장음표시 사용
241쪽
dum etiam maior quase ex Aetna monte erumpere cernitur. Reliquae insulae Aeoliae ab ipse mi- Enio commemorantur . Porro igni , qui sub terra in locis illis accendituricausam in spiritus eoi-lisionem, aerisque in minutissimas partes comminutionem reteri. Ut enim detentus, ac ne exeat repulsus spiritus, suis primum inter se partibus,tum ad terrae concauitatum latera colliditur, uehementerque impellitur, & aerem, qui in concauitatibus illis inest, in frustra distribuit, unde eius accensio necessario consequitur, siquidem motus calefacit&accendit, eamque potissimum materiam, quae accendi apta est, qualis est spiritus. Non aliter in nubibus compactis densatisque aecenditur, ut in progressu docebitur. In Iocis autem illis, ubi semel accentas est , reliquiae cius in terra remanent, itaque aptior ad concipiendum ignem materia reddita, facilius deinde in posteriam accenditur. Atque cum terram comburat, terraemotu facto, terraque dIL rupta, einis ac fauillae erumpunt,quae spirittis exeuntis impetu ad loca adiacentia disperguntis quemadmodum apud Puteolos nostra tempestate accidit. Quod autem in locis, in quibus spiritus ac ignis eruptiones fiunt, Austra mare compellente edatur,indicat loca illa ad austru esse e posita, ut illo spirante mare ad ea loca compellatur. Cum igitur maris in eiusmodi Ioea facta est irruptio,ob eam uecausam spiritu, qui erumpebat, intus repulsis, sonitus editur, Austrum iam spirare incepisse incolae intelligunt, quisnquam ad eos nondum flatus peruenit. Cumque is spi- pritus, qui intro repellitur, multus non sit, in uastumque spacium diffundatur, fieri non potest,
ut terram concutiat, quae nisi magna illius copia exitum quaerente, i. ec inueniente, concuti non
potest. Sonitus itaque duntaxat editur, spiritu illo ad concauitatu in illarum angustarum latera alliso . Sed de sonitu in terraemotibus facto non multo phst aget. E N --ν ηλιον--d -ορθω- α δεσ
Sol praeterea, qui caliginosus fit, di obscurior sine nube, aerisque interdum
ante matutinos terraemotus tranquillitas,&frigus uehemens, eam quae dicta
est , causam declarant. Cum enim spiritus aerem dissoluens atque dissipans intra terram secedere incipit, & Solem caliginosum & obscurum fieri, & ad auroram atque diluculum tranquillitatem, & frigus este necesse est. Tranquillitatem quidem enim ut plurimum accidere, quemadmodum de prius diximus, oportet , spiritus uidelicet intra terram refluxu : atque id magis ante terraemotus maiores. Nam cum spiritus non partim extra, partim intra distrahitur, sed uniuersus sertu plus uirium habeat necesse est . Frigus autem accidit, quod ex- Hhalatio, quae natura per se calida est, intro conuertatur. Calidi uero non uidentur uenti esse, quia aerem frigido ac multo uapore repletum moueant, quo modo&spiritus ille qui peros efflatur. Nam&hice propinquo quidem calidus est, qualis etiam est cum eiusmodi loquimur, quae hiante magis ore nunciamus, sed ob exiguitatem, non aeque percipitur. E longinquo autem frigidus est ob eandem causam, ob quam dc uenti. Tali igitur facultate in terram sece dente, vaporosa estluxio ob humorem colens, in his locis, in quibus astectionem hanc fieri contingit, frigus adducit.
Ad id, quod de terraemota traditum est, nempe a spiritu intra terram genito fieri, confimniandum, alia etiam signa adiicit, effecta uidelicet quaedam, quorum simul causas exponit.
242쪽
A Vnum est de sole,qui ante te motii caligine obductus de fulgore hebetiori cernitu , cum nulla tamen nubes, a qua id proficiscatur, aerem occupet. Alterum dea Eris tranquillitate frigore acri, quae matutinos te motus interdum antecedunt. Subiiciuntur Salia in uerbis, quae sequuntur. Sed haec mine sunt explicanda Quae id ed fieri tradit, quod aspiratio sicca, quae aerem densum dissoluebat, & dissipabat, commouebat item Si caleficiebat, intra terram res uat, ac reuertatur cum in terram refluxerit, adremque deseruerit, euenire, ut densior ac caliginosus, ab 'hie tamen nube euadat, tranquillus item fiat& frigidus, iitpote eo destitutus, 1 quo dissipabatiar, rarefiebat, concitabatur, & calefiebat . Cum autem Eius modi caliginem, qua Sol obductus cernitur,adiisque tranquillitatem, & frigus terrae incitus interdum consequar Hur,
colligit, ab ea exhalatione, qu ae intra terram refluxit, aut certe ab ea, quaecum in terra esset, a, hae recurrente commota est, terraemotum excitari . Maiorem autem tranquillitatem acriusque frigus ante maiores terraemotus ait fieri, quod in malo fibus terrae motibus,cxcitandi suis maior requiratur: totam itaque exhalationem, quae aerem Occupabat, intro recurrere, non autem partim intro, partim extra esse distractam . quare & maiorem irranquillitatem, uehementi usque svi gus terraemotus illos antecedere. Quoniam autem frigidi uenti uidentur, ac frigidi si sint, tantum abest, ut reces lii S absentia sua aerem frigefaciant, ut i Ilum potius calefacere debeant, nem- calidum suapte natura & illorum prae sientia frigidiim factum, huic dubitationi occurrens, i lentos ca Iidos sua natura docet esse, ut qui