장음표시 사용
311쪽
De motiobus mas necleis P. Maigna Rus lusetractat,&citatura
- impossibilia potest: at impossibile est ut praestiuia unius corporis praecisὸ quatenus praesentia est, determinet aliud vel ad accession vel ad lucesiuin, praesentia quippe praeciso sumpta non est activa, icleoque i se latermina. tiva. Nunc vero si concipit Adversarius jussionem illam a Deo fieri potui sse, cur non facilius in liget potuisse Iubere Deum , aut potius naturae vires sic disponere ut aliqua corpora sympathice, aut antipathice moveantur juxta impressonem ipsis factain ab influxibus aliorum. Deinde emortuus aut emetus magnes non minus est serro praesens. quain vividus ac, ut volant , generosus I & nihilominus non ille, sed iste fertum trahit , quo ignum est certum N eridens traditonem ferri non a sola ni gnetis praesentia, sed ab aliquo illius influxu pendere. Tum pro expli- .catione idonea phae inent illius magnetici, quod adducunt, ludicit si advertatur facta illa diversa applicatione segmentorum , licet substantia sit eadem, at non esse eundem tenorem efflavit. Praeterquamquod facilὸ continsere potest, ut sit aliqua heterogenestas in influxu, qtu prodit adiversis faciebus ejusdem magnetis; quo supposito non erit mirum si duo segmenta magnetica , quae ante scie quaeritabant, posti dum diversimode applicata fugiant sese iugentque mutuo. Nec ilissicitus explicarentur phaenomena alia omnia magnetica, quae Adversarius tacet, aut quae potius ipse taceo ; quia tot illa sunt, quae hactenus fuerunt conscripta . ut redigi in compendium, quale peroptassem , non possint , & al unde prolixioris de hac re disertationis locum abunde suppleant multa haec , quae congessimi. et argumenta pro stabiliendo principio, in quo omnea motus sympathici & antipathici pendent. Si tamen Lector optime curiosius volueris: tibi. notum esse modum. quo in sententia Maignani universi eflueius inagnetici explicantur vide cap,
q. Phil. Nat. prop. 33. ac tiun 3 . in qua demonstrat quis gratis confidiae suerint a Carmio particulae istae. striatae . quibus utitur ad stabili mentia in Philosophiae suae magneticae, quam ibi videre est ex toto impug nata in Ze devictam. Videri etiain potest ejusdem Phil. Nar. cap. I a num. n. ubi de sympathia& antipathia multa in universum Atque eri in particulati edisserit propositis utriusque exemplis insignibus, No 3 ro non immoror. Id tantum postulo, ut bene advertatur , in quo sensu sympathiae N antipathiae nomen hic sumitur ad hoc ut in eodem suinptum 3udicetur , quoties illud ad explicationem alicujus1 csEmis naturalis .usur Pari a nobis eontigerit , nὸ eum inani sympathiae & antipathiae Austo
312쪽
ii, Si CEps agendum est de bulgatis quatuor elemeno. bis .i tis in particulari: ac primo quidem de igne in instituta di G
. M putatione, quae quinque articulis absolvctur. Primus erit . . de productione ignis , secundus de mobilitate , terrim deia, hyr , quaris .dς siccitate, di quintus de caeteris attributis adii P
OTANDUM est primo Aristotelicis nihil similiarius
esse, quam ut probent generationem formarum substan- senerariotialium ab exemplo ignis quotidie producti, quasi vero in ign pxid. . . t ' hac splendida lub Itantia magis eluceat chimaerica illa ge- neratio. Eapropter et in veritatis Zelus torqueat nos Ilicitudine pugnandi contra hujuscemodi formas terra marique , nx aiunt, non abjicietur praeclara haee occasio ostendemsi neque ullam ignis formam produci, dum accenditur, neque dum extinguitur, ullam
313쪽
II. Productio alia est realis, &alia sensi bili a
corrumpi. Id vero reiiciter praestitum censendum erit, si demonDiratum fuerit ignem non aliter accendi, quam per excitationem particularum ignearum in sublecto combustibili prae existentium, nec aliter extingui, quam per retulionem ac reclutionem particularum similiter ignea tum erumpentium e corpore , quod urebatiiret ex hoc
quippe evidens erjt nihil unquam de substantia ignis aut produci, aut destrui; forina vero ad substantia in pertinet, ut Peripatetici docent, imo est potior pars substantiae.
