C. Iulii Caesaris Commentarii de bello Gallico

191쪽

11 amentiam progredi videbat, prospiciendum, ne quid sibi ac rei publicae nocere posset. Itaque dies circiter xxv in eo loco a

commoratus, quod Chorus ventus navigationem impediebat, qui magnam partem omnis temporis in his locis flare consuevit, dabat operam, ut in officio Dumnorigem contineret, nihilo tamen setius omnia eius consilia cognosceret tandem idoneam nactus tempestatem milites equitesque conscendere naves iubet. Ἀ 5 omnium impeditis animis Dumnorix cum equitibus Haeduorum a castris insciente Caesare domum discedere coepit. Qua re nuntiata Caesar intermissa profectione atque omnibus rebus postpositis magnam partem equitatus ad eum insequendum mittit retrahique imperat; si vim faciat neque pareat, interfici iubet et nihil hunc se absente pro sano facturum arbitratus, qui praesentis imperium neglexisset. Ille auteni revocatus reSistere ac se manu defendere suorumque fidem implorare coepit, Saepe clamitans liberum se liberaeque esse civitatis. Illi, ut erat simperatum, circumsistunt hominem atque interficiunt; at equites Haedui ad Caesarem omne reVertuntur. 8. His rebus gestis Labieno in continenti cum tribus 1 legionibus et equitum milibus duobus relicto, ut portus tueretur et rei frumentariae provideret, quaeque in Gallia gererentur, cognosceret consiliumque pro tempore et pro re caperet, ipse 2

weille' das Part. Per . tehcaoristischa. h. ohne'stelisicht aut dis Zeitsolgo. mortis ventus, sauch Corus derCaurus NordWestWind. Die Verbin-dun de Nomina io I. 30 2 terrae Galliae III. 13. 4 digiti pollicis. 4. milites, das Fussvolli; cf. c. 10. I, lihnlic II. 11. 2 exercitum

equitatumque.

8. elamitans, intensi filaut aus-ruland . 9. wminem, stehi Wio c. 58 6 iurdas Demonstrativum.

192쪽

Ds bello Gallico

cum quinque legionibus et pari numero equitum, quem in continenti reliquerat, ad solis occasum naves solvit; et leni Africo

provectus media circiter nocte vento intermisso cursum non tenuit et longius delatus aestu orta luce sub sinistra Britanniam relictam conspexit. Tum rursus aestus commutationem secutus remis contendit, ut eam partem insulae caperet, qua optimum 4 SSe egre88um Superiore aestate cognoverat. Qua in re admodum fuit militum virtus laudanda, qui vectoriis gravibusque navigiis non intermisso remigandi labore longarum navium cur Sum adaequarunt. Accessum est ad Britanniam omnibus navibus meridiano fere tempore, neque in eo loco hostis est visus sed ut postea Caesar ex captivis cognovit, cum magnae manu eo conveni8Sent, multitudine navium perterritae, quae cum annotinis privatisque, quas sui quisque commodi causa egerat, amplius octingentae uno erant visae tempore, a litore discesserant ac se in superiora loca abdiderant.1 9. Caesar exposito exercitu et loco castris idoneo capto, ubi ex captivis cognovit, quo in loco hostium copiae consedissent, cohortibus decem ad mare relictis et equitibus trecentis

2 pari numero equitum, quem, etc. - eodem numero, quem etc. Sonstungevdhlich. - naves solvit. Die Ab

3. rursus aestus commutationem se

193쪽

Comm. V. - 10.