calida & sicca exhalaticine constent. Sed frigidos hi ideia: quia aerem ob frigidos uapores, quibus refertus cst, frigidum redditum commouciat, cuius aeris frigus a nobis percipitur. Memadmodum &spiritui, quem efflamus, euenit, quem calidum csic, utpote a corde caloris fonte proficiscentem, nemo non nouit: cum tamen frietidus uideatur, atque ea, in quae emamus, frigeiaciat, idque magis, qiro uehementius efflamus. in Zilli ob aerem, quem commouet, euenit. Eius uero calorem ex eo intelligi, quod e propinquo calidus sentiatur, qualis etiam est, cdni ore hiante aliqua loquimur, quod in lamentationibus potissim lim euenit, aut cum anhelamus, quanquam ob exiguitatem non aeque percipiatur Hunc in modum caliginis, qua Solante terraemotum absque nube obducitur, Saeristraqiri I-litatis& frigoris uehemetis ante terraemotus matutinos causa exposita est, idq; simul corrobora eum ab exhalatione intra terram conclusa terraemotum excitari. Sed mirandum uidetur, exhalationem Olidam & siccam, quae natura sua sursum semper conscendit, intra terram praeter naturam recurrere. Quin etiam , si id fiat, non iam ab exhalatione, aut spiritu intra terram genito de concluso, sed ab exteriori terraemotus excitabitur: cuius contrarium uidetur Aristotcles sen-
C tire. An exhallatio calidad: sicca suapte quidem natura sursum fertur Sed tamen, ut de ueritis dictum est, ab aere superiori repulsa, deorsum fertur oblique. Ita quo motionis impetum coeperit, eduiolentia incitatur, atque cum ad terram feratur,intra terram rursus interdum se recipit, praesertim si meatus inueniat, per quos intus recedat: quin etiam Dpe codem, quoe ascendit iti nere, rursus descendit , ut sit eius quidam fluxus atque refluxus, unde & Euripo de maris e G1sioni, atque rursus in altum recessui exhalationis exitum & reditum antea compgrauit . Necu
rum est, spiritu solum intra terram concluso, qui nondum in aerem exierit Aristote Iis senten tia terraemotum excitari. quod quidem Agricola & nonnulli alii putarunt. Illo quidem poti simum gignitur, sed uenti quoque aerem mouentes, & omnino exhalatio, quae iam in illum conscendit, ad eum saepenumero excitandum, magnum, ut antea viramus, afferunt momentum, ut cum intro rursus recedunt, quemadmodum hic traditur. Quod aduentorum ex accidenti alti net frigus, Theophrastus eadem causam ac rationem atque etiam exemplum in lib. de uelitis ad
ducit . Q od si inquit) nonnulli admirentur, ut a ratione alienum, uentos, qui a Solis motio ne, & omnino a calore gignuntur, frigidos esse, falso id absurdum eis uidelit r. Nec enim simplieiter ei, sed ut causae adiuuanti tribui debent, nec simpliciter& omnino qui a calore est, mo- D tus, sed quodammodo calidus & igneus efficitur: confertita eniin N et , Qui emittit continua tus exiens, calidus est . paulatim uetis & per aliquod angustum, ipse quidem calidus est: qui autem ab hoc mouetur, qualiscunque tandem fuerit, talem reddit motionem. Sufiiciens autem exemplum id est, quod ex ore emittitur, quod calidum &frigidum esse aiunt, id non uere affirmantes. Calidum enim quidem semper est, edemissione& expulsione differt Inquit autem hoc Theophr. quoniam spiritus, qui ex ore effluit, interdum calidus, interdum frigidus sienti tur, calidus quidem, cum ore Et ante & aperto confertim emittitur, ut etiam cum anhelamus: frigidus uerb, cum ore contracto&ueluti per fistulam in sustiamus. De quare problema Alexander cons cripsit. Quod uero ex Tbeopbrasto allatum est, in Problematum etiam ea sectione, quae de uentis est, legitur: id lae additur, uentos ob eam, qu aedicta est, causu statu calidos, huc in effigidos sentiri, quoniam aer, quem mouent, illis temporibus, ita ut uenti sentiuntur, astectus est.
243쪽
Eadem uero etiam causa est & eiu ς signi, quod terraemotum antecedere consueuit. Aut enim interdiu, aut paulo post occasum sereno tenuis nubecula extenta in longum apparet, lineae instar rectitudinem exquisitam habentis,qubdspiritus ob loci mutationem languescat. Simile autem quid &in maris littori bus accidit. Cum enim fluctuans exundat, ualde crasti & obliqui fluctus appellunt. Cuni autem tranquillum est, quod exigua si effluxio, tenues & recti Quod igitur mare in terra, id spiritus in aeris nebula escit ita ut clim aeris tranquillitas fuerit, recita& tenuis nubecula,ueluti quidam aeris appellens fluctus, derelinquatur. Ob hoc uero etiam accidit, ut circa lunae defectus terraemotus interdum efficiatur. Cum enim iam terrae obiectus instat,& nondum prorsus lumen obscuratum est nec calor Solis aerem dereliquit, sed tamen iam tabescere incoepit, aeris tranquillitas oritur: commigrante in terram spiritu, qui ante desectiones terram mouet. Oriuntur enim&siaepius uentiante defectiones, initio quidem noctis, ante mediae nodiis defectiones: media autem nocte, ante eas quae mane fiunt. Id autem accidit, quod Lunae calor, tum hebetetur, cum motio proxima est, ad quam cum accesserint, defectio existet. Eo igitur quo aer detinebatur& quiescebat, remisso, rursus mouetur&Oritur sipiritus, ta dioris desectionis tardius.
