장음표시 사용
141쪽
III sve In Regibus Persarum ut Aspasius quo fidam legit, Lambinus, aliique legendum putant. Et merit6 quidem:quoniam Seythae apud Historicos nusquam molles, sed barbari 4mmites audiuni: Persarum ver Reges, quamvis initio lavetissimi fuissent, postea labente imperio, soluta disciplina, in lutus laetitias
abierunt, ut plures tradunt in observat Polinaeus lib. .Stragragematum. Quamvis Giph
nius id de Seythis accipiat, probare con
is SIMILES Seytharum,sive Pers
rum Regibus fuere,& forte molliores, Sybaritae: de quibus Athenaeus lib. 12 testastu ita delieatos extitisse, ut omnes opifices, in quorum officinis strepitus aliquis edi posset, vis bros, textores, aliosque eiusmodi, im din gallo, gallinaeeos, ex urbe depulerint, ne somnum interturbatent Smindrydes eiusdem civitatis Priaeeps, teste eodem Athenaeo, ac Seneea,vsq, ade6 mollis de delieatui fuit, ut videns quem iadam sorte terram sodientem & rastrum altius elevantem,eonquestus fuerit propterea de ictu capitis, dolore lateris, hominemque coegerit ab eo exercitio eesiare. Saepe etiam conis
questus dicitur, bilem sibi concitatam, di stomaehum , qud rosarum soliis complicatis ineubuisset. Omnes eos situr rist molles quidem fatetur,nisi jorte id acceperint ab oriasin parentum haereditario vitio, aut geniis, vel civitatis peculiari complexione. Tunc enim non tam vitium est, quam defectus naturae,& imbecillitas.
que ineontinentium numero eae Iudit morbosos, qui propterea aegre terunt molestias do .
Iores,atque ab ibi e superari patiuntur: qu les antapo plectici AE podagra laborantes, quibus omnis motio est admodum molesta. 1 is accenset foeminas,quae propter debilitatem di imperfectionem sexus delicatiores sunt adserendos dolores. Q are romnes non sun edieendi simplieiter molles, incontinentesve, sed solum relatet, sive comparatione sacri ad alios similis conditionis aut sexus. Si enim
aliquis ea Regum fissis, aut morbosis, aut Reia
minis, non sustineat eos dolores ' quos perseiarunt eo in muniter eae teri fili Regum,aut moebos, aut sceminis; is, comparatione cum iis sa-cta,meri id censebitur mollis, aut incontinens;
quamvis eum adiectione, ea genere, aut morisbo,aut sexu. Similiter, molles cum adiectione dicendos existimat ioeosos, propter similitudinem quandam: quamvis eos memperantes
appelle Cieero lib. I. iue Verum praestat eos molles diceres quoniam ioeo sitas est alii ita propensio ad rem iis tonet seu relaxatio . nem animi in ludis sive loeis positam schoeloeo ait Arist. iam docuerat lib. . cap. 3.
sve relaxat Io anim I sit valde affinis mollitudini; eonsequens est ut qui plus iusso indulgent iocis , similitudine quadam molles dicantur. Proprie tamen molles non sunt, cum
iocositas non versetur in voluptatibus gustus tactus in quibus solis posita est mollitudo, sicut incontinentia, di intemperantia, atque
habitus iis contrarii, ut saepe dictum est. 17 CIRCA Tertiam partem dividit incontinentiam biparti id is quaedam se temeraria,effraenis, praeceps: alia infirma, seu
imbecilla. Prior est propria illorum, qui statimae cupiditatis impetum aliquem sentiunt, ab L qne ulla deliberatione eonii liove , ducuntur ab ipsa cupiditate,& veluti in praeceps ferumtur. Posterior ij eompetit, qui ingruente euripiditatis illic eonsilium capiunt,deliberant que, an ipsi parendum sit, an potius contradi
Cendum. atque in ea pugnω rationis & voluptatis positi, licui saepe vincant, saepius tamen vineuntur.quod potius infirmitatis, qui mise- meritatis est. Quare prius illud incontinentiae genus est minus voluntarium, rariobe vrgeniatioris causae a proinde ex eo satione dignius. Caeterum , hoe posterius , minus frequentem
lapsum affert. Qui enim deliberant di consi lium capiunt, vincere possunt dolerit cupidistatem, quamvis saepe ab ea vincantur z quati he est imbecillitas humana. Ideoque vitet ad praescriptum honestatis instituenda plurimum prodest, ut quis laeum consulat deliberetque, quid in qualibet oecasione facere oporteat,aut quomodo ea fugienda seu deelinanda sit; quod sane tutius est. Is enim facit,ut Arist. loquitur, non aliter a Ll, qui cum seipsos titillave. rint, postea ab aliis It illiti non commoventur. Qui autem absque tonsilio aut delibet
tione ulla se gerunt, longe fragiliores uini quoniam absque 'llo rationis fraeno In praeceps rapiuntur,in rei ciunt a se rationis ductum , quo possent a voluptatibus eo hiberi. 1 HVIVS Generi esse ait plerun
que homines aeutos, melancholi eos. Reu.
