장음표시 사용
101쪽
O QVAM Superioribus libris egit Aristoteles cie
sinmitis Virtutibus mintellectualibus,tum isoralibus, quarum priores perficiunt intellectum speculat uti mac practicum,posteriores ver appetitum , pergit ad exponcndii quasdam affectiones seu dispositiones morum, quae nec sunt Virtutes,nec Vitia; sed tamen aliquam eum iis similitudinem habent ideoque aut prosequendae sunt, aut fugien-48αSiint autem ilhe, Heroica virtus,& feritas,Continentia. incontrientia; cistantia,& mollitudo De quarum singulis in hoc libro disputatur.
VTRIHOVE R ET ORII, NAVARRA: ET GRANATAE, SUMMORVM Ius
ADMINISTRO. c. voD Hei mhi; diu fuerat,tandem aliquanda exequo dLLVSTRIDe
i SI ME D. Variis,nimirum,operum antea editorum locis alias atque alias li Disiertationes inseripsi Clarissimis Consiliari, Regii Senatus, praeterquaTIBI. At eureo tempore in publiea commoda peccarem Quippe dum Praeses Fisti Regii ellas,tot sustinebas,e, nitiaIolus, ut nihil otii superesset ad evolvendum lucubrationes nostras Amant otium littere,oc in tumultu marcent.Nune iam ubi liberiori aura tueris neque eniminia. plissime menti Tuae onera sunt,quibus alii fatiscerent de sueeumberent itis sit qualeeumque hoe observantiae meae testimonium edere,simul consignare aeteritatuim amae Nominis, ut Disserendum illud ex industria sui iureae merit , donec in hoc septim Philosophiae Ethie libro dissererem eum Aristotele DE VIRTVTE HEROICA. Quippe it. tractatus prae aliis nuneupandus suit TIBI, ut nihil est,nisi Heroicum summum Heroteum innuam,cgenesi, ab indole,&exereitatione virtutum. De genesi, quamvis ego taceam,elamini: Corduba Heroum mater:quae splendidissimam Domum Tuam DE OS RIO inter prima veneraturetc praedicat.Usque adeo pluribus iam taeulis sera est illustrium Viroru ut sibi magnum secerit nomen,vel in ea urbe,ubi delibatus Hispanae nobilitatis flos a tempore primorum
expugnatorum radices missit.Boetis ipse aquarum Vandali p xςnt qMi meli Dira qu atque ipsorum nomina pariter cum aquis absorbet , elepelit non idco Vzra: HEROAS lieeat ita ludere Hispana dialecto non ideo elarissimum agnomen DE LO RIOS
ab condere,aut tumulare potuit.Baetis muros Cordubeses exterius iambu FLUMINE Hercea interaus habuant,non mi riuomine, aut sonitu.Nimirum,u Pateruam, si Maternam senesm
102쪽
est Vorvo, nditoreumi quod splendidisiimum non si, quodpaerarimno Militarem non praeserat. Non summa laus est,illigatum exiliere multiplici nexu cum plurimis Piupini Hyrincipi sus a Magnatibus.Auginius adhuc est, Paternum decus a Serenissimo Itinuit Comitet D. Nun Nud E derivatum Maternum vero CERONuM a clarissimis Legibus Legionis. Boetice montibus originem trabit,eiuique aqua crue cum Plini lib.ia cap. s. loquar esummisium erumpis, quais Hildua, ct tW aEcinuere expers ipfron m modo misat tam tumque aperi timetur labet .vri summa quaeque edi altis ma exiliat. Quidni itaque e
Flumineo,montano, clari sum aquaruu instar Seuere ortus, tua quam decideris,sed in iumma quaeque virtutum Duorum fastigia conscenderis e Sed enim lio, nota Hero te virtutis est, quae in TE longe lateque a prima ineunte aetate radices missi Inde tot iu vita periodus in tra honesti limites eo uetula: indidem ANTIQUI MURES ab ipsa adole Iceitira Iline zelus iustitiae infractus,ae libertas in proserendo consilio , sive sementia ant i Nona De uiuipiam metus, aut authorstas, ab ea ingenuitate deterruit. Constans ubique,cla tenax ccti iiivemusse, an
adiiς atque alijs Senatibus Regiis.Hoc ipsum est quod Cicero ad Attiuum loquens, in Consiliairil desiderabat: momni vita tran trium τη emia recta conscientia non Uceaere. Ne tie aliud Sallustius, dum Caelarem ita alloquebatur u ita c38ere,omnia regna. ci Uitares, Moesi qώι ὸ νονριν-'-ιrsam habu c, dum vva φοι utra comitia valvammi latimque gratia iι-ορ. vias, ea corrupise, μέ paui minta lavea, deinde ademprum imperiam, post emiseνοitus imposita sis. FaceIiat quisquis aliter se gerit,Vt intuitu utilitaris eui ulpiam, παρα γνώμzia, τι iis opes eis γνιδ Heranum ra tui misitqMu,' dgratiam loquatur Φιυd aiebat Phuaeydides lib. s. Ide, apud Aristotelem hoc ipso libro,quem explanandum uicipio, maximάConstantia eommendatur, ae virus M ετικ. πιε λογισώη , persisten in ratione E eerte noli temere,aut ex abrupto,ea Ita Leonsilia insunt. Assiduo litterarum cultu , eruditione varia, ac multipliei rerum experimento, didicisti iudicium de rebus ac negotij rectu ac firmum serie. quo nihil maius. Nimirum,teste eodem Aristotele in Rhetoricis ad Alexandrum, τε βιλ. o. 23. F. εοὶ νώ, Μάσωνδε ιιτατε ε clita sitiari, rorum qua inte' horumes,divinaseimum f.
