장음표시 사용
231쪽
ca reserantur nec ne, affirmare non aus m. Plutarchi ix uero tertio de Placitis, eum dixisset De- Emocrietum te motuum cause in aquae assignasse , adiecit, eundem una cum Parmenide uolui ias Eterrani undique coelo distantem in aeqtii librio manere, nullo ipsam momento, quo magis huc atque illuc vergat, pellente, eapnopter uibrare modo, non etiam moueri. Itaque ii arte I eiraocriti sententia affert, sed cam,qi iam commemorauit, Aristoteles non refellit: quod ita ilia inani ruideretur, quam ut deberet refutarit cum p esertim uideamus terraemotus siccitatibus,&1qualloribus maxime sicri, ii cc tamaa quartim irruptio in concauitatibiis terrae exiccatis esse
queat, ut lepram tanta concutione, quantam interdum seia timus, commoueat Anaximenem auicini efellit, qui in uelic mentem terrae, aut exiccationem, aut hum ceditionem eius motum re
tulit , partibus qui bii dam ipstis terra: cx et iis modi hum citatione, aut exiccatione nimia diruptis , atque impetu decidentibus. De cuius Anaximenis sententia, Seneca hunc in modunt scribit: Anaximenes, ait, terraini plana sibi esse causam motus, nec extrinsectis incurrere, quod illam impellat: ted intra ipsam,& ex ipsa quasdam eius partes decidere, quas aut humor soluerit, aut ignis exederit, aut spiritus uiolentia excusserit. Sed his quoque cessantibus non deesse, propter quod aliquid abscolat, aut reuellatur: uecii state enim partes eius soliti, & solitias eadere, ac tremorem sibi perioribus afferre, quemadmodum in aedificiis ueteribus, quaedam non perciis psa tamen decidunt, cum plus ponderis habuere, quam uirium. Hanc Anaximenis sciitentiam Lucretius fere secutus ita descripsit,
Terrasti erne tremit concussa ruinis Subter, tibi ingemesspelunc ab ruit iis . Quippe cadunt toti monici, magnoi reyentccinctisu late discerpuist inde tremores: Et mrrito, quo mamplar stris concisa tremiscunt
eis ut impro ter non magus pondere tara .
Sed Ana; imenis opinione in hunc trifariam ut paret rcfellit. Tum quia terraemotus multis in locis facti sunt, in quibus terram initio cessiste, S in tele rerugii se non cernitur: quod tam ea Cp rteret, ii partium terrae casu accidissent, tum quia fiant, quibusdam in locis, qui siccitate, aut pluuia alia loca non uincunt, demia quod terrae motuu tandem finis aliquis foret, terra itidelicet ita costipata, ut de caetero non in sese refugero, nullaeq; eius partes disrumpi ualcant. Alias quasdam de terraemotii sententias Seneca commemorat. Ac primum quidem Thaletis Milet 1i, qui totam terram aqua ius meri,M uelut aliquod grande nauigium innatare statuit,itaque aquarum motu, illaque eius innatatione commoueri. inseque euenire, ut in omni maiori teri aemm G tu noui fontes erumpant, quemadmodum & nauigia, cum in clivantur, & in latus abeunt, aqua sorbent. Alios dc inde ait motum terrae aquae imputaui se, sed non boc modo, sed quod intra terram amnes magni contineantur, qui interdum excrescant,& ripis relietis uiolenter in obstantia incurrant, unde et his terrae partis, inquam flumen impetum dedit, motus sequatur. Atque haec. iure est prima de terrae motu Democriti sententia. Fieri item polse, ut regionem aliquam riuus affluens exedat, ac secum trahat aliquam molena, qua lapsa id, quod superpossit viri est, quatiatur. Et baec quoque ab Anaxime nis iententia non longe diuersa est. Ignem etiam tei su tus causam alios praeter Anaxago iam, cuius sententia antea eg polita est, posuisse,idque, quonia pluribus obrutus locis ardeat , do proxima qtiaeque contumat: quae si quando exesa cadant , ea 'rum partium motum sequi, quae adminiculo destitutae labant, tuncq; chasmata aperiri: quomodo apud nos trabibus, quae superioribus partibus firmamentum dabant, combustis, illae commouentur de corruunt. Alios ignibus intra terram conclusis terraemotum assignare, quoniam
ingentem uaporem sine exitu uoluant, qui ui sua spiritum intendat , S si acrius instet, opposite Hd inundat, si uerb remissior sit, nihil amplius moticat. Sed hic terraemotus potius spiritui, quam
igni tribuendus est. In quem spiritum, qui terraemotum retulerunt, plures etiam ab eodem au Ecore commemorantur, hiq; pol emo loco, qui aut plures ex causis iam dietis, aut omnes te ram concutere uolii erunt. Qu,rrum omnium opinionum eam, quae Thaletis est, ut omnino absurdam redarguit, tum quod totam terram concuti, ac se in permoveri oporteret, quandoquidem &nauigias emper, di tota iactantur, tum quod a lateribus aqua semper erumperet, nUn in medio, ut nunc fit: tum etiam quod saepe fit terraemotus, quo fons nullus erumpit. Sed miraniadum non est, S: hunc & caeteros ueteres in huius rei longe abditae caesae inuentione aberraste. Nolia enim fuerunt omnia primo tentantibus, post aut elimata sunt, nullari; res conitammataeit, diura incipit. Lucretius aliam etiam terraemotus causam praeter eam, quae ex eo commemoratae I , attulit, cum uidelicet terrae ingens moles uetustate in uastas lacunas deciderit, aquamq; commouerit, tum aquae fluetu terram commoueri. Et quoque, ubi in maguM a Iule uaytai lacunar
232쪽
A sit ba uetustate te terra prouoluitur ingens, Utia fietur aquam tu quoque terra uacillet. Aliae uero de te motu sententiae in tertio de Placitis a Plutarctio commemorantur A- φανερον, OG αναγκῶ δε- ' πιο γ νεβs ανα Θυμ ια FIT,ωατερ
Quoniam autem constat, & ab humido & a sicco exhalationem. ueluti antea diximus reddi oportere, terraemotus, cum haec sint, fiant necesse est. Est . enim terra per se quidem sicca ob imbres autem multum in se habet humorem, ita ut & a Sole & ab igne, quem continet, excalfacta, multum spiritus extra intraque gignatur. Atque is interdum quidem totus continenter e Ytra stuit. interdum uero totus intra, nonnumquam etiam distribuitur. Si igitur hoc habere aliter non potest, id, quod sequitur, considerandum est, quo nam uidelicet corporum mouendi uim maxime habeat. Id enim, quod longissime progredi aptum atque uehementissimum est, maxime tale sit necesse est: ac uehementissimum quidem necessariis est, quod celerrime sertur, quippe quod ob celeritatem uehementer percutiat i longissime autem progredi id aptum est , quod e per totum transire maxime potest: atque hoc est, quod tenuissimum est . Itaque si spiritus natura eiusmodi est , maxime omnium corporum mouendi uim Ipi
ritus habebit. Nam & ignis, quando cum spiritu fuerit, flamma efficitur, & ce
leriter fertur. Non igitur aqua aut terra motionis erit causa , sed spiritus, cum eum, qu i extra exhalatur, intro fluere contigerit.
