , cura ren: l . sic tractaret, in unu ecdia fessis est. Nisi dic cremus, mare post qua vi a diei culmine ad occasus refluxit, non ultra re sitiere, propterea quod in locum si uim iam cessierit, nec lit o. o terius se recipiat , atque cius Omnis tumor ad pristin.: in quantitatem, illo reti ei so , cessauerit Tum igitur rursus aestuare, luminis Lunae reflexi uirilite, quae quanquam debilior sit, quam cum Luna occideret, in mare tamen agit, & illud ni ou et seu rarefacicndo, seu alio modo, Ita ut aestuet. Quod Luna occidente facere non pol st: siquidem ad culmen diei ascendente, ad ael fumaximum qui esse potest, mare ad duetum eis, ita ut illa descen d cnte, ac lumine debilitato, refluere illud oporteat. Terrae autem umbram dicere postumus ad ultima sidera longo spacio interiecto non pertingere. Itaque ab illis,& aliis etiam citerioribus sola Pris potest ad mare is men illud resecti . . sinetiam eam orbis Lim ae exiguam partem occupare, clim cluet dii in taxat
uertex ad illum pertingat, ut in desectionibus cernimus. C lvin Uerca ciri tantia D rarunci a meth, polle radios illos reflectere, propterea quod sint imbecilli, quomodo, in a uitro radii Solis imbecilli reflectuntur, Solis autem radios, quia ualidi sitari, non re sicci . Quia hier S licere tur, etiam ab aere denso, &coacto, qualis e et mediae regionis, lumeia illi i re flecti P. Odor adii Solis a nube, in qua iris & corona apparent, reflectuntur. Ob eorum autem imbecillitate in infle io illa eerni non potes . Qii bd autem non par sit omnibus in locis aestus, atque eri :osnnonnullis non sit, ad illor vinis tum S ala itudinein, atquc etiapotest, ac dici, Tyrrhenurn mare, quia profundi usisit, ut prius dictum est, quam Oceanus & Adriaticus simis, potis simum ad littora, in qui biis maxima extant promontoria, non ita aestuare, nec eo modo, quo illi, moueri ui Lunae posse. Breuiori autem tempore alicubi fluere quam refluere, quod situs ad fluxum accommodatior sit, quam ad refluxum. Itaqire plus temporis inlaoc, quam in illo consumatur .l Haec nunc in mentem uenerimi, alias fortasse meliora 1 accurrent. Obseruatus uerbest A: alius in mari filixus, tum in t Iediterraneo, tum in Oceano, quo ui delicet fluit ab ortu ad oecalam,& in Mediterraneo rorsus adortum requit, quomodo etiam inc simia illius Adriatico. Quem fluxum, etsi non emdentem, ob seruauerunt tamen 11 aut ad 23 iti; 42-xibus, Quae breuiori tempore conficiunt, cum ab orta ad occasium nauigant, quam chim ab occasu ad ortum, aquae fluxu nauium motu aut adiuuante, aut impediente. Ita qui ab Hispania nati gaint ad insulas occidentales nuper a Columbo in cntas, diebus circiter Σ , nauigationem cosi ei unt: clim tamen in red tu in Hispaniam, tres aut etiam quatuor menses consumant, aquis in contrariam partem nitentibus. inod Lusitani sectam uenit, in Indiam, orientem uersus, transacto promontorio Bonae spei, proficiscentibus, & ex eadem reuertentibus. Sed huius motus maris causa in diurnum coelorum motum refertur, qui circumactu suo maria rapiant, quemadmodum 3I ignem, & aeris maximam partem, sed ob maximam distantiam, motu uix sensili. Forte etiam unus Sol eius motus causa est, qui calore suo, aut Iumine, in eam partcm aquas Imoueat,
ad qua in ille conuertitur. Qui etiam Sol in fluxu & refluxu, seu aestit maris momentum aliquod asterre existimatur, potissim lini in Lunae quadrantibus. Mod autem Mediterraneum a Gad
tano freto ad ortam rursus e conuertat, angustia loci illius, quae m iris stur una rectum pro iubet, in catIsa esse creditur. Itaque cum resta fluere probi beatur, retro agi, non omnino, Ged ad alterum litus, ipsius uidelicet Africae, ita, ut in orbem sero moueatur. Sed obiiciet quis, huius motus causam, nec coelorum motum diurnum, nec Solem est e. Nam nullam rationcm hoc modo asterri pose, cur potius ad maris Tyrrheni litus ad occasum moueatur, quam ad ali crum, imb ue id cum coelorum & Solis motus ad alterum litus ualidior sit, utpote aequinoctiali, qui uelocissime omnium coeli partium mouetur, propinquius, in illo potius fuere ad occasum debe re, & per alterum reuerti. Ad hoc dicendum est, huius rei causiarn esse, quod mare, a Septentrionibus thiat, Maeotis quidem in pontum , Pontus in Euxinum, Et ixinus clcinde in ea, qu et conle-quuntur, ueluti ira Ionium, S hoc in Tyrrhenum. Hocque modo sudium ad occasum a J lξtus illaide se, non a J contrarium. Iiunati igitur Mediterraneo dila sunt finxtis ad Ocra sum causae, una coelorum moltis, altera aquarum ex Septentrionibu S descensus. Quarum prioria Occurroduntaxat habetur. Et laaec quidem nunc de his s ais. γητοῦ aran ov. v Ο curita η ποι : σα,. πυ--Πιν Θαλώτου ν w Ο