HAEC Com ita sint,quid mirum quὀd Reses Nostri E alijs atque alijs honoribus eu
mulaverint,vique ad summam sere: rerum Quidni post alias amplisiimas dignitates, quarsi qua, libet vitieuique magno viro satis Set,olim Supremi Fisci Senatus Praesidem eonstituet intraueeur non fidei de vigilantia Tuae committerent substantiam suam Nimirum, Resias zaatadiaeivir postquam,
Neque enim facile alium invenirent atque industrium: aded nee aeque pium.Non enim propterea exactorem egisti,aut plus iusto vectigalium redditus ab amictis Hispaniae populis extorque bas. Quippe id alienum aE suit quin ingratum est et piissimis Regibus Nostris. Nimirum vel ipli Principes Ethnici exemplo tuo praeivere. Ideo Alexander aiebat:OIuoron odi, dicitus herbas et nveιιentem. Artaxerxes quoque Longi manus: audere, quam aufrer,magi est regium. Ideo dc Plinius Iunior Traianum Caesarem exinde potissimam celebrat,dum ait: Qua tota gισῶ
ria est pe viscitur cuι:cuius nunquam mala causa est, si sub bono Priae e. Verum in xnta
rerum calamitate,atque exhausti propemodum Regni penuria, desecerunt orporis vires, noα animi. Pnerosissimae,e ne ad momentum quidem intermissae curae,TE in confinio viride mortis collocarunt. Merito itaque sarei nam illam, ε importabile onus excussisti humeris Satis ia verba sunt Senecae de Brevit .vitae cap. g. ver laborisfactisquirta documcnta exhibita viris
dem Orbis terrarum rationes administrasti, tama 1nenter, vim aliena .ram diligenter, quum asitam religist quam publieas. rrt:.:::: sum ammi linem pertim maxima in capactysi
cta hom necem Iaho iosa pira.Sat ponderis imponit uterque Regius Senatus,euius rebus inde fessu excubas. Vtrumque id non minoris oneris,quam honoris est. vel alterum eorum satis esset ad pervigiles curas. Verum capacissimimenti Tuae faeiliaiunt,quae e teris seia molestiuima ap. parent. Sed desino iam,invitus ieci, ne vel modestiae uae ruborem adiiciam,vel Panegyrim instituisse videar qui epistolam ibi am seribere deelevi. VALE igituωLLvSTRUSlME inde perenna,v Nobili us, pariter ae Consiliarijs,prae lueeas,Hςmicarum, ae quoddammodo divina
103쪽
OST Haec dicendum est, alio sumpto principio,
tres esse species eorum,quae circa mores sunt fia-gienda vitium, incontinentiam, seritatem. Atque contraria quidem duobus manifesta sunt: aliud enim virtutem, aliud continentiam appellamus.Ad feritatem autem,& Immanitate mainxime virtutem eam convenit dicere, quae est
supra nos, Heroicam,inquam,quandam atque divinam, ut Homerus de Hectore, propterea qubd eximia bonitate praestabat , dicentem diatruina induxit,
Nec iam hominis sane mortalis situs ille,
Esse videbatur, sed divo semine natus. Quare si ex hominibus ob virtutis excellentiam dis fiunt,ut aiunt dit, lis quidem is habitiis fueri qui feritati opponitur. Etenim ut ferar, neque vitium est, neque virtus,si neque ini.Sed hoc quidem pras stabilius est virtute, illud autem diversum quida vitio genus. At veraris fit,virum esse divum, ut appellare Lacones consucvere, cum valde aliquem admirantur. dicunt enim vir divus hic est sic de terus, atque immanis est inter homines rub Maxime ver inter nationes Barbaras est. Fiunt autem quidam tales Ec ob imorbos, laesionesque principis. Et eos etiam homines,qui in vitis exuperant, hac infami consuevimus appellatione notare. Sed de tali quidem dispositione mentio aliqua posterius fiet. De vitio ver prius est dictum. Nunc de incontinentia,mollitie, luxuque, dc de continentia, atque constantia est dicendum. Neque enim ut idem quod virtus litium,neque ut diversum genusataeessent putanda.Atque ut in caeteris egimus,afferre ea,quae videntur, oportet,& dubitare primum Deinde omnia, quae probabilia sunt,aut saltem plurima, maximeque pmcipua circa hos affectus,ostendere. Nam si solvantur quidem ea, qtiae dissicultatem afferimigelinquantur autem ea, quae probabilia sunt , satis sane fuerie demonstratum. Videtur itaque continentia quidem , constantiaque studiosi esse, ac laudabilis incontinentia verb,& mollities,prava atoque vituperabilis: bc idem esse eontinem, S in ratione crinensi idem
104쪽
et iam incontinens,, rationem egrediens. Et incontinen Iquidem, improba sciens improba eta , agis ob perturbationem. Continens autem, cupiditates sciens pravas esse, non sequitur obrationem. Et temperantem quidem coiitinei em esse aiunt, atque constantem Talem autem alij temperantem esse omnem, alii nullum dicunt. Et item intempetrantem incontinentem esse, M incνς tinentem intemperantem consus nonnunquani iuvenio inquium esse. Interdum tiam ipsum prudentem incontinentem esse non posse interdum nonnullos homines, qui prudentas, ac habiles sunt, incontinentes esse dicunt. Praeterea incontinentes,& ine, honoris, di lucri dicuntur. Ea igitur, quae dicuntur, haec sunt.