3 8 Cum caeterorum, qui de motu terrae disseruerunt,alii in ignem,alii in aerem,alii in aquam, alii in ipsam per se terram motus eius causam retulissent, ipse in spiritum eiusq; uehementiam refert,idq; duobus ueluti principiis constitutis. Unum est, spiritum,quem terra imbribus madefacta, &ui Solis, ignisi eius quo praedita est,excalfacta, necessarib, ex se, ut alias traditum est,
mittit,interdum totam extra continenter fluere,interdum totum intro secedere, interdum distribui,eiusq; partem intro, partem extra procurrere.Alterum est,spirithim maxime omnium corporum uim mouendi obtinere. Primum illud absque probatione ast imit, sed ita potest explicari:Spiritus hic non solium in summis terrae partibus excitatur, iterium etiam in interioribus, quae aut ignis calore,quem terra continet,affectae lunt, aut a Sole eum accipiunt,ac ubicunque gignatu r,cum suti natura leuis sit, sursum conscendere nit1tur mod quide is,qui in summis terrae partibus gignitur, semperasequitur: qui autem in intimis,non semper,s nimis partibus terrae den satis, nullosq; interdum ureatus,per quos extra procurrat,habentibus. Quod cu euenit, sitq: sipiritus natura mobilissimus,facileq; ab eo,quod obstat,resiliat,affatim retrocedit, & intra terram
hae de illac fluit,totus quidem,si totus exire prohibitus sit,aut pars,si pars. Altera de ei ii sui motrice praeclare Aristoteles demonstrat,eo usus argumeto,quod S longissim progredi aptus, &uehementissimus sit: quae dcio nisi a ui motrice maxima proficisci non potiunt. tomodo enim quod exigua imbecillaq; mouendi ui praedit i est,aut in longinquum spatium actionem sua exerer aut impetu ac uehementia agere ualeati Porro uela ementissimum spiritum eme ex eius maxima celeritate comprobat,quae nisi in eo,quod uehementisisimum est, esse non potest, quandoquidem celeritatis illius beneficio uehementer,maximoq; impetu id in quod agit,uerberet:longissime aute progredi eo docet,quod prae sua maxima tenuitate per tolli tracilare maxime queat,
quae natura eius corporis est, quod longissimc progredi aptu est. fianὸ omnia perspicua ui- T dentur.
233쪽
ὰρ quidem id quod dicitur uelle mentissimum elati, quod celerrimum , dehine L. ieel rrimum C sic Nam qu tarde S l Irie mouetitur,etiam ii grai ita sint, di ad ictum maest isti ieiendum id oriza, i Scum t. in nec fac irriat, taec uerberatu, in udoq; impetu id, per quod i oti titur, agitant, ideoq; nec sonu in dulat, ut in securi do de anima scribitur. Quod aute ince-l--itor mouetur, quanquam inlatanu ;H ex se, imbecillumq; , uim tamen impetumq; affert, celeritalite illi robur ac uires adiici Cnte. III de et Iacit vir, ut uir a lignea,aut etiam corrigia, seu lorii, c leriter admota, acri u S uerburent atq; percutiant, quam ferrea, quae tat de moueatur. Globi etiam io, mentis emissi, aut 1 agit z seu iacula, quo celerius termitur, uehemcntiorem impetu faciunt. Istitio libri 1equentis traditur, Ecnei latam, qui iacet eminae ex ccrnatur, uioletatum ci se . In primo citam Rhetor. ad Theodecten, eum, qui uelox est, robiis film & ilehementem Aiis oteles docet. At, quod celeritate spiritum uincat, aut etiam aequet, intuentri non potest. Omni limen im corpolum mobilii simurn est: quod cx flamma dii italicari potest: quae ideo mobilissima est,& celerrime stur, quod spiritum participet, inad nihil su, quam spiritus accensus. Spiritus celeritatem summam nauigia indicant, breui tempore, quanquam onustissima per longissima locorum interii a Ila, ut spiritus delata & pulia. At uero longissime progredi id corpus, quod per totum transire potest , idque Esse, quod tenuissimum est,atque eiusmodi spiritum Laberi, quis non intelligat pNisi enim totum peruadere ualeat, longissime progredi no poterit, nec uero totum peruadet, ni- Fii temtissimum sit, si qui deni quod crassum cst, crat isq: partibus constat, sese per omnem locum
insinuare non potest. Ideo oleum, quia tenuius aqua est, in agis penetr i, & omnino omnia tenuiora magis quam crassa. De spirithis autem tenuitate nemo a iambigit, quippc qui aerem temiis smum sua ui 1icat tenuitate, quam siccitatis cum calore coniunct ebeneficio obtinet. Ac quanquam quod siccum est, crat sitis, quam hiamidum csse dicatur, ideo lite tenue ad humidum, crassum ad licctim, in secundo de ortu atq; interitu rc Ieratur, lic curn tamen cum calore coniunetiim tenuius uidet tir, quam humidum. Sed si ex humore te inuitas aliqua accedat, huius e X persspiritus non erit, exhalationis humidae aliqui co ad mlytum obtinens. Peripicuum itaque est, s piritum his de cautis itina mouendi maximam habere: ita ut nihil in rerum natur ra potentius sit, nihil acrius: line quo nec illa quidem, quae uehementissima sitnt, ualent . ignem enim spiritus concitat. R quis si iactatus detrahatur, incites manent , tumq; demum impetum sum lint, cum illas spiritus agit, qui magna teri artim spatia dissipare potest, & nouos mc,ntes subi cetos ext dicre, di insulas non ante tillas in mcdio nai fri ponere. Sed d2 eius ui maxima in pr grestu etiam dicetur. Quae cerm tantas 1t, illa i , ut dictit in est iii terdum intia terram in I pedimento,ne exeat, ob tecto fluat,haem& illac agitetur, terram concutere Aristoteles concludit. Itaq; aspiritu, no