167쪽
De eius autem ortu, si ortum est ,&de sapore, quae salsedinis& amaritudinis causa sit dicendum est. Causa quidem quae ueteres adduxit, ut mare uniuer p far aquae principium &corpus esse existimarent, haec est. Nam consentaneum uideri potest, quoddam totius aquae corpus esse, quemadmodum & aliorum elementorum moles est coagmentata, &principium ob copiam, unde distributa mutatur, & aliis admiscetur:, ut ignis quidem in loco supero, aeris autem copia in eo,qui est citra ignem, terrae corpus, id circa quod omnia haec manifeste sunt
posita.Ex quo constat,eadem ratione de aqua etiam necessario esse inquirendii. Nullum autem aliud tale collectum corpus, praeter maris uastitatem, ut caeterorum elementerum positum uidetur. Amnium enim nec collectum est, nec manet, sed ueluti quotidie gignatur, semper conspicitur. Mare igitur humidorum, ct totius aquae principium ese, ob hanc dubitationem uisiuin est. Qito circa&flumina non tantii ni in ipsum, sed ex eo quoque fluere, aliqui inquiunt. Quod enim saltum est, si coletur, fieri potabile. Huic autem opinioni dubitatio altera opponitur, quid tandem cauta sit, cur aqua haec simul stans potabilis non sit, a sedlatis: si quidem totius aquae principium est.
6 CPm duae quaestiones ii e proponantur, prior de ortu maris ambigue proponitur', nec satis
constat, timini quaeratur,aia mare ortum sit, quod probabile admodum est, an,ssi ortum est, quonam modo ortum iit, ut Alexander opinatur. Dixi autem,priorem sensum probabilem esse,propterea qubd mare ortum Aristotcles non statuit, atque in progressit hanc quaestibnem, utrum mare aeternum lit, expendet, ac sempituitium eii clemonstrabit: quae tertia quaestio uidetur esse initio libri proposita. Haec autem, qtiae nunc proponit inquirenda, ut commodius scrutetur, Nexplicet, eorum opinionem commemorat, qui mare elementum aqviae, aquarumque omnium principium esse crediderunt, ratione allata, qua illi ad ita statuendum nitebamur: qua sane ratione aliqui ducti, flumina omnia non tantum in mare influere, sed ex eo etiam effluere putarint, salse dine, quae in mari percipitur, amissa,dum aqua per terram,per aquam transit,colatur. Ratio perspicua est Seu dens, nec explicationem requirit, probabilis tamen duntaxat, &necessitate non habens. Probabile enim, &, ut ait, rationi consentaneum uideriir, ii t caeterorum clementorum eos piis aliquod collectum est, equo distributio in alia efficitur,ita di aliquod aqiuae coipias, Hquod omnium aquarum principium sit, ce1 to in loco collaccum inueniri, quo omnes aliae aquae facta dii ributione deri hientur, nullum autem tale praeter mare speetari Nam fontes quidem et se quamplurimos, sed illos ii uersese dirimi, nec eorum aquam irrit num sie colicdham,non item stare, sed perpetuo fluere . A quam autem maris manere, & in ulnim collectam esse, ad quam etia lumina omnia confluant . Ρorro caetera elemcata locum sui ina quodque habere,in quo tota e rum coagmentata moles conseruetur, ignem quidem in loco supero, ut in primo libro, longa inqtii sitione ostensum est, aerem in eo, qui proxime sequitur, terram in hoc infimo, circa q em haec omnia sunt posita. Qine ratio, ut patet, ponere uidetur, elementa in locis sitiis stare, & non moueri oportere: quod de motu recto, quo locus plane mutatur, uerum est . Motu autem con uersionis nihil impedit, quominus possit aliquod moveri, ut ignis, qui a coelo conuertitur. Sed contra hanc opinionem, dubitationem ait exis cre, quia si mare aquae sit clementum, uideatur
Potabile, hoc est, simplex aqua, & non salsa esse debuisse. Quae dubitatio ex eo uim habet,quoa
168쪽
A elementorum ac principium simplex sit, idque,quod admixtum est,& aliquo modo concretum, elementi ac principii rationem non habeat, salsa autem aqua admixta est, & non simplex Est autem praeclara haec inquisitio, utrum mare elementi aquae corpus sit, a quo omnes aquae deriticii tur,&ipsa etiam flumina: quae non ueteribus tum multis probata fuit sententia, sed nonnullis etiam nostrae aetatis, quibus persuaderi non potest, fluminum aquam in montibus, eo, quo in libro primo traditum est, modo generari. De qua re in progressu.