66 Duobus aliis signis te motum 2 spiritu oriri, qui intra terram in lusus est, ostendit. Ac illud quidem de nubecula instar amussis in longum porrecta, non ita obseruatu facile est, ut alterum de tranquillitate desectiones Lunae antecedente. Mi tamen harum rerum i11quisitioni diligentiori incumbunt, utrunque possunt obseruare, quanquam & casu nonnunquam haec c5periantur. Quoniam autem no adeo facilem intelligentiam signum primum habere uidebatur, similitudinem eius, quod in maeri accidit, adiecit, cum praesertim aeris tranquilIitas maris tra quillitatis similitudine respondeat idemque sit λέν in mari, quod νηνεμ ina re, utrunque ut delicet quies quaedam, & motus seu agitationis uacuitas . Quemadmodum igitur mari fluctuabundo & uentis agitat , fluctus crassi S obliqui ad littus appellunt, eodem quieto & ii lente te nues atque in longum recta porrecti, quod exigua sit maris effluxio seu effusio,a quae littora agitentur ἔκρυσιν enim, id est effluxum,non iaκρισιν, quod est, secretionem, ut in omnibus exemplaribus habetur, legendum est) ita post aeris agitationem spiritu in terram secedente, leuiterque admodum aerem ipsium mouente, rectam quandam ac tenuem nubeculam in longum porrecta ipsius aeris ueluti fiuctum leuiter appellentem, longoquet tactu extentum, ait derelinqui, at que inde indicari terraemotum esse futurum, ab eo uidelicet spiritu, qui aerem reIinquens, in tra tUrram commigrauit. Quomodo aute,&ex qua materia nubecula eiusmodi gignatur,que uesitum habeat, in longum ne seu altu, uersus coelum, an in latus, quibus etia in locis,& quo tempore c5sistat,nihil Aristoteles tradit. Sed probabile est, ex aere frigidiori ob discessum exhalatio in ficto,ae reliquiis etia illarum densari, idq; in locis illis, ubi reliquiae illae manserunt, & eo
244쪽
tempore quo manserunt, nec magis hunc quam illum situm habere, sed S in altum A: latus, siculatum N longum porrigi posse, prout contigerit materiam densitioni apta me sie: post in t etiam
esse plures quemadmodum & fluctus in mari,quas colore caliginis ueris iiDile est esse, non largias omnin5, nec albas, utpote ex aere humido adrnista exhalatio re densatas. Quin & eti: ini interdixi& paulo post occasum apparent, quoniam noctu ,etsi consistat,ob carum Exiguitatem & colorem etiam subnigrum cerni non possunt. In altero signo, quod de aeris tranquillitate est, Lunae defectiones phoxime antecedente, spiritu uidelicet qui aerem infestabat, terra ς sub ingrcsso, quaestio est. In eandem enim causam uentos& aeris tranquillitatem, qua Lunae defectione in antecedist, redueit. in luminis uidelicet 1 unaedi caloris,quo acrem afficit, defectionem Dii inarcorem di tabem: quod quidem absurdum uidetur, quippe cum contrariorum cotrariae iunt cause. Sed quae stio haec tollitur, quoniam non eodem tempore, nec eadem luminis aut caloris deseditione aeris tranquillitatem &uentium fieri statuit. Ventum enim quinque aut sex horis ante defectionem,
ut uentrum initio noctis, si media nocte futura sit defectio: media nocte, si mane Tranquillitatem
uero, paulo ante defectione absoluta Se perfectam, tum uidelicet, cum descere incepit, A calor, quem a Sole accipiebat, ac in aerem resectebat, marcescere . atq; liaec quidem cum ratione. Nam a quinq; aut sex horis ante desectionem, calox Lunae in aerem transfusus,qubd deiectioni propinqua sit, imminui incipit, non tamen ualde languescit, qiua terrae umbram nondum subire inceperit. Eousq; ergo remittitur, ut aerem antea tranquillum, non amplius contineat, sed spiriti ii per
eum uagandi tacultatem liberam permittat. Itaq; uenti oriuntur, qui aut ea, ne flarent, calore ac lumine Lunae detinebantur. Cum autem terrae umbram subii e Luna, eiusq; lumen ac calor plurimum marcescere incepit, spiritus aeris ambientis frigore in tentam pulsus retrocedit, taq; cor a tranquillum evadit. Ergo iam liquet, at ante Lunae defectionem, e tranquillitas aeris existere,&eundem uenti ualeant infeliare, idq; eadem de causa: nempe Lunae lumine remisso& langue ente, quanquam non modo eodem, sed leuiter cliua uenti oriuntur Nehementer, cum aeris fit tranquillitas. Quod igitur circa Lum e defectionean terraemotus accidant, & in eadem, coelii n tranquillam efficiatur, argumeato esse ait, terraemotum a spiritu fieri, qui aerem, que infestabat, tranquillum relinquens, intra terram comati grauit.Sed quaestio rursus de uentoriam ante Lunae derectionem exorientium causa existit. Nec enim quinque aut sex horis alate defeetionem Luna ita ad terrae umbram accedit, ut eius calor aut lumen imminui debeat: qirod quidem lumen, sum s lum imminui uidetur,& tabescere, cum umbram Luna ingredi incipit. Ac si tanto ante defectiorinem rempore lumen illud N calor imminueretur, feret profect b, ut in pleniluniis, in quibus Luna non deficit, longe minusae debilitis euaderet . quippe cum in iliis ab umbra terrae minus diastat, quam sex horis ante defectionem. Tranquilli etiam aeris in ipse desectione causa tradit x perpetita cise non uidetur,quandoquidem delectiones aliquas, quidam aiunt se obseruasse, in quihus aer acriori quam anica frigore affectus non fuit An hoc fortasse dili pentes obseruatum noest cum probabile sit, ut pleiulunia sunt calidiora, Solis copioso lumine Luna inae rem,acte
ram restexo,ita&Lunae defectiones, in quibus nullum lumen reflectitur, este frigidiores Modsi in quibusdam nulla frigoti saeςessio facta esse deprehensia est,eκ breui fortasse defectionurn ilia