torum appellatione eos intelligit, qui aeuia bile praediti sunt choleri et vulsd uicum ur. Is enim celeriter huc atque illud commoveri Iolent, ideoque non expectare consilium di de liberationem ad petandum Melancholi eis quoque id incontinentiae praecipitis genus tribuit quoniam iis propter excessum atrae bilis aecidunt vehementissimi motus a lania quam amentibus riuriosis , ut idem Arist. observat problem. 3Geta. I. Male autem alia tutius docet, ineontinerues praecipites essed teriores, quam imbecillos consilium ea. pientes: cum nihil eiusmodi doeeat hoc loco Arist. quinin palam oppositum tradat cap. se. quenti. Vide ibi num. s. Prodest illustranda: doctrinae traditae illud Livii aa. Omnia non
142쪽
p vid. me, inera. Et lib. 13. Vir ea ratione se optimis , sim deo
viscrimini consili is tam inimicum risiam ce Merando quirim cuneiau . , pratisis ederitas. Denique illud Herodoti lib. s. prae quidquid pors centingere: m agendo oculis habere oportet: αν τω ae ειη-- onsidat.
Diserimen incontinentis ab intemperato.
Vero intemperantem quidem non poenitet, ut est dictum. In electione nanque persistit. Incontunens autem facilis est omnis ad poenitentiam: quocirca non ita res sese habet, ut dubitavimus sed ille quidem incurabilis,hic autem est curabilis Vitium enim morbis est hisee persimile, aqua intercuti, inquam, labi incontinentia ver,morbo comitiali. Etenim illud continua,haec non continentia est improbitas. Atque omnino diverusum est genus incontinentiae, atque viiij. Vitium enim latet, incontunentia ver,non latet. Horum autem ipsenim ij, qui ante rationem ducuntur, meliores iis sunt, qui rationem quidem habent non autem persistunt in ea. minore nanque perturbatione vincuntur,& non abs. que deliberatione, ut illi Incontinens enim similis est iis, qui citου fiunt ebrii, & pauco vino, pauciore,quam plerique Patet igitur incontinentiam,vitium non esse,nisi aliqua ex parte tortasse. Nam haec quidem est praeter electionem, illud autem cum electione. In actionibus tamen est similitudo, ut Demodocus in Milesios dixit Milesij nanque insipientes quidem non sunt,ea tamen faciunt, quae agunt insipientes. Et incontinentes iniusti quidem non sunt,iniuriam tamen faciunt. Cum autem alter sit talis, ut non ex eo quia est ipsi persuasum, exuperantes corporis voluptates, praeterque rationem rectam sequa-tutiilli quidem dissuaderi facile,huic autem haud facile potest. Princia pium enim ipsum,uirtus quidem conservat,vitium ver,corrumpit. Id autem gratia cuius,principium est in actibus, perinde ut suppositionesipis in mathematicis. Neque igitur ibi docendorum principiorum
cst rati nec hic sed virtus aut naturalis, aut assuetudine parta, causa est opinandi circa principium recte. Talis igitur homo temperans est: at contrarius est intemperans. Est autem quidam alius ob perturbationem a recta ratione discedens, quem perturbatio, ut non agat quidem ut recta ratisiubet,supera:' sit autem talis,ut ipsi sit petiuasum,
143쪽
CAP. VIII. Discrimen incontinentis,&c. os oportere persequi voluptates libere, tales non vincit. Atque hic est in
continens, qui quidem intemperante melior est. Nec est autem abs
lute pravus conservatur enim id in ipse, quod est optimum, principium, inquam, ipsum Alius autem est huic contrarius, qui persistit, Mnon ob pei turbationem a ratione discedit. Ex his igitur patet,hunc quidem studiolum, illum autem improbum habitum esse.
SUMMA ET EXPLANATIO CAPITIS OCTAVI.