Causa autem huius dubitationis solutio erit, & eficiet, ut primam
de mari egistimationem recte necessario sumamus. Cum enim aqua circa terra,
quemadmodum & circa eam aeris globus, & circa hunc is,qui ignis dicitur, ob
tendatur, hic enim omnium extremus est, seu ut plurimi inquiunt, seu ut nos Sol autem hoc modo seratur, ob eamque causam mutatio existat, & ortus atque interitus, id quod tenuissimum est, & dulcissimum, quotidie effertur, secerniq;& in uaporem mutatum superiora petere uidetur. Illic autem rursus, ob frigus concretum ad terram iterum desertur, idque natura hoc modo perpetuo fac re, ut antea dictum est, instituit.
et Causa, inquit, salsedinis maris, solutio erit dubitationis nunc allatae, cur uidelicet aqua maris potabilis non sit, simul m efficiet, ut de mari primam existimationeni necessarib recte suma
mus, hoc est, intelligere,ueramque opinionem habere incipiamus, utrum aquarum principium C sit , nec ne, quinetiam utrum ortum aliquando nec ne . Hoc enim per primam existimationem intelligere uidetur. Aut sententiam ueterum de maris salsedine intelligit , qua censebant
salsum esse propterea, quod pars dulcior & tenuior ab eo ut Solis in sublime efferretur. Mamsententiam primam nominat, quod & aliam huic coniunctam habuerint, uaporem uidelicet sublatum ad Solem alendum efferri: quod ipse improbauit. Perinde igitur erit, ac si dixisset, causa salsedinis maris, simul soluet dubitatione proposita,& efficiet, ut prima illa ueteru sententia, quam de mari habuerunt, accipiamus. Illam enim re uera, ut in his uerbis, & in sequentibus patebit, Aristoteles probabit, sed non tanquam per se ad maris sal edinem satis sit. Alexander hoe qtioque modo liuelligi posse ait, ut dictum sit, primam existimationem, quoniam nunc paulo crassius causa salsedinis maris explicabitur, eadem ueris in progressu exactius. Est autem causa
eiusmodi, qudd, cum quatuor elementa hunc, 'uein cernimus, situ in habeant, terra nempe in medio mundi, quam aqua,& hanc aer complexu sio contineat, ac omnium postremviri id,quod ignis nuncupatur, Solque in obliquo circulo perpetuo feratur, ortus & interitus uicissitudines
raciendo, calore suo, qui educendi ac trahendi uim habet, id quod in aqua circa terram posita 1, dulcissimum est, ac tenuissimum educit ac tollit, quod sublatum in superum locum frigoriis it lic dominantis ui rursus ut in primo libro traditum est cogitur, atque coactum ad terram it rum defertur, haecque ascensus& descensus, uicissit do atque circuitus, siempiternis tempori bus durat. Sublato igitur eo, quod dulcissimum est, & tenuisiimum, id quod remaneret, cras sus est & salsum i atque id est mare, totius aquae locum occupans. Exqao intelligitur, non esse mare principium & elementum aquae, sed id potius, quod exeta subsidit,&manet, dulcissima illius, A tenuissima parte sublata. Sed haec in progressu fusius explicabuntur. Annotauit uerti Alexander, aeris globum, non aerem simpliciter dictum esse, quoniam alibi demonstratum est, elementa figura sphaerica constare, terra quidem & aqua globum unum facientibus, quem acris globus complecteretur. S illum is qui ignis nuncupatur. Rursus non ignem simpliciter polituesse, sed eum qui ignis uocatur, quia sit non ignis, nisi quadam simili itidi ite, ut in primo libro est explicatum. Illud autem, ignem omnium extremum esse, seu ut plurimi inquiunt, seu ut nos, ideo posuit, quia plurimi coelum igneam, potissimum sydera statuerunt, ut eorum sententia, perspicuum sit, ignem in extremo positum esse. Aristoteles uerb, qui coelii in diuella
169쪽
