장음표시 사용
131쪽
CAPUT SEXTUM. De incontinentia irae, voluptatum disserentiis, s Ubio
piditatum incontinentiam ostendamus. Ira nanque ali qua ex parte δε non perfecte, rationem audire videtur: perinde atque veloces ministri, qui quidem antea, quam totum id audirent, quod dicitur,excurrunt, deinde in agendo aberrant.Canes etiam ante quam considerent, si sit ambcus,si tantiim pulsaverit ostium, latranti Sic ira propter caliditatem, celeritatemque natum, audita quidem ratione, non praecepto autem audito , ad ipsam properat ultionem. Ratio nanque, vel imaginatio contumeliam, aut parvipensionem esse ostendit illa autem, ac si ratiocinatione facta concluserit, oportere tali bellum inferre, statim insurgiti At cupiditas, si solum dixerit ratio, aut sensus, hoc afferre volupta tem, pergit ad fruendum. Quare ira quidem sequitur quod am modorationem cupiditas autem non sequituri turpior igitur est. Nam incontinens quidem irae, a ratione quodam modo vincitur cupiditatis autem, non a ratione, sed a cupiditate. Praeterea, magis est ignoscendum,
si quispiam naturales appetitiones sequatur: quippe cum cupiditates tales sequenti, quae sunt omnibus coinmunes, dia quoad communes sunt, venia magis detur. At ira, atque acerbitas, magis est naturalis, quam hae cupiditates quae exuperant, quae non sunt necessariae.
Vt qui se excusabat ubd patrem pulsaret: S hic enim inquit, situm
patrem pulsabat hc ille suum Sc hic etiam,ostenso puero,ctim vir fuerit, me pulsabit, cst enim nobis gentile Et qui trahebatur a filio, sistere iubebat in ostio,& se enim patrem eousq;traxisse dicebat. Praeterea iniusti magis sunt ij, qui magis occulte procedunt, ac insidias faciunt, Iracundus igitur non insidias facit,nec ira, sed est manifesta Cupiditas autem contra,quemadmodum Venere aiunt,nam ipsam dolos nectere dicunt:& Homerus baltheum ipsi tribuit, in quo fraudem etiam inesse dicit.Fraus quoquneu uae prudente persaepe fefelli Quare licupiditas magis sit iniusta,quam ita, incontinetia,quae est circa ipsam, turpior erit ea, quae est circa iram Sc absolute incontinentia,atq, quod modo vitium. Insisper,nemo utitur libidine dolens sed qui facit per iram,d lens omnis facit: qui ver exequitur libidinc ira , id facit cui oluptate.
132쪽
ioti ET HIC A. Lib.VΠ.CAP. VI. De incontinentia riae. si igitur ea sunt magis iniusta, quibus irasci magis est, iustum de incontinentia profectb quae fit ob cupiditatem , magis crit iniusta, non
est enim in ira, libido Incontinentiam igitur circa cupiditatcs turpiorem esse incontinentia circa iram, S continentiam, atque incontinentiam circa corporis cupiditates,Voluptate';versari,ex iis,quae diximus, perspicuum evasit. Harum autem ipsarum differentiae sunt sumendae. Nam,ut ab initio diximus, aliae lunt humanae, ac naturales ,ri genere,
dc magnitudine aliae ferinae, aliae ob labefactatum principium, atque
morbos emergunt Circa autem harum tantummodo primas, teniperantia, intemperantiaque versatur.Quapropter c seras,nec temperatas, nec intemperatas, nisi per translationem, dicimus,4 si quod omnino aliud genus animalium ab alio differt petulantia, coitu, voracitateque. Non enim habent electionem, nec rationem sed dimota sunt a natura perinde atque homines ii, qui sunt mente capti atque insani. Feritas autem minus est malum, quam vitium, sed terribilius. Non enim corruptum est id, quod est optimum, ut in homine sed non habet.Fit igitur perinde atque si quispiam animatum cum an malo compar ret, utrum sit peius Semper enim pravitas eius, quod non habet primcipium, minus nocere potest, at mens est principium Perinde est igitur, atque si quispiam iniustitiam ad iniustum hominem compararet. Est enim utrumque aliquo modo peius Homo nanque malus millies plura in ala, quam fera, facere potest.
SVMMA ET EXPLANATIO CAPITIS SEXTI.
esse quidem seritate peIus veram hane horra biliorem esse. CIRCA Primam partem doeet, Inaeontinentiam libidinis, seu voluptatum pectatium ad gustum de tactum, esse peiorem,quam ineontinentiam irae Idque probat quatuor rationibus. PRIMA est huiusmodi illaci continentia est turpior, quae remotior a ratio. ne Actaeontinentia libidinis est remotior aratione quim ineontinentia irae. Ergo inconistineatia libidinis peior est, quam incontinentia irae Maior patet: Quia illa Ineontinentia est turpior quae magis degeneratu naturar istionali , seu propria hominis. At in continentia illa, quae remotio a ratione est, magis degenerat a natura rationali , seu propria hominis. Ergo o illa turpior est. Minorem pluribus probat Aristoteles fere sie. Illa montinensia remotior a ratione est,
simplicite solem versari in delectationibus spectantibus ad gustum d tactum,comprehensi ij sub obiecto intemperantiae humanae atque adeo eos,qui in cupiditate irae, honoris,aut Meuniae, peceant, rapis sinunt, eoostientiareelamante, non esse incontinentes simplieiter, sed solum eum addito,d improprie; viaveontinentes ir bono ris,alaritiaeque. Nune disserit Arist. de ea intontinentia irae, quamvis impropria & similitudinaria de summatim doeet, incontinentias esse varias,multiplieiq; modo inter se comparabiles. Dividitur aurem eaput in duas partes. In prima pronuneiat, incontinentiam irae minus malam esse, ouam ineontinentiam cuti idI-
133쪽
CAP. VI. De incontinentia irae.