Intomperatum inultὰ deteriorem sis incontinente. Q frant e coveniant interse intemq
capite instituta sui comparatia, inter coliti neniem c constante, propier quanda viri ul-que limilitudinem: ita dc nune comparantur reo minens atq; Antemperatus, quoniam valde sint aliti es videatur. Dividitur autem caput in dua, pote Prio. resiliarum decernitur, D temperacum ene peio re incontinente. Posteriore pam traditur mulisti plex simili iudide dissimili: udo inter incontinentiam de in te inperantiam.
CIREM P tiorem partem pronun-EIat, intemperaium et e peio isti in cominen . te. Idque quatuor rationibus probat, quamvis subobseure dc breviter perii ractis , pro more suo. P. IMA sub hae forni uia pro pom potest. Quieumque i a pee eat, vi lion facile poci itere possi:, peior et illo, quirit a peccat, ut facile posfit poenitere. At intemperatus ita peccat, vi notae ite poenitere valeat ineontine, autem ita, ut ne ite pol itis nitere. Ergo intemperatus peior est, quam incontinens. Maior paleianam qui ita peceat, ut vix praestet locum remedio, peior est. quam qui ita delinquit, ut remedio locu nitae ne i Minor autem suadetur ex constitutis prae cedenti eapite. In temperatu emi a peccat exanimi contili ,electioneque, Win ea permanet secundum habitum quoipio ex eludi a te dolore in se uicentientiam malefacti. In continens vel solum peceat instante cupiditate a perturbatione: qui postmodum refugescente faei te potet cognoscere suum errai uin,& displiceiare sibi in illo.Ergo prior longe difficilius poenitere potest, quam posterior. SECvND Ratio,& veluti eonfirmatio praecedentis est , qudd instituta comparatione inter duo nata, liud sit deieraus, quod diuturnius: sicuti de inter bona meliu illud habetur,quod magis dura olle est. Atqui in te inperantia est malum diuturnius, quam incontineistia. Ergo instituta inter utramque comparati ne, intemperantia deterior est Assumptio, sive
minor syllogismi , suadetur ab Aristotele similitudine morboru eorporis. In tempeia aria enim est liabitus, seu vitiositas quaedam natura sua stantii de perpetua, instar tabis, aut hydroispi ;iluae, ubi semel corpus humanii possederint. immobiliter haerent, de strue ad sepulchrum comitantur. In continentia autem est vitio litas non continua, sed interrupta & similis epilepsiae, seu morbo cornritati,qui nod abit, mo-d revertitur. Nimirum , intemperantia est vitio litas per modum habitus , atque dedPermanens instar eorum morborum , qui vulgi habituales dicuntur, incontinentia autem potius se habet instar dispolitionis, quae faei-le fluit, seu aecedit, Wrecedit. Ergo intem 'perantia est malum diu torulus, quisu inconn
tum e latens, peius est quam aperium cla maianifestum. cimem perauita est milum oce ut tum de latens in contine itida autem malum est apertum d manifessum. Ergo intemperantia peior est qua ii colutirentia Maior vide ursee se notare tua detur insuper quia malum quod periculi, sus est , de difficilius vitari potest, proculdubi6 deterius est malo illo , quod mi nus peraculi affert, dc uuari potest faciliu . At malum oeeultu est periculosius, vita difficiliu ,,quam apertum de mani testu, vitali est. Minor autem probatur quin intemperat iis habet iudiei u n corruptum, ac proinde non atteis die, ne e considerat malitiam peris quod agit. Vnde pravi ab operis occulta ilii adaminodo est,& qua deeipti sub specioia voluptatis sor ma Ineo minens ver ante' iam turpiter agat. delibera secum, cu contulit an exequatur opus, quia loeundum est; an ab eo se cohibeat, quia malum est. Ergo intemperantiae malum est e ultum, incominentiae vero apertum isaanifestum.
Q.VARTA. Quieumque vine itura minori cupiditate,& leviora comm Gitone, peior est illo, tui superatur alaris vitati, is eis hementiori .At intemperatus vincitur a mino 'ri cupiditate, leviori comino one inconti nens vero a graviore vehententa re. Eristo intemperatus peiorestinc Mn Linente. Maior patet:
144쪽
CAp.VIII. Discrimen incontinentis,&c.
ad persuasionem eiusmodi, inquit Aristor.quo.