ab aquis, aut ipsa terra motuin illum maxima, qtu interdui eluitur, prolicisci. Eius enim inuiccauis Golt. quae cohiberi plane non possit, quum ire nulla copages teneat, nihilq; Imperio premat, ac uinclis carcere fren: pr. In motu perpetuo consistit,omnisq; in fuga spiritus est. Ac, quod poetae carcer cin rntia toriam fin&ervitat, in quo spiritus clausi detineretur, intellexit leno uidentur, nec id, quod clati sume it,olle ici Iuc irentum, aut spiritum, nec id, quod uentus est,ahit spiritiis post e claudi: ii quidear quod inclauio Est, qui 21cit. Eanquam qhia cx parte euadere non potest, Sintra terram hae 3 illac discurrens continentur, clausus dicit, potest,& carcere detentus. Ita i gitat clausum cum elle spiritia contigerit, de in quantum potuit elatus locum, in quem exeat,non habuerit,
retro fertur, atque in se reuoluitur, de locum quaerens, omnes angustias dimouet, de claustra, tua et rii agere conatus, illa iactans, moturn ac tumultum facit. Hanc teriae motus rationem a spiritu
proficiscentis, Archelaus antiquitatis diligens, atque C. illis huncs, S Straton probarunt. a quam illi hoc nomine ab Aristotes edissidete fit deantur,qribd, cum Ai istoteles in spiritum intra terram genitum, qui nondum prodierit, non in solim exteriorem, qui aerem infestas retrocedat, terraemotus causam retrii erit, illi in uentum exteriorem solum uidentur referre. Venti enim cin- Hquit Archelaus) in concaua terrarum deseruntur, deinde ubi tarn omnia spatia plena sunt, & inquantum aer potuit, densatus et , is qui ita perii enit sp: ritus priorem premit,& elidit, ac frequentibus plagis primo cogit deinde perturbat, tunc ille cluzreias locum, omnes angi istias dimouet,& claustra sita conatur cffiinge te Sic euenit,tit terrae, spiritu luctanIte 5 fugam quaerente, moueantur: Haec A1chelaus: qtii tamen non explicauit, per itia ' hominina uetus in terram penetret,
an per occulta, quae sub mari latent, an petraperta, quaestiba spe Criam cadunt, an per utraq;. Callisthenes autem, qui eandem opinionem habuit,troluit cum peneti ai e per ramina. , quemadmo-Aum ubiq; , ita& sub mari. Metrodorus hosce te qu ritus, siti perne incidere uentum in acrem, qtie spes uncae continent, tradidit, illumq; commouere, ilia de agitatio terrae conse litatur. Itaque hi omnes exteriorem uentum te motus causam statuunt. Straton autem Aristotes issententiam seq ut tus cst,qitan qtiam sua quadam propria ratione ortum terraemotus a spirithi geniti explicauerit. Na ex alat iperistasi caloris & frigoris spiritus motum ac fugam uoluit prodire. Cum enim calidum
234쪽
A calidum & frigidum semper in contraria abeant,& una esse non possint, eoq; frigidum coquat, linde uis ealida discesserit,& uicissim calidum ibi fit, unde frigiis expulsum est, ut in pilleis aesta te frigidis,& hyeme calidis cernitur, si contigerit uim maiorem frigidi in terrae cauernas illatam esse, quicquid illic calidi latet, frigori cedens in angustum ait Straton abire, magno impetu
agi. Fugiens ergo,& omni modo cupiens excedere, proxima quaeque rem tiri acia tare. Ita Straton rami peristasin te motum fieri putat: quod etiam Aristoteles de his te motibus sta tuit,qiii spiritu ab aere ob frigus adueniens in terram refugiente excitantur: de quibus ager iaprogressu. Alii ex spiritu quidem terrarum interiori eas concuti una cum Aristotele inquiunt, sed tum accidere,cum in naturali illorum politione aliquid peccatur, idq; similitudine humani corporis declarant.Corpus aiunt nostrtim ,& anguine irrigatu t& spiritu, qui per sua itinera discurrit: habemus autem qaaedam angustiora animae receptacula,per quae nihil amplius, quam meat: quaedam patentiora,in quibus colligitur, S unde diuiditur in partes. Sic hoc totum terrarum omnium corpus,& aquis, quae uicem langit inis tenent,& uentis,quos nihil aliud, quam animam,quis uocauerit, peruium est: haec duo alicubi concurrunt, alibi desistunt. Sed quemadmodum in corpore nostro, dum bona ualetudo est, uenarum quoque imperturbata mobilitas modum seruat,ubi aliquid aduersi est,micat crebrius, ita terrae, dum illis positio naturalis est, incoB cussae manent. Cum aliquid peccatur, tunc uelut aegri corporis motus est, spiritu illo, ii ii modestius perfluebat,icto uehementius,&uenas sitias quassatile. Sed hos Seneca refellit.quod oporte rei hunc in modum totam terram,quemadmodum animal,uexationem sentire, siquidem febris per omnes partes pari aequalitate discurrit. Quae certe refutatio, quanquam nonnullis momentum non habere uideatur, quod & animantis unum aliquod membrum uexari possit, aut tremor aut palpitatione, non omnino tamen emcacitate caret, quod, at animal, interdum totum male assicitur, ita & terram interdum, quanquam non semperitotam simul concuties et necessariu Alii etiam, qui non eum spiritum, qui intra terram genitus exire impeditus non potest, terrae motus causam aiunt,sed exteriorem solum,& omnino uentum,qui per term multos meatus se