Notandum est secundo duplicem distingui debere productionem & idem intellige de destructione, sensibilem se ilicet & realem.
Productio sensibilis dicitur immutatio, quae rem de novo sensibus exhibet, quibus antea non patebat; quamvis producta de novo non fuerit res illa; sed tantum transierit de statu non sensibili ad statum sensibilem. Aecidit alite in ex multis capitibus , ut res, licet existens, lateat sensus nostros; aut quia paties suas habet nimis dispersas; aut quia habet nimis tenues; aut quia eas habet sub aliquo involucro latitantes ; &e. Productici vero realis est immuta intio rei absolute ac simpliciter transeuntis de non esse adesse, ita ut de novo incipiat existere & enumerari inter res creatas , inter quas ante computari non poterat sub cujuscunque status consideratione, non certe magis , quam nihilum. Itaque fatemur quidem ignem, quando accenditur, sensibiliter prodit ei, quasi diceres educi e ligno, in quo latebat; at negamus produci realiter non sol cim qua α- tum ad illam portionem substantiae, quam Aristotelici materiam vocant & in producibilem sentiunt; sed etiam quantum ad quamcunque aliam substantiae portionem , quae vocari debeat forma & si e producibilis, ut illi volunt. Quatenus sicut in Scholis Aristotelicis pro indubitato docetur, & recte quidem, nec omnia agentia naturalia si in ut sumpta producere posse realiter quani minimam particulam materiae, ita in nostris pro dc monstrato traditur nec illa eadem agentia omnia producere realiter posse quam minimam particulam cuiusvis substantiae. His praenotatis probanda est tequens
314쪽
Ignis quando accenditur , non producitur ; sed tantum excluditur e subjecto , in quo latebat. Ac proinde etiam quando extinguitur, non destruitur ἱ sed rei cluditur in subjecto, unde erumpebat.
PRobatur Primo. Si accensio ignis est vera quaedam productio, III.
necesse est, ut quoties ignis vel etiam una se intilla accenditur, to- argui 'scs adsit eausa physica di idonea, cui talis productio tribuatur at- ius aut saepissime ignis accenditur; nee tanten adest causa ulla Phy producti-ica di idonea ad hunc es eictum: ergo &c. Major constat. Minor V massiς o probatur experimento , quo vix ullum usitatius est collisionis, hy ις qua chalybs e silice excutit scintillas . igneas: scintillae si quidem illae igneae sunt vere ignis, eujus nulla est assignabilis causa produetiva, nisi ad fili eem , vel ad chalybem recurratur. Atqui neque chalybs, ncque silex assignari pollunt pro causa produetiva idonea. Ergo Ecc. Probatur minori: quia, ut patet, non sunt causa uni voca, cum snt alterius naturs perseelioris & eminenter continentis vim igneam par quis dixerit corpora frigida esse calida eminenter , nisi velit lucidere in errorem ejus, qui dicerct ignem esse eminenter se igidum. Neque etiam sunt causa aeqiii voca instrumentalis ; tum quia frigus, quod in utroque deprehenditur, satis suadet ca corpora esse parum idonea ad excitationem caloris ignei; tum etiam quia adhuc assignanda supet esset causa aliqua principalis, de qua nihil habent, quod definiant, nisi sorte refugiendo, ut nonnulli solent, fabulos εad orbis alieujus caelestis influxum .' ergo Sc. Ubi prstcrea in argumentum evidens, quo suadeatur scintillas Iv. illas igneas non produc ἰ; sed tantum excludi & ex trieari ἡ silice Fr id πω colliso, advertitur eas cum tanta celeritate accendi, quanta vix ex- Σμ ροε pediari posset a corpore, quod ex prςvia dispositione esset iam sumine eelesti,te calidum & su nimis ficeum, cum tamen satis pateat dispositionem acrensio. hujuscemodi non prςsuisse in silice. De estero intra brevissimam il- ni Iam collisionis morulam non solitin ex sententia Peripatetica intro
ei in silice vi successive debuisset predicta dispositio; sed pretetς
315쪽
tinctae. v I. Aceedit aut itas
intra eandem simul eum forma ignis produci debui siet eius quantitas , cius levitas , ejus lucor . elus figura , ejus actio, ejus duratio, eius ubi catio , & innumers aliq tormul ε accidentales, quarum proinductio, si quet est , non potuit esse adeo repentina. Ergo ignis quando accenditur per silicis cum chalybe collisionem, non producitur; sed tantum extricatur et Ec idem est de aliis aecensionibus 4gueis judicandum.