Iarum duratione id rontigit. Porro in pleniluniis, quibus Luna non deficit, quanquam a terraeumbr minus distet, eius tamen lumen & calor non ita minuitur, iit sex horis ante defectionem. E regione cnim Solis magis posta est, totaq; ea pars quae nos respicit, magis illuminatur: quod non ita euenit sex horis ante defectionem: quo autem longius a situ Soli opposito in latitudine recedit, ed etiam a teriae umbra longius abducitur, quippe quae in directum Solis producatur. Itaque aut a terrae umbra longius, quam sex holis ante desectionem, ad latus distat, aut, si pro xime umbram transire contigerit, e regione Solis magis erit, quam illis sex horis litante defectionem, ac quantum ex umbrae propinquitate caloris illi detrahetur, tantum ex stu magis a uerso adiicietur. An uero etiam, cum ad umbram recta pergit, ab illa magis afficitur, quam ctim ad latus p riae igitur causae esse possunt, cur in pleniluniis, quibus Lunae defectio nulla est, quanquam a terrae umbra minus distet, impensius tamen calefaciat, quam sex horis ante defe
245쪽
Ierit, desinit, sed primum quidem ad quadraginta usque dies iape protenditur, deinde di ad unum duosque etiam annos, iisdem in locis percipitur. Acmagnitudinis quidem causa est, spiritus copia ,& locorum, per quae fluit, fi- sum. Qua enim repercutitur, nec facile penetrat, & maximε quatit, ct in lo
corum angustijs, more aquae, quae exire non potest, intercludatur necesse est. Quocirca, ut in corpore, nec celeriter, nec repente pullus sedantur, sed paul tim, una tabescente affectione, ita perspicula inest, principium , a quo exhalatio orta est, spiritusq; impetum non eam omnem illico materiam, e qua uentum, quem terraemotum nominamus, cxcitauit, consumpsisse. ino ad igitur lio prum reliquiae fuerint absumptae, terram concuti necesse est. Remissius uerb,& eo usque, donec quod exhalatur, minus fuerit, quam ut euidenter possit mouere.
Facilis ac perspicua est horum uerborum intelligentia, uibus terraemotus ualidi ac uehe. mentis duratio,durationisq; causae,ut patet,traduntur Cumq; duplex eius sit duratio,continuata,&interpolat utriusque causiam spiritus seu exhalationis copiam magnam,& Iocorum per quae fluit,figuram,uidelicet angustiam & impedimenta,esse eommonefacit. Continuam autem dico durationem, qua terraemotus,cum fieri incipit,longo temporis spatio absque ulla interniis sone terram concutit: interpolatam uect,cum semel factus,non omnino cessiat,sed paucos post dies redit: quam durationem quadraginta primum dierum esse ait, tum,si ulterius progrediatur, ad unum interdum,atque etiam ad duos annos protendie quem locum Plinius ad uerbum sum psit,cum dixit: Desinunt tremores, cum uentus emersit:sin durauere, non ante quadraginta dies iistuntur,plerunque & tardius, utpote cum quidam annuo & biennii spatio durauerint. Haec it. te. Quarum durationum eas,quae nunc traduntur,c usias emimndum non est: siquidem,si corigerit spiritus intra terram fluentis magnam copiam haberi, eumq; libere uagari non posse, sed per angusta anfractuosiq; loca ferri, necesse est prosecth, ut uehementia sua terram e cutiat, riquoniam exitum liserum non habet, sed inter lusus, saepὸ eliditur, saepe c6eutiat, donec hac de illac distractus,suerit absuinptur. emadmodum,inquit, aqua in corpore, seu uase aliquo angusto,per quod transire aut egredi facilὸ non posiit: quemadmodum item in corpore ani-- pullus aliquis ex assectione orta ueluti inflammatione extiterit,non antea pullus ille sed triri quam affectio illa abscesserit: ita ut una tabescente affectione pulsus quoque consistat. inoin loco pulsum ut antea monuimus pro ea arteriae micatione aecepit,quae in inflammationibus
sentitur. Duriuscule autem id, quod de exhalationis principio sequitur,ptotulit: sed haec est
ius sententi principium, a quo orta est exhalati ,spiritus'; impetus, nempe calorem seu Solis, seu terrae qui exhalationem euocat,spirituiq; impetum affert,non statim omnem materiam, eonsumen ex qua fit uentus, hoc est materiam terream, ὸ qua exhalatio, quae uenti materia est,edi citur. QEod ueris ait, eum uentum 1 nobis uocari m αδν.i.terraemotum,impropri/ dictum uidetur. Siquidem uentus ille,non est terraemotus,sed eius causa efficiens,nisi quatenus eius essector est,id nomen apud Graecos accepisset. Inquit autem ter motam semper minorem fieri,in eo us i. que durare,quoad materia ad illam exiguitatem fuerit adducta,ut euidenter amplius mouereno possit. Ita inquit Seneca cum maximus editus tremor est, quo in urbes terrasq; saeuitum rit,
non potest par illi subsequi alius,sed post maximum leues motus sunt,quia uese mentior exitum uentis luctantibus feeit. Reliquiae deinde residui spiritus,no idem possunt, nee illis pugna opus
est,cum iam uiam inuenerint, quanturq; ea, qua prima uis ac maxima euasit.Duraue autem aliquot dies terraemotum cum affirmat,qui tempestate se Campaniam inuasit, quanquam clementius semper terram commouerit Pro magnitudine igitur spiritus, & locorum, per quae transit,
angustia maiori uel minori diuturnos terraemotu fieri eontingit. Quare qui semel tantii fit mi,
246쪽
Eos uero etiam sonos, qui sub terra, & ante terraemotus fiunt, spiritus efficit Quanquam&sine motu alicubi iam sub terra facti sint. Vt enim aer, clim ue beratur, uari j generis nos edit, ita &cum ipse uerberat: siquidem nihil dic fert. Nam quicquid uerberat, id etiam omne simul uerberatur. Quod autem
sonus tenuis sit, & facilius quam spiritus, rem omnem penetret, motum anteced it. At cum minor fuerit, quam ut terram ob tenuitatem possit mou re, quod quidem facile penetret mouere non potest: quod uero in solida corpora & ca- η ua, figurisq; omnis generis praedita incidat, omnes uocum differentias emittit: adeo, ut nonnunquam terra ut portentorum scriptores aiunt) mugire uideatur.