in illam issinuat,quibus deinde obturatis S mari,aut aliter obstructis, ille concIusus& in sublime, quod illi naturale est,enitens,terram prementem reuerberet atque commoueat, illi inquam refelli facile possunt,qubd uentus exterior,quanquam uehemens tantam uim habere non uideatur,ut terram possit concutere,cum praesertim, qui in cavernasse insinuat, per longa illarum spatia diffundatur. Nec tamen propterea inficiamur, uentum exteriorem non multum posse ad terraemotus concitandos,illo sese intra terram reserente,ct exhalationem,qtiae in ea est,commo-C uente,ac concauitates omnes una cum illa ita replente,ut exitum deinde non inueniens, terram
concutiat. Sed isse,qui intra terram gignitur,maxime id efficit. G ignitur autem ui caloris, qui in illa insitus est, ac tum maxime,cum ignem aliquem intra illam accendi contigerit, ueluti in
Hanc ob causam plurimi, iique maximi, terraemotus coelo tranquillo fiunt . Continuata enim exhalatio, principij impetum, ut plurimum sequitur. ia-
re uniuersa aut intro simul, aut extra contendit. Aliquos autem tetrae notiis e
tiam uento flante fieri, nihil absurdum est. Plures enim simul spirantes inter
dum cernimus, quorum cum alter in icrram sese receperit, uetato spirante terraemotus existent. Minores porro magnitudine hi fiunt, quod eorum p inci
pium atque causa diuisa M. Nocte etiam plures & maiores terraemotus eκ istunt:
235쪽
Francisci Vico m. Comm.& qui interdiu fili ni, circa meridiem excitantur: quandoquidem meridies om S
nium diei partium tranquillissima ut plurimum est . Sol enim cum maxime uiget, exhalatione ira in terram concludit. MaXime autem uig Et in meridie: quin etiam ob Solis absentiam noetes diebus tianquilliores fiunt. Quapropter fluxus intro rursus retrocedit quo modo maris refluXus in contrariam fluxus fit par tem atque ad auroram ma Mime, quippe clim spiritus eo tempore spirare incipere apti sunt. Principium igitur eorum si intro , ut Euripus, recedat, ualidissimum ob copiam terrae: o tumeficit.
st Quemadmodum, citim deuentis distereret, corum l; materiam, calidam 3 siccam cxl alationcs esse tradoret,inultis effectibus qui in ipsis uentis cernuntur, ueluti, quod his aut illis temporibus S locis excitentur, id comprobauit, effectus eos omnes ad eiusmodi uentorum materiam, quae illis temporibus & locis ascendere solet, reuocando: ita thoc in loco, cum terra motum
ab Iaac ipsa exhalatione intra terram conclusa fieri docuerit, id confirmare enititur argumentis e Iocis S tempore, quibus fieri solet, deducitis, quibus iii delicet locis ac tempore ob eam causam Fexcitatur, qud dab Illa exhalatione Ortum liabcat, quae illis maxime temporibus&locis intra terram copiosa concludi tur Primum igitur ob hanc causam coelo tranquillo terr ino tum ait fieri. Tum enim totam exhalationem,qiraei a terra gignitur, intra illam fluere: quod eius fortas principium, aliqua de causa extra fluere prohibitum ita moueric perit, reliqtiamq; totam secum traxerit: siquidem continuata clim sit, principi j impetum consequitur. Q niam autem spirantiabus uentis terraei notus interdu fiunt, non magis ab stir luna id este ait, quam quod duo aut etiam plures simul uenti existant. emadmodum igitur accidit, ut duo uenti simul spirent, sic fieri posse, ut aspiratio quaedam extra fluat, uentumq; unum efficiat,alia, quae ad alium uentum par
ta erat,intro se conirertat, terraemotumq; cxcitet. Quoniam tamen principium, ex quo terraemotiis ortum habet, diuisumst, unaq; eius pars inuentos extra progrcsta ab sui natur, terne motum minorem tum fieri, quam ii exhalatio tota intra terram conclusa maneret. Cum autem aeris tranquillitate ob eam, quae dicta est, causam, terraemotus fiat, ideo noctu quoque, S circa meridiem heri ait. Eam enim diei partem maxime omnium tranquillam esse, Sole tum efficaciter domina te, & aspirationem in terram concludente, exitumq; eius impediente : noctes autem diebus este tranquilliores ob Solis absentiam, quo a terra exhalatio euocati consueuit. Itaque exhalationem Gintra terram genitam, S extra exire contendentem, retrocedere non aliter ac aqua post maris 2- xundationem ac fluxum ad mare reuertitur, ac restuit,in contrariam uidelicet exundationis fiu-xusq; partem & postquam retrocessit rixa reciprocantis spiritus, obstantia iactari. In noste autem circa auroram maxime terraemotum fieri: quod tum potissimum ad uentorum generatio nem moueri exhalationem contingat,ided si retro flectatur,& intra terram coclusa in Euripi morem fuat ac refluat, terraemotus necessarib excitetur. Sed quaeret aliquis, ii contraria contrario rum lunt causae, quonam modo ab auia piete sentiaq; Solis aerem tranquillitas obtinet: noctu nim quo tempore Sol abest, tranquillitatem elic ait, ita circa meridiem, cum Sol maxime euincit. An aeris tranquillitas est, cum aut Sol omnino abest, nihil ; in terram agit, aut nimis prae sens est, potenterq; ex calfacit Θ Ab se trita enim exhalationem mouere non potest: cum autem proximus es , cfficaciterq; agit, eam, quam euocat, protinus dis loluit, aut terrae meatus obducit, ut quae iam intra terram genita est,exire non possit. Illud rursus in dubium quis reuocauerit, ii coelo maxime tranquillo te motus potissimium fiunt, ob eamq; caiisam in meridie&nocte sericli curuur, cum media nocte maior tranquillitas aerem, quam in aurora, obtineat, cur non tum potius terraemotus excitabuntur, quam in aurora λ An nocte media cxhalatio non solum e terra H non exit, sed nec in ea facile gignitur, aut mouetur Θ Cum enim sol omnino abiit, nec intra te ram uim suam ullo modo exerat, ea tantἰrm exhalatio in ea mouebit hir, lirae aut caloris praecedentis, aut ignis, quem in se habet, ut excitatur, alia: ad terram commouet, dani fortasse non sufficit. In aurora autem Sol acccdens, moLiere cana intra terram potest, qliae tum e terra noctis frigore constipata, facile non exit: ita in Euripi morem refluens, terraemotum excitat. Sed obiiciunt quidam, terraemotum omni tempore fieri aequo posse Solem enim intra terram non agerc, nec eos uetos excitare, qui terram concutiunt. Ardores nanqhie solis, qhri terram calefacientes, seu laumida, seu siccam exhalationem gignunt, cam e terrae licere, non concludere in illam,nec eiusmodi ex