Minim solum ex perturbatione peccavit. Intem pera ius autem corruptum liabet iudicium ,
Perversum pro prositum, adhue in genere, ei Caitote quendas corporis voluptates. quia licet speculativeae velut in abit racto iudicet eas Pravas este contrarias rationi practice la. me iudieat de decernit, etiam in genere , et e M plectendas, quasi re ipsa utiles ellent, Whonestae. Operatur enim ex pravo habDu, qui advmnem pravam operatione inclinat intra materiam tuam ac ex practico iudicio perverso. Sic videtur exponi debere sensu in Arist. eirca intemperatum quoniam alioqui oporteret dicere, iudicium ipsius,etiam peculativum , elleCorruptum circa volup rates turpes,existimareque eas este hone itas, de amore dignas. Quod Certe non iudieat intemperatus, nisi infidelis,
smi md non solum infidelis, sed atheus, derstitutus lumine naturalis rationis. De quo late in Disput. Et bim I. io HINC Differentiam alteram utrius que colligit quod nimirum, sanabilis lit uis
continens, de ad poenitentiam idoneus: intem Peratus ver non item, e longe difficilius. Qui iquis enim errat in rerum gelidarum principiis,valde difficulter eorrigi, seu sanari potest: seeus vet6 ille qui tectum de principi j iudicium habet. Quod probat similitudiate Petita ex disciplinis Mathemati eis: in quibus si forte: quis eire principia certa explorataque errorem patiatur, vix corrigi potest facile au, em, si rectum de principi j iudicium habens,
committat erratum aliquod in ingurati. At intemperatus habet corruptum iudicium ei te a
principium operandi nimi tum , circa finena
gendorum, qui in rebus moralibus rabet a. ionem principis Iudicat enim in genere, cpracti e saltem, qui e seendum tibi esse in voluptatibus,ac si e .ient ultimus finis, seu felici-itas ipsius. In continen aurem retinet,in habitu saltem, rectum de fine iudicium. ad illud identi det redit, sedato impetu perturbationis. Ergo intemperauis mulio insanabilior est,
I ADDIT Deinde eoniecturas aliquot, ut incontinens existimetur satiabilis, Seidoneus ad poenitentiam errat animo conci piendam. Prima earum,quae iam paulo ante in
indicata suis sub hae formula instaurari amplias potest. Quisquis de fine, nἰ verse de habitualiter alieni tectum iudicium habet, quamvis semel aut iterum contra ratione n opereture impotenti perturbatione, auari corrigique potest. Cum enim cellante eausa, cellet faecius,
languet cente perturbationis impetu , qui sui te aula eius pravi operis, pium quoque operans sanaria corrigi poterit. I ineontirens de fine universe , de habituat nee saltem , rectum iudicium habet Scit enim , in trabitu saltem, d saepe practi e considerat, finem, live bonuna
honestum non elle situm in voluptatibus gustus
e tactus. Ergo quamvis semel aut iterum con tra rationem operetur ex impotenti perturba tione, sanari corrigique pote it.
strat quod ab initio tradiderar, incontinentem minus malum elle, quam intemperatum. Facta comparatio ite inter duos male agentes, minus malus est qui relinet in te quod opitiuum censetur in homine, di quasi origo caeterorum bonorum , quam qui illud noti retinet. t dura incontinen sacrimemperatus male agunt, inco-tinens rei in et in se quod optimum censetur in homine,in quasi origo caeterorum bonorum; nimirum , rectum iudicium de fine , quod est vel tui origo rectarum operationum interi petatus autem illud non tetinet, ii iii pecversum aut corruptum. Ergo facta comparatione incontinens minus malus est, quam intemper
I DE Continente autem nihil adiadendum arbitratur quoniam ex dictis eire ii continentem ipsi contrarium dignosci poteth, quid de illo e e sendum sit Perspicuum enim alte ii alle, Continentiam elle probum habitum, incontinentiam autem pravum. Habitum, q- quam, solum inchoatum, imperfectum quoianiam,vi saepe aliis monet, nec Continentia ita bono, nee in continentia in malo radices figit, aut stabiliter perdueit in operatione, ut oporteret ad rationem almus pei secti sed per it tervalla sol m, modo reli iterae cupiditati lactis
mine, mod cedente, in boniim aut maluminia
145쪽
466 ETHICA. Lib.VII.CAP.VI. De incontinentia irae.
hum tineiplum aliquod rationis quo vires vitiositatis,tum d ad minuendam eius terribI- noeendi eohibeantur. Vitiositas autem peior litatem:qua duo,licet in speciem contraria vi. est quia adiunctum habet qualecumque lumen, deantur,reipsa cohaerent sub alii e alia inspea seu prineipium rationis,quo exeogitare possit tione. l,lures nocendi vias, de multiplex malum in UIDE D. Thomam 2.2.q. Is s. art. tiere Ratio itaque, seu intelligentia hominis M'. I 36 art. . MI IO. art. a. atque ipsius vitios prodest , tum ad augenda malitiam Interpretes.