63 Sonum aere uerberato, aut uerberante edi, nil iisq; interesse, trima 43 uerberet, an uerberetur quandoquidem seu uerberatur,uerberet, seu ueri ei et,uerberatur uaricisq; etia sonos pro qualitate di figura corporum, quae ab aere uerberantur,edi, in secundo de anima copiose traditu est. Quod etiam euidenter&perspicue in his corporibus, quae nos edui, cernitur. Virga cnim, aut lorum aerem uerberans, sonum edit: aer etiam, seu spiritus uentis ueheimenter stantibus, ad parietes aut arbores allisus, eosq; uerberans, sonitum excitat. Vatiarum item figurarum instrumenta, diuersos edunt sonos: nam alium tuba, alium fistula, alium cornua, alium deinde cithara, alium testudo efficiunt. Quorum tamen instrumentorum & corporum sonos edentium, hoc est, comune, ut caua sint, ne spiritus facile diffluat. Exilior autem& acutior in angustiis meatibus sonus redditur,crassior Ecgrauior in patentioribus t perspicuus de clarus in leuibus: raucus in asperis: fremens in duris: ueluti fluctuans in humidis. Rigae sonorum differentiae in hominum etiam uoce deprehenduntur. Hanc enim uariam multiplicemq; reddunt pro uaria gutturis & asperae arte C riae magmtudine,ac qualitate. Sed locus nunc non est de sonorum ac uocum differentiis , earum causis exacte differendi .Haec uero sat sit attigisse,ut quae de sonis uariis terraemotum antecede tibus, aut etiam is ne illo excitatis hic tradit, rationi consentanea esse, si cum seni natura consentire intelligatur. Inquit autem, clim te motam sonas antecedit, non ideo antecedere, quia antea edatur simul enim edi, nempe spiritu ad terr e concauitates alliso: sed quoniam tenuis est, &prae sua tenuitate omnia facilὰ penetrat,iitast nos celeriter possit perduci. An no hoc tradit, sed re uera ante motum sonitum reddi, ad auditamq; etiam nostrum peruenire λ Quoniam enim te nuior est spiritu, celerius ad nos perduci,quam loca omnia caua ad terraemotum excitandum spiritus penetrauerit. Nam quemadmodum sitne motu interdum sonus editur, ita & eum, qui cum terrae motu iunctus est, ante motum edi, nihil impedit, tum uidelicet, cum spiritus per concauitates terrae incipit ferri, nec tamen tantum impetum adhuc accepit, ut terram concutiat. Sonum autem spiritu tenuiorem,de ad omnia penetranda aptiorem, idcirco facit, quia sonus amelicio est aeris, quae minus corporaliter, quam spiritus defertur r&qmnquam aer crastior sit, ac lentior lpiritu, sonus tamen,qui ad auditum perducitur, aerisq; affectio est, minus corpoream, magisq; i D citatam obtinet motionem: quo modo & lumen minus quam sonus corporeum est, atque cel rius ad asipectum perducitur. Ex hac soni natura tentu,&a corporis conditione recedente efficitur, ut per solida etia corpora transmittatur. Ita igitur sonus ante terraemotum percipitur. De cuius uarietate,atque etiam eo, qui sine terrae motu aliquando editur, Plinius libro L. hunc in modum eminit. Praecedit uero, inquit, & comitatur terribilis sonus, alias murmur similis mugiri bus,aut clamori humano, armorum ue pulsantia fragori, pro qualitate mat Eriae excipientis, formaq; uel cauernarum,uel cuniculi, per quem meat, exilius grassante in angusto, eodem inico ita recurvis rei ultante in duris fremente,in humidis stagnante& fluctuantibus, item fremente contra solida. Itaq; & sine motu editur sonus. Sonoru ergo te motum antecedentium aut seqirentia,aut etiam eorum, qui sine motu fiunt uarietatis, Plinia sentetia, causa duplex statuetur: uaria cauernaru figura,& materiae spiritus impetum excipientis uaria qualitas . Cum aute alios sonosc6muniter Aristoteles posuisset,eum, qui boum mugitum refert,nominavit. De quo Vergilius: Sub pedibus mugire selum ex itiga celsa mouer .
247쪽
Sed de boum mugitu,qui intra terram,etiam sine trerrae , tu oditur,&auditur, in Proble. sit mentio. In paludib his enim,quae iuxta fiuiuina 1uIit,licti sonos ait, qui uocati turbomugi,quos sacros dei tauros elise fabulantu r. It se Ub G MNρνα ἴδωρ τῆς κινη Οὐς,
Iam uero &aquae cum terraemotus fierent eruperunt. Sed non idcirco motionis causa aqua est. Verum spiritus, seu in summis partibus, seu ab infimo loco uim inferat,ille est qui mouet, quemadmodum fluctuum uenti causa sunt, non uetorum fluctus.Nam & terram affectionis huius causam,hoc modo esse aliquis diceret: concussa enim uelut aqua euertitur, quippe crin effusio, euersio si quae Fdam. At haec quidem ambo, quoniam patiuntur, nec agunt, causa sunt, ut materia: spiritus uer5,ut principium.