halatio sal, quominus ascendat, aliqii id obstare, quoniam illud idem Soli, ne illam gigneret, esse timpedintento. Sed non uideriint, longe facilius posse Solem uim suam intra terram ex ei cre, de ex ..halationem progignere, quam illam progenitam ascendere. Ac quae impedire illam, cum sit corpiis, tae alcetida possunt, non ita Solis radios intra terra ne penetret, poste prohibere, hi t interim
236쪽
In his praeterea locis uehementissimi fiunt terraemotus, ubi mare sui dum est, aut regio fungosa ,&cauernarum plena. Ideo in Hellesponto, & Achaia, ct Sicilia, &Euboeae locis eiusmodi existi t. Mare enim terrain per fistulas ues luti quasdam uidetur subire. Ideo de thermae ad Aedepsuin ob talem causam
exorta 'lunt . In praedictis autem locis terraemotus maxime ob angustiam fiunt. Spiritus enim qui est lari e terra consiueuit, iuehementior, ob asiluentis maris magnam uim factus, in terram rursus repellitur. Quin & regiones, quae loca in sera fungosa habent cum multum spiritus excipiant, magis concutiuntur.
εο Terraemotus a spiritii intra terram concluso excitari an umentis e temporibus, in quibus filint, ostensu inest, limitici; causae expositae , cur illis potissi ianun temporibus fiant. nunc culo cis, ubi excitantur, id ipsum comprobatur, simul lue caiisa ostenditiar, quare potius in i lis excitentur, quam ita aliis. Itaq; docet terraemotus in his locis maxime fieri, ubi mare fluidum est, aut
regio fungosa laxaq; ,&cauernarum plena, ob eamq; causam in Helles, onto, Achaia, Stellia, quippe quae mari, eoq; fluxili alluantur, item in Euboea eiusmodi locis, quae uidelicet si ingosa sint, aut mare fluidum habeant. Causam autem, cur in his locis, quae mari sui do alluuntur, ita fiant,angiistiam loci esse, per quem mare fluit: siquidem nisi in locis angustis suere mare ut in primo dictum est non consueuit. Illa igitur angustia fieri, ut maris, quod copiose affuit, fluxus
uehementior grandiorq; factus, sese uidelicet magis attollens, spirutim, qui a terra efflare natus C est , uehementem obiectu suo reddat, eumq; intra terram repellat, unde illius motio neccssariosequitur In locis autem cauernarum plenis atque fungosis multum spiritus cilcipi, qui uidelicet exire non ualens terram concutiat Inquit uerb ab eiusmodi et tu causa thermas. i . aquas calidas, quae ad Aedepsum emerserunt, ortum habuisse, quod uidelicet, ut Alexander ait, multas eiusmodi ex balationes calidasteria illa contineret, quae intra illam amari concluse, terraemottim excita. tarunt, terramq; ipsam tandem aperientes, fontes illos in lucem posuerunt calidos factos ab it Iaexhalatione. De quo terraemotu aquisq; calidis emersis, Strabo lib. I. meminit. Demetrius, inquit, Calatianus terraemotus uniuerse G cice explicans,& Lychades insulas,& magnam Cenaei
partem demersas inquit,&aquas calidas in Aedepso, de aliis urbibus fontes erupisse. Qito duexo ad Siciliam, Helle*5tum, Euboeam attinet, perspicuum est, maris angustiam in eiusmodi locis esse. In Sicilia quidem fretum, quod ab Italia disiungitur, quod Scyllam S Carybdim nominant, uulgo Farii in Messi inae'. In quo maris fuentis 35 refluentis Euripus maximus cernitur, ita ut nauigia interdum abs rbeantur. In eo igitur loco ob fluxum illum ii ebe mentiorem mare ter ras subiens eo, quod letu inest,modo motum excitare consuetiit, quanquam S antea etiam, quam
fretum illud, S maris angustia aperta essent, terraemotus in aximi in eiusmodi loco fiebant: ita D ut credatur, Siciliam olim continenti cohaesisse, deinde terrarum motu abscissam, angustoq; aestu diductam, ut poeta ait: e loca ui quondam ct uasta conuulsa ruina Tantum aetia longinqua ualet mutare ureustas)D plus Pyrrunt, cum protinus utraque tellus astret,uenit medio ni pontus, π undis
Hilperitim stilo latus abscidit arua toe urbem
Littore diductas angusto interluit astu. Hellespontum angustum fretum esse notum est, quo ex Propontide in Pontum nauigatur. Euboea Atticae insula est, interquam& Phocidem Boeotiae partem Euii pus est, pilas die ac nocte
reciprocans, tam rapida conuersione, ut uentos, ac etiam nauigia uentis plena secutri portet. Ac
de huius quidem insulae te mesibus Strabo scribit unum factum inquiens, quo Hi et Stil, sons
237쪽
P. P es, quam inlius immdationi haris hiatu ignium si uuiit m euomuerit. J e Achaia 1 e
progressu ta ille Ietur: ii quidem terraemo
hcmcnsteir, lint, ut duas an .plistimas ciuit . es Quer clit,3 maris inundationi subiecerit.