Ρtobatur secundo. Ebullitio illa, quq eontingit in aqua super-
affusa calci, quam vivam vocant, est effectus ignis in calce acceusi: sed lige accensio non est nova productio: ergo &c Ma Ior est certa ἔcum cnim aqua ex se ipsa non ebulliat , necessario id obtinet ex effusionis atque imbibitionis commercio, quod habet cum calce ; neque rursus calx potest id in aqua esticere nisi per calorem, cumque vehementem & igneum , qualis vulgo v. g. adhibetur ad ebullitionem aqus in olla. Accensiis itaque est calor ille igneus , sive ignis , in calce propter aquam ipsi affusam. Probatur mitror , si talucii probatione ulla indiget, quatenus calor ille igneus, sive ignis, qui accenditur in calce, ab alio certe non accenditur, nisi dicas eum a se iplo accendi. Nunc vero cuin aqua operari nihil possit, nisi in ratione agentis frigidi & humidi, satis patet quan inlum altivitas aquε non modo accensionem illam non juvet; sed si epotius impeditura. Igitur aut dicendum est ignem non accendi in calce ab aqua super affusa, quod est contra manifestam experienti inam , aut nobiscuin asserendum erit accensionem illam non esse proinductionem ; sed tanti ira extricationem particularum ignearum , qu gin calce crant di dum per aquam turmatian exiliunt, hi illo retri ac stridorem cssiciunt. Neque ad id suadendum hominibus liberis aprs judicio opus est, nisi monito , quo doceantur ealcem nihil aliud esse, quam lapides in sornace adultos, sive, ut alunt, concoctos; accidit autem propter hanc adustionem sive concoctionem, ut intra compages lapideas sese immisceant atque in tricent parriculς mulis ignes, quae deinceps per illapsum aquae injectae extricantur, actum per innatam mobilitatem exiliunt. Seci si praeconcepta opinione Aristoteli ea laborant, nihil haec admonitio cis proderit; sorte tamen prodeuit authoritas D. Aug. qui
lib. et I de Civ. Dei cap. q. sic ait, eumque ignem jam gleba tan gentibus frigida tam latenter servat, ut nulli nosro sensui promusvpareat; sed compertus exprimento , etiam dum non apparet. θια
ιur est sopitur ri propter quod eam calcem vivam loquimur, velut Dihil irco by Corale
316쪽
que u L haec vetba attentius legas ct PCnderes, uota praetermi ici han fuisse opinionem totius sectae Platonicae , cui sero omnes antiqui Ecclesiae Patres mentem addixerant: quare non deforent aliartioni nostrae lustragia, si suffragiis dimicaretur. Probatur reri .. Ex opinione . quae statuit ignem vere ae realiis VII. ter produci, quando accenditur, consequutitur multa , quae sunt Rςstrus
aperte falsissiuia : ergo dic. Probatur antecedens. Primὸ. Sequitur itati . Deum non produxisse ab initio ignem , istum scilicet, qui adulus nientia solitos adhibetur; sed ab eo homine productum suisse, ii quo pri- doctrinaemum accensus in, S deinceps a quibus quotidie accenditur, ab φPPψεις iis pIoduci, salvo tantum jure generalis concursus Divini , sine quo nihil producitur. At certe Deo tanquam causae singulari creatricinou cilci potius tribuenda productio ignis hujus nostri elementa Tis , quam tribuenda forct ei producto primi hominis, si aliqua
causa secunda illius animam produxit let. Quia vero in eo casu non diceretur Deum produxisse hominem ; sed tantum ad produetionein hominis concurrisse ἔ ita etiam cohaerenter ad opinionem Aristotelica in non esset asserendum Deum produxisse ignein ab initio; sed ad productionem illius eo neutrisse de in dies concurrere. Secundo. Hιnc praeterca sequitur neque catera clementa , ex quibus modo signimur, nuttimur, fovemur, reficimur, dic. producta su i Te a Dco ἔ ut enitri contendunt multum ignis quotidie & produci Ae sumi, ita etiam de aere, caeterisque elemcntis idem lentiunt:
racione cujus multiplicis hinc proditationis, hinc absumptionis non dissicile contingere potuit, ut jam nihil supersit acris, quem abini Lio Dcus produxit, aut certe non supersit multum s de sic de aliis. In quo calu tutissime assereretur Deum non produxisse haec clementa ; sed alia, quae iam fuerunt absumpta , ad eundem modum , quo asseri pollet Deum non creasse in particulari hunc hominem , v. g. Petrum, si Petrus loco aminiae a Deo creatae sibique concessae , deinceps absumpta illa aut utcunque deperdit aliam obtinuisset ab agente aliquo naturali acccptam I in hoc quippe casu Deus non diceretur produxisse hunc hominem; sed tantum cum agente ipso naturali ad produictionem illius concurrisse. Terito denique. Quia Mundus ille non constat, nisi ex clementis S mixtis , quorum innumerabiles contingunt singulis momentis mutati ciues substantiale , id cst, hinc producitones, hinc destri mones
317쪽
qui contenderet Mundum hune praesertim sublunarem non se Isse productum 1 Deo ; sed esse substantialiter diversum k fi non ex toto, saltem ex maxima parte, ab eo quem creditur creasse in principio Quae omnia & similia multa , quae mitto , satis probant i nem maproduci. quando accenditur λ sed tantum excludi e sub; eoo, in quo ante exustionem latebat. Addidi in assertione haec verba. Ac proinde etiam quando extλοῦ guiiur non deseruitur , sed recluditur in pubjecto , unde erumpebar Neque ad hujus consequentiae intelligentiam opus est probatione ulla ; si enim, ut est evidens, ignis destrueretur per extuletionem, non posset aliter , quam per novam productronem aecendi. Pratis. terea vero iisdem argumentis, quibus ostenditur ne minimum quid substantiae posse de novo produci a causis secundis, perinde convincitur ne minimum quid posse destriti: quare tanti in moneo ad hujus assertionis elucidationem profutura, si recolautur, quae diximus de ingenerabilitate di incorruptibilitate elementorum ita comes
objicies primo. Ignis non est realiter in Iigno, aut quoemque alio subiecto combustibili ante accensionem .' ergo per accensio neni producitur realiter. Consequentia est legitima. Antecedens vero sic probatur: quia reatis illa in existentia ignis in ligno intelligi non potest, quin concipiatur particulas igneas tangere ligneas contactu immediato , quo fieret , ut istae urerentur ab iliis ; ad eundem modum, quo scintillae , quae frequenter ex carbonibus ignitis exilium , eas adurunt panni particulas , quas contingunt. Deinde ignis ille , si ille Aisteret ligno , deprehenderetur suo lucore, quoties lignim finditur, aut serratur; sed praesertita quando ita pollinis tenui fit mi minutias atteritur scobina aut alitet & ni hilominus non deprehenditur, ut experientia constat: ergo&c. Resp. negando antecedens, ad cuius priorem probati em solvendam dico particulas igneas, quq in ligno latent, esse in eo sine uao tu , quia sunt caeteris ejusdem tigni particulis implicatae; urere autem non possum , nisi libere moveantur: nam id ipsum, quotcst urere, est movere, eo scilicet motu, quo partes subiecti, quoa ad utitur, dividuntur. Quare ad urendum non sufficeret scinti lis exilientibus ille contactus immediatus eum panno, nisi piae ter eon tactum obtinerent motum non modo eum , quo rntelligitur ea vexilire ς sed praeterea alium, qἰio concipitur ex illis velut ex maia
sulis quibusdam igneis prodire quam plures se iritus igneos , qua Digiti co by Corale
318쪽
vehementἰssime invadunt porulos panni. Catteidni gratis fingit
quaecumque alia combustibilitas ligni praeter resolubilitatem illius in ignem, in cineres, in humores , dic. Quomodo autem resolutio hae e potest fieri, quandiu partes igneae perinde ac aqucae .di ter restres strictissimo nexu revinciuntur ' Ad posterioris deinde probationis solutionem dicendum est , quod quando lignum finditur aut serratur , aut in scobem atteritur, plures quidem particulae igneae sese extricant, idque plurimum suadetur ex calore, quem persentiscit manus applicata ad lignum illud quando finditur , scr-ratur, aut utcunque atteritur; calor quippe excitati nullus potest sine agitatione ignei alicujus emuvii. At particulae illae igneae ex tricatae eo quod sint rariores, non sussiciunt ad lucorem, ut neque ad flammam , quam lainen non raro accidit uv concipiant tum vectes lignei vehementer tusi, tum funes valide tracti , Sec. objicies secundo. Ignis non accenditur, nisi propter calorem, qui in subiectum introducitur et atqui haec introductio caloris est realis quaedam productio: ergo & sunditer accensio ignis. Major cxperientia satis patet. Minor vero probatur ; quia subjectum antequam calefiat, realiter caret calore illo , quem supponimus in tr duet , alioquin subjectum est et calidum , antequam calefieret, quod repugnat et ergo calor iste introductus rever, producitur in subiecto et atque idem dicendum de igne, qui consequitur ad calci-xem. Caeterum ignis ita subito ac repentinὸ accenditur ex sulphure, pulvere nitrato aliisque eorporibus siccis de aridis , ut hinc manifestum relinquatur accensionem illam non fieri, ut contendimus, per extricationem , quae temporis aliquam diuturnitatem exigeret; sed per productionem alicujus formae igneae, si ve generationem, quae secundum Aristotelicos perficitur in instanti. Ergo Zec. Resp. & permissa maiori, quae nihilominus in sensu Aristoteli eo falsa est, nego minorem , pro cujus probatione breviter solvenda dico corpus accendendum , antequam calefiat , non aliter carere calore introducendo, quam quatenus nondum in suum sinum admisit corpuscula pluritna illa ignea, quae admittet deinceps emissa ab alio eorpore jam accenso. Tum vero neque in ista emissione, neque ini IIa admissione, seu receptione, realem ullam productionem con
peties , quidquid sit de sensibili, de qua non litigatur. Deinde subitae illae ae repentine aecensiones, quas Adversarius objicit, cedunt omnino in confirmationem nostrae assertionis, si attenditur ad sum.
mam celeritatem, quq corpusculis igneis est ingenita. Sic quippe
319쪽
3ra Fbusica dissut. XIII. Art. I.