6s Multis modis,cum terra mouetur,aquae possunt erumpere, aut terrae hiatu erumpentibus illis aquis,quarum magna copis,in quibusdam terrae concauitatibus coacta esse existimatur, aut fluminibus, quae longo tractu si ib terra, ut in primo libro traditum est, seruntur, alibi, contra quam solerent, emergentibus: aut nouis fontibus apertis,ctim terraemotus ueteres canales, qui
aquam efflindebant,obturat: aut uena quae in alteram uenam exonerare coniueuerat, obstructa. Tum enim tam multa,& copiosa aqua ex ueteri fonte no manat,3 ei adempta nouum aperit Homini modorum uno Ladon flumen inter Hesim &Megalempolin medium a terrarum motu ut Seneca auctor est)effusum est. Nec aliter aquae illae calidae, qiuaruinantea meminit, in Acdep
emerserunt.Quoniam autem aquae in te motibus erumpi in Gargirmetitum hinc quidam sumpserunt, causam terraemotus aquam est quae agitata terram concuteret,aut ui intra terram conclusa, exitumq; contendens, diruptione, hiatuq; facto exiret. In horum numero diximus Thaletem fuisse, qui terram in aqua uelati grande nauigium fiuitat ac moueri existimauit. Aristoteles igitur nos monet, ne aquam, etsi in terraemotibus interdum erumpat, illorum tamen causam Gesse opinemur. Qvin potius spiritum esse, qui seu in summis terrae partibus, seu ab infimo I co, aquae uim inserat, terram mouet & concutit, ipsamque aquam terraemotu facto effundit,
quo modo & spiritus,seu uentus in aere spirans,quctuum causa est mouens, non stinctus uent rum. Ac,si aquae effulsio,terraemotus causa diceretur, non minus ait,& terrae eversionem, quae in terraemotu accidit, eiusdem causam dici posse:quandoquidem effusio, euersio sit quaedam. Sed nec terram, quae euertitur, nec aquam,quae erumpit, motionis eius cauilina ciste,nisi, ut materiam,& id quod patitur, &mouetur Efficientem uero spiritum esse, qui terram commouens, & ui quadam nonnunquam aperiens, aquas, seu in stimmis eius partibus, atque in superficie postas, seu etiam intra eam,& in infimo loco conclusas, efundit. Unde etiam euenit,ut, quoniam conclusae diu &sepultae aquae illae manseriint,nec spiritu libero perflatae sunt, perniciois sint,& exi.
tiales,piscesq; etiam secum eius generis aduehant. In Caria,ut in primo libro Dieminimus,circa Mindum urbem,rulem exiliisse aquam Seneca testatur, ut perierint quicunque illos ederant pisces,quos ignoto ante eum diem coelo,nouus amnis ostenderat. Nec uero solum aquae in te-- motibus erumpunt,uertim & ignes,& cineres plurimi, quemadmodum antea dictum est,eum de aquis in Aedepso emersis distereretur moniam autem & specus maximi intra terra vacui sunt, H' qui nil nisi aerem continent,is quoque in te motibus saepe emunditur, qui quoniam uel terr rum culpa, uel pigritia S aeterna nocte antea torpescebat,uel corruptus internorum ignium ui tio, clim e terraemisius est, purum hunc liquiduinq; maculat & polluit,gravisq; taurientibus affert noua genera morborum,&saepe haurientes necat.Vnde in terraemotu,qui in Campania, Neroni S tempore accidit,aiunt,sexcentarum ouium gregem exanimatum esse in Pompeiana regione. Post magnos etiam terrarum motus hanc ob causam pestilentia fieri solet,'uam pecora facili us sentiunt,quo auidiora sunt, & aperto coelo plurimum utuntur. Oves uero mollioris natu-
, quo propiora terris serunt capita,eo facilius corruptae sunt, clim afflatum diri aeris circa humum exceperint. Sed de his satis.
248쪽
Vbi autem inundatio,una cum terraemotu facta est, uentorum contrarietas in causia fuit. Hoc autem euenit, chm spiritus terram concutiens, mare, quod ab alio uento fertur, repellere nequit omnino: sed propellendo, & in unum contrahendo eius magnam uim colligit. Tum enim spiritu hoc superato, confertim a 3 uento pulsum erumpat,& exundet necesse est. God sane circa Achaiam factum est. Extra enim Auster erat ibi Aquilo.Tranquillitate autem exorta,& spiritu intus fluente, inundatio simul & terraemotus factus est, eoq; magis, quod mare nullam spiritui sub terram excurrenti transpirationem concedebat, uerum sese obii
ciebat Vim enim sibi uicissim inferendo spiritus terram commouit,inundacioq; residens diluuium fecit.
o Quoniam non eae tantum aquae,quae intra terram conclusae sunt,eum terraemotus sit, erumpunt& effunduntur, uerum etiam eae, quae in superficie eius sunt sitae, ueluti mare, lacus&st Maac flumina,quemadmodum hae quoque S praesertim mare una cum terraemotu, ut spiritus effundantur & exundent, cet. Itam tradit, si inundatio quibusdam in locis una euin terraena tu accidat,uentorum contrarietatem in causa esse. Ex eorum autem contrarietate inudationem euenire,terramq; fluctibus obrui,cum spiritus,qui terraemotus causia est, per aerem adhuc libe τὸ vagans,aut e terra exiens, mare ab alio contrario spiritu & uento agitatum&pulsum repellere omnino non potest,sed fluctus propellendo in unum coatrahena o magnam illorum copia C instar montis accumulat. Tandem autem a contrario spirita superatus & fractus, intra terram, unde exhalabatur,retrocedit. Tum enim omnem illorum fluctuum aggregationem in praeceps uolui,ac proxima quaeque obruere & mergere,unaq; terraemotum excitari necesse est, cum uentus ille,qui fluctuum cursum impediebat,iam cessarit, de intra terram recurrerit. Atque Eoc sa
ne iti Achaiae inundatione,qua duae praestantes ciuitates Buris fit Helice mersae fuerunt, euenis se. Tum nanque in Achaia Aquilonem spiras ex mari Austrum, L mm esse illam ob horum
uentorum contrarietatem,fluctuum accumulationem. Sed tandem Aquilone superato, eiusque tranquillitate exorta, fluctus illos omnes in praeceps tuisse,atque Achaiam inundasse dat tem Aquilo intra terram recessisset,illam eoncussisse, atque ad concussionem faciendam, plurimum eam inundationem c5tulisse: quippe quae obstaret,ne spiritus,qui intra terram refugerat, eamq; concutiebat, alicubi dimaret. Hoc itaque modo inundationem simul,& terraemotum e titisse,quorum causa, spirituum contrarietas fuerit.De hac Achaiae inundatione, duarumq; illatum urbium Helice & Buri mersione,Callisthenem ferunt libros composuisse,in quibus,quem admodum meria sint,ac totam omnino terraemotus rationem descripsit.Meminit uero eiusdem Plinius,illarumq; urbium etiam uestigia in alto apparere testatus est. Atalanticam insulam ua D stae magnitudinis refert Plato in Critia, maximo terraemotu concussam, obrutam fuisse, quae forsan mari Atlantico nomen dedit: aut certe Atlas, qui in illa fertur regnasse. Intelligere autem hinc licet, duos simul contrarios uentos spirare posse,quanquam non diu, uno tandem alte 'rum superante: ideo in disputatione deuentis nonsmpliciter negatum fuisse, quin simul po .sent spirare.