ere autem maxime . aut inano, ac per imbres &squalores eandem ob cau- psam fili sit. Harc enim tempora flatibus maxime abundant. Nam allias & hyems
aeris tranquillitatem faciunt: haec quidem ob gelu, illa ob aestum , quippe cum hyems friaida admodum sit, aestas admodum sicca. Atque in squaloribus aer est flatuosus. Siquidem hic demum est squalor, cum sicca eLhalatio copiosior qua
humida fuerit. Per imbres autem , iubia exhalatio intra terram copiosior fiat, quodque terrae concauitatibus aqua repletis in locis angultioribus elui modi s ecretio intercipiatur, utqtie in minorem locum compellatur. Cum enim euincere coeperit quia, quod ni ultum Cl in paritum locum comprimatur, uentu Ssuens atque incurrens grauiter commouet.
63 Verba haec ijs, citiae super ius tradita sunt, ad nersari non abiq; ratione aliquis p Maia erit. Terraemotuna enim coelo transiit illo mae linc fieri tradidit, ideoq; nocte ira gis, quam di tΠ- ter diei partes omnes in ineri die. N anc uere potis imit &autumno, item per 1 qiualore se, ita bresseri, ob hanc causam docet, quod tempora liae conania flatibus maxime abundent, quod ex dia- Gmetro illi aduersum est. 'n uerb dicendum eli, terraemotum perpetuo ijs temporibus fieri, quibus ad uentorum procreationem exhalatio e terra potest ascendere, iis tamen diebus, quibus excitatur,acrem tranquillum oporte xc est e, exhalatione, aut nondum e terra egielsa, aut ii egres lacli, uunt osq; iam excitauit, per aliquam causam retro coiiuersa, ε in terram rursus acta . Ita flattiolis temporibus terr motus fiet, quandoquidem flatum excitatum Cisse oportet, aut cxtra ter ram, aut s. Item intra Fictoliam teinpore tranqil illo, vitantea dicet, at thr, quoniai in si aer uentis agitetur, exhalati Onc a terra egressa, non tanta eius copia intra teriam manere potuit, quae Illam commoueret, ea praelei tim exitum habente. Acitate igitur & l P eme terrannotus minus fit, quod ciusmodi temporibus exhalatio itura terra in gigni non queat, aesti te quidem oboimixin siccitatena, quando oportet terram aliquo modo Eum cccam esse cit exhalatio ascendat, late me uerb ob gelu, Sole terram non adeo calefacie ire, ut ex ea exhalationcm progignat. Quam etiam
causam antea afferebamus, cur nocte media non ita, ut in aurora, terraemotiis excitare tu . Vere
autem& Autumno ter emotus fieri, quod exhalatio gigni, tum queat, terra mediocriter hurri cha, mediocriter etiam a Sole ex calfacta. Nec iterdqaibus iiis horum temporum diebus, aut horis iteri, sed tum maxime, chim aerem tranquillitas obtinet, quia exhalatio, aut ut diximus) non fidum e terra exierat, aut, si exiit, aliqua de causa retrocesserit. Qifod etiam de squalioribus&pluuiosis temporibus dici debet: per squalores enim ex Italatio acrem occii pauit, per imbres nondae teriae prolla es L. Ac in f qiualoris, iis ea, quae continenter ascendit, retrocedit, auentis, qui aerem intestant, forta: se retro acta, quam ipti quoque uel Hi ad terram pulsi tandem icqviantur, ut aer tranquillus, S immobilis maneat. In imbribus autem ab ipsa pluit ia continenter affluente, ne exeat prohibetur, itaque in locum minorem coalciata, uiolenterq; pulsa concutit terram. In fatuosis igitur temporibus, terrae motus maxime fit, quod materia tum suppetat ad illum faciendum Eo tamen ipso tempore, quo excitatur, tranquillum aerem est e contingit, extra latione, a qua fit, intra terram conclusa. Atque haec fortasse ad controuersiam hanc summouetidam, docetulumq;, quo modo futuosis temporibus terra motus eae citetur, surficiunt.