necesse est , ut eorum hinc invasio, hinc eruptio citissime eo Ieri ur, quoties nullum , aut modicum impedimentum objicitur, sicut revera nullum . aut modicum est ex parte suli huris . pulveris nitrati&e. E 'contra generatio illa fornaae igneae, qua Peripatetici tuen tur, nee potest fieri in instanti, ut falso putant, quia non potest perfici aliter, quam per motum materialem & corporeum, quem instantaneum esse implicat; nec aliunde id sufficeret, quia generatio illa praesupponit eale fustionem, & haec non est instantanea , ut concedunt : Itaque parvulam illam temporis morulam , quam sufficere credunt ad calefactionem , nos docemus sufficere ad invasionem effluvii ignei, quod emittitur, & ad eruptionem illius, quod excitatur; in qua eruptione conspicua consistit formatissime accensio ignis. Objicies tertis. Ratio potissima, qua probamus accelasionem ignis non esse productionem realem , desumitur ex eo quoci agentia naturalia nihil substantiae producere possint, ad eundem modum, quo producere nihil possunt materiae: atqui ex multipIici capite principium illud assumptum falsum est : ergo dcc. Probatur minor. Primo. Repugnat agentia agendo nihil agere; unde sequHur actiones agentium naturalium terminari ad aliquem effectum ς is vero effectus juxta Philo pluam recentiorem nullus esset, quia neque esset substan tia, neqne accidens. Secundet . Non valet paritas inter substantiam generaliter acceptam ex una parte . dc materiam ex altera quasi improducibilitas naturalis materiae probet generaliter improducibilitatem substantiae; nam non est naturaliter improducibilis materia , nisi quia ejus productio esset creatio αἰ at potest fieri una liqua productio substantiae non fit creatio ; si nimirum Gubstantii illa fiat per eductionem ex materia prae existente , quo modo acci, dii produci formam substantialem , quam Aristotelici tuentur Proie Xplicandis rerum generationibus necessariam. Ergo &cia Rep. de concessa maiori nego minorem , tum pro solutione duplicis argumenti ad illius probationem adducti dico breviter primo omnes actiones agentium naturalium revocari vel ad motum , vel adquietem: quatenus natura nihil est , nisi principium motus & quietis. Nunc vero quidquid in oppositum conelamitent Aristotclici,. praecise per motum aut quietem nulla producitur entitas realis, quocunque nomine des elut substantiae, vel accidentis. Nihilominu pcuilibet agenti suus competit de tribuitur effectus, id est , non rea
liter, sed se Iibiliter pro dueius: ita Architem effectus est domus, Sculptoris statua, Pictoris tabella s&c quamvis Artifices illi omnes nihill
320쪽
absolute loquendo in re ruin natura produxerint; sed tantum la. pides, ligna , colores moverint colligendo i abscindendo, commis- .cendo,&c. Neque aliter opus suum quodcunque Natura perficie, ii i si quod operandi modus est occultior, uti dum pro arbore coninsor manda humorem radicibus exceptum aut acuminar in virgulta, aut coacervat in truncum, aut expandit in folia , a tu exhibet in florem , aut maturat in fructum , &c. & sic de aliis. Secundo. Id ipsum est, quod a nobis contenditur, icilicet productionem cujusvis substantiae ae proinde formae illius , quam substantialem vocant, scire vera mereationem ; quia enim sorma illa nihil est in ateriae perinde ae materia nihil formae , consequens est formam, si produceretur, perinde fieri ex nihilo ae materiam. Dem de vero fallum est agentia naturalia posse extrahcre e sinu materiae aliquid , quod non sit materia ; si ergo illud est materia , quomodo est forma Z quam docent esse essentialiter disti nictam a materia et de sic satis patet solutio objectio
Observandum est sub finem hujus articuli ignem aliquando lueere XU. simul de fluere , ut contingit in flamma , quae nihil est nisi ignis lu- 'bs cens & fluens , aliquando vero lucere , sed perinde non fluere, ut ir, is
observatur in carbonibus ac metallis ignitis ἔ aliquando etiam fluit & fluorem di non lueet, quo modo particulae mestae igneae inter fumum eva- ignis. Eunt; ac tum eciam aliquando neque lucet, neque fluit, qualis est
ii Ie , qui latet in mixtis. Praeterea vero duplex distinguendus est Huor ignis . alius scilicet visibilis, qualis est fluor flammae, & alius invisibilis, qualis est fluor spirituum igneorum, qui ad oculum intuentis carboncm ignitum, aut quid simile , radiatim mittuntur. Sicut etiam varii ab unoquoque observari possunt modi, quibus ignis tum
accenditur, tum extinguitur; quae varietas referri debet ad diversitatem materiae , unde extricari debet, ut accendatur, aut ut extingua.
tur , recludi. Neque opus est ut de istis aliisve phaenomenis igneis sigillatim loquar, de quibus dicto citius ratio redditur attendendo ad principia stabilita , aut stabilienda deinceps pro alti uentibu ad ignem clementarem.