249쪽
Per partes autem terraemotus fiunt, &plerunque in spatio exiguo . Venti ue E. IO non per partes. Ac per partes quidem, cum loci eius axque etiam sui timi exhalationes in unum coierint, quo modo&siccitates, Simbruina copiam per partes fieri dicebamus. Ac eo quidem modo terraemotus esciuntur: uenti haudquaquam. Illa enim principium in terra obtinent ut in unum omnes possint confluere, nec adeo in eas Sol potest, magis autem in eas, quae in sublime elatae sunt , ita ut a Solis motione principium cum sumpserint, pro locorum diis
Ur Causam reddit, cur certis Iocorum spatiis, iisque saepe exiguis terraemotus fiant,uenti uerbia maxima etiam interualla ferantur, cum tamen terraemotus aliam causam non habeat, quὰin subterraneum uentum. Inquit autem per partes,hoc est locis quibusdam terraemotus fieri, cum exhalationes eius loci n quo excitantur,atque etiam uicini in unum confluxerint, quo modo in
disputatione deuentis traditum est,squalores interdum seu siccitates,&imbrium copia per pattes fieri,ita ut uno in Ioco squalores essent, in aliis adiacentibus imbres & contra, quod uidelicet Fexhalatio sicca in unum Iocum tota conflueret,& humida in alium propinquum, etsi nunqua hae inter se ita liberantur, ut cum una non semper sit aliquid alterius admistum. Hoc uero uentis, aut est alationi, E qua uenti constant,ait non euenire. Etenim exhalationem, quae terraemotus causa est,motus sui principium intra terram habere,posscq; eam, quoniam sub terra est,ua unum locum coire, imo uero necessarib id fieri,quod liberum spatium non habeat,nec Sol in eam aequε possit dissipando aut mouendo,ut in eas potest, quae iam a tetra elatae sunt, quas dissipat&mouet, ut clim ab eo& eius motione motionis principium acceperint,ae in uentos iam euaserint, in unam partem absque ullo impedimento ad longa etiam Iocorum interualla stuant. Nec tamen ad eandem partem,sed pro locorum differentiis, in quibus collecta halatio est, & ad quae in ueri incipit,nempe ad Aquilonem aut Austrum,aut alias etiam partes. Atque hoc est interue tos& terraemotus,quod ad loca, in quibus fiunt, attinet, ab Aristotele positum disierimen. Ad quod illud accedere potest, quod quilibet uentus etiam exiguus in aere percipitur squidem e halationis fluxus est&motus,quem statim deprehendimus: non quaelibet autem e&halatio in tra terram conclusa terraemotum facit, sed quae copiosa est,&exitum liberum non habet. Sarp8 autem & in multis locis, exhalatio intra terram ad longa etiam spatia, prout toneauitates, per Gquas Euat, fuerint, nullo facto terraemotu discurrit , cuius fluxum liberumoue discursum non percipimus,nisi cultris num aliquem estiuit. Eas igitur tantum terraemrtes spiritus concutit,intra quas multa exhinvio,quae eYire contendat, nee possit, confluxerit. Quod cum in angustiis, nec magnis I is eueniat, exiguae etiam terrae partes commouentur, ita ut raro per ducenta mitiliaria motus extendatur. Ille enim in Campania excitatus, qui fabulis, ut Seneca ait, orbem impleuit,non trans cendit Campaniam. Cum Chalcis tremuit, Thebae steterunt: clim laborauit Aeginae,regiones illi propinquae nihil de motu audierunt. Illa uasta concussio, quae duas illas Achaiae suppressit urbes Helicem & Barin, eirca Aegeum constitit. Non est igitur putandum totam terram simul concuti, quando ne amplae quidem eius partes simul quatiuntur. Ac quanquam, quod sit continua & eoKaerens, per partes concilii non posse uideaturisquidem continuu,id est, cuius motus est unus,quia tamen uere continua non est, sed multis in Iocis disiuncta, ipsisq; et i, motibus saepe disiungitur, nihil impedit,quo minus ita per partes concuti tur. Fieri tamen potest,ut multis in locis plurimum inter se distantibus,terraemotus fiant. Quemadmodum Piplial Italiae regis tempore in Italia,Gallia,& Germania simul extitit,magno earum prouinciarum fragore&itra e . HG'τανα- η πολυ - πνε - κινει την si , ωα ραν
Acipiritus quidem cum multus is erit, terram, quasi tremeret, in latum mouet.Fit uero&quibusdam in locis raro ueluti pullus ex infero in superum. Quo . circa & rarius hoc modo concutitur,cum facile non sit,tantam principij multitu
dinem in unum coire. Illa enim secretio, quae in longum patet multiplo illam su
250쪽
A perat quae a profundo. Vbi autem eiusmodi motus factus fueris, lapidum multi
tudo in terrae superficiem eiicitur, eorum instar, quae in vannis uentilantur. Hoc
enim modo terrae motu facto, Si pilus,& qui Phlegrarus ager nuncupatur, ac regio Ligusticae uersa fuerunt.
1 Terraemotus duas illas, quas antea distinxit, species, d affectionum humanarum, tremoris uidelie et & pulsus, similitudine declarauit, quemadmodum fiant, & quo discrimine inter se
differant, exponit. Instar tremoris motum terrae fieri ait, cum spiritus prae multitudine sua longe lateri; terram interius occupauit, atque in latum eam, non in profundum commouet. Hiccnim reuera tremor est, quo id, qaod mouetur, modue in hanc, modo in illam partem vibratur. Instar autem pulsus eum esse, quo ex profando in superum terra concutitur, spiritu ex infero recta ascendere contendente diu am te motus speciem recte pulsui seu σφυγμῆ comparauit. Siquidem arteriarum pulsus ex alto subit,& arteriam in sublime extollit. Possidonius quoqae duo terraemotus genera secit, quorum unum βρασμοὶ, id est succussionem esse ait, cum terra quatitur, & sursum ac deorsum mouetur: alterum id est inclinationem, qua in latera nutat, nauigii more. Quae duo genera ab his di Ferre, non uidentur que Arist. tradit, ut succus fio terraemotus sit, pulsus speciem refcrcns, inclinatio tremori. Sed Seneca tremoris speciem tertiam te motus facit, quo nec saccusantur omnia, nec inclinentur, nec uibrentur, atque hau
speciem caeteris minus periculosam ait: longe perniciosiorem concussione inclinationem. et enim nisi celeriter altera parte properet motus, qui inclinata restituat, necessario ruinam con sequi . Verum dici potest, tremorem quandam este iteratam saepe inclinationem, cuius alia leuis sit, quae tremor proprie dieatur: alia maior, quae inclinatio. Aristotelem autem nomine tremoris inclinationem omnem, Possidonium nomine inclinationis tremorem comprehendis. Agricola his tribus motibus arietationem adiecit, cum contrariis ictibus terra concutitur, quae etiam raro hoc mora labe secretur, qu bd alter alteri renitatur. Albertus alias multas species aia fert, quae effectus potius sunt terraemotus, quam species. Alium enim facit motum agitautem, alium subuertentem tum scindentem, alium perforantem, alium tremulum,alium ruinosam, alium impellentem,alium uehentem, alium depressionis & eleuationis. Agitantem esse ait, cum ad dextram & ad sinistram agitatur e subuertentem, cum terrae inferae Partes in saperum emittuntur, & contra: scindentem, cum terra aliquo in loco scinditur, perforantem, qui multa mgtra foramina in terra facit e triarinium, quo stum natur iem exit, di ad eundem uatim redit: minosum, cum superior Terrae pars astu suoru loco repellitur: uehentem, quando superior pars ab inferiori oestitur: e I euantem& deprimentem, quando terrae superficies modo eleuatur, mΟ-do deprimitur. Haec Albertus affert, &horum quoque causas, quae omnes ad spiritum aliter de aliter affectum, ac situm reductitur. Rcreuera quidem in aliis atque aliis terrae motibus fieri haec omnia compertum est. Unde PI inius: Varie, inquit, quatitur,&miraedantur opera Missii pro strat taracemimus, almi hiat profundo haustis,ufibi egestis molibus, resibi enitis amnibus, no nunquam etiam ignibus, calidis ue fontibus, alibi aduerso fluminum cursu. Et instar Factum est,inquit, semel, quod in Hetru scae disciplinae uoliminibus anuem, ingens terrarum portentum. L. Martio, Sex. Iulio Coss. in agro. Mutinensi. Nanque montes dao inter se concurrerunt crepitu maximo assultantes, recedentes m inter eos flamma, fumoq; in coelum exeunte interdiu. Non minus mirum ostentum, & ostra cognouit aetas, anno Neronis principis supremo, pratis oleisque, intercedente uia publica, in contrarias sedes transgressis, Therem etiam& aerea inquit Seneca hanc nostrae aetatis insulam spectansibus nobis in Aegeo mari enatam, quis dubitat, quia in lucem spiritus uexerit, qui magna terrarum spatia dissipare potest,& nouos montes subrectos extollere. Contrarium Atalante insulae euenit, quae,ut antea ex Platonis Critia r tulimus, & TEuerdides testatus est, circa Peloponnesiaci belli tempus, aut tota, aut certe maxima ex parte hiatu recepta est de superfusa. Idemque Sidotitae accidit, ut Possidonius & alii aia firmarunt . G cntes ergo Λotas Si regiones interdum terraemotus subuertit, & modis minis operit, modo in altam uoraginem condit, ac me id quidem relinquit, ex quo appareatu tuod non
est, saItem fuiste , sed supra nobilissimas urbes sine ullo uestigio prioris habitus solum extendi
tur . Ac quemadmodum ex Plinio duos montes disiunctos, concurrisse diximus, ita aiunt ossa Olympo cohaesisse, deinde terrarum motu recessisse, & scitiam unius magnitudinem montis iiii duas partes. Paulus Aemilius commemorat terrae motu illo ingenti, qui Pipini temporibus e titit, montes quosdam uasto situ subsedisse, nouos Iumulos assurrexisse, oppida quaedam cor ruisse, quaedam uasto hiatu liausta, suminum nobilium rapiditatem retro actam, mare alibi refugisse alibi insistito aestu redundasse, urbem ruinis deformatam, aedes D. Petri labefactatas, L. stigium acui ne quassationis uite fixum, tigna laqueariaque Re dedissipata. Albertus item re-