238쪽
Intelligendum enim est, ut in nostro corpore uis spiritus intercepti do i 2 morum,&ptiistitim causa est, ita&in terra spiritum similia erit ae iam ei licere, est i p.rae molimina alium quidem, ut tremorem eis . alium ut pulti Ina: & qualia . cii raurina reddita est, in corpore saeptiis accidunt fit enim uelati tremor quidam , sipitatu extri:alec
aliter atque ad cale Quid ei contei et Lercipiente talia et i in terr a fieri
. In tot 1 . nulla1nipirittis interceia di facit naen d Innem . Puisti m limus ternit in circI illo acri, icit in libris de caul g Iuillhnin: proficii ci ait a facilitate taliteriis 111eli, de ill .r in unca et tollit, nunc deprimit, alia i , naturalis conterim nti Oi IhIla ui , t di:: LO, S uaporibus rum iis, cula demittunt tir, e p. illis, non .s, clὶ i in cordu cit, temper i cm conservia L. eam inspiremus ac respiremiis. Q acitaec 1 nurn caula Signo palle Aristotelam dicendi in ira n illud potius, connmuniori signit cati ne ire in orern,& pulsiura sumpstiae Θ Tge morerra enim ad horrore rari, terr etiam rigore tri seu tr cautium illum motum, qui in horrore S rig reetfacit uri extendit, qii editae aris ctione , a spiritu intercepto S ad partes internas puli o, re uerapi officii cuntur. Nam rinorum accidere ait alenus, naturalis caloris motu uiolenter impedito, quo minus pur totum corpus uehementer extendatur be expatietur. Pugn te a m i ad aran inter ipsum, di id quod impedit, frigus videlicet uiolent uel se, qua in pugna S caloris naturalis motu uiolento corpus quatiant inia de ea usa etia horror efficitur, qui magnitudine soles, S uehementia a rigore superatur. Siquid e lius cutis conpulsio, reliquo no moto corpore horror nominatur, uniuersit aut e corporis qua iratio, de cinisq; S in uoluntariam otio, rigor, Gr c cili tinc δας, illum φρ ἱκ 1ν nominant. Qui odigitur Galenus naturali calori attribuit, Aristoteles in spiritum, qui naturalis caloris sedes est, . refert . At uerb tremorem pro h o. rore Aristotelem accipere, ex eo tremore intelligitur, quum post missionem urinae, ait fieri. Eiam enim Ppoblematum se l. octaua, ubi hanc ipsam, quam hieci Fert causam, horrorem nominat. Cuius appellationis in libro illo de tremore Galenus me mi nit, ubi ait, quoidam appellas e rigorem tremorem cuni refrigeratione: quos etia in refellit, quia hoc est, tremorem, allectionis proprie uocabulum este uoluerit QMd si etiam ad tre morem , qui uere tremor est, ii Ocabulum hoc accommodare uoluerimus. eius ouociue em lamin spiritii in poterimus referre: si quidem, it Seneca ait, corpora nosti a non aliter tremant, quamst i piritum aliqua causa conturbet, chim timore contraetus est, cum sene dPut lan crescit e r.enrs torpentibus maucet, cum frigore inhibetur, aut sub accessionem cui sit suo dei icitur. riquandiu sine iniuria procedit, ex more perfluit, nulluso: tremor cor ori. Non tollam a Atem tremorem aliter, qtiam Galenus, Aristoteles his bir patrit, sed etianμ, ι: ille enim pro cordis de arteriarum motu Omni usurpat. Ari itinete a. item ni O co i; cie& arteriar bina motu, ut in libro de respiratione licet uidere, sed minflammatis S at et is dolorem excitat, aut etiam pro inicatione, tione , in qua lignificatione trocabulum σφυγμ A ueteres ulta past ceundo libro de locis asseclis , &alibi. Atque hanc si ginificatione inde colligi potest, quod in secius dicet, pulsit in in animalibus non simul ccs.1 e, Sed pos timc est,nte affectione, ut motionem praeternaturalem et se, Z sympto Iara intelligamus. l QDJ 5 lara exspiritu intercepto effiei perspicuum est, de primit in quidem in partibus init.: inruat; . ion ibi senim qui extra arteriam exire contendit, ne exeat: impeditur, pPDa iuuente densior sit faeta. in impedimento et ficitur, ut pirisu Smai P il is, Q. ia I ii 1 H, eri rauexitum spiritus haberet, ueluti cum nulla ad pst inflammatio. Nec au te Plia p cipitata Oile, au' catione Crassus enim uaporo usque spiritus, discursu carens , palpitationis caiisa es e quod ex . motionis celeritate, quae nulli iti si spiritui conuenit, digno: cithir. Hac p IPitata 1 2 . i -
239쪽
mero supercilia, atque etiam genas salire experimur, spiritu uidelicet quodam excitato, &m' eiusmodi partibus iii cluso. De quibus omnibus motibus in libro de respiratione copiose disserimus. De tremoris, qui liorror proprie est, qui post urinae missionem accidit, causa, nihil prae ter id, quod hic dicitur, afferendum est, fieri uidelicet spiritu frigidiori in uesicam, unde urina
cxiit, o, trinsecus irruente. Ille enim tum motionis suae impetu, tum etiam frigore uesicam a Lsacit, trigorisqlicta caloris piigna oborta, laorriar consequitur. anque& frigus hoc in tremore, atq; etiam in aliis corporis horroribus, momentum habet, quemadmodum ait Lucret .de terrae
modulari benS. uti nostros penis in cum uenit in artiu
Concutit inuitos cogens tremere argue m saere.