CAPV SEPTIMUM. De eontinente, incontinente, constante,s mon
i Autem ut circa voluptates, doloresque pertactium, gustumque,di cupiditates, ac fugas, circa quae versari temperantiam, intemperantiam prius est definitum, ita sese habeat qui iam, ut aut superetur ab ij ipsis, quae plerique superant homines, aut superet ea ipsa, a quibus plerique vincuntur. Atque si circa voluptates ea se habeat, primo quidem modo incontinens est, secundo autem continens. Sin circa dolores, primo quidem modo mollis est, secundo autem constans. In horum atatem medio plurimorum hominum habitus collocantur si ad deteriores magis declinant. Sed quoniam quaedam voluptates sunt necessariae, quaedam non necessariae, & usque ad quendam terminum, exuperationes ver desec que non sunt necessarii S simili modo res sese habet, S in cupiditatibus atque doloribus: qui
voluptatum exuperationes, aut exuperantes voluptates ob elactio.
nem,arque ob ipsas, &ob nullam rem aliam inde provenientem persequitur,intemperans est. Hunc enim non poenitere necesse est, qu re est incurabilis. Quem enim non poenitet, is est incurabilis. Qia tueris deficit, oppositus est. At qui inter hos medius collocatur, temperans est. Similiter intempera cest,ri qui, non quia vincitur, sed ob electionem, dolores corporis fugit. Eorum autem, qui non eligunt, alius ob voluptatem, alius ob eius fugam doloris, qui a cupiditate provenit, ducitur. Quare inter se differunt. Cuilibet enim deterior esse videbitur, fi quis non cupiens, aut remisse, quippiam ageret turpe, quam vehementer cnpiens: non iratus pulsaret, quam concitatus ira Ruid enim ageret, si esset in perturbationes
146쪽
CAp. VII. De Continente,&αQuapropter intemperans incontinente deterior est. At eorum, quos diximus, alter mollitiae magis subiscitur speciei, alter est incontinens. Atque incontinenti quidem continens , molli ver constans opponitur. Constantia nanque in resistendo, continentia ver in superando consistit suntque diversa resisteres, ac superare, sicut non
vinci, oc vitacere. Quapropter & continentia magis, Quam constantia, est expetenda. Qui autem in his, quibus plerique resistunt, deficit, is mollis est,ec delicatus, deliciae nanque sunt mollitiae quaedam qui quidem vestem trahit, ne subeat laborem tollendi Sciutrii mitetur aegrotantem , se non putat miserum esse, qui misero similis est. Similiter res sese habetvi circa continentiam, & incontinentiam. Non est enim mirum , si quis a vehementibus, bc exuperantibus, aut voluptatibus, aut doloribus vincitur quin ignoscendum est, si resistens vincitur tandem ut Theodecti poetae Philoctetes a serpente morsus aut Carcini Cercyon in Halope Sc villiminesis, qui detinere risum enitentes, accumulatum illum effundunt, ut
accidit Xenophant Sed si quis ijs , quibus multitudo resistere potest, succumbit,' non adversari potest, non ob generis naturam,
aut ob morbum, qualis est mollities, quae regibus Scytharum ii, est ob genus, &it mulier a viri distat natura. Videtur autem dc is qui est ad iocum propensior, intemperans esseri est tamen mollis. Nam iocus relaxatio est, quidem requies est Qui ver adio cum proclivis est, ex iis est, qui in hac exuperant. Atqui incontinentia alia est temeritas , alia infirmitas. Quidam enim deliberatione seca a non persistunt i ijs, quae statuerunt ob perturbationem: quidam ex eo quia non consultarunt , a perturbatione ducuntur, Sunt enim qui ante sentientes providentes, ac se ipsos, rationemque excitantes, non superantur a periurbatione, sive voluptatem id, quod movet, sive dolorem efficiat perinde atque pertitillati non titillantur. Maxime antem celeres, ac biliosi atra bili, temeraria incontinentia sunt incontinentes. Illi enim ob velocitatem, hi ob vehementiam non expectant rationem, ex eo quia ipsius sunt imaginationes sequaces.sVM
147쪽
ior ET HIC A. Lib. VI. CAP. VII. De contine me,&c.
sVMMA ET EXPLANATIO CAPITIS SEPTIMI.