qui praesidio navibus essent, de tertia vigilia ad hostes contendit eo minus veritus navibus, quod in litore molli atque aperto deligatas ad ancoras relinquebat. a praesidio navibusque Q. Atrium praefecit. Ipse noctu progressus milia passuum circiter axi hostium copias conspicatus est. Illi equitatu atque essedis

ad flumen progressi ex loco superiore nostros prohibere et proelium committere coeperunt. Repulsi ab equitatu se in silvas abdiderunt locum nacti egregie et natura et opere munitum, quem domestici belli, ut videbatur, causa iam ante praeparaverant; nam crebris arboribus succisis omnes introitus erant

praeclusi. Ipsi ex silvis rari propugnabant nostrosque intra 5 munitiones ingredi prohibebant. At milites legionis septimae testudine facta et aggere ad munitiones adiecto locum ceperunt eosque ex silvis expulerunt paucis vulneribus acceptis. Sed eos sugientes longius Caesar prosequi vetuit et quod loci naturam ignorabat, et quod magna parte diei consumpta munitioni castrorum tempus relinqui volebat. 10. Postridie eius diei mane tripertito milites equitesque ii expeditionem misit, ut eos, qui fugerant, perSequerentur. His

3 equitatu atque essedis Darnach halte die Britannier eben denWagenklimplar aue sigenti iche Reiteret. s. c. b. 1 quites hostium essedariique. - ad flumen, Wahr-seheinlic de histine Stour m Nord-Westen de Grasschast ent. proelium committere. Nachdem sis vergoblici versvehi atten, die Rei-

rari dispersique, d. h. in kletnen Abteilungen, te es die Sitte der

Britannier ar; s. c. 6 4 ut nunquam conferti sed rari magnisque intervallis proeliarentur. - propugnabant si brechen ervor μ. 7. testudine facta. ber dies Artder Phalanx s. I. 24. 4. - 9stere ad munitiones adiecto. Um die Ge. schosse Wirhsam uber die Verhaueschleuder Eu kdnnen, urde an denselben Dammerdo aulaeWorsen. 8. prosequi, ster in de Bedeu- tun vo persequi. s. II. 11 4. Iv.

194쪽

De bello Gallico.

aliquantum itineris progre8sis, cum iam extremi essent in prospectu, equites a Q. Atrio ad Caesarem venerunt, qui nuntiarent superiore nocte maxima coorta tempestate prope omnes naves adstietas atque in litore eiectae esse, quod neque ancorae funesque subsisterent, neque nautae gubernatoresque vim tem-3 pestatis pati possent itaque ex eo concursu navium magnum

esse incommodum acceptum.

11. His rebus cognitis Caesar legiones equitatumque revocari atque in itinere resistere iubet, ipse ad naves revertitur; eadem fere, quae ex nuntiis litterisque cognoVerat, coram perspicit, sic ut amissis circiter x navibus reliquae tamen refici posse magno negotio viderentur. Itaque ex legionibus fabros deligit et ex continenti alios arcessi iubet Labieno scribit, ut, quam plurima possit, iis legionibus, quae Sint apud eum, naveS instituat. spe, etsi res erat multae operae ac laboris, tamen commodissimum esse statuit omnes naves subduci et cum castris una munitione coniungi. In his rebus circiter dies x consumit ne nocturnis quidem temporibus ad laborem militum intermissis.

2. cum . . in prospectu ais onden vorausgesandie Truppe nur

sichtbarbaren. - in litore eiectas hamiser estrandet. subsisterent,seststehen undisomit halten .

11. I. in itinere Gistere. Sie

gehende perspicit in vom tand-punkte des Ergahlende aus in derVergangenheit legende Folge. s. c.

gegeben. - eae continenti, cf. c. 20. in continentem Galliam. 6. ad laborem gur egeichnungdes Weches, ebens c. 40 5 da- gege VII. 24. . ab opere inter

mitteretur.