natura ait donstare , non simpliciter in extresno ignein ponit, sed in extremo eorum corporum, scitiae recita feruimur. De uaporia in supero loco attractu, in primo libro multa sitiat tradita, nucadditi, mest, tenuiorem & dulciorem partem tolli, quoniam illa leuior aptior quae in sublime feratur. Ac dulce quidem hic sumitur, quomodo aquae potest congruere, alioqui notum est, aquam proprie dulcem non esse. Sed eam dulcem nominari, quae salia non est, & ad potum .est idonea. Quomodo autem dulcior pars tollatur, in progressu exemplo eorum, qtiae in corpore humano usuueniunt, illustrabitur. Δ sa --ντες α ει σνυπέλαζον τὸν τὶν
Quo 1rca hi omnes ueteres ridendi sunt, quotquot Solem humore ali existimarunt. Quam etiam ob casis ani eorum nonnulli aiunt, illius fieri conuersiones. Non enim eadem loca posse ei perpetuo alimentum suppeditare, necessarium autem esse, aut hoc ei c5tingere aut interire: si quidem & ignis hic cotispi cuias tantisper uiuit , dum alimentum stuppetit. Humorem uero solum igni elle alimentu, quasi ona nis qui attollitur humor, ad Solem usq; pertingat, aut ascensus talis sit, qualis ad fammam,quae gignitur, e X qua, cum similitudinem duxissent,ita de Sole existimarunt: sed non est ii mile .Flama enim ex humoris S sicci otatis perpetua commutatione gignitur, non alitur: quippe quae nullo, ut sic dicam , tempore eadem manet. quod in Sole contingere non potest. Nain si Soleo modo, quo illi aiunt, alitur, constat,eum non solum iuuenem ut Heraclitus ait, quotidie esse, sed perpetuo ac continenter iuuenem futurum. Humorem praeterea per Solem educi simile est, accum aquae ab igne incalescunt. Si igitur subiectus ignis non alitur, nec Solem quoque ali uerisimile est existimare e
tiam si totam aquam calefaciens, in uaporem conuerteret.
8 Qui Solem igneum esse stati ierunt, omnes fere in hac fuerit in sententia, humore, quem in ca quis de terreno hoc mundo trahit, cum ali: alimentum enim, quemadmodum & caeteri ignes requirere, quod nihil aliud esse possit, quam humor. Hanc sententiam Stoici omnes habuerunt quos ex nostris Mar. Tul. Seneca, Plinius Scalii secuti sunt . Clim autem humor, qui illi alendoi tufficeret, ex eodem semper loco tolli non poste uideretur,quod finitum omne detractione fini ti,taiidem,ut ita primo Physicorum dicitur, contaniatur, eorum nonnu lli putarunt, Solem ideo ncircunferri,& modo ad Austriini, modo ad Septentriones conuerti,quo humorem, unde aIatur, sibi comparet, uitaniquccxco perpetuam degat,quoruni sentetulae atrica etiam fecit mentione. Hos igitur omnes, ab instituto aliquantulum digredicias, refellit, di rationibus aliquot erroris conuincit. Ac primum quid cin ex eo quod, quanquam Sol ignis esset, atque alimentum requireret, uapot tamen ex aqua s blatus, eousque iton tollatur, ut illum alere ualeat. Quae ratio magnam habet efficacitatem. Nam tantum abest, ut ad Solem usque efferatur, ut ne ad globum quidem Lunae possit conscendere. Quo Lunae globo tanto altior esse Solis stella existimatur, quan to uiginti unum excedunt . Quid uero ad Lunae globam Z cum nec ad alicis superam partem tot latur, ac quicquid tollitur, illius rapido circunductu rursus defertur, ut in primo libro ostenta sum est. Quae causa esse dicebatur, cur nec pituita, nec nubes in supera illa aeris parte conciescerent. Ita perspicurim,est humore Solem non ali. Cuniuerb ex flamma, quae hamore alitur,
uerisimiliti idinem i) sumerent, qui Solem illo aliastruebant, alteram Aristoteles adiicit ratio
170쪽