Comparati habituum Continentia cum Cosantis , Totirantia . item nec stiuentia inconstantia ct messitudine, quo ad probitatem , in rιbita , i
Continentiam: incontine nistiam eum alijs habitibus, qui
videntur valde affines virique nimirum Continentiam cum Constantia, quaera tolerantia,& perseverantia dieitur ineontinentiam verci eum mollitie, seu uiollitudine .Dividiture aput in tres partes. In prima traditur, Continentiam atque incontinentiam versari in materia communi Temperantiae cin tem perantiae,Constantiae & mollitiei. In secunda decernitur, Continentiae atque ineontinentiae esse suam probitatem mi inprobitatem, quae cum is habilibus conferri possit. In tertia de . nique dividitur incontinentia humana , seu
propria homi uis , in duas species , vege
rat praedictos habitus Continentiae cineonistinentiae eum Constantia de mollitudines aeptim pronuntia duos priores versari in voluptatibus eorporis, quae ad gustum tactum
pectant duos vers posteriores in doloribus corporis Inrer sos opportuna comparatio sit: quoniam Continentia& Constantia se habent per modum prosecutionis: incontinentia
veri,& mollitudo per modum fugae: simili sane modo, ae Continentia ipsa cum Temperantia, mineontinentia eum intemperantia confertur. Dupliciter enim observat versari homi nes in voluptatibus: aut enim vincuntur ab iis,
quae Helles superatu sunt, 'uibvs plerique
hominum praevalent; ideoque sunt ineonti nentes:aut vincunt illas, quibus plerique su- Perantur;& sunt continentes. Similiterin etiaca dolores, aut vincuntur ab iis,quos plerique hominum vineunt;& sunt molles aut superant eos, quibus plerique superantur; sunt
quis habitus iunt Continentia cineontinen. tia, Constantia de molli iudo, quorum di fierentia deluέnitur in ordine ad voluptates Vois Iores. Praeter eos ver 6 ait esse plures habitus in.
termedios, eiusmodi,ut magis ine linet in id quod deterius est,quam in id,quod honestum: cmnesque ii in voluptatibus4 doloribus posti iunt. Oportet enim ei rea vehementiores aut leviores, tum voluptates, tum dolores, assignare plures habitus intereeptos,ut Aspasus observat. Incontineas enim non solum
DPemigrabargentibus cupiditatibus,sed etia levioribus . quas plerique hominum sup
tant: contiliens autem vi neu magnas ae vehementes cupiditates. Qui igitur mediocres in piditates solum superat, in serior erit continente, duperior incontinentes quia nec tantundem probitatis habet, ae priori nec improbitatis, ae posterior. Similiter constans superat ingentes dolores mollis autem vel a levit,' superatur. Ergo qui solum vincit mediocres dolores , erit inferior constant , ouperior molli atque adeo sicut inter Continentiam de incontinentiam ita etiam inter Constantiani mollitudinem debet elle aliquis habitus Iu teriectus Nimirum, ubi spe et alis difficultas est , oportet assignare peculiarem habitum ad victorram. Cum igitur peculiaris difflatilias stad vineendum medioeres voluptates dolores; oportet esse in eum finem destinatos ali, quos habitus intermedios.
DEINDE Assigna ratiofies qualis
dam differentiae inter eos habitus ae primo quidem inter ineontinentiam, mollitudinem id diserim iniselle ait, quod liectistraque versetur in voluptatibus4 doloribus. alio tamen , alio modo. In eo ni inens enim magis studium suum colloeat in prosequendis voluptatibus, quam in fugiendis doloribus meae
amore voluptatum fugit dolores: mollia autem magis in eo est, ut fugiat dolores, quam ut prosequatur voluptates s eas amplectitur, vedolores vitet.Similiter quoque se habent Continentiari Constantia suo modo Continentia enim praeeipue vires exerit , ut voluptatibus eupiditatibus contradicat Constantia autem,ut vineat tristit Iasin dolores verum quia dolores saepe in eausa sunt, ut minus resistatue voluptatibus: continentia ex consequenti pugnat adversus dolo es, ut voluptates vinear.
Et quoniam voluptates saepe etiam impedimento sunt ad vincendum tristi ii ac dolo rela inde est qudd Constantia pugnat in directe adversus voluptates , ut ex doloribus aristi- iij palmam seu victoriam reporter, quam directe quaerit.
ALTERAM Differentiam eonstituit inter eosdem habitus ductam ex comparatione illorum eum Temperantia atque intemperantiaci se ut enim priori illarum similis est Continentia, ita Constantia: ac que inadis modum posteriori affinis incontinentia est. ita mollitudo Temperantia enim conatu evincere animi tristitiam ortam ea desideriovpluptatum; quod etiam suo modo praestare
148쪽
student Contine filiain Constantia intempeis rami eandem tristitiam fugit quod suo etiam
modo iaciunt incontinentia &m OlIitudo.
6 NERVM Vt id lueuientius exponat , observat , quod saepe alias docet inhoe
opere, varia sella corporis delectationes .iaue. da,i enia sunt nee est artae, ut illae quae capiuntur generatim ex ei b, aliae autem non necessariae , quae lolum ex cibo delieatiori aut e
quisitiori habentur. Insuper de in ipsis voluptatibus quae necellaria sunt, ait elle definitam aliquam mensuram intra quam sint nec ellariae: quo mam cibum, etiam communem , accipere
vltra quam par sit ad vitam eorporis tuendam, in proportione debita conteruandam, non censetur quid ne eellarium aut per mill ui , sed eruperan ,in vituperio dignum Ea ver distinctione statuta , pronunciat, illum vere proprie intemperantem elle, qui equitur ex- quilitas delicatioresve corporis voluptates, ikfugit dolores seu tristitias oppositas insuperci illum qui in communibus delectationibus, 'uamvis ex genere suo neceslata j , ut in ei bodi potu requent , quaerit quod nimium sive Exuperans est, ex fine solius voluptatis. Neque enim aliud propositum nabet intemperans in .mnibus operationibus utriusque generis a Lili; lati delectationem afferentibus, quam ut iiiij voluptatem quaerat ex animi consilio electioneque. unde infert Ariit. thlemperatos Immines ei te propemodum insanabiles, qui di Aficile poenitentii corrigi possint quoniam ne proposito quaerendae voluptatis pene im- moniles haerent 4 in voluptate ipsa non inveniunt amaritudinem aliquam penitemiae, qua ad meliorem frugem revocentur.
EXINDE Igitur colligit opportunum discrimen inter intemperatum, incontinentem δε mollem. In temperans enim exanimi eonsilio electioneque , delectationes sequitur,4 ex earum amore tristitias ae dolore fugit. In continens ver idipsum sequitur, non ex animi eonsilio , sed ex impetu perturbationis ad voluptatem inclinante Mollis denique est, qui vinei se sinita tristitiain dolore exiguo,ob desiderium voluptatii. Quare demum
omnes prie dicti habitus conveniunt in materia, quae eommunis est omnibus: continet ueintra voluptates ad gustum de tactum spectania res. Conveniunt quoque in eo, qud Temperantia, Continentia, MConstantia, vineunt euapiditates earum voluptatum:iniem perantia aurem, incontinentia,& mollitudo,vincuntur ab ijs Disserunt autem prout iam supra explic tum est.
plenius innotest et opto polita niuiuuiusque definitione ad mentem Aristoteli , eaque in coneret tradita, quoniam si e melius explic tur. Itaqqe definiendus modo est temperatu de intemperatus: eontinens, neontinens: constans Mollis. Temperatus est qui iervat medio eritatem in voluptatibus vitet necessamjs ad gustum & tactum spectantibus, et pulique non necessarias,& satis resistit doloribus, quibus allieitur ad nimias illicitas voluptates eiusmodi intemperatus e contra est , qui exanimi eonsilio Melectione easdem voluptates sequitur,in fugit omnes tristitias , quibus ituri pediri pollet a voluptate altequenda. Cont nens est , qui non vincitura vehementi cupiditate earum delectationum , sed resistit, nee abduci se patitur. In continens est, qui saei lecedit cuilibet eupiditati gustus aut rerum v Nerearum, quamvis ea levis lit ut qui turpis aedeformis Reminae amore ducitur. Constans
ei qui no cedit magnis dolo tibiasin tristiti sused forti atque immoto animo se habet circa
Cas omnes, ut amem, sitim, calorem, frig',orbi istatem a cnorum iacturam,exilium,& alias ingentes calamitates : neque iis trahi se pati ἰura inconcestas voluptates gulae aut veneris. Mollis desique est qui doloribus exiguis, tristitiis levioris notae vine itur ideoque voluptatibus cedit. Quae definitiones, seu potitis descriptiones, maxime notand sunta quoniam ex iis attentius consideratis plures difficulta-ἔes satis implexae praeoccupantur. CIRCA Secundam partem com