Quoniam autem duplicis terraemotus Aristoteles meminit, quorum unum tremori, alterum
pulsui comparauit, de Cisq; in progressu fusius aget, nihil nunc dicitur is illimi pili siti simile ineste, qui spiritu e profundo seje attollente, terram sursum mouet, quomosto in pulsit spiritus
ex alto subit, Rarteriam in sublime extollit: illum autem tremori, quo terra tremulo motu, in hane modo partem, modo in illam vibratiir, spiritu longe lateq; interius eam occuparite Plures autem aliae te motus species ab aliis afferuntur, de quibus in ulterioribus mentionem ti
Quantam autem uim spiritus habeat, non solum ex his, quae in aere obortim tur, contemplari debemus, ibi enim magnitudine sua talia posse essicere ali quis putauerit uerum Sin corporibus animalium. Nam & tetani & conuulusiones, id est, distentiones, spiritus motiones sunt, vimque tantam obtinent,
ut etiam si multi simul uim repellere enitantur, aegrotantium tamen motum uincere nequeant. Idem uero & in terra fieri, ut rem magnam cum parua con
63 Ne quispiam dubitaret, mirareturque, quo nam modo a spiritu eorpore tenuissimo&le- Guissimo, tanta ter crata ac ponderosae moles moueri concutique ualeat, uim eius maximam esse nos commonefacit. Ac primum quidem in his, quae in aere ab co commouentur, deinde quia magnitudine sua, ea illam efficere putare aliquis potuisset, etiam in his, qrue in animalium cor poribus efficit . inae in aere maxima & admiranda ab eo fiunt, vimque eius maximam declarat, nemo est, qui ignoret. Ostendunt cam pondera maxima permagnum spatium ablata gestata te uento & spiritu . Hic cum uehementer concitatus ipse se torsit, albusta syluasq; convellit, de aedificia tota, turresque maximas corripiens in altum frangit. Hic mare per se languidum, S i cens incitat, &nauigia ingentissi tria S onustissima uehementi impetu, &sumnia celeritate impellit . Sed quoniam naec magnitudine sua eum efficere credi possit, ea consideremus, quae ab ius exigua quilitate effici utur. Cursus enim Z motus omnis, intenti spiritus opera sunt. Quam uerb ingentem uim per occulta agunt paruula admodum semina,& quorum exilitas in commilia sura lapidum locum inueniat, intantum conualescunt, ut ingentia laxa interdum distrahant Sedissoluant, scopulos ue ac rupes, radices in terra minutissimae ac tenuissimae findant. Hoc, riquid aliud est, quam spiritus in seminibus S radicibus illis intensio, sine qua nihil validum est
S contra quam nil validum P Sed ueniam iis ad animalium affectiones, teranon uidelicet & conuulsionem, seu neruorum distensionem , in quibus spiritus uim maximam experimur. Aspiritu enim quem omnis animalis motionis instria mentrum esse existimauit, hasce affectiones prolicisci Aristoteles censet. Est alitem conuulso, quam aenan nominat, musculorum seu partium nermosarum affectio, cum illae praeter naturam &uosiuitatem, a qua illarum motus prouenire solet, mouentur, & in suium principium retrahuntur. Tetanos autem affectio est. ex conuulsio ne existetis, qua animal ueluti immobile redditur, musculis uidelicet&neruis, quae instrumen ta sun ollanis, retractis, ita ut flecti noti possint. Erunt igitur Aristotelis sententiit hae affectiones, cum musculos&neruos spiritus ita repleuerit atque intenderit, ut in chordae arcas morem nullo modo ualeant inflecti, ac quaecunque uis adhioeatur, spiritus contentionem illam superare non queat, ut unus interdum aeger a multis bene ualentibus ac robustis hominibus e uinei
240쪽
A uinci ut ait, ac nos tape obseruauimus non potuerit, eaque etiam manibus eoia regerit, seu
ferrea, seu lignea, quae multi ualentes nullo modo confregillent. Galenus aliam harum affecti num causam ex Hippocratis sententia esse uoluit, inanitionem nempe & repletioncm, hoc est ut ille ait nimiam siccitatem, aut nimium humorem, quemadmodum chordis S loris accidere aidemus, quae ob utranque causam retrahi solent ,& interdum disrumpi. Qua de causa arti-siees & musici instrumentorum chordas laxare consueue unt.
extiterunt Iam enim motus terrae quibusdam in locis excitatus non ante desiit, quam uentus ille, qui commouerat, eruptione supra terram facta, procellae modo aperte eruperit. Von Ponti Heraclia nuper accidit, & antea in Hiera insula, quae una ex ijs est, quae Aeoli insulae nominantur. In hac enim pars terrae intumuit, &cum sono in tumuli speciem ascendit, quoad extremum disrupto multum spiritus prodi jt, qui scintillas cineremque sustulit,& Lipareorum urbem, quae haud procul abest, totam cinere operuit, & ad quasdam etiam Italiae urbes peruenit, atque nunc etiam, ubi efflatio illa facta est, conspicitur. Etenim ignis in terra accensi hanc esse cautam putandum est, cum uidelicet spiritus collisus incenditur, aere prius in partes exiguas diuisio. At uero spiritum sub terram fluere id quoque est argumento, quod circa has insulas fieri solet
Cum enim saturus est auster, antea denunciat. Nam ea loca, ubi inlationes fiunt, resonaent, quod mare e longinquo propelli iam coeperit, & quod e terraesitat ab eo rursim intro compellatur, qua parte mare invadit. Sonitum autem sine motu terrae edit , partim propter locorum amplitudinem intro enim
subiens per immensium diffunditur) partim propter aeris, qui repellitur, pau
citatem. 6 Perspicua haee sunt, nec aliam explanationem requirunt. Maecum ita se habeam, intelli gitur terraemotum a spiritu intra terram concluso excitari. Heracliam autem Ponti dixit, quoniam & aliae multae Heracliae fuerunt. Haec ad Pontum sita, initia exitusque mirabiles habudi , de quibus Iustinus libro decimo exto. Aeoliae insulae numero septem circa Siciliam ex aduerso Metauri amnis, duodecim ferme millibus passuum ab Italia sitae sunt. Earum una Lipara est, dicta a Liparo rege,qui Aeolo successit.Inter Lac,'& Siciliam ea,qua Hiera hic nominat,ita dicta, quod sacra Vulcano esset, antea Therasia appellata colle in ea nocturnas,ut ait Plinius,euome te fammas. Itaque Cain non multum, quemadmodum nec Italia, a Lipara distet, ut etiam ilicdicitur, potuerunt ei nis & fauillae in Hiera insula sublatae, ad eam &Italiae urbes perduci. Te tia Strongyle a I ipara mille passibus, in qua regnauit Aeolus, a quo insulae nomea acceperunt In hac etiam flammas errupisse testatur Plinius,quarum fumo, quinam flaturi essent uenti,in triduum incolae praedicerent. Vnde Ae Io uentosparuisse existimatum. Atque hoc est fortassic, Cliod Aristoteles etiam hic tradit, uentum Austrum, antequam spiret, se spiraturum illis in in 'sulis denunciare. In hac ipsa insula nunc quoque maxima flammarum ui ac tanta sere, & inter