de Virtutibus,& viiijs proprietae simpliciter dictis.Nunc auteaggreditur disputare de ios,quei
aut bonitate Virtutem superat, aut malitia vitium:deinde autem de alijs, quae nee honestate Virtutem adequant,nec pravitate eum vitiis conserri poliunt. Ad prioremel altem pertinent virtus Herotea deritas: ad posteriorem ver Continentiari incontinen- ita de quibus Oinnibus in hoc capite. Divi dii ut autem illud in tres partes. In prima recenset tres species eorum , quae circa mores sunt fugienda ac prim agit de virtutem rotea Qteritate seu immanitate ipsi contraria In secunda dilierit de Continentia incontinentia, Constantia& mollitie in tertia tandem varias opiniones aliorum circa eas ἁ-
a CIRCA Primam partem expo nil tres speetes eorum, quae homini fugienda
sutit: nimirum,uilium,incontinentiam,&seritatem. Ea namque omnia vitare debet quieum
que vult mores suos eomponere, & ad Felieitatem eontendere. Porro ijs totidem contraria sunt, Virtus generatim dicta, Continentia, Victus illa quae Heroica dicitur: utpote quae praestantia tua longe antecellit virtutibus ceteras, sicut feritas alijs vitii , quia potius apparet divina , quam humana. uomam vero
aliquis dubitate posset,an tua in aliquo homi
ne inveniatur,oeeurrit dubitationi affirma
4o,idque probando,tum Ru inprit ad Homeruttim ex dietis sensu aliorum.Scilieet Roma rus lib.ultimo Iliados inducit Priamum Re gem de Hectore filio suo iam occiso sic is
ri censebatur mortalis, sed Deu es. Sive,ut vertit noster Argyropilus: Nee iam hominissa ne mortalissilirilis
F. idebatur sed di semine natur.
Inde autem probari videtur esse aliquam Vita
tutem longe praestantiorem humana, cqu propemodum aceedat ad divinam inuoniam Hector tam mira Fortitudine praeditus fuit, ut non tam mortalis hominis filius, quam divina soboles videretur. Nimirum , ut idem Aristoteles observat lib. . Politie. cap. 3. 4.ae lib. I. Rhetor.ad Theodecten cap. s.glodriosum ae singulare nomen assequebantur, qui alios Virtute,seientia, industria, eloquentia,re militari, ipublicae gubernatione, aut qualibet alia excellentia minime vulgari,iOngo spatio caeteris anteibant. Ideoque non exinhibebatut ijs communis honor, aut defarrIsolitus hominibus mediocriter excellentibus, sed inusitatus, longe augustio , ac propemodum divinus. Hinc apud eundem Hom eum Achilles ob egregiam Fortitudiἐiem insolitas animi dotes se di tuo genere natuita gloriatur,dum accinit:
105쪽
Genuit me vis multis impe an Myrmia nisus Pelea Marides hic autem Mur exti oesuit. Idem quoque apud ipsem Homerum de se prς-dleat Eneas ilia d. go ubi gloriatur se a Iove deleendisse per gradus, quos ibidem enumerat. Similiter Wapud Virgilium lib. 4. Eneidos Sibrilam Cumaeam alloquens, in quit r
Hi ne apud eundem Virgilium saepe legi tueallud, Nate Dιa dc Homerus aliis atque alijs
Iocis signifieare volens excellentiam aliquorum supra communem hominum conditionem, eos appellatis ισγενέαι, Iovi filioli leuIove genitos in preterea διστρι pio , Iovis .iumno , seu a Iove nutritos Ae Pindarus
laestritam, ob miram excellentiam artis,esis
e divinam stabolem,probatque exemplo Her
νυ,genisisunt a Deo. Verum eum Ethnici viaque adeo, non dicam liberales, sed effusi es sent in tribuenda mortalibus divinitate, mi-Tum non est qud divinam progeniem ad criberent quibusdam eximie praestantibus viaris. Itaque ex illo priore testimonio Homerinppellantis Hectorem divo semine natu propater admirandam Fortitudinis praestantiam, Probat Aristoteles esse in quibusdam Vitta