quae miniIs rationem audit. At in eontinentia libidinis minus rationem audit . Quam in continentia irae Im prior illa nullo aio do audit rationem, neque illam sequitur: sed cum primum per sensus renuntiatur voluptas, rapit impolenter hominem, ut ea fruatur , absiaque ullo rei pectu rationis. Posterior verdquoddammodo cleviter audit rationis imperium. Quod eleganter exprimit Aristoteles dum inquit, iracundiam α. - , ἀλλα παρα-κ aν, ausιre, Iedleviter aticii e rMionem et si cuti eleganter diceremus, inquit Giphanius,
ραβλεπον , viir quiciem , e mas vide. re quemadmodum aliqui syllogizant quidem dum argumentantur, sed paralogizant. NEC Sol uni affirmat ea elegauinti loeutione, iracundiam audire, quamvis leviter, rationis imperium e sed praeiere exponit duplici exemplo. Alterum est apparito rum, aliorumve servorum,qui ad aliquid raptim agendum mittuntur a dominis suis. Cum vero ardentio resin iusto celeriores sint, non satis percepto dominorum mandato statim accurrunt& advolant ideoque illorum i ulla non exequuntur , sed im vero contraria Praestant , quoniam non satis audierunt , seu aut cultarunt. Alterum ver exemplum petita canibus domesticis, qui propter iram celerem , ae laeti mobilem , qua servent , ubi vel levem strepitum ad sores dominorum percipiunt, statim latrant, & prohibent ingressum cui eumque adventant , etiam ignolo, quasi dominus ita iusserit 3 cum tamen vetue rit latratum. Similiter ergo in continens irae, quoties iniuriam sibi illatam sentit, aut suspiscatur , monentem rationem audit quidem, quamvis leviter mi a transitu cie tamen ii a jum quasi in latratum prosilit, ad visi seendum dolorem suum impotenter rapitur, prius 'iram mature deliberet, an irate Oporteti, necisne Ex quibus omnibus patet, incontinentem irae ratione quadam, licet infirma moveri, de leone itari ad traicendum squia ratio, quamvis depravata , aut insufficiens, proponit ipsi, in-ῆuriam este vleiscendam In continens autem Iibidinis sola voluptate movetur, in quo nulla est, vel apparens, ratio Ergo beneis vere asia sumit Arist. lneontinentem libidinis remotiorem esse ab audienda ratione , quam in eo minentem irae.
probat, est huiusmodi. Illud minus turpe est, cui faeilius veniaeonceditur. At incontinen isti it faeilius venia conceditur, quam inconintinenti libidinis. Ergo incontinens irae minus turpis , quam incontinent libidinis est. Vt autem eius syllogismi vis introspiciatur, observare oportet , cibi potusque cupiditalem duplacem esse alteram communem, o ciborum requentium, quorum appetitus nat ra cuique inlitus est et alteram peculiarem , ut ciborum non requentio in in quae in delie ijs habentur , sive ob raritatem, sive ob exquisitum condimentum. Prior illa cupiditas est naturalis, sicut ira posterior autem quatenus peculiaris , non est naturalis, sed ex viii, aut gulositate procedens Ira autem,cumst unicuique naturalis 'uippe quaein bellu is compeii non comparatur cum hae poste. riori cupiditate cibi , io ius exquisiti, sed eum illa priorein naturali. In cominentia auritem libidinis aequiparatur posteriori cupidi,ti ei bi potus desicati de pretiosi , quoianiam utraque praeter naturam est L au tem
observato , suadetur praecipua illa syllogi iam propositio minor , in qua sola est diis
dium. Id enim quod naturalius est , aetialius oblinet veniam. At incontinentia irae naturalior est , quam incontinem iacit idianis. Ergo in continentia irae facilius oblinetiyeniam,quam incontinentia libidinis.
mirum iramelle nobis magis naturalem , de cognatam , atque ade incontinentiam irae digniorem elle venia Confirmat , inultam idu pliei exemplo, seu vero, seu excogitato ab v iis quo Poetarum. Primum est, qudd quidam aerisu satus quia verberaverat Patrem suum , ex curisavit se qu6 ia ei iam parentem suum verbe
rallet, ii deinceps suum Linsuperque addi dii, se rursus a filio suo verberandum. Quoiplo veniam precabatur, quasi haereditarium ille illud scelus natura quoddam nro- dola ideoque veniam me ceretur. Secundum exemplum est, quendam a filio tractum, seu raptaium sui si ad fores usque domus suae:
ibique filio dixtile , Desine iam hucusquq
enim in non vltra parentem meum ego rarixi. Quibus plane e incitur , quoddammodo venia digna esse , quae pon tam vitio Meira. ya vivique voluntate comparantur , qua prigine , natura quod damnio do habentur. Vbi supponit cistoteles parentum indolem, ad filios per generat lianc plerumq, deicender
Qusd multiplici eruditione hoc loco illulit ri posset ex iis,quae observavimus tom. I.Τbs.lagia Florulenta , Lud V nec repetere νε α TERTI Ratio. Qui ediantur, peiores sunt ii , qui aperie agunti At in eontinentes cupiditatis insidiantur icii,
tontinente ves irae aperte agunt. Figo in.