parat eosdem habitus quo ad probitatem improbitatem uniuscuiusque. Ac prim quiadem quaerit de intemperato &incontinentes quisnam eorum deterior sit. Pronuntiat auia reai, ii temperatum peiorem elle,quam incon
Iicentem idque fere si e probat Quisquis levi cupiditate allectus sue eum bit turpiter agit. peior est, quis minui urgenti cupiditate, in potenti perturbatione ductus. At intemperaritus levi cupiditate at Iectus sue cumbit, tur- Piter agit: incontinens ver6 non nisi vehementi upiditate δε impotenti perturbatione durictus. Ergo in lemperatus peior est , quam in continens unde ieior habetur qui ea qua libet levi occasione alium percutii quam qui ex gravissimo impetu iraesta peior quisquis ex praeelectione ,sive habitu vicioso, acile ducti ut ad operandum malum , quam qui ex passione aut turbatione aliqua: quoniam inpra ori op ratio est magis voluntaria, quam in posterio ri Patet vero intemperatum spectare aditismum ex iis generibus I incontinentem autem a secundum. IntemPcratus ergo deleta me I εquam ineontinins ii DEINDE Comparat eoorinetutem cum eo astante, deinde incontinentem eum molli. ccirca primum probat coni iacientem esse conitam meliorem: Quia uitlior
est, per se loquendo i qui vincit, quam qui sci. lumno uiuei lue I sicuti melius est bonum, quia carentia sola madi A continens est i
149쪽
ETHICA.Lib.VILCAP.VII. De continente, Sci
vIne irv Uluptatum et upiditarem eonstans vero, qui non vine itura doloribus & tristitijs. Ergo melior est per se Ioa vend6, eoncinens,
quam constans. Qud ad seeundam vero docet, mollem eue peiorem incontinente Pro
batque i Quia peior est ille qui leviori advel Grio, sive cupiditati succumbit, quam qui ce-
di maiorii fortiori . At mollisueviori adversario, seu cupiditari suecumbit, quam inis continens. Nimirum , ut Aspasius observari ex ollis est 'utinit se vinei a levissimis dolo Tibu, de tristit iis,quibus nee in continens qui dem cederet. Ergo mollis peior est, quam in- Continens. Quare mollis ab Arist. dieitur 'πρ υσιῶν, id est,aduatur,a verbo τρυναμ quod dignificat delieate vitam agere unde α προ- ρ. t ei. tulus, sive tener De molli igitur, ceu delieato, doeet esse eum, qui omnem fugit tristitiam ea quolibet levi labore provenienis 4em exemplumque asteri in eo,qui lutulenta incedens via pertrahit vestes fluxasin defluentes per lutum, ne levissimam molestiam subeat In iis attollendis quo defectu notatus fuit in pueritia Iulius Cariae, quoniam male prate in Eus ineedebat Addit deinde , delieaiocesie a miles misere laborantibus r quoniam super veniente gravi labore ingentem afflictionem lentiunt prae alijs esse ut qui fluxis vestibus eceis
grum collegit, ut minimam molestiam vitaret, postea maiori cum labore cogitur eas purgare
H o Autem laetiam obiectionern
Prie eupet, admonendum putar,non omnem
hominem qui voluptatibus vine itur, elle inis Continentem neque omnem illum qui dolo. ibus superatur, vile mollem. Si enim voluptates aut dolores ingentes sint, eiunimium proinde alliciant, aut deterreant , qui ab iis superatur,neque incontines erit, neque mollis. Quod hae fere ratione demonstrat. Nam incontiis mens aut mollis, venia dignus est. At qui vine itur ab urgentiistina eupiditate, aut acerbis smo dolore, venti dignus est. Ergo qui vinei turis urgentissima cupiditate, aut acerbi sismo dolore, non est ineontinens, nequae molatis. Consequentia est in tertio modo secundat figurae Maior eonstat quia neque in ineo Mnente,neque in molli est ulla excusationis r et , aut eommiserationi lacum a levi iliamico vineantur, eui facile retustere possent Min
remver probat Arist. triplici exemplo PM. ram est Philoctetis Uud Theodectem, POMtam Tragieum, ipsiusArist. auditorem:in e
- Tragredia qua dam Philoctetes a vipera
ctus lethitero morsu et post maximam dolo. rum tolerantiam vel amans , dixisse sertuti ζεψam ετ ao . 34M sta ab indite meam a. num. Quod ita refert Aspasius, α confirmat
Sophoeles in Tragoedia illa , quae Philactetesseruititur, RHomagus multo ante Asclae
eat lia d. s. ae denique Cicero a Tuscul. Q . commemorