장음표시 사용
261쪽
mandri& Diogenis Apolloniatis. Anaximenem ait tradere spiri tum incidentem nubibus tonitrua ederc: deinde cum luctatur, S per obstaritia & intercisa uadit, ipsa fuga ignem accendere.. Anaximandrum omnia ad spiritum retulisse, ac tonitrua nubis ictae sonum esse uoluisse, qui quoniam ira aequalis lit, inaequalia D illa esse. Sereno etiam tonare, quia tunc quoque percrassum a siccum aera spiritus pro libit aliouando tonare & non fulgurare, quia tenuior & iii ficinior spiritus, qui in flammam non iratuit, insonum ualuerit. Diogenem quaedam tonitrua igne, quaedam spiritu fieri docui sic: illa igne ficti, quae iple antecedit de nunciat: illa spiritu, quae line splendo- rc cr pu runt. Vtrorum onriti uni sententiae ab ea, qtiae Aristotelis est, absunt, nisi quod ait Diogenes, tonitrua, quae ignem seqfiuntur, ab illo fieri. Neque enim ab igne ullum fit tonitruu, sed pbis, aut simul accenditur, quamuis plurimum a nobis antea percipiatur, ob eam, quae 1uperius allata est, causam. Lucretius autem, qui censuit nubium concursu tonitruum posse fieri, iisdem nubibus inter se concurrentibus etiam fulgur aliquando ait excitari, ueluti lapidibus inter se, aut ad ferrum allisis: tu item nabo ignis, cum semina multa resuo concursu ceu lapide
Percutiat Ia8u aut 'rnum: nam tum quoque lumen
Emist, i ae claras scintillas ae pat ignis. Porro in Aristotelis opinione, & omnino in quaestione de tonitruo S fulgure dubia qtiae da Aliaberius proponit, eaq; cxaminat, quae a nobis alias expendentur. Quae amem fulguris sit, de tui minis disterentia, libri, qui sequitur,initio doccbitur.
262쪽
IN TERTIUM LIBRUM ME TE OR OL O GI C ORVM
Vna cum eiusdem e Graeco in Latinum conuersione.
E reliquis autem secretionis huius operibus modo iam instituto dicamus. Nam flatus iste, qui excernitur, cum paulatim, sparsamque dit- funditur, persepeque gignitur, dc peritat, atque tenuior est, tonitrua facit,&fulgura.
1 Tria suntli Litus libri praecipua summaque capita. Vnum est de hisce reliquis, quae, cum ci citer finem secundi libri proposuisset, minime tamen tractauit, nempe de Typhone, Εcnephia, Praestere, ac fulmine, quae omnia ex nube, ut tonitruum & fulgur, excernuntur. Alterum est, de his, quae in nubibus tantum apparent, nec re uera infiunt, hoc est, de Area se ii corona, Iride, Paretiis,& Virgis. Tertium, quod paucis absoluitur, de Iapidibus & metallis, & omnino sos stibus. Primum ea ut libro secundo annectendum uidetur, aut tertius hic ab eo loco incipere C debere, ubi de tonitruo & fulgore agere aggressus est. iomnindenim cum lais, quΣ detoni truo&nalgure tradita sunt,cohaerent: siquidem, quae nunc explicanda remanent, x eadem materia, ab eademque eiscierite causa, & eodem terὰ modo, quo tonitruum & fulgur, oriuntur. Simulque etiam ab Aristotele ad pertractandum antea proposita sunt, cum diXit, de fuIgaxe S tonitruo, praeterea de Typhone & Praestere,&tulminibus: dicamus: quandoquidem horum omnium idem principium elle censendum est. Simul item epilogo in progressu comprehcndentur, cum inquit, Dctonitruo igitur 3 fulgure&.Ecnephia Praeterea de Typhonibias de Praesteribus atque fulminibus dictum est. Ne igitur horum omniu tractatio diiuideretur, liber hic tertius,aut a tractatione de tonitruo initium sumere debebat, aut, quoniam haec affinitatem cum uentis & te motu habent, quandoquidem in fine secundi dictum est,tonitruum, fulgur, ueritos& terraemotum exhalationem siccam esse, aliter atque aliter agitatam, ab eo loco, ubi de Area de Iride disputatio ineipiti. Quam ob causam uerisimile est, non ita ab Aristotele hos libros digestos fuisse, sed ab Andronico, aut alio quopiam, qui libros illius in ordinem redegit,atque distinxit. Quod si Aristoteles ita diuiserit,iuilla alia causa ductii inest e, putandum est, quam quod secundu cum tertio ita conectere, atque continuare uoluerit cum tractationi D de uentis ac terraemotu, horum tractationem, obeam, quae dieca est, naturae affinitatem, subic- cisset, omnia tamen in secundo tractare noluerit, ne secundus longior, tertius breuior iusto ci-set. Illa itaque ciuisisse,& partim in secundo, partim in tertio tractasse, cuin praesertim haec, quae in tertio tractantur, a tonitruo S: fulgure, quae in secundo explicata sunt, magis quam inter sedisseram . Sunt, qui horum librorum diruisionem ita probent, quod in secundo de his nota manifestis affectionibus Aristoteles agat,quce ab exhalatione calida &sicca in sui natura manente oriuntur, ut de salsedine maris, de uentis, terrae motu& tonitruo. In tertii uerb initio, de his, quae ab eadem exhalatione adierata, uel cum Eumida permista, qualia sinit, haec typho, ecne phias,praester& fulmen. .imq; fulgur ab exhalatione alterata ortum habear, quod tanten in sc cundo tractatur, ratione tonitrui, cum quo una excitatur, ueluti ex accidenti eo in loco tracta tum aiunt fuisse. Sed haec omnia firmitate exiguam habent,inec maiorem utilitatem tota haec disquisitio affert. Quare ea relicta ad interpretandum Aristotelem lieniamus . Inquit igitur, dicendum este dereliquis huius secretionis operibus, hoc est, eum dictu in sit dc tonitruo ed fulgure,
263쪽
quae exhalatione calida S: sicca, impetu quodam uiolento e nubibus secreta excitantur, dicen dum eli e de reliquis, que ex eius limiliter C tralationis e nubibus uiolenta secretione oriuntair, quae quidem sinat ecnc phias, hoc est, piocclla quae quod εκτα O ες is, id cstic n ubi biis erumpat, ita dicitur t plio,ieu uortex, aut tu Ibo, praester, & fulmen . Rat: one autem, di modo iam instituto ait dicundum cise , quoniam ut ait Alexander quemadmodum in eorum, quae tradita sunt , ortu duplicem exhalationem fieri. e qua oriuntur, traditum est, ita nunc quoquc duplexti Vc e chalatio ponenda est, de ex ea, eorum, quae tradenda sunt, ortus explicandus. Ex humida cnim nubes constant, quae siccam concauit Albus suis&sinubus continent, quae cum ut crum P id , Omne .r haec, quae cona: cinorata luxit, o .: ur: tur . Aut modus institutus ad extrusionem, qua
omnia haec fiunt, referendus. Aut etiam, quod non simpliciter, & historiae modo, sed demonstrationibus adiunctis: quc admodum dc an: ccc dentia, haec, quae proponit, sit tractaturus: in qua lignificatione hoc ii tum uticabulum, en - , υε νιν, quod ueriimus institutum, initio primi libri ultirpauit . Sed uidetur ad Extrusionem rcferri, propterea qudd statim subiicit, e halationis excretio IIo omnia haec fieri, quemadmodum tonitru fulgur , sed modo disterre. Cum enim paulatim sparsimque dii unditur, per a peque gignitur& perflat, ac tenuior est, tonitrua facere fulgura: cum hae id confertim P densor, Ucnephiam oriri atque hoc est, quod nunc
Atti confertim, &den 11or, miniis c ue tenuis excernatur, ecla phias, hoc est, procella, oritur: quamobrem SI uiolentus: quippe cum secretioni S celeritas uires adiiciat. Cum igitur multa, eaque continens secretio conlectita fuerit,
idem profecto accidit, quod , cum rivisus aduersiam in partem impetum sumpserit. tum enim pluuia ἐχ aquae copia exoritur. Ambo itaque haec potestate quidem in materia insunt: sed cum alterutrius facultatis principium si tum est, utrius copia maior fuerit, id e materia secretum subsequitur. Fitque hoc quidem Imber: quod uerb ex altera exhalatione, Ecnephias.
di Ea dona ratione & modo de hisce, quae restant, huius secretionis operibus, quo de his, quae
fuerunt explicata, dicendum cste, S quis ille modus sit, uerba haec declarant . Horum enim g ne rationis, eadem prope, quae δί illorum, r tionem tradit, secietior isso una modo different m. Cum enim dixistet statum illum, ieu liccam exti alationem, quae e nube excernitur, cum paul tim sparsi inque diffunditur, nec continenter eae cernitur, sed per interualla, idque perlaepe , t nuioreque etiam constat substantia, tonitrii a facere S fulgura, nunc adiicit, si conlertim, densiorque te crassior excernatur, flatum fieri, qui Ecnephias, hoc est, procella nominatur. Quoniam autem uentus quiuis, S ille potissimum, aspiratio Est impetu&ui delata, unde impetus ille Se robur oriatur, subiicit, celeritatem inquiens secretionis, robur viresque addere, ita ut impetu illo ferri queat. Vnde autem celeritas illa ortum ducat, non docet, sed ex exhalatione, quae confertim excernitur, prodire perspectum est. QEa igitur re tonitruum S ecnephias con-ireniant, qua ue inter se disterant, quod ad secretionem, e qua oriuntur, attinet, intelligitur. Inquit uero hunc uentum, cit in multa talis materia, hoc est sicca& densa exhalatio, confer tim & continenter fuerit liuereta, non aliter ori i i, quam pluuiae&aquae magna copia uisque oriatur, cum aduersam in partem excretio impetum sumpserit, hoc est, cum exhalatio siccae contraria uidelicet humida, e cerni principio impetu coeperit. Vtrumque enim quidem illorum, nempe pluviam S uentum, in materia, hoc est, nube, equa, ut ex materia, excernuntur, potestate inesse e sed, cum alterutrius poto statis principium factum erit, laoc est cum alterutrum eorum, quae potestate in illa insunt, fieri coeperit, uti ius exhalationu maior copia in nube fuerit, illud ex materia excretum subsequiritaque si bumidae maior quantitas fuerit, imbrem copios uiri de multum excerni, humida illa exhalatione, atque principio in aquam mutatis. Si autem siccae, id quod primam spiritus excretionem consequitur, uentum esse, qui Ecnephias dia citur. Atque naec sunt quae de Ecnephia tradit. His tamen postremis uerbis, irae obscure prolat
264쪽
A lata sunt, Olympiodorus hoc tradi putat. Cisin nubes tui ct potes a te inse&uentum, di pluuia contingat, utrius illorii in principium factiim crit, materiam quoa ae alterias in id aratari, lina ex cctari , ut, si imbris principium fiat, quia plus humidae exhalationis continuatur, siccam quoque nautari,&unacii mi imbre excerni: itaque totam nubem in pi: ii 1m coerrae. ti: contrarioque modo, si uentuς coeperites cerni. RE expolitio probabilis quidem est, Nor ii ecn ephiae aut imbris consciuaiaca, sed non facile uerbis accommodatur, quoniam id aiunt excretum conleqrri, cuiuς maior exhalationis copia titerit. Nec miretur aliquis, maiorem iccae exhalationis copiam in nube est e, quae ex uapore tramido conitat. Aut enim cum humi da illa , quae nondum in nubem concretiit, sicca exhalatio confertur, atri cum ea, quae in aquam trer a Pa ala est . Cum autem horum uentorum, qui ecnephiae dic mirr, ortus hic sit, eos Seneca ait lieri, Troniam magna inaequalitas ac dissimilitudo corpo Σὶ , uir evapor teri renus emittit, tu sublime abit,aliaque ex his corporibus sicca sunt, alia I rii l. . P. zanta igitur discorda a corporum ii iter se pugnantium, cum in unum conglobata iura , .epi i Inile este, qur dam cauas effici nubes, S
interualla inter illas relinqui fistulosa, ct in i odum tibiae diducta. His interuallis tenuem incliadi spiritum, qui maius desideret sp , inea uit, ob idq;a ampliorem heri, cingereq; cingentia, S c 2umpete in uentum, qui vere ' oeeliosus esit, & 1uperne demittitur, in nos cadens uehemens S : cer, quia non nisus, nec per apertum ueniat, sed laboret Aciter l1biui S pugna paret. Conti iri: aut Em, hanc llatum fere breuem clite, Se quia receptacula mibitum, per quaereres thiosus uenit, aliquando non sine igne, ac sbno coeli, lici 2.5 H. Ig ire& tonitru . Hi etiam uenti multo maiores diuturnioresq; sunt, si alios quCaue I ec ioeni cautii ruent L m te niγltulere, Cc in unum conflixere phires : sicut torrentes modicar magnitudinis fluunt, qhrandia separatis suus cur1uς est: cum uerb plures in se aquas conuertere ,: urtii insinius Orum, ac perennium magnitudinem excedunt . Idem credibile eis fieri do in procellis, ut sint breues, Quandiu singui ae sunt: ubi uero sociauere uires & pluribus coeli partibus et Iagi piritus eodem ae contulit, & impatus illis a cedit, domora, atque diuturnitas. miam uel bre bluta nube procellae oriuntur, pluribus modis selui eam contingit, I1onnunquam i iis sicli, si,& in exitum nitentis luctatione, non nunquam calore, quem modo Sol fecit, nrad P. ini orietatio, hoc est partium nubis inter se concursius,ut magnorum inter se corporum attris . G'ταν δε πακκρινρ μον πνευ π ανοῦ 1 η ουτως ,ωm Es O Foc
o Cum autem is flatus, qui in nube insulas excernitur; ab altera repercutitur uortex existit, ut fieri solet , cum ex patenti loco in angustum , in portis aut iiij suentus ui adigitur. In eiusmodi enim locis persaepe accidit, ut corporis ita fluentis prima parte repulsa, propterea quod non cedat, aut ob angustiam, aut quod alius fiatus contra spiret, flatus conuoluatur, ac uertigo efficiatur: quippe climalius, ne progrediatur, prohibet, alius a tergo impellit, ut necesse fit, in obli quum , qua parte non prohibetur, ferri, atque ita semper id, quod cohaeret, donec unum euadat, quod quidem circulus est. Siquidem cuius figurae motio una est, ea circulus sit, necesse est. Has igitur ob causas uertigines fiunt in terra, eodemque modo, & in nubibus principi j ratione. Nisi quod quemadmodum, clim procella fit, semper nubes excernitur, & continuatus fit uentus, ita hxc secaper nubis continuatio iubsequitur. Cum autem flatus ex nube, ob densitatem
265쪽
excerni non possit, in orbem quidem primum, ob eam, quae dicta est, causam. Econuertitur: deor sum uero fertur, ptopterea quod nubes ea parte dententur, qua excidit calor. Haec autem affectio si coloris expers fuerit, Typhon nominatur, v cnt usq; est , veluti ecnephias in concoctus.
3 Venti, qui Typhon nominatur, ortum ac rationem exponit. Est autem uentus, qui, ut Ec- nephias, e nube secernitur, sed in orbcm, aquarum uorticis more, ut contortus, eaque figura ad terram Gesatus , non recta, iit ille . Ma figura ui efficitur, ut qui biiscunque corporibus incurrer1t , ea persaepe, etiam ii Liali dissima sint, euertat ueluti in mari nauigia ingentia, in terra arbores, ac lapides maximos. Vnde& τυσων ε dictum esse Olympiodorus tradit. ι ρλ, hoc est, quia ua ide, & uehementer corpora in quae incidit, uerberet, de quatiat. Nau tas uero, inquit, ohωνα appes late, quia instar των ζ, hoc est, tubae , maris aquam ad te trahat,inianquam hunc uentum in orbem contortum aquas sursum trahentem a terra ortum habere,
ille exutimet. de quia re in progressu. Inquit igitur Aristoteles, uentum eiusmodi in circuli speciem excitari, cilini piritus, qui e nube ut in ortu ecnephiae dictum est) excernitur, alteram in nubem incurrit, atque ab ea ob illius densitatem repercutitur, ac ne recta, quemadmodum ec neptitas, feratur, prohibetur: perinde atque in terra euenire solet, in locis angultis, in quos ex Famplo&spatioso loco uentus coactus est. Persepe enim in eiusmodi locis accidere, ut satus quidam circulus, ac uertigo efficiatur . Idque ob eam causam, quod ipsius spiritus fluentis pri ma pars repellatur, quia uidelicet corpora, in qtiae incurrit, non cedant, sed renitantur, seu ob locorum angustiam, seu quod alius status contra spiret. Illam igitur flatus primam partem re pulsem, S ab eo, quod obitat, ne progrediatur, impeditam, cum etiam retrocedere ob flatum, qui sequitur,&a tergo impellit, non ualeat, in ol liquum necessaribserri, qtia nimirum parte non prohibetur . Ita ucrd, di quod deinceps sequitur, in obliquum una cum ea semper deferri, donec eiusmodi pars prima reflexa, cum eo, quod a tergo impellit, coniungata , orbisque hi nus efficiatur. Nec aliam quam orbis fieri figuram, quandoquidem eius motus est unus. Cuius autem figurae motus unus est, figuram eam circulum elle necessarib. Vt igitur flatu in terra, ne recta feratur, hunc in modum impedito, uentorum uertigines efficiuntur, ita & in nubibus et fici, si is, qui excernitur spiritus, in nubem incurrat, quae rectum illius exitum impediat. Differ re autem inter se, qu bd quere admodum, cum fit procella, nubes semper excernitur, hoc esti piritus e nube semper fit excretio, continuatusqire est flatus, ita hic nubes perpetuo consequatur :& cum propter densitatem illius excerni spiritus non possit, in orbem quidem primo con uerti, ut in uert 1ginibus, quae in terram fiunt, euenit. Sed deorsum tandem ferri, propterea quod Gnubes ea parte sempcrdensentur, qua calor abscedit, quae superior pars esse antea dicta est. Cum ig:tur eiusmodi spiritus, ita in orbem contortus, e nube excernitur, si coloris expers fu rit, Eoc est, non accensus, ut fulgur, typhonem nominari, uentumque esse ueluti ecneptitaria, concoctionis expertem . Haec Aristoteles, quae concise prolata sunt: siquidem in graeca lectione oratio manca est, SI ad id antecedens, quod aduert, tum ita esset: Cum autem flatus, qui nube inclusus excernitur,ab altera repercutitiir, perinde ut clim ex lato in angustum in portis aut uiis uentu sui adigitur , deesse consequens, quod nos adieci inus, uidetur: quod eiusmodi est e potest, 1 - γίνετα . hoc est, spiritus itertigo efficitur. Ita enim oratio plana erit & peripi cua, hancque habebit continuationem. Cum autem flatus, qui in nube inclusius excernitur, ab altera repercutitur,peringe ut cum ex lato in angustum in portis aut uiis uentus ui adigi tu r, ii ortex existit. In eiusmodi enim locis est. olet autem Aristoteles eiusmodi orationes sine conse quente seribere, praesertim ubi longa antecedentis partis explicatio, quemadmodum hic fit, a scribitur. Illa enim usque ad eum locum has igitur ob causu ,herrimcid durat. Q in loco - Hrationem de uortice in nubibus facto resumit, easdemque ob causas fieri ait, quibus in terra fieri dictum est, nempe ob spiritum prima sui parte repercussum, aliarumque sequentium illius partium cum ea collationem, & in latus delationcm, donec pars illa prima, principio, unde excerni incepit incurrens, unum cum ea fiat, Orbisque unus efficiatur. Atque Loc uidetur esse, quod ait κατατηναρχων, quod nos uertimus principii ratione. Quasi diceret, Vortices hi, qui in terra, & nubibus fiunt , similes sunt inter se, quia cum principio coniunguntur, quemadmodum in circulo principio finis coniungitur , uel κατά τn , quoniam uortices eiusmodi simit Iter in principio, ob eam, quae dicta est, causam efficiunt hir. Differunt tamen in fine, quoniam qui in nubibus fit, tandem in gyrum ad terram defertur, quia calore deficiente nubes densetur, unde uorticis in terram delatio consequitur: quod quidem in uortice, qui in terra in portis aut uiis fit, minime euenit. Atque hanc ii orticum horum differentiam tradere uidetur, cum ait,
πλὴν in λ:, , hoc est, nisi quod quemadmodum. Quanquam Olympiodorus, & alii permulti
266쪽
A censent , eo in loco inter ecnephiam& typhonem discrii non tradi , quia uidelicet ecne phias nubem, e qua excernitur, secum non trahat, typho trahat, & in se absumat. Quar expolitio ab Ase ristotelis, &uerborum eius sensu palam aberrare perspicitur: si quidem discrimen, Quod ponit, ad ea pertinere tace claritis est, quae κατάτυνα: s , limiliter se habere tradidit. Inquit enim eodem modo, & in nubibus principii habita resione, sed di teteruntquδα &c Tantum uero abest, ut in te tecta ephiam & ivphonem in uerbis hisce discrimen ponatur, ut etiam similitudinem, quae interea est, attingat, & ex eiusmodi similitudine Sconuenientia inter uorticem, qui in nubibus fit, & eum, qui in terra, discrimen ponat. Similitudo autem ecnephiae Suorticis est, quod, ruemadmodum cum ecnephias oritur, spiritus ex nube secretio continuata continuatum illum icit, ita in ortu typhonis, primae spiritus secretioni nubes, ex qua excernitur, continenter consequitur, cum ob nubis densitatem non queat spiritus ipse per se ab ea liberatus excerni. Hanc igitur inter cenephiam & typhonem similitudinem Aristoteles tradit, seu discriminis intervor lices illos, qui dicti sunt, ponendi gratiae, quemadmodum hactenus exposuimus, seu si1 fortasse exposivio haec, quia deuortice, qui in terra fit, nihil ultra subiiciatur, minus placeat) propter se: ut, cum discrimen inter ecnephiam S typhonem tradiderit, differreque ea docuerit, quiaec nephias recta excernatur, nul Io spiritus facto repercussu, uort autem in gurum, ob spiritus h a nube repercussum, subiicere deinde uoluerit, quanquam inter se eo modo dii erant, conuenire tamen, q :.1 in utroque continuata sit secretio, uterque cliam tandem ad terra me inube mittatur, quanu suortex, quia ob nubis densitatem excerni 1piritus ab ea non potest, in orbem primum contorqueatur Aut hoc igitur, aut eo , qui dictus est, modo locus Lic exponendus: mi
ni Ine autem, ut Olympiodorus, &alii exposueriint. Qui non in hoc tantum sunt hallucinati, sed omnino in omnium horum uerborum explanatione Neque enim uerum est, duo tu phonum genera Aristotelem explicare , unum uidelicet e spiritu, qui a nubibus ad terram recta truditur, thim ex terra oblucta In te rursus ad nubes ascendit, uertiginis cuiusdam in morem: alterum ex spiritu, qui in ipsis nubibu ς in orbem circum uGlutus, ita in gyrum contortus ad terram fe tur Imbuero unum tantum explicatur, id uidelic t , quod e nubibus excernitur, & in ipsis nubibus antequam excernatur, in DTum contorque cur, atque ita contortum, in terram demittitur. Id aueem typhonis genus similitudine uent Ilum, qui portis aut uiis angustis ex lato de spa tici Ioco incurrentes in orbem fleriuntur, declarat. Quae declaratio ad eam usque locum pertinet, ubi ait Ocb bas igitur causin uertigines in terra fiant. Prorsus ergo ascopo aberrat Olympiodorus, qai exempli S similitudinis μεγὰου ,s te, id tantum esse uelit, quod dicitur, Lycrinae mcti ex lato in in portis aut cit uectas ut acgi. ttim ad sermonem de typhone institutum c Aristotelem redire, ita ut exemplo praeterito ta is id continuatio, In at in qui de nube excernitur,
ab alteria repercutitur, corporis it Lentis, risua . , . 3 c. quae sequuntur. Quibus inuerbis putat, primum t3 phonis genus, qui a terra uor dicis sui ortum habet, explicari. Sed haec om nia tam aperte talis sunt, & mera commenta, atque somnia, ut in eo cum falsitate ostendenda insistere uanum sit. Nec minus falsa, alienaque ei' Latin Drum nostrorum expos1tio, quorum aliqui mag s etiam eo peccant, quod Alexandrum errorum suorum auctorem faciunt, eum tamen ne uerbum quidem expositionis, qua in ast runt, apud ipsum legatur. Vanae etham sunt muli xum dispubditiones inquirentium, quomodo spiritus a nubibus ad terram trusus in orbem ad eas possit repercuti. Si ouidem hor Aristoteles, ut diximus, non tradit, scdiain aliorum erroribus praeteritis, caetera, quae expiaritationem requirant, persequamur. nc primum quidem quod ait, spiritum in nube, quia ab illa excerni non possit, in orbem coni Irta' od nubes ea parte semper de sentur, qua excidit calor. Qui locu ς per se di dic lin-ntellige tur, ii in memoriam reuocabimus, ouaeae spiritus exi P assonet et a si ni,c m Je fulgure ager tur, nempe a nubis densatione&coiVprelsione extrudi, L pera autem narie r udem magis den sari, quia calor ea parte in superum locum ascendat, nubemque frigidam ac censam relinquat. Ob id igitur fulgiri, qua uis ex se natura leue, & ad conscendendum aptum, aeorium ferri, Edensae uidelicet nubis parte supera in inferum locum e trusum. Ita igitur &typho in orbem primum contortus deorsum mittitur, densitate uidelicet nubis, qua parte calor ascendit, in partem inferam trusus. Alexander autem ait, calorem, hoc est spiritum, ea parte excerni, qua nubes densentur: cumque uersus inferum densentur, spiritum quoque uersia ferum excerni, ita que typhonem descendere. Aristotelem igitur, contra, quam debuerat, i A: si quidem diaxit, nubes densari, qua parte calidum excidit, cum dicendum fui aer. 2 dum excidere, qua parte nubes densiantur. Quae Alexandri expositio accipi debet, si caliduae , cuc a e cidere dicitur, id sit, quod in terram uorticis in morem descendit Si qui eme nubium illarum densationec Irdia Dei usimodi, hoc est, exhalatio sicca excernitur. Sed si calidum hoc non intelligatur, uerum
quod in superum ignis locum ex nube supera conscendit, tum us sua sursum contendens, '
267쪽
tum etiam nube extrusum , eo profecto inodo, quo debebat. Aristoteles locutus est. Densan- E tur enim nubes in supero illo loco a calore derelictae, eaeque densatae exhalationem, quae adhuc concluditur, in inferum locum comprimendo, detrudunt. Qiuod autem nonnulli dicere consueuerunt, cum dicitur, calidum excidere, qua condensantur nubes, causam, cur excidat, indicari,cum ueris dicitur, nubem densari, qua excidit calidum, non causam, sed locum, hoc inqua firmitatem non habet, quando non magis nubis dentitas, cur calidum excidat, caul, est, quam
dentitatis nubis calidum abscedens. Imbuero calidi ab cessus densitatis nubis potius est eausi.
Inquit autem Aristoteles, hanc assectionem, hoc est, spiritum, cum nube in gurum excretum &deorium extrusum, si coloris expers fuerit,d yphonem nominari. Na s ignis calorem retulerit, ita ut sit accensius , Prester, ut mox dicet, nuncupabitur. Propterea qui Ivphonem aiunt dici, hoc est ardentem hallucinantur: quandoquidem, qui ardet, prester est, non ivphon. Mare autem τι rων nominetur, antea diximus, nili ardorem sine lumine &accensione intelligamus, quomodo partem c Iosubiectam ardere dicimus, quae tamen incensa non est, nec ignis colore intecta. Subiici teste ueluti ecnephiam concoctionis expertem. Concoctionis enim munus est,
ut in quarto dicetur, humidum de siccum inter 1 e digerere atque miscere, is quod superuacanea est, seu humidum, seu siccum, segregare. ideo excrementa fiunt tum humida, riun sicca. Cum Figitur typhon spiritus sit a nube non plane secretus, sed cum illa complicatus, ecnephias uer b, spiritus nubis expers,prorsusque ab illa liber, hic conco us, ille non concoctus tralatione quadam dicitur. Ita recte dictum est, typhonem ecnephiam esse non cococtum,quo modo & in primo dictum est, nebulam seu caliginem, nubem sterilam esse. Restat uerb de illud explicandum, quod in uortice, qui in portis aut uiis fit, declarando protulit, cuius motio una eis, figuram eam necessarid circulum esse. Quod quidem iterum esse inde comprobatur,quia caeterarum figararum corpora tiariis motionibus cieri poli unt: circulare autem, qua parte circulare est,una du- taxat, uidelicet circulari . Praeterea circuli seu orbis conuersio una re uera est, cum aliorum co
ponim, quae aliter feruntur, motiones compositionem aliquam habeant. Cum igitur sipiritus illius motio una sit, utpote in orbem contorta, principium fini coniungens, id quod ea eietur, circulus sit, seu corpus circulare necesse est. Βορς ρις δ' ου γ νετη τυφων, ου δε νι2ετῶν-το παντα τρωτ
Aquiloni js porro temporibus d phon non iit, nec nitiosis ecne phiaS, propterea quhd omnia haec spiritus lint,& spiritus sicca&calida exhalatio. Gelu igitur, frigus, quia cuincunt, principium, cum adhuc fit, statim extingunt. Evincere autem perspicuit Mest. Non enim nix esset, nec qii P Aguilonia sunt, humida Siquidem haec euincente frigore eueniunt. Oritur igitur typhon, si cum ccnephias sit, excerni a nube no possit. Est autem ob uertiginis obluctationem, cum ad terram conuolutio defertur, secum nubem adducens, aqua absolui nopotest. Qua uero recta protenditur, ea parte spiritu commouet,&quam in rem Hinciderit, eam motu in orbem uim afferendo contorquet, in sublimeque tollit. Cum autem auulsus incenditur, sid autem euenit, si tenuior sit spiritus ἄσκωρ, hoc est incensio, nominatur: aerem enim ardore , hoc est una accendit colore inficiendo.
Tempora, quibus typhon & ecnephias non sunt , indicantur,simulque argumentum colligitur, comprobans affectiones hasce ab exhalatione sicca ortum habere. Tradit itaque Aquilo niis ivphonem non fieri, nec nivosis cnephiam, aut, quod uerius existimo cum praesertim Alexander ita interpretetur neutris neutrum,hoc est, nec typhonem nec ecnephiam,seu aquiloniis
. seu nivosis . Ut lectio eiusmodi sit, Aquiloniis non si typho, nec nivosis, non item ecnephias, in uerbis Graecis negatione. τι aduocabulum ecnephias deficiente. Hisce autem temporibus
268쪽
non fieri eo probat, quod spirittis lint, spiritusq; omnis exhalatio calida & sicca,clitiae a seis bre uehementi S gelu extinguatur. Cum igi tur seu ecnephias seu typho iteri inceperant, exhalatione, quae excernitur, e qua nimirum corii ant, Aquilonis& Dii iis frigore extingcii, ut perfici illa non pol sint. Porro frigus ac Relu eii incere eo corroborat, quod nisi e uincerent, nec nix esse pollet, quae uidelicet si labis congelatione et ficitur, nec quae ad Aquilonem sunt, sciu etiam tempora Aquilonia, Irimaida essent: quippe cum frigoris estici eluia humescant, illo uidelicet ii apri res in a- quam den iante. Repetit deinde quemadmodum typhon oriatur,discrimen aliud attingens, quo ab ecnephia differt. Unum enim antea positum est in eorum motione: ii quidem dictum est,cc- nephiam recita a nube,nullo obluctante, excerni, typhonem in gyrum & orbem pros ted alterius nubis obluctationem. Inquit igitur typhonem fieri, si, cum ccnephias oritur, a nube excerni no queat: elle autem ob uertiginis obluctationem, cum ad terram conuolutio, id est, spiritus in gyrum contortus defertur, secum nubem adducens, a qua ablbliti non potest. Atque hoc est inter ecnephiam & typhonem discrimen, quod etiam anica attigit, cum dixit, typhonem esse cone phia non concoctum, quia a nube secretus, ut ecnephias, non citet. Differunt igitur inter se, quΘdcc nephias spiritus est, a nube liberatus, typhon nubem secum aifert,&cum ea conuoluitur, conuolutu,q; ad terram defertur. Qua autem inquit) parte rccta protenditur, ea id , in quod incidit, spiritu commouet, vimq; asterendo in gyrum contorquet, ac fur sitim tollit: qt1od ecnephias, quia non conuoluitur, non facit. Mirum igitur non est, si e mari uentorum ui aqua in sublime sepius attollitur, si item nauigium ex aqua in aerem nonnunquam sublatum est, s lapides & alia eiusmodi, atque etiam animaliae terra uenti uis sustulit. Siquidem typhon concitata illa sua, qua in se reuoluitur, uertigiue, id efficit, non secus ac in aquarum uox ticibus, totae ira tres uel maximae ab sorbentur. Omnia autem, qua in sublime, turbinis huius seu typhoni sui tolluntur, cum rursus demittuntur, sicciora solent demitti, idq; propter spiritus, cuius ui sublata sunt, siccitatem. Quoniam uerli, ut dictum est, typhon est, s spiritus colore nullo inficiatur, minimeq; ardorem conceperit,mμῶλα, id est incen uouem, subiicit nominari, si fuerit incensus, idq; euenire, quando tenuior spiritus est, utpote ad concipiendum famniam magis idoneus. Eam autem nuncupationem habere, quia aerem ardore ιεκπέα ηει, hoc est, simul incendit, colore afficiendo, ut uidelice dignitus & ardens uideatur. Itaque prestera typhon e,solo ardore differt, ut, quemadmodum typho ecnephias est in concoctus, ita proster turbo sit, seu typho accensus. Accendi autem credibi te est,non solum si tenuior iit, ut Aristoteles ait, sed etiam si pugnatior,&diutius uolutetur.Vocabulum uerbir μ est , a uerbo, a vii, quod est incendo, ductuiti cile omnibus notum est, ut prester nil sit aliud, quam incensio quaedam. od etiam Lucretius testatus est, cum presteris orta S rationem tradens, ait:
u div res, istiis est ex his cognoscere relin,
In mare qua missi ueniant rarionesiverne.
P clare autem eius ortum describit eumq; esse ait, ueluti columnam,quae e coeIo in mare demittitur, qua demissa illud feruescit, ac in maximum periculam nauigia adducuntur: quod quidem . tum contingat,cum uis uentorum nubibus inclusa illas rumpere tio potest, sed eas deprimit sensim, ueluti si maria deorsum pellerentur. Cum igitur in mare descenderit, di nubem spiritus tu
perit, seruorem in mare concitare,& conuolutum per illud ferri una cum nube: Moesit interiam non quit usae incita uenti Mumpere, quam coepit nubem ,sed deprimit, vim In mare de caelo tanquam demesa columna
Paulatim di quasi quidpugno brach f supern
Coniectu trudatur, s extendatur xn unda .
Quam cum iussidis, hinc prorumpitur in mare uenti ae, ruorem mirum concinnatis und . Oebas undis enim turbo defendi, Elam
De docit pariter lento cum corpore nubem s.
Haec Lucretius. Quibus simile quid Plinius scribiti Fit inquit γ& ealigo belluae similis, nube
dira nauigantibus. vocatur&columna, cum spissatus humor rigensq; ipse se sustinet: uidetur uero & Lucretius typhonis ortum adiicere, cum ait: Fit quoque, ut inuoluat uentis te nubibus ipse
et ortex corradens ex aere semina nubis,
Et quasi demissiιm c lo prestera imitetur. cumse in terras demisti, di soluitii,
Turbinis immanem uam provomit, at 7 e pro elia.
269쪽
Atque haec Liicietius de prestere & typhone Plinius autem quaedain ad uerbum fere ex Aristo Ε ele tu in piit, quae de lais de ecneptita tradidit: ues ut ictim ait, typhonem I, quilonium non fieri, nec niu.ilem, a it niue iacente ecnephiam, Salia huius generis: quoidam diuersa tradidit, ut i nitrua di fulgura edi fiatibus uagis,dc torrentium modo ruentibus, clim Aristoteles dixerit,pau
Quod si ex ipsa nube multus ac tenuis lpiritus extrudatur, fulmen fit, & ualde quidem tenuis si fuerit, &ob tenuitatem non adurat, id, quod poetae ArΚ s
tem nominant. Si uero minus adurat autem, id quod nominant Ptoloenta. Illud enim ob tenuitatem fertur &ob celeritatem ante penetrat,qua ut adurat,& πο-r1 facta nigrore inficiat.Ηic uero tardior colore quidem infici sed non aduri uerum antea transit Quocirca & quae reluctantur aliquid perpetiuntur, quae non reluctantur minime: ut scuti ars quoddam liquefactum est, lignum uero nihil perpessum est: spiritus enim ob raritatem antea percolatus est & transmissus.per uetasses quoque transiens, similiter non adussi scd ueluti in pilos redegit.
1 Fulminum quorum admirandos complures est crus,uimq; pantam esse cernimus,ut, quemadmodum illςait, - possint dimi are turreis,
ranurba e domos, auellere tigua, trabes idi,
Et monamenta uirum demoliri, atque ciere,
Exa et re hominre,pecu prostem a G. Jconstitutionem,ortum, Senera, S: eflectus exponit: unde & eorum ditarentia a fulgure & aliis, quae explicatae sunt,excretaonibus,ne Φ eenephia typhone vi prestere intelligi potest, facileq; G perspici, quam uulgus a uero aberret,dum,fulmen nil nisi lapidem esse iaculi instar missum, exi istinat .Constitutionem S: ortum simul traditinoeens fulmen, multum & tenuem spiritum esse a nube exprcssum, seu fulmen seri,clim multus ac tenuis spiritus e nube fuerit extrusus.Equa illius constitutione, S: Ortu,quibus rebus a fulgure,d aliis e nube spiritus excretionibus dii erat, colligit ir.A fulgure nimirum differre, aspirationis seu spiritus excreti multitudine: quando quidem illude non multo spiritu, S illo quidem sparso,& per interualla exeunte,excitatur: DNmen autem multus est,&ille simul extrusus. A caeteris uero spiritus e nube excretionibus, spiriatus differt tenuitater siquidem ecnephias,turbo seu typho, Se prester e crastiore spiritu cord et, ipsum fulmen e tenuiori. Quanquam a prellere fortas is non tenuitate, siquidem & ille spiritus tenuis est,sed multitudine potius,&a fulgure unum fulminis genus tenuitate etiam differt, id nimirum, quod rem,in quam incidi nec colore inficit,nec incendit. Seneca uero a filigure fulmeeo distinguit,qiidd fulgur seu fulguratio ignem ostendatifulmen uerb emittat, fulguratio comminatiost de tonatio sine ictu, fulmen iaculatio cum ictu. Itaque maiore ui ad fulme opus esse, quam ad fulgurationem, hancq; in fulmen euaseram, si plus uirium habuisset. Fulmen igitur lapis non est,sed spiritus scit exhalatio calida&sicca, eaq; incensa&ualde tenuis,e nubibus exclu Hsa: quod quidem ex eius emetibus comprobatur, siquidem densissima quaeque trafit, & halitus adusti notas relinquit, nec nisi nubilo ualde coelo iacitur: ac eius quidem igneam materiam L cretius ita expressit: si in vere si pis P natu praedita constent Fulminia, declarant ius, ctim rapore
Signa, notaeigranti halantusu i ru auras: Ignis enim sunt haec, mnuentis na, neque imbriae. aeterea perse accenarint quoque tecti domorum, Et celeri flamma dominamurin adibiniss.
Haec de materia. De eadem autem,& eius tenuitate simul,& mobilitate, hunc in modum: ne tibistasium cum primis ignibuου en Coninisust
270쪽
Constituit natura minutis, mobili bini, Corporibus, cui nil omnino resistere possis. Transit enim ualidam fulmen perseepta domorum, Clamor uti uocis transi per saxa, Ur aera. Porro fulminae nubibus excerni, nec nisi magnis nubibus obruto coelo demitti ita canit: Fulmina mer e cra , alteiputandum est Nubibub extructis: nam caelo nullasereno, leuiter densis mittuntur obibus unquam. Et multa alia in eandem sententiam, quibus ostenditur in maxima tem ric state,& nimborum tetra caligine fulmina mitti. Haec de fulminis ortu S constitutione,& ab alis sex cretionibus, quae e nubibus fiunt, differeritia, cum omnes inter se conueniant, quod spiritus sunt e nubibus uio Icnter extrusi excretiones. od quidem , quia uulgarium multitudini fulmen Iapidem esse opinanti aduersatur, ex eius effectibus, quorum aliquos ex Lucretio commemorauimus, Aristotcles comprobat. Eos autem cum illius generibus una commemorat, qirae duo esse statuit, tenuitate ac crassitie spiritus inter se differentia r unum, cum spiritus admodum tenuis fuerit: alterum, B cum crassior, ob quam tenuitatis ac crassiti ei differentiam efficiatur, ut, quod tenui seiritu constat, prae nimia illa tenuitate non incendat, idque sit , quod poctae Argem nominant. Qu*d C-rb e minus tenui spiritu est, quaquam non cras , id incendat, a poetis Psoloenta nominatum .
Sed mirandum est, secundum hoc genus nigrore quidum id , n quo ξ inc dit, nficere, non ta men incendere, statim subisci. Inquit enim, fulmen illud. quod tenuissimo constat spiritu, obtenuitatem ferri, hoc est, sese intinuare, S tran:i re, deprae celeritate maxima, qua fertur antea rem illam , in quam incidit, penetrare, quam ut mora aliqua facta adurere, arat etiam nigro epossit inficere: id uerb, quod e carissiori est 1piritu, colore quidem in cicere, antea ta , en trani re, quam adurat . Ita manifeste secum pugnare A ristoteles uidetur, qui secundum fulminis genus&incendere,&non incendere pronunciat. Hac difficultate interpretes atque expositorcs nonnulli fortassis duini neque enim id per incuriam eis accidisse arbitror, nempe perspectu facillimum locum illum, in quo dicitur, fulmen minus tenui spiritu constans incendere, ita uerterunt & exposuerant, quasi Aristoteles dixerit, illud non incendere. Cum enim dicitur, kάν Ποῦ τον,ἐπικάαν,,ν ολειντ εα ου , , ita reddiderunt: sin minus adurit, quod Psoloenta dicunt. In qua uersione cum nulla sit sententia, ita tamen ab illis posita est, quasi Aristoteles dies erit, Sin spiri- C tus ille non adurat fulmen id esse, quod Psoloenta nominant . Sed perspicuum est, aliam esse uerborum illorum sententiam, superioribus ebr spolidentem, nempe hanc, si spiritus minus tenuis fuerit,eum adurere, esteq; id fulminis genus, quod poeta Pso entia dicunt. Seu igitur per incuriam locum hunc ita exposuerint, seu etiam cum eo, quod 1 equitur, quod illi ex diametro aduersatur, conciliare uolentes, sae de admodum lapsi sinat, eoq; magis, quo Alexandrum habu runt,quem ducem, ut nos, sequi poterant: nec Alexandrum solum, ted etiam Olympiodorum, ambos Graecos interpretes, Graecae locutionis peritos. Quid igitur in locis hisce pugnantibus, quae Alexanderiton animaduertit, dicendum es P An fulmen illud minus tenue, quod primum adurere Aristoteles protulit, non adurere deinde adiecit, quoniam interdum non adurat, cum uidelicet in ea incidit, quae, clim rara sint, non reluctantur, sed transitu ni facilem praebente Quasi dixerit, fulmen illud, quanquam ex materia non admodum tenui constet, ita ut ex se possiet adure re, non tamen semper comburere, sed tantum, si corpore, in quod incidit, reluctante, aliquantulum temporis in eo inhaereat. Atque hoc ab altero genere differre, qubdin qua Incu que materiam incidat, adeo tenue est, ut celerrime traii leat, non solum non adurens, sed nec etiam color, re ullo inficiens. Porro adurere, si in materiam rc luctanteni fulmen illud crais ius inciderit, Aristoteles quoque subiicit, cum ait, quae reluctantur, aliquid perpeti, qu on relu stantur, non
perpeti. od etiam exemplo scuti declarat, quod cum fulmine ictum quondam fuisset, ita Pe
pestum est, ut eius aes, quia materia solida & compa et a constans, reluctatum sit, liquatum fuerit: lignum uero, quia rarum,& spiritui transitum praebens, nihil perpessum. Vestium item fulmine protritarum quidem, non tamen exul aram exemplum aliud ad ij cit, quoniam spiritus transeundo in pilos redigere eas potuerit, non tamen immoratus si, ut adusserit. Quanquam hoc exemplum ad exustionem probandam accommodatum non sit. Sed ad id tantum, qLidd, quae reluctantur, aliquid perpetiantur. Liquatio autem aeris, adustioni proportione respondet: pe spicue etiam in uerbis quae seqv untur, fulmen adurere docebit, ut negare non possimus, fulmen
aliquod este, Aristotelis sententia, quod adurat: quod aliud esse non potest, nisi id, quod minus tenui constat spiritu, cum in materiam obluctantem, aduri idonea inciderit . Nec enim ijs assentio, qui aiunt, fulminis hoc gensis, quod adurit, tertiis genus esse, quod Aristoteles in generibus illius comemorandis, ut man: festu, 3 ex duobus alijscoseques, praeterierit, sed postea excplo de