eontinentes cupiditatis peiorς lunt , qui in incontinentes irae. Maior patet invia agem iei per insidias , sive dolum Magis conira ut ii sunt vitae societati ei vili , quae inge
eonvictum pectant, tonam in apertia sint. Mino veto qud ad potieriorem partem, q ae. est de ira, experio Icut ad leniunt, O probatur;
134쪽
io ET HIC A. Lib. VII CAP. VI. De incolumentia irae.
quoniam ira foras erumpit,in statim in apertum leprosert. Quo ad priorem vero probatur ab Arasto t. quia cupiditas est insidiatrix: ideoque o in erus venerem geλeπλο κον, id eli, dolas neetentem , voeat de Iliad. s. de eadem aecinit, cello, seu cingulo suo mentem ad immr , etiam quibusque prudentit simis Carmina Homeri ab Aristotele allegata sic aliqua nid liberius iraecentiore quodam Latine reddita
Sie ait, o si Oit de pessitore exile lorum
Blandiloquentia, qua gregie sapientem Fartiis auiura dotis, fallitquε capitque.
Eiusdem rona , sive cestus Veneris, meminie Theo eritu in Adonidis epitaphio, dum aeeinit Σοὶ ναμ a .s Iot Δωλε. Tecum una e Dus perui. Et de itidem artibus veneris viriagili ut At CFIberea nova artes, nova pectoro versat.
Iraseuntur merit sueeensent, peior est, quam eui minus. At in continenti cupiditatis eae teri magis irascuntur, quam ineontinenti irae. Ergo prior ille peior est. Maior propositio pater: quia graviori ulpae debetur ae m rit respondet indignatio gravior Minoe autem suadetur: Quoniam homines magis indigia nantur' sueeensent inferenti ontumeliam, quam non inferenti. Atineontinens cupiditaris eontumeliam inseri non vero ineontinens irae. Cuius ratio est: quia eupiditas est eonivncta eum voluptate, ira autem eum dolore. At qui nemo cum dolore infert alteri eontumeliam Lie et enim in ita sua quoque voluptas si, ut patet in iis qui vicistuntur; tamenis voluptas illa ex dolore procedit Cupiditas auis
rem nudam voluptatem parit: ideoque&eonia tumeliam proprie dictam, ubi quis ex cupidieate alterum verbis in faelem provocat. Quare idem Arist.ιαν. a. Rbetor docet, contumeliam esse iniuriam quandam eum alterius dedeeo. Te , de pudores sua vero eum utilitate , seu solius voluptatis petulantis explendae gratia. cem ergo contumelia proprie dicta ingentem pariat indignationem, consequens est , ut tuis eontinenti cupiditatis aeteri magis irascantur, quam incontinenti irae quae est illaptaeis
pipui syllogismi minor. CONFIRMAT v Explieaturque
amplias ratione quasi a priori. Maior indignitio debetur peeeant magis voluntarie. Atineontinens eupiditatis peceat magis voluntarie, quam ineontinens irae. Prior enim ex voluptate peceat, quam marime volutas amatrposterior autem ex dolore iniuriae acceptae, quem voluntas fugit. Ergo maior indignatio debetur incon Iinenti cupiditatis quam, o CIRCA Secundam partem e m. parat vitiositatem humanam immantia: ε se.
rocitati : c um mi im docet, valolii alem esse peiorem seritate, quamvis haec horribilior lit. Quod an videbitu immane paradoxon nisi pauid attentius consideretur. Pro quo admo net, seu in memoriam nobis revocat divisionem cap. 3 traditam voluptatum, rerumque tu ineundatum ut aliae sint naturales, tam ex gene in
re suo , quina ex mentura , seu magnitudine, proindeque humanae , seu non abhorrenies ab homine aliae autem ferin aut bellu inm. ideo. que excedentes modum improbitatis humanae. aut ea sua formali ratione , aut ob insolitam exuperantiam. Similiter ωmemoria recolenodum commendat , Continentiam de incontinentiam simpliciter , in priori dumtaxat deis lectationum senere positam esse: utpote inquibus veriantur Temperantia di intemperantia. Quod postremum ideo observare videtur, qui alio loco non tam vitium cla feritatem in se. nere comparat , quam vitium iniem perantiae
in speete eum iis speciebus feritatis, quae namateria propria intemperavit postiae sunt; nimirum,in voluptatibus sustus, i tactus. Inde etenim deprehendetur , an vitium intemperantiae sit peius vitio feritatis i an potius ei
eam eontroversiam aeeedat,digreditur ad quq Αstionem aliam incidentem: an, scilicet, belluae temperantes, aut intemperantes sint. Videt uti enim neutrum iis eoacedenduint quoniam eo perantia de intemperantia, ex dictis solum versantur in voluptatibus humanis. Cum igi, tur belluae eapae es non sint voluptatum huma narum, in serrur, nec capaces esse Temperantica aut intemperantiae. Aliunde verti videtur id aia
firmandum: quia voluptates gustus d tactu si in quibus posita est Temperantia δέ intempe,
rantia, sunt communes bellula. ,
ii HUIC Quastioni respondet ne
gando belluas temperantes aut intemperantes
esse idque dupliciter probat Primo a QMja Temperantia dc intemperantia , ut miper di, ctum est , positae solum sunt in voluptatibus competentibus homini, qua homo est ideoq;
capite praeeedenti demonstratum fuit,ea n extendi ad serinas voluptates, seu modum humanum exeederites. At belluae capaces no sunt voluptatum ompetentium homini qua homo
est, sed serinarum dumtaxat, ire tergredientium modum humanum. Ergo neque capaces sunt Temperant . Secunso Quicumque tem. perans aut intemperans est, operatur ex consilio electione,utpote ex habu procedent ad opus. At belluae non operantur ex consilio de electione. Ergo nec temperante , nec intemperantes sunt. .