195쪽

1b Subductis navibus castrisque egregie munitis easdem copias, quas ante, praesidio navibus reliquit; ipse eodem, unde redi

erat, proficiscitur. a cum venisset, maiores iam undique in eum locum copiae Britannorum convenerant summa imperii bellique administrandi communi consilio permissa Cassivellauno, cuius fines a maritimis civitatibus flumen dividit, quod appellatur Tamesis, a mari circiter milia passuum LXXX. Huic superi 9 ore tempore cum reliquis civitatibus continentia bella intercesserant; sed nostro adventu permoti Britanni hunc toti bello imperioque praefecerant.12. Britanniae pars interior ab iis incolitur, quos natos in insula ipsi memoria proditum dicunt, maritima pars ab iis, qui praedae ac belli inserendi causa ex Belgio transierunt qui omnes sere iis nominibus civitatum appellantur, quibus orti excivitatibus eo pervenerunt, et bello inlato ibi permanserunt atque agros colere coeperunt. Hominum est infinita multitudo s8. Summaque imperii bellique administrandi das obersis ommando und dis oberieitun des rieges'. Que verbinde hausi etWei Begrisse,

vo denen de eine de ander er-Weiteri Wie ieris. c. 12 6 animi

voluptatisque causa, de beschrἀnktunxnllheraestimmi, Wie gra toti bello imperioque. - administrandi si nuraus belli u egiehen. - flumen . . quod Tamesis appellatur, uber die Begiehun des Pronomens f. . . 128 Anm. 1. . . 189. I. . mari circiter milia passuum LXXX. c. glebi nichi die erade Entsernungde Themso on dem anat an, sonder die linge des eges, el-chen e bis et diesem iusse Eu-rnckgeleg hal. s. permoti perterriti. f. IV.

12. 1. pars interior Binnentandμ. natos in insula UreinWohner';dagege is es nach ac Agric. 11.1 unentschieden, o die raten e-Wohns Britanniens indigenae oderadvecti e esen sind. - memoria, dure mundiichem rite erung. 2. iis nominibus civitatum . . quibus orti etc. - nominibus earum civitatum, quibus orti etc. Das pron relat. begielit sicli auffallendor eis nichi aufdas Nomen, etches duro das pron. demonstr. hervorgehoben ird, son-der aus en ag gehdrige Genitiv Anaholuthie . - bello inlato,durch de abi abs nach dem vor- au*egangenen belli inserendi . . causa transierant ir die Aufeinander-

196쪽

Ds bello Gallico

creberrimaque aedificia fere Gallicis consimilia, pecorum magnus numerus. Utuntur aut aere aut taleis serreis ad certum pondus examinatis pro nummo. Nascitur ibi plumbum album in mediterraneis regionibus, in maritimis ferrum, sed eius exigua est copia; aere utuntur importato. Materia cuiusque generis ut in Gallia est praeter sagum atque abietem Leporem et gallinam et anserem gustare fas non putant; haec tamen alunt animi voluptatisque causa. Loca sunt temperatiora quam in Gallia remissioribus rigoribus.1 13. Insula natura triquetra cuius unum latus est contra Galliam Huius lateris alter angulus, qui est ad Cantium, quo fere omnes ex Gallia naves appelluntur, ad orientem Solem, inferior ad meridiem spectata Hoc pertinet circiter milia pas suum quingenta. Alterum vergit ad Hispaniam atque occi

generis ebrauchlicher ist; cf. VII. 41. 3 omnis generis telorum. Nur in dieser Verbindun findo sichquisque hollelitivisc gebrauchi.

7. animi voluptatisque cauSa, sc. 11 8. - temperatiora, ebenso tedas Digende remissioribus, in hom- pariertes Partici, cf. I. 43 8 auctiores. . . III 84 2 confirmatiorem.

remissioribus frigoribus da die Κἀlto eniger stren istμ dasselbesagi Tacit Agric. 12 3 asperitas frigorum abest. De Plura frigorabedeutet de aus demisistderhoiten Eintreten der Elte sic ergebenden

13. 1 triquetra, ebens bericlitet Diodor. V. 21, sthren Tac Agric. 10 3 die Gestat de Inse mit inerlanglichen aut oder mit inerDoppelax vergleicht. - Omne eae Gallia naves, gu dem adjektivischen Gebrauch prstpositionetler Ausdruckecs. c. 43 1 serventes susili ex argilla glandes. - inferior entsprichtdem voraulaehende alter. 2. Alterum vergit ad Hispaniam. Dioselbe irrige Anschau ungi das Britannien Wischen Germanion undSpanien lege, o das die germanischo liste ei nacti NordWesten, die spanische nacti Norde vorspringe,

197쪽

Comm. V. 12-14.17 dentem solem qua ex parte est Hibernia dimidio minor, ut existimatur, quam Britannia, sed pari spatio transmissus atque ex Gallia est in Britanniam. In hoc medio cursu est insula, quae appellatur Mona complures praeterea minores obiectae insulae existimantur de quibus insulis nonnulli scripserunt dies

continuos XXX sub bruma esse noctem. Nos nihil de eo percontationibus reperiebamus, nisi certis ex aqua mensuris brevioreSesse quam in continenti noctes videbamus. Huius est longitudo 5 lateris, ut seri illorum opinio, septingentorum milium. Tertium est contra septentriones; cui parti nulla est obiecta terra, sed eius angulus lateris maxime ad Germaniam spectat. Hoc milia passuum octingenta in longitudinem esse existimatur. Ita omnis insula est in circuitu vicies centum milium paSSuum.14. Ex his omnibus longe sunt humanissimi, qui Cantium incolunt, quae regio est maritima omnis, neque multum a Gallica disserunt consuetudine. Interiores plerique frumenta non Serunt 2

Tae Agric. 10. 2 Britannia . . in orientem Germaniae, in occidentem Hispaniae obtenditur, Gallis in meridiem etiam inspicitur; septentrionalia eius, nullis contra terris, vasto atque aperto mari pulsantur. qua eae parte an dieser Seite . Hibernia, Irland - spatio tran3- missus oberlahriss trecheμ.

tinente an certis eae aqua men-Wa thor Caesaris bell. GaIl. III.

im Sommer, Eu elcher Jahresgeit sic C. in Britannien besand Das- selbe erichtet ac Agr. 12 3 dierum spatia ultra nostri orbis mensuram: nox clara et extrema Britanniae parte brevis, ut finem atque initiurn lucis sexiguo discrimine internoscas. 14. I. Eae his, o de BeWoh-nern des Landes. - humanissimi die civilistertesten μ. - neque multum etc. In gleichem Sinns sagi ac Agric. II. 4 Eorum Gallorum) sacra deprehendas, superstitionum persuasiones sermo haud multum diversus in F poscendis periculis eadem audacia est et, ubi advenere, in detrectandis eadem formido. 2. Interiores plerique frumenta non serunt. Nach IV. 31.2,urde in den

198쪽

De bello Gallico.

sed lacte et carne vivunt pellibusque sunt vestiti. Omne verose Britanni vitro inficiunt, quod caeruleum efficit colorem, atque 3 hoc horridiores sunt in pugna aspectu capilloque sunt promisso atque omni pari corporis rasa praeter caput et labrum su- 4 perius. Uxores habent deni duodenique inter se commune et maxime fratres cum fratribus parentesque eum liberis; sed qui sunt ex his nati, eorum habentur liberi, quo primum virgo quaeque deducta St. 15. Equites hostium essedariique acriter proelio cum equitatu nostro in itinere conflixerunt, ita tamen ut nostri omnibus partibus superiores fuerint atque eos in silvas collesque com- pulerint; sed compluribus intersectis cupidius insecuti nonnullos ex suis amiserunt. At illi intermisso spatio imprudentibus nostris atque occupatis in munitione castrorum Subito se ex silvis eiecerunt impetuque in eos laeto, qui erant in statione pro castris collocati, acriter pugnaverunt duabusque missis subsidio cohortibus a Caesare atque his primis legionum duarum, cum hae perexiguo intermisso loci spatio inter se constitissent,

am. II. 6. 39 viridesque Britannos. 3 capilloque . . . promisgo, te omni parte . . rasa bl qual. 4. deni duodenique gehn odergW6lP. f. III. 15. 1 binae ac ternae, b ala 47 2 in tertio quartoque die. - et maxime, et maxime quidem s. c. b.

15. I. Equites hostium essedariique, s. c. s. 3 uber die essedarii cs. IV. 33. - in itinere, aut dem Marsche vom chirilager ac dem

Stour. - omnibus partibus, rilich. cf. VII. 22 3 ex omni parte.

fuerint atque eompulerint. ber dies bet C. in konsekutive Salgenfeltene Consec temp. f. II. I. . . 54. 4.3. intermisso spatio, miseitlichen Sinne nach geraumer eit', cf. b. e. III 84 1 satis longo spatio tem

poris . . intermiSSO.

199쪽

Comm. V. 14-17.

19 novo genere pugnae perterritis nostris per medios audacissime Perruperunt eque inde incolumes receperunt. a die Q. La 5berius Durus, tribunus militum, interficitur. Illi pluribus submissis cohortibus repelluntur. 16. Toto hoc in genere pugnae, cum sub oculis omnium ac pro castris dimicaretur, intellectum est nostros propter gravitatem armorum, quod neque insequi cedente possent neque ab signis discedere auderent, minus aptos esse ad huius generis hostem, equites autem magno cum periculo proelio dimicare, propterea quod illi etiam consulto plerumque cederent et, cum paulum ab legionibus nostros removissent, ex essedis desilirent et pedibus dispari proelio contenderent. Equestris autem proelii rati et cedentibus et insequentibus par atque idem periculum inserebat. Accedebat huc, ut numquam conferti, Sed rari magnis 4que intervallis proeliarentur stationesque dispositas haberent, atque alios alii deinceps exciperent, integrique et recentes defatigatis succederent. 17. Postero die procul a castris hostes in collibus consti 1 terunt rarique se ostendere et lenius quam pridie nostros equites proelio lacessere coeperunt Sed meridie, cum Caesar pabu 2 landi causa tres legiones atque omnem equitatum cum C. Tre-

tannieri cum iterativ. - dispari,

Wichen cedentibus . questris ratio pugnae begeiclinet demnach die amplasar de britannischen Reiter, nichidis de Wagenkἀmplar.

hergehenden ages. f. c. 15. acriter conflixerunt. 2. eum C. Trebonio Derselbe halte

200쪽

De bello Gallico.

bonio legato misisset, repente ex omnibus partibus ad pabulatores advolaverunt, sic uti ab signis legionibusque non absisterent. Nostri acriter in eos impetu acto reppulerunt neque finem sequendi fecerunt, quoad subsidio confisi equites, cum post se legione viderent praecipites hoSte egerunt magnoque eorum numero interfecto neque sui colligendi neque consistendi aut ex essedis desiliendi facultatem dederunt. Ex hac fuga protinus, quae undique convenerant auxilia discesserunt, neque post id tempus umquam Summis nobiscum copiis hostes contenderunt.1 18 Caesar cognito consilio eorum ad flumen Tamesim in fines Cassivellauni exercitum duxit; quod flumen uno omnino loco pedibus, atque hoc aegre transiri potest. Eo cum veniSSet animum advertit ad alteram fluminis ripam magnas esse copias hostium instructas Ripa autem erat acutis sudibus praefixis munita eiusdemque generis sub aqua defixae sudes flumine tege bantur. His rebus cognitis a captivi perfugisque Caesar prae

3 cum . . . viderent. Caesars

son dio Feinde in dis Wildest Fluctit .

- Neque . . Neque . . aut Nach dem

voraulaehende neque ultri aut die Negation des gweite Glisedes fort. cf. VI 22 2 neque quisquam agri modum certum aut fines habet proprios.

5. Eae hac fuga miliber an der