A nem, qua non ut flamma mali Solem posse,longeq; diuersam Solis Se fiammae rabionem esse con cludit. Flammam igitur ait non ali, sede x humore S siccitate, quae assidue commutantur, riri. Non ali autein, quod nullo fere tempore eadem mancat: quod rei, quae alitur, rationi adii ersatur, quippe quae eadem semper numero esse debet, quo modo, S: qtiae aligescit, ut in primo de ortu & interitu traditum est. Si igitur Soli idem, quod flammae accidat laeti, ut perpetuo immut tur, ac in morem faminae renotrethir, itaque i ioniblum quotidie ut Heraclitus aiebat scd pe petuo iuuenem esse, quippe qai nunquam ad senium S interitum ducatur, sed in dies perpc tuo oriatur. Cum igitur sempiternus Sol sit, nec imientute aut senio ullo afficiatur, idemque numero semper permaneat, reliquum est, ut humore, quem trahit, ali non possit. Atque haec sane ra tio, illud primum, ut patet,tollit,fiammam proprie ali, quoni do ea, quae uiuunt,eadem mUD ro permanentia. Cumque famma ali, sed non proprie, concedatur, utpote materiam perpetua ad sui conseruationem, quo modo S illa, quae aluntur, sern per desiderans absumens, nec honc quidem nutricationis non proprium modum Soli congruere derrionstrat Illum autem proprie, ut stirpes de animantes non ali, ex his,quae in primo libro de coelo monstrata sunt,colligi potest. Si enim ut nec reliquae coeli partes materia Mementari , fluxilique S corruptili non constat, , nullaqueaveratione afficitur, alimentum profecth non desiderat, quod Hementare est, id te, quod alitur, alterare consueuit,in illius tandem substantiam mutatum. sed hoe ad eos nihili attinet , qui Solem igneum thatuentes, in flammae morem ali eum existimabant. Tertia ratio ex ignis nostri similitudine ducitur, qui aquis subiectus, in uaporem eas convcrtit, neque tame uapore,qui redditur,eitas ut ascendit, alitur. Ita igitur nec Solem eo uapore ali, qui ex aquis ab eo excalfactis ascendit. Am τονδε τυ uom φρον σα τψ απώ ν αἰτου' τὸν ηHM , τοσουτ ν λη λς πο-ον ν . Id δη- uigrum τουτοις α λονγν , τόις φασκε tra ωώπν-ουσσες-- κίσμου is ine τὴν γῆν -d G ηλιου Θερμαιν - ,
Absurdum uero etiam est, solius solis solicitudinem habere, aliorum autem
syderum conseruationem contemnere, quae& multitudine &magnitudine tanta sunt. Idem autem absurdum his euenit& illis,qui aiunt, cum terra principio humida esset & mundus terram ambiens incalesceret a Sole, aerem genitum fuisse, totumque coelum crevisse, ac eundem flatus praebere,& illius conuersiones emcere. Id enim omne, quod ex aqua siublatum est , rursus semper descer)
dere perspicue cernimus. Ac, si non similiter annis singulis& in quaque regione, quibusdam tamen definitis temporibus,totum id, quod sublatum est, red
ditur,qubd nec supera ex eo alantur, nec partim quidem aer post generationem remaneat partim uero gignatur, &in aquam rursus intereat, sed uniuersus si1- militer dissoluatur, & in aquam rursus concrescat.
9 Alia ratione iueteres redarguit,qui Sole dirntaxat ii apore ali,n5 ite caetera sydera tradiderint, D quasi nullam eotii solicitudine habuerint, quo tu tamen de multitudo de magnitudo tanta sit, ut certe praetermitti ab eis nullo modo debui ent. Illud uerb non praetereundum, aliquos de omnibus syderibus boc tradidisse. Vnde Plinius seeundo naturalis historiae, Sydera, inquit, haud
dubie humore rerreno pascuntur, quia Orbe dimidio nonnunquam maculo a cernatur Luna, nondum stippetente ad Lauriendum ultra ius aut .maculas enim aliud non esse,quam raptas terrae cum humore sordes. Et alibi, in dulcibus aquis esse alimetitum Lunae prodit, sicut in marinis, Solis. Cicero item de natura Deorum libro secundo, quanqhram ut Stoicus: Sunt, inquit, stellae natura flairameae,quocirca terrae, maris, aquarum uaporibus aluntur, qui a Sole ex agris tepe factis, Z eL aquis excitantur, quibus altae renotiataeque stellae, atque omnis aether refundunt ea
dem, & rursum trahunt in idem, nihil ut fere intereat, aut paululum . Quod idem etiam Seneca naturalium sexto prodidit . Sed & Stoici reliqui, ut in libro de Iside Plutarchiis comprobat. Verium distincte agunt, siquidem ut Porphyrius docet, Solem maris evaporationibus ali, fontium