135쪽
CAP. VI De incontinentia irae. Os
belluis impropria quaedam temperantia de
intemperantia , seu per similitudinem, ceat achresim, sive abusionem vocabuli. Quod ut exponat,as,ignat tres animantium inter se differentia , euallectiones diversas Prima estv βρις, id est, eontumelia & vis quamvis alias saepe pro libidine accipiatur. Secunda σιναμωαρι a quae licet alijs locis significet stultitiam, in praetenti aeeipitur pro libidine et luila , aut
laseivia. Tertia est edacitas, seu vocacitas. Itaque animalium quaedam sunt aliis contumeliosiora, id est, nocentiora miruculentiora, ut leones, bc dracones alia turpiora dei tofusiora ad libidinem, ut sues,& caprae: alia demum voraciora d ad ingluviem ventris propesiora, vi lupi. Vnde eon equens est, ut ex ijs tribus belluarum generibus,quae magis ad nocumen tum aliorum, libidinem, aut Dracitatem pro . pensae sunt,dicantu intemperan es, comparatione facta ad ea belluarum genera, quae minus nocent,lasciviunt,& comedunt. Ceterum
totum id improprium de penes solam simili
quaestionem supra institutam, de docet, seritare mediminus malam,quam vitium humanum:
esse tamen malum τιμιώτερον erribilis 3 seu horribilius .Priorem resolutionis partem prohat fieret si e Id quod natura sua inducit plura cla maiora mala, peius est eo, quod pauciora
minora natum est inerre. At vitiositas num ain. na intemperamiae natura sua Indueit plura de maiora mala, quam seritas. Ergo peior qui mferitas est Minorem , in qua est disticultas, probat Quia vitiositas humana in te misperantiae, quamvis rationem pervertat , non tamen prorsu extinguit, nec intelli sentiam excludit quibus armatus homo vitiosus potest plurimis nocere modis , d gravis, ima damna inferre. Feritas ver nullum omnino rationi atque intelligentiae locum relinquit,
sed et inde eripsi homini iudieium, aera esset
bellua. Vnde non relinquit in homine princia
pium aliquod ad maehinandum alijs damna clanoeumenta. Elgo gitiositas humana intempe rantiae natura sua inducit plura dc maiora maiala,quam seritas.
14 POSTERIOR Asserti pars suatur,vel ex eo de principio: Quia licet vitiosus intemperans peior sit,quam ferinus, adhue retinet rationem, dc intelligentiam,lita pervee-sam,qua possit a malefieio desistere et eoailiabere vitiositatem suam,ne aliis noceat. I aurem ineratus est motibus, omnemo se ratio. nis ductum expulit: ideoque nilii in eo manet,
quo impediat imminem illam nocendi vim. Ergo hi postetior est Ionge formidabilior
seu torribilior tanquam quo ceci ilico inevit1bilius malum timeri pos it. Quare merii. Iuriscon lii, dum loquuntur de hqruinei
qui alienae rei nocuit .vt at Ien Is vinetis, oliveiatis,aut praedi s dicunt, eum feeille damnum: carierum dum de bellu is nocentibus leges femur, non dicunt eas da num intulitie, ted pauperiem fecille. Vnd epigrapha lia cuiuidam tiruli Institutionum, Si qtia supellavertemfις isse dicatur. Q uo ipso ostendunt, . belluam,
sive seram muli magis nocere , quam nominem. Hic enim, eum praeditus ratione sit, vi detur se eo hibere,ue tantum astixa nocumen ti,quantum posset. Bellua autem, eum ratione omnino careat, non habet aliquid , quo vites noeendi cohibeat: ideoque ex toton turae impetu proruens, pauperiem, sive vastitate ui a
serra1 DEINDE Asser similitudinem
ductam ex inanimis, animatis: quae propter ingentem distantiam vix admittunt compar tionem mutuam. Sic ait , vitium e feritatem vix inter se eo arasionem admittere: quo niam habent se,clitum quidem instar inanim isti, fetitas autem instar animati Sicut e uim animatum est quod in se habet principium visae, quo caret animatum et ita etiam vitiosus hos habet in se prinespium nocendi pluribus de diversis modis,quod est ratio seu intelligentiά. qua possit excogitare dc invenire plurima in
damnum aliorum. Qui autem bellui nos seu ferinos mores induit, expellit a se ductum ea,tioni 14 Intelligebitae : ideoque earet principio illo multiplicite nocendi. Ergo quemadmodum in genere naturae vix comparationem admittunt animalum di inaui me si e etiam iugenere moris vitium desierita vix comparatipo lunt. Quare sicut in genere natura animaia
turn est Ionge melius inanis , quia addit prae illo principium vitae, quae est aliquid bonum: ita in genere moris longe peior est homo vi tiosus, quam ferinus: Anoniam prς hoc addit principium plurium operationum noxiarum, quae sunt aliquid maluta. ls
i ex DENIQUE Simili iudi te atq
eomparat vitiositatem humanam eum seritate, se ut iniustum eum iniustit Ia. Haec eninsearetprine ipio illo adiuncto quod appellari sole principium quo rideoque n. videtur per se laedere sed lotum quia est in homine iniurnos qui per se laedi quoniam praeditur est principio intrinseco nocendi. Ergo peio, est homo iniustus,quam inlinitia.Arquietiata vitiosios human adiunctum habet sibi prin eipium multipliciter nocendi, nimirum, ratioιnem oblatelligentum, quamvis pervertam vobtenebratam: ferita utem id principium exeludit, sicuti de rationem omnem Ergo vitioris humana multo p*or quam feritas est Itbque analogia quadam invicem comparant uevit tostas Miseritas: atque Invitem se exceduneis diversa inspectiove Fertias terribili est, seu formidabilior. quia non abet sibi adiuti
136쪽
io ETHICA. Lib.VII.CAP.VI. De incontinentia rati
vum prinei plum aliquod rationis inuo vires nocendi eohibeantur vitiositas autem peior est,quia adiunctuin habet qualecumque lumen, seu prineipium rationis,quo excogitare possit plures nocendi vias, de multiplex malum i ferre ratio itaque, seu intelligentia hominis yilios prodest , tum ad augendatuvii sitatis,tumac ad minuendam eius terribilitatem:qua duo,licet in speciem contraria videantur,reipsa cohaerent sub alii & alia inspeactione v I DE D. Thomam a .a.q. Is .art. Sq. I 36 art.ε. q. II s. arr. a. atque ipsius Interpretes.
Pe eontinente, incontinente, constante,
I Autem ut circa voluptates, doloresque pertactium, gustumque,di cupiditates, ac fugas, circa quae versari temperantiam, intemperantiam prius est definitum ita sese habeat
quispiam, ut aut superetur ab ij ipsis, quae ple
rique superant homines, aut superet ea ipsa, a quibus plerique vincuntur. Atque si circa voluptates ea sese habeat, primo quidem modo incontinens est, secundo autem continens. Sin circa dolores, primo quidem modo mollis est, secundo autem constans. In horum atatem medio plurimorum hominum habitus collocantur si ad deteriores magis declinant. Sed quoniam quaedam voluptatessent necessiariae, quaedam non necessariae, & usque ad quendarn terminum, exuperationes ver defectusque non sunt necessarii lcsi initi modo res sese habet, Mi cupiditatibus atque doloribus,qua voluptatum exuperationes, aut exuperantes voluptates ob electio nem,arque ob ipsas, ob nullam rem aliam inde provenientem persequitur,intemperans est. Hunc enim non poenitere necesse est quare est incurabilis. Quem enim non poenitet, is est incurabilis Ru tver deficit, oppositus est. At qui inter hos medius collocatur, temperans est. Similiter intemperans est,ri qui non quia vincitur, sed ob electionem, dolores corporis fugit. Eorum autem, qui non eligunt, alius ob voluptatem alius ob eius fugam doloris, qui a cupiditate provenit, ducitur Ouare inter se differunt. Cuilibet enim deterior esse videbitur, fi quis non cupiens, aut remisso, quippiam ageret turpe, quam vehementer cnplans &sinon iratus pullaret, quanti concitatus ira. Quid enim ageret, si esset in perturbationet
137쪽
CAP. VII. De Continente,&e. IopQuapropter intemperans incontinente deterior est. At eorum, quos diximus, alter mollitiae magis subiscitur speciei, alter est incontinens. Atque incontinenti quidem continens , molli ver constans opponitur. Constantia nanque in resistendo, continentia ver in superando consistit suntque diversa ressisteres, ac superare, sicut non vinci, oc vincere. Quapropter continentia magis quam constantia, est expetenda. Qui autem in his, quibus plerique resistunt,
deficit, is mollis est,ec delicatus, deliciae nanque sunt mollitiae quaedam qui quidem vestcni trahit, ne subeat laborem tollendi: cum
imitetur aegrotantcm , se non putat miserum esse, qui misero milis est. Similiter res sese habet&circa continentiam, Mincontinentiam. Non est enim mirum , si quis a vehementibus 5 exuperantibus, aut voluptatibus, aut doloribus vincitur quin ignoscendum est, si resistens vincitur tandem ut Theodecti poetae Philoctetes a serpente morsus aut Carcini Cercyon in Halopecia vchbminesis, qui detinere risum enitentes, accumulatum illum effundunt, ut
accidit Xenophant Sed si quis ijs quibus multitudo resistere potest, succumbit,' non adversari potest, non ob generis naturam,
aut ob morbum, qualis est mollities, quae regibus Scytharum ii, est ob genus, S it mulier a viri distat natura. Videtur autem dc is, qui est ad iocum propensior, intemperans effeci est tamen mollis. Nam iocus relaxatio est, siquidem requies est. Qui ver adio cum proclivis est, ex iis est, qui in hac exuperant. Atqui incontunentia alia est temeritas , alia infirmitas. Quidam enim deliberatione facta, non persistunt i ijs, quae statuerunt Ob perturbationem: quidam ex eo quia non consultarunt , a perturbatione ducuntur. Sunt enim qui ante sentientes, providentes, ac se ipsos, rationemque excitantes, non superantur a perturbatione, sive voluptatem id, quod movet, sive dolorem efficiat perinde atque pertiti Livi non titillantur. Maxime antem celeres, ac biliosi atra bili, temeraria incontinentia sint incontinentes. Illi enim ob velocitatem, hi obvehementiam non expectant rationem, ex eo quia ipsius sunt imaginationes sequaces.sVM
138쪽
ET HIC A. Lib. VI. CAP. VII. De continent c,&cisVMMA ET EXPLANATIO CAPITIS SEPTIMI.
Comparatis babituum Continentiae cum Constantia di molerantia item incontinentia insonstantia is mollitudine, quo ad probitatem , vnsirιbIta temque Incontinentia humana divisio m avi σι recisis.
Continentiam desine Ontine nistiam eum alijs habitibus, qui
videntur valde affines virique nimirum Continentiam cum Constantia,quae de tolerantia,& perseverantia dieitur in continentiam vero eum mollitie,seu mollitudine. Dividitur eaput in tres partes. In prima traditur, Continentiam atque incontinentiam versari in materia communi Temperantiae ex intem perantia,Constantiarin molliit ei. In secunda decernitur, Continentiae atque ineontinentiae esse suam probitatem .improbitatem, quae cum is habilibus conferri pol sit. In tertia deis nique dividitur incontinentia humana , seu
propria hominis , in duas species , sive ge
rat praedictos habitus Continentiae de inconistinentiae cum Constantia & mollitudines aeprim pronuntiat, duos priores versari involuptatibus eorporis, quae ad gustum tactum spectant duos vero posteriores in doloribus
corporis. Inter quos opportuna comparatio fit: quoniam Continentia& Constantia se habe iit per modum prosecutionis: incontinentia
veri, e mollitudo per modum fugae: simili sane modo,ac Continentia ipsa cum Temperantia, o ineontinentia eum intemperantia eontertur. Dupliciter enim observat versari homines in voluptatibus: aut enim vincuntur ab iis,
quae Helles superatu sunt, desqui biis plerique
hominum praevalent; ideoque sunt ineonti nentes:aut vineunt illas, quibus plerique sua Perantum,& sunt continentes. Similiter ei Nea dolores, aut vincuntur a ijs,quos plerique hominum vineunt; δ sunt molles aut superant eos, quibus plerique superantur,vi sunt
quis habitus sunt Continentia dc incontinen. tia,Constantina mollitudo, quorum di fierentia delum irrue in ordine ad voluptates Volores. Praeter eos ver6 ait esse plures habitus in .
terinedios, eiusmodi,ut magis ine linet in id quod deterius est,quam in id,quod honestum: cmnesque ii in voluptatibus4 doloribus po-
si sunt. Oportet enim ei rea vehementiores aut leviores, tum voluptates, tum dolores, a signare plures habitus intereeptos,ut Asp sus ob ntineas enim non solum
sui us cupiditatibus1sed Biga levIoribus . quas plerique homInum sup
tant: continens autem vinei magnas ae vel a mentes eupiditates. Qui igitur mediocres cupiditates solum superat, in serior erit conti ianente, de superior incontinentes quia nec tantundem probitatis habet, ac prior, nec improbitatis, ae posterior. Similiter conlianciti perat ingentes dolores: mollis autem vel a levib' superatur. Ergo qui solum vincit mediocres dolores , erit inferior constante, ouperior molli atque aded se ut inter Continentiam dein continentiam ita etiam inter Constantiam
de mollitudinem debet elle aliqui habitus lateriectus Nimirum, ubi spe ei alis difficultas est , oportet assigna rete euliarem habitum ad victoriam. Cuin igitur peeuliaris difficultas sit ad vincendum mediocres voluptates c dolores oportet elle in eum finem destinatos ali, quos habitus intermedios.
DEINDE Assignat rationes quasdam differentia inter eos habitus ae primo quidem inter ineontinentiam de mollitudinem id distri minis eue ait, quodlieci viraque versetur in voluptatibus4 doloribus alio tamen , d alio modo Ineontinens enim magis sudium suum colloeat in prosequendis voluptatibus, quam in fugiendis doloribus 'ex
amore voluptatum fugit dolores:mollis autem imagis in eo est, ut fugiat dolores, quam ut prosequatur voluptates; δ eas amplectitur, rdolores vitet.Similiter quoque se habent Coo-tinentiamConstantia suo modo Continentia enim praeeipue vires exerit , ut voluptatibus&eupiditatibus contradi carci Constantia autem, ut vineat tristit Iasi dolores verum quia dolores saepe in eausa sunt, ut minus resistatur voluptatibus. Continentia ex consequenti pugnat adversus dolo es, ut voluptates vinea .
Et quoniam voluptates saepe etiam impedimento sunt ad vincendum tristitias Volo res;inde est qudd Constantia pugnat in directe adversus voluptates , ut ex doloribus ela tristi- iij palmam seu victoriam reporie quam directe quaerit.
ALTERAM Different Iam eonstituit inier eosdem habitus ductam ex comparatione illorum eum Temperami atque intemperantiaci sicut enim priori illatum similis est Continentia, ita Constantia: ae quemadmodum posteriori affinis incontinentia est, ita mollitudo Temperantia enim conatu evincere animi tristitiam ortam ea deliderio voluptatum quod etiam suo modo praestare
139쪽
student Continentia monstantia. Intem p ranti eandem tristitiam fugit quod suo etiam modo ne iunt incontinentia dc mollitudo.
6 NERVM Vt id luculentius exponat , observat , quod saepe alias docet inhoe
opere,varia cella corporis delectationes. Quς da in enim sunt neeellariae, ut illa quae capi ut tu generatim ex cibori aliae autem non necessariae , quae solum ex cibo delieatiori aut exquisitiori habentur. Insuper cincipiis volup
tatibus quae necellariae lunt, ait elle definitam aliquam mensuram intra quam sim nec ellariae: quoniam cibum, etiam communem , accipere
vltra quam par sit ad vitam eorporis tuendam, in proportione debita conservandam, non censetur quid neeellarium aut per mi iluin , sed eruperan , Sc vituperi dignum. Ea ver distinctione statuta , pronunciat, illum vere dc proprie intemperantem elle, qui equitur exquisitas delicat soresve torporis voluptates,&fugit dolores seu tristitias oppostas insuperci illum qui in communibus delectationibus, riuamvis ex genere suo necessariis , ut in cibo id potu requent , quaerit quod nimium live exuperans est, ex fine solius voluptatis. Neque enim aliud propositum nabe intemperans in .mnibus operationibus utriusque generis assignati delectationem afferentibus, quam ut iri ijs voluptatem quaerat ex animi eon filio electioneque. Vna inter Arist. intemperatos homines este propemodum insanabiles, qui 'dis.
sicile poenitentia corrigi possint quoniam in eo proposito quaerendae voluptatis pene immobiles haerent min voluptate ipsa non in is
veniunt amaritudinem aliquam penitentiae, sua ad meliorem frugem revocemur.
. EXINDE Igitur colligit opporat unum diserimen inter intemperatum, inc nistinentem , d mollem. In temperans enim exanimi consilio electioneque , delectationes se. quitur,4 ex earum amore tristitias ac dolore
fugit. In continens veresidipsum sequitur, non ex animi eonsilio , sed ex impetu perturbatio nis ad voluptatem inclinante Mollis denique est, qui vinei se sinita tristitia 6 dolore exiguo,ob desiderium voluptatis. Quare demum
omnes praedicti habitus conveniunt in mate. ria,quae eommunis et omnibus: de continet ueintra voluptates ad gustum de tactum spectana es. Conveniunt quoque in eo, qudd Tempe.rantia, Continentia,& Constantia, vineunt euapid itales earum voluptatum:intemperantia au. tem, incontinentia,& mollitudo,vincuntur ab ijs Differunt autem prout iam supra explictatum est.
plenius innote se et, proposita unius euiusque definitione ad mentem Aristotelis, eaque in concreto tradita, quoniam si e melius explicatur. Itaqqe definiendus modo est temperatus de Intemperatus Leontinensis ineontinens: constans id mollis. Temperatus est qui servat mediocritatem in voluptatibus vitet necessariis ad gustum tactum spectantibus, respuitque non necessarias, satis resistit doloribus, quihus allieitur ad nimias de illicitas voluptates eiusmodi intemperatus e contra est , qui exanimi consilio de electione easdem voluptates sequitur, de fugit omnes tristitias , quibus tu pediri ponae a voluptate altequenda. Cont nens est , qui non vincitura vehementi cupiditate earum desectationum , sed resistit, nee abduci e patitur. In continens est, qui tacite
cedit cuilibet eupiditati gustus aut rerum eis nere ruin, quamvis ea levis sit ut qui turpis aedeformis Reminae amore ducitur. Constans
est qui nocedit magnis doloribus d tristiti si sed forti atque immoto animo se habete irca
cas omnes, ut famem,sitim,calorem, frig',Orbitatem uaonorum iacturam, exilium, la alias in
gentes calamitates neque iis trahi se pati cura inconcessas voluptates gulae aul veneris. Alollis desique est qui doloribus exiguis, ctristitiis levioris notae vine itur; idecque voluptatibus cedit. Quae definitiones, seu potius descriptiones, maxime notand sunt quoniam ex iis alieni ius consideratis plures difficulta res satis implexae praeoccupantur. CIRCA Secundam partem com parat eosdem habitus quo ad probitatem improbitatem uniuscuiusque Ac prinid quiadem quaerit de intemperato , dein continenteή quisnam eoru in deterior sit. Pronuntiat ire ai, intemperat uni peiorem esse,quam incon
Iinentem idque fere te probat Quisquis levi cupiditate allectos sue cumbit de turpiter agit. peior est, qu m qui urgenti cupiditate, decim
potenti perturbatione ductus. At intemperaritus levi cupiditate allectus sue eum bitis tur- Puer agit: inconlinens vero non nisi vehementi upiditate de impotenti periurbatione du4ctus. Ergo memperatus peior est; quam in Acontinens unde&peior habetur qui ea qua libet levi oecasione alium percutii quam qui ex gravissimo impetu irae: oc peior quil quis ex praeelectione, sive habitu vitioso, acile ueriuradoperandum malum a quam qui ex passion saut turbatione aliqua quoniam in priori op
ratio est magis voluntaria, quam in Ollentia ri Pater ver intemperatum spectare ad Pr 'mum ex iis generibus t incontinentem aia Ierua secundum intemperatus ergo delerior est, quam incontincns.
io DEINDE Comparat continentatem eum constante, taeιnd ancontinentem
eum molli Ac circa primum Probat comutientem esse conflam&meIiotem: Quia auelio: est, per se loquendo a qui vincit, quam quis lumno vive itur sicuti melius est bon cua' innua sola madi rat continenses μ
140쪽
vlneit, Gluptatum et upiditarem eonstans vero, qui non vine itura doloribus & tristitijs. Ergo melior est per se loquendo, eontinens,
qu .m constans. Qud ad seeundam ver do- cet, mollem esse peiorem incontinem e Pr
batque i Quia peior est ille qui leviori adve vario, sive cupiditari Hiccumbit, quam qui ce-
'di maiori retortiori . At mollis leviori adis versatio, seu cupiditari laeeumbit, quam inis continens. Nimirum , ut Alpasius observat, mollis est , qui sinit se vinei a levissimis dolo-xibus de tristitiis quibus nee ineontinens qui indem cederet. Ergo mollis peior est, quam in- Continens. Quare mollis ab Arist. dieitur τρυφάν, id est,aelicatus. verbo τρυνα α quod is gnificat delieate vitam agere unde α προ- ρ. t ei catuIus, sive tenere. De molli igitur, de delicato, Meetesie eum, qui omnem fugit tristitiam ex quolibet levi labore provenienis tem exemplumque aster in eo,qui lutulenti incedens via pertrahit vestes fluxas & defluentes per lutum, ne levissimam molestiam subeat In iis attollendis quo desectu notatus fuit iis pueritia Iulius Catiae, quoniam male praeein actus ineedebat Addit deinde , delieaiocelie miles inisere laborantibus r quoniam super veniente gravi labore ingentem afflictionem sentiunt prae alii risi eut qui fluxis vestibus eo rimum collegit, ut minimam molestiam vitaret, postea maiori cum labore cogitur eas purgare
ii v Autem laetiam obiectionem
Praeoccupet, admonendum putat,non omnem
hominem qui voluptatibus vineitue elle inis nominentem neque omnem illum qui dolo. ribus superatur, vile mollem. Si enim voluptates aut dolores ingentes sint, eiunimium proincte allietant,aut deterreant 1 qui ab iis superatur, neque ineontines erit, neque mollis Quod hae fere ratione demonstrat. Nemo inconriqnens aut mollis, venia dignus est. Atqui vin xitur ab urgentissima eupiditate, aut acerbis
simo dolores, venia dignus est. Ergo qui vin- eitvr ab urgentissima cupiditate, aut acerbi sis modo lore, non est ineontinens, neque motalis Consequentia est in tertio modo secunda figurae Maior eonstat quia neque in incomtinente, neque in molli est Ila excusationis, eio, aut eommisera tonia sed a leva inimieo vineantur, cui uile resistere possenta Minoremvero probat Arist. tripliei exemplo. PBI. NUM est Philocte is ud Theodectem Poe tam Tragieum,e ipsiusΛrist. auditorem in tu iuraragis dii coadam philoctetes a vipera
4ctus lethifero morsu et post maximam uolo. rum tolerantiam velamans , dixi, sertur κοψ-ετω ἰμ 'χεῖρα Abel ira me παυώmun. Quod ita referet Asphsius, confirmat
Sophoeles in Tragoedia illa , quae Philoctetes
εntcribitur, momerus uruli antea Accindirat Iliad. s. ae deniqne Cicero a Tu se ut Q . commemorat illi, veri is ADιceivi: cteram,oυι concedenomu es ginrenti. Ergo qui acerbissimo dolore victus tandem prorumpit, cedit dolori, dignus est veni a.
I SECUNDUM Exemplum affertex Carcino, Poeta item Tragico, Agrigentino qui,dum fabulam meditaretur, serpente ictus interisi,ut Suidas estatur. Is ergo in Tragoedia, quam Alopem inscribit, fabulatur At opem ipsam deprehen iam a Cercyone patre
suo uterum serentem cumque pater ipse seis citaretur ab ea quisnam fuit let eius turpitudonis author,4 deprehenderet mille Neptunum, statim in miseros eiulatus prorupi', o eo dolore eo ereptus fuit , ut vitam acerbissimam dueeret. Sane in tanta doloris causa , inquit Arist. Ceteyo veniain commiseratione sidinus fuit, longeque a mollium conditione positus .Hi enim,vel levissimis doloribus cedunt. impatienter se habent in iis , quibus comia muniter ea teri hominum resistunt ideoquunullam eon de nationem mereqtur Philoctetes aurem de Cereyon non , nisi acerbissimo de insolἰto dolore commoti, in elamores proruesperunt: ideoque venia digni h biti sunt.13 TERTIUM Exe inplum petit ab
iis,qui diu multumque reprimentes ritum,nee iam potentes amplius illum cohibere,tandem
repente totum estundunt, Moluuiu ut in ea.
thinnum. Ita Arist. olim Xenophanto eeidi se inquit,&exemplatere obvia sunt A que, admodum venia dignus est qui diu fortiterque eo hibuit risum,quamvis postea immodaca retioeositxte victus in cachinnum prorumpat. ita etiam condonationem aliquam meretur, leu excusationem videtur habere , qui aut impotarenti perturbatione, aut dolore nimium icer
bo mulus, cedit tandem, di vinci se sinit acu piditate. Erro is , nequiincontinem, inquit
i SICUT Aurem non omnes quaeeduni cupiditati aqrdolqridunt incontine ἐtes aut molles , nisi ubi eupiditas nim*ηνει
gens est, aut dolor maxime acerbus; ita etiam addit, neque omnes eos qui eo inmunibus ocvsitatis cupiditatibus ac doloribus cedunt. se
que vinei ab ij patiuntur, esie inconuue tis&molles. Aliqui enim sunt, qui iocum Ritibus d mollibus aecenseri non debent tri
niam eiusmodi eupidatatibus dolorabilique se luperari sinunt,pwpier intum e teris vatis an morbum. bib*sita enim accidite eo inplexion haeredit rimm umbates cyatura
totius gentis,civitatis, provinciae ve,
vibus delectationibus tristatijsque e regnare