SED Rogabit aliquis, tur Aristote iales Virtutem eximiam eorum i qui divino genere orti habebantur meroicam appellet. Anne idem est Heroteum a divinum iudi-eio ipsius RES P. apud Ethnteos saepe virum iaque id pro uno eodemque usurpari. Nimiarum, iuxta Platonem in pinomide Heroes censebantur, non mortales homines, sed ali quid medium inter homines divosque rideo ia
bant ac per eonsequens, non ex terra, sed ex
aqua natos censebant, qud existimarent iliato erassiore quadam substatia eonstare,quam Deos,& subtiliore, quam homines. Vnde de Plato allegatus peeuliarem iis genesim assig
aut immortalis faretna in virum , prae rari videamur ab likeliam, liget non ab aquai VI
Plato,dueentes ortum direrint. Ipsorum etymon duxere an par a Iunone,quas narit rem eam haberentri idque reser S. Augustinus lib. Io de Civitat cap. i. Illosque pri lci Latinorum semone dixerunt, qualimibomines quoniam ij non ominem, sed heia monem initio proferebant. Nimirum, ab alii semidei ,1 alijs semihomines appellabantur, qudd aliquid haberent divini Quinani peram istum. Qud spectat illud Luciani Dial. 3. mor. aientis: Ηρω-; μητεαν ίωπ2. τε Dr,aMa συν-τ ρονέσI . cro es, qui neque bovis, neque Deuc Ieuhisul utrumque eLI. Illosque non mod a vulgari hominum eonditione secernit Horatius,sed a viris quoiaque qui aliquid praestantius significant, ω Dijs, dum accinit: σm virum,aut Heroa, Ira, vel acri Tibia sumes telabrare, o
Muem Deum,cuius retinet oesa Nomen imago. Itaque ab Aristotele dieitur Heroi ea illorum Virtus , qui divini, aut semidei existimabari. ruri
VERUM In gratiam eiusdem Philosophi addendum est, ipsum non in eo fuisse
errore, ut existimaret eos, qui virtute eximia elaadmiranda caeteris anteeellunt, vere habui se divinam progeniem. Neque enim id existi mare putandus est de vero Dei, id est, de pii ma causa, dc uni ea, cuius existentiam diserte probabit lib. 7. Physi eorum, cuius suae manaimmaterialitatem, perrectionemque expressit in Metaphysici, ab omni faecei eontagione humana generationis alienam. Nee Praeterea
id videtur censuisse de substantiis illis sep ratis,qua νεήσnt, id est, ηὐνsilential,quandoque appellat quoniam, eum uepe doeear,
esse prorsus incorpore fac immateriales, nesia et renci potuit,impossibile esse illarum om mercium tum corporibus, qualiter ad veram generationem exigitur. Itaque putandus est Heroa eensuisse veros agmeros homines, sed qui Virtutum excellentia mira longe eae teris antestarent,ideoque divini, aut semidei haberentur. Nimirum,etiam inter Catholicos, quibus stricta religio est,etiam in modo loqueniadi, Hero iee quoddammodo divinet appel. tantur virtutes eximiei quorundam hominumi paueis illustrium. Ideoque Serenissimus Prineeps vianae D. CAROLVS alloquens Patruum suum ALPHONSUM II. Aragoniae 6 Sieille Regem in Prologo Et hieorum se
Hispanice redditorum eiusque Virtutes la dans, veluti communem mensuram Iong supergressas , aiebat tribus fere retro foeculis: Las bouras commune, en ea magnammidat non censunter porque lodalis viri de mardi Umi liqne humana parisen. Sic olim divine habiti sunt prudentia Vl Issia i Aristidia
106쪽
iustitia , bonItas atque humanitas Phoeronis, constantia Catonis, Socratic Platonis sa pientia. Porro multus sm, ae plus nimio prolixus, si in id probandum plura ex saeris demo an is a ceu mutem , quae nulli non obvia sunt sei licet, eo epitheto, Modivinus ali quis appellatur propter insolitam, egregiam Virtutem , solum signifieatur peeuliaris aliqua participario divinae de ne reatae
persectionis , lira communem caeterorum hominum , etiam proborum , mensuram.
Quo sensu apud Lacones, quisquis longe antecelle a reliqui , more suo , mutato 4 ino, ut observat victorius, ει os νη , dioi.ntis vis appellabatur. Et mod etiam in Melesia Catholi ea, ut quis in Divorum, seu Sancto tum fastos reseratur, instituitur peculiare Maeeuratissimum examen, an praeditus suexit virtutibus in graduHeroico,seu quoddam. modo divino nam si in inferiori , nullo modo inter Divos, seu Beatos, aecensetur. Quippe eo eximio honore i solum digniciente tur,qui Virtute admiranda, quoddammodo
mirae Virtuti opponit Aristoteles quoddam genus viti monilrosi in exorbilantis Leom muni stetestorum homin improbitate, quod
Grate θηριωδιαν, appellat, nos Latine serit item, aut immanitale dicimus. atio huius appetationis est: Quia quemadmodum supra ho- nes evehitur, eY divin olim habebatur,qui Praecellentissimae atque insolitae Virtutis fulgoribus emicabat sic etiam intra homines de primitur, omnemque humanitatem exuere, videtur, exin fera degenerare,quisquis solitae improbitatis modum longel supergreditur. Poris τὼ ferae omnes vitiorum , proprie loquendo, in eapaces sunt, propter defectum rationis, sive Proaeresis, quae non absque ratione ex Deu, autem e contra ob summam persectionem ali quid longe altius Virtute habet. Unde eommuiani Veterum Philosophorum effato vulgatum aest, nee belluis vitium esse, nec Deo virtutem. De quo infra lib. Io eap. 3. Cicero lib. s. de Finibus, ubi doe et , in Deum non eadere ivirtutem , sed ea solum quae eae et Iemiuima Iunt Nimirum , quamvis in Deo Iustitia sit, Niserieordia, Sapientia, taliae sim les perfectiones,quae in nobis Virtutes appellantur; adhue amen in ipso ob interminum excessum, di summam praestantiam , sibi vendicant augustus nomen, quam commune Virtutis, dicun-
urque perfectiones divinar Quare M insignis probitas quorundam huminum in paueis Deo similium , meretur quoddammodo appet Iari, Potius divina, quam virtus. Ergo, insignis quorundam hominum improbita a Deo qu nuIongissime distantium , non debet communi
Eoeabulon in appetis hisdisri 'M E manitas, quae significar aliquid longe dei ius
sum,rarum est, Vmus Hero te a d divina, quae pretiosissima est , arsi admodum invenitur. Certe si diligenter evolveremus virtutes illas quot udam Ethnicorum supra memoratas,'uae Heroi eae de divina habitae sunt, inveniremus plane non mod ea epitheta non meruit eadedillustria,sed ne attigisse quidem gradum solidae tersecta Viriuiis,qua horno simplicit ei: probus est. Neemirii in quoniam omnes Viria tutes in gradu perfecto uti invicem connexae ex veriori sententia, quam Arist. iradidit libro praeced. cap. vli imo Nemo au: em eorum
Ethnicorum, qui divini, Meroes habiti sunt, deprehenditur obtinuisse omnes Virtutes in gradu perfecto. Non enim in eo gradu obtineri si poliunt, nis diuturno se constantiis ope rationum simpliciter honestarum,& quando iaque admodum difficilium. Eiusmodi autem usus tam diuturnus, eonstans, diiuellis,vix. aut ne vix quem, in aliquo illorum fuisse invenitur. Quin ε si pleraque eorum operum evolvantur , ioveniuntur non smplieiter honesta , sed prava, aut ex indebito fines, aut ex modo aut ei reunstant ijs Ideoque S. Augustinus pluribus locis,praecipue vero libro deis iariti littera eap. as pauca admodum opera simpliei ier honesta, seu proba ex omni eapite, eoneedii fui se in Gentilibus. Quanto minutea constanter diu, superatis quibuslibet dil- ficultatibus , exercuisse putandi sunt Mud dergo quorumdam ex iis virtus putaretur Henroica prope divina , intelligendum est, non ut eiusmodi vere ei et, sed videretur, instituta' eomparatione eum aliis Gentilium,qui in mediocri gradu probi habebantur. Qui enim He
rotea Vritui praediti censebantur , ea operat exhibebant in oeulis hominum,quae longissimo intervallo viderentur excellere solitam
honestatis mensuram: quamvis si serio .d iuxta veritatem examinaremur , sortas nee dignae
essent simpliei appellatione virtutis Legendus Diogenes Laeritus, qui Viias Philosophorum seripsi, etiam eorum, qui Virtute praecellentes habiti sunt: exinde constabit, quam pauei,s rame aliqui extiterint,qui mores suos vitio aliquo, aut pluribus, non deturpaverint
Vide pluta δ selecta supra lib. o. cap. s. a'
7 VIRTVS Itaque, quae vere Hero iis ea, quasi divina est, vix aut ne vir quidem in Gentilibus locum habuit. Quippe id ni populo Dei servatum erat in lege V e. eri: Eeelesiae Catholicae in lege gratiae. Mis ei Abrahamus Constantiae a Fidelitati . Iole liCastimoniae ivdoris, Io si alientis A. Vi et David Mansuetudinis, Machabaei sor i
iudinis admirandae , honor de exein plar prae-
107쪽
CAP. I. De Heroica Virtute,&e.
dicantur , ante Evafigelieam legem. Post adventum vero Christi Ioannes Baptista omni- molle in nocetiae, Apostoli perfectionis Christianae martyres Fortitudinis, Confessores Constantiet , Virgines Pudoris intemerati, exempla admiranda praestiterunt. Contra vero incipiis Ethni eis plures extitere nobiles ob improbitate ni solitai frequenti longe in
ioren . Immanis crudelitas byllam, Domiti IIulTl ad Neronem, infames reddidit , libido
bellu in Heliogabalum;gula insatiabilis Polyie iuri Erixium apostasia Iulianum , si ede ali s. Monet vero ristoteles seritatem, seu immanitatem, rari in hominibus inveniri, Praeter qua apud Barbaros quales sunt ij, quibus moris est humanis carnibus vesci, sanguine humanu bibere. Quod dixit se videtur, ut moliet Lustratius iniret senti, quoniam scribebat Athenis, atque inter Greco omnibus disciplinis instructos, humanis moribus informatos a quibus proinde alienum videb Iur omne getius immauitatis, cimprobitatis
Praecipue doctrinae ab Aristot traditae circa quorundam Virtutem plui quam humanam, aliorum autem vitium longe deterius, quam
humanum i ea esse videtur , quod homo sit aliquid medium inter Deum Intelligentias
separatas ex uno capit ac bruta animantia ex altero Nimirum, non modo Deus quocum
nullaeomparatio institui potest,uerum Intelligentiae alve Angeli, vitam agunt ab Omni
Perturbationum pugna alienam, quoniam materiae inexpertes lunt. Bruta autem ex Opposito sensibus immersa sunt , neque quidquam Cogitare aut appetere possunt, nisi materialeae tensile. Homo vero inter ea duo extrema tredia graditur via , a vitam dueit partim sensitivam , quae inferior est, partim rati
natem, spiritualem, quae superior Quo ries igitur homo ita praecellit diuturno persecto Virtutum via , ut subiugato integre appetitu sentiente ubique sequatur uiactum rationis quasi exuit conditionem sensitivam,& in purum spiritum elevatur ideoque eius Virtutes non humanae ensentur,
sed angelieae, aut divinae. Quando autem ita vitiis inservit, rimpotenter abducitur ess-ni perturbationum impetuo, ut nullatenus
rationem audiat, videtur omnino humanit tem exuere, ae degenerare in brutum ideoiaque vitium illius, non humanum , sed ferianum apparet. Quod totum ex dieendis infra L p. I muhipliciter illustrari potest.
Es autem sensus , quamvis obicurus , iuxta Burteum, triplici ex eausa existere hominum
immanitatem. Primam praecedentibus indicaverat, ex usu , seu consuetudine nationum
quarundam Barbararum, quibus plerumque mores efferati sunt. Nunc duas alias adiungit quarum altera est morbus alio uis eius conditionis, ut omni pene humanitate,vel absolute, vel in m Mei in certa, aliquem exuat.
Hi ne aliqui propter morbi vehementiam
insolitam vim appetunt crudis carnibus vetaci, aut earbonibus, aut terra, vel sanguinem puerorum bibere quod totum bellu inum, Aferale est. Eorum diserte meminit Alexan
de lib. . quaest. 7. ubi & allegat hune ipsum Aristotel locum, in quo versamur sit teram vero causam, quae ordine tertia est, ad dit Burteus esse politam in orbitatibus , id est, in amissione charorum hominum, propis te luam aliqui e mucroris devenerunt, ut omnem rationem exuerent, bellu inam vitam agerent. Ductus ver sui ad ita existi mandum ex versione antiqui interpretis, qui πηρώσat interpretatus cst Orb. Iares si quidem, quantum eo ijcere licet , valde improprie aut metaphorice , quatenus qui orbitatem suorum patitur , quali aliqua sui partem utile rur, laedaturve, ideoque orbitatem subeat. Melius itaque alij Iasione vertunt, ut Argyropilus, seu cristyne1 ut Turnebus: sive id aecipiendum sit de laesonibus mem brorum, sive de laesionibus rationis quod postremum videtur significasserargvropilus, dum non vertit quascumque laesione, , sedias ones princip9. Nimirum , ex utroque eo eapite oriri potest tanta humorum perturbatio , ut quis instar belluae se gerat δε ea
opera exequatur , quae potius ferarum appareant, quam hominum Denique universe pronuntiat Aristotel eos hominum , qui
nimium, iraeter solitum, quolibet vitio exuperant,solere infami appellatione notari. quod exemplis lupi a adhibitis, dc aliis pluribtis,patetii Cassi a Secundam partem
agit de Continentiam incontinentia, Constantia& mollitudine inter se oppositis: tu rum utraque prior est dispositio ad Viri u tem, posterior autem ad vitium. Dispositio, inquam: nam, proprie loquendis Contineniatia & Constantia nee sunt virtutes, nec vitia. Prior pars suadetur. Nulla enim virtus proprie dicta habet pugnam , sive luctam
eum ratione, te potius statim obtemperat ei. At Continentia Constantia habent pugnam, sive luctam cum ratione in non statim obtemperant ei: ut experimento pater. Ergo neutra illarum est virtus proprie dicta.Poste rior autem pars probatur. Nulla aflecti oti temperans tandem rationi, quamvis cum resistentia aliqua, habet rationem viiij tanam viatium
108쪽
thim hullatenus rationi obtemperar, sive eedit. At Continentia monstantia obtempe rant tandem rationi , quamvis post resisten 1iam aliquam. Neutra igitur illarum est viatium.Supcrest itaque ut utraque si dispositio adsistutem, quaterius andem obediunt rationi.Similiter ex opposito statuit Aristot in- eontinentiam de mollitudinem non ede proprie vitia, nee virtutes.Non primum nam in homine incontinente est pugna inter appetitum dc ratiotiem,ae tandem appetitus superat. Ergo ineontinentia non est vitium equia omne vitium talis naturae est , ut absque pugna ulla appetitus dominetur , posthabita ratio ne: sicuti omnis Virtus eius est conditionis,ut absque pugna praevaleat ratio G appetitus
obediit. Non etiam secundum quia omnis Virtus obtemperat rationi. t nec inconti. nentia, nee mollitudo rationi obtemperant,
sed potio resistunt. Non ergo sunt Virtutes. Solum itaque sunt dispositiones quaedam ad yitia. 1 CIRCA Tertiam partem assertopiniones Antiquorum qud ad eiusmodi disi positiones P RI in statuit, Continentia constantiam1esse assectus laudabiles,quatenus
sequuntur ductum ratiotiis contra ver in continentiam de mollitudinem vituperabines, quoniam ab ea decl: nant. SE v NDA opinio est eorum, quibiis idem est eo itinens, d eonstans , seu pec sistens in ratione idem quoque inccntinens, tollis, seu rationem. 'prariergrediens. Quae existimatio non videt hie
Upinio censet, incontinentem esse illuin, qui scienter improba agit ob cupiditatem Aonia etinentem ver eum,qui opposito niodo se gerit. ARTA existimat, ontinentiam Coi= tantiam, Temperantiam eLe idem, aut omnino,aut maxima ex parte. QVINTA dece Getiit, ineontinentiam si talis conditionis, itin viro prudente locum habere nequeat eum tamen alii velint oppositum evenire posse, α coniungi rudentiam, cum incontinentia. SEXTA denique tuetur , Continentiam non solum eue circa voluptates, sed etiam circa iram,hotiorem,& lucrum. Quaenam vero harum opinionum vera sit, non decernitii,
Iosophus in praesenti, sed disteri in libri prori
VIDE D. Thomam a. a. quaest. Is s. quae est de Continentia, illius interpretes.
n Continente. incontinente VBIi AVERIT Autem quispiam, qui stri re
che aliquis existimans agat incontinenter.Sciei
tem igitur, inquiunt quidam, impossibile esse.
Nam absurdum est; ut arbitrabatur Socrates, si
scientia insit,aliud quippiam vincere, iplum
perinde atque mancipium, trahere Socrates enim omnitio contra rationem ipsam pugnabat,
incontinentiamque exterminabat. Neminem enim existimantem,
praeter id, quod est optimum, agere, sed ob ignorationem dicebat. Haec igitur sententia iis adversatur, quae manifeste apparent. Atque quaerere oportet, qutinam in is perturbatione , si ob ignorantiam
agit, ignorationis sit modus. Constat enim, incontinentem non put re illud esse bonum, ante, quam in periurbatione sit constitutus. Sunt nutem qui haec partim concedunt, partim non concedunt. Etenim
109쪽
CAp.I. De Continentia& Incontinentia. 'ν scientia quidem nihil esse validius confitentur at huic non assentiuntur, neminem agere praeter id, quod visum est melius. Sapropter inquiunt, incontinentem a voluptatibus superari, non scientiam quudem sed opinionem habentem. At ver,si sit opinio, non scientia, neque vehemens existimulio, quae resistit, sed remissa sicut in ambigetibus venia danda est, si non in his persistit adversus vehementes cupiditates. At pravitati non est venia danda, nec aliorum cuiquam, quae vituperabilia sunt. Estne igitur id,quod resistit, prudentiar Haec enim est validissima. At est absurdum.Erit enim idem prudensatque
incontinens simul. Nemo autem dixerit,prudentis esse,ea sponte agere,quae pravissima sent. Et insuper demonstratum est antea, prudem tem aptum ad agendum esse, est enim quidam extremorum & ca,
teras virtutes habere.Praeterea, si continens est ex eo, quia veheme tes, ac pravas habet cupiditates,neque temperans continens erit, neque continens temperans. Etenim neque vehementes habere cupidurate meque pravas, est temperantis.At oporte Nam si cupiditates
sint bonae,pravus est habitus ille, qui prohibet non sequi. Quare non omnis continentia est studiosa Sin imbecilles, bc non pravaea non est quid egregitim, nec etiam magnum quid, si sint pravae,ac imbecilles. Praeterea si continentia in quavis opinione facit persistere, prava etiam
est, ut siri in falsa Et si incontinentia a quavis opinione dimovet, erit aliqua incontinentia studiosa quale fecit Neoptolemus apud Sophoclem in Philoctete Est enim laudabilis, quia non persistit in iss, quae
suaserat Vlysses, ob mentiendi dolorem Praeterea, captio mentiens,
dubitatio est. Quia nanque admirabilia,praeterque opinionem, Ephistar inferre volunt redarguendo,ut cum attigerint,videantur actiti r tiocinatio facta dubitatio fit. Ligatur enim mens, cum manere quide non vult, quia conclusio hon placet: procedere autem no potest, qu arationem 1olvere nequiti Fit autem aliqua ratione,ut imprudelia cum incontinentia sit virtus. Qui nanque habet utrunque , colatraria ijs, quae existimat, ob incontinentiam aget. Existimat autem bona est mala,& agere non oportere:quare bona aget,& non mali Praeterea,
qui perseasus agit,voluptates ue sequitur, atque eligit, melior eo vudebitur esse, qui non ob rationem,sed ob incontinentiam agit Nain facilius curari potest, quippe cum p sit illi dissuaderi At incontinens obnoxius est ei proverbio, quo dicimus: Quid insuper bibere opus est,cii strangulat aquari enim si non persuasum esset ipsi ea non agenda esse,quae agit Assirisus tandem cessasse Nunc ver persuasum est ei, & nihilla minus talia agit Insuper si eirca universa contu
110쪽
ET HIC A. Lib. Vll. De Continens ain incontinentia.
mentia sit, adque incontinentia, qui se an sit ille, qui est incontinens ab- lutea Nemo enim habet incontinentias omne is Dicimus autem quosdam simpliciter incontinentes esse. Talas igitur quaedam hac in sit ateria dubitationes mergunt .Horum autem alia tollere. lia relin quere oportet. Dubitationis enim solutio intentio est.
sVMMA ET EXPLANATIO CAPITIS SECUNDI.
An laedintinenssciat esse malum id, quoἐmt:an etiam pruLeni esse possit. D atne emtia: ehii temperato in incomtinen ab irae frato.Similiter,umstrior sit uem,ac quipem Assilia ratisne,posterior autem, qui me pion persistit trepeior, intemperatus,anmcontinens. Au Continentia si h continentiane Inelinante ad inhonestum turpe. Ergo v philosophus dixisset. p. stiens aliquid esse honestum dc optimum,nori.
praecedenti se velle de Con potest ab eo discederes, nee incontinenter se tinenti ineontinentia, habere declinando in id, quod inhonestum aliisque similibus affectioni ει turpe est. Haec erat ratio, in qua nitebatuebus aliquot quaestiones insti Socrates. Cuius veluti consectariam: 1 ratio ruere , easque tandem ratione alia eiusdem , qud nemo videatures 1 epota definire, nune eas proponit, quamvis plures se tam improbus, ut agat, quae perspicuo nos-
earum non solvat , sed differat resolutionem in sequentia capita,praesertim in octavum. Dividitur autem caput praesens in se quaestiones,sive partes. In prima quaerit, utrum inia continens malumesie intelligat id quod male agit. In secunda , an incontinens prudens esse possit. In terita,an idem sit continens, aetemperatus i& incontinens, ac intemperatim. In quarta, virum continens, cis qui persistit Hi ratione sit idem atque e converto idem ei esse mala sed ea tantum quae inprude te iudicat bona, aut existimat non mala. Cuius rationis hane sormulam exhibet Giph nius Mali nemo agit sciens prudensque, sed ignorans per imprudelitiam. At sticol tinens agit mala. Ergo per impruden-
stum arguit ab experimetito eorum,quae quotidie in oculose, neurrunt. Videm enitri
iliterque recedere ab eo quό plati incontinentia extendantur ad totam male perspectum babent, esse honestum atqueop xiam moralem rimum. Ergo , quidquid sit de firmitate M PRIMA inaestio est,an seiens in ' praestantia stiemis fieri potest ad mlti vj titiligensque aliquis, possit esse incontinens sciens optimum discedat ab eo , N eligat oceasonem controversiae dedit experientia id , quod scit esse turpe. P RAETUR E A
Dequens Videre enim est plures incoluinem Ss omnis.;mpromit, seu incontinenter agetisι ter agere contra id,quod optimum eaeae pr' ex ignoratio ne operaretur , sic non sciens; .nde suspicio esse potest, eos ideo ab optini ignoratio assa ius antecederet actum intonia diseedere, qud dignorent, aut nesciant id opo tinentiae , aut co rarem , aut se: aere timum esse Proponit autem opinionem SO tur. Neque enim ignoratio ex tui ea triaeeatis arbitrantis scientiam esse quid fir sitis temporis patia , ut momenta accidere pomum in animo existens atque adeo verosimi test dii se Socrates debuisset tria: e dem- Ie non esse,ut sciens quidquam esse honestum pora distinguere , ut mature controversiam&optimum, illud reIpuat, Meligat quod resolveret, In quo um primis M E ictum ana honestum a pessimum est. Etenim id quod tecedit, incointinens, hi non est sub periurgim ius a praestantius est nullatenus vinei batione,censet non esse turpiter agendum, nec potest ab eo,quod ii,firmius ει ignobiliu est indulgendum cupiastitata. In iaciundo,ubi tiruiniqui seientia honestim optimi firmiori est sub perturbatione peccat iocouti .. praestantior est periurbatione inelinant ad nenter agit atque adeo tune iam vere ins inhonestumis turpe. Ergo scientia honesti ciens est seu ebrius , cui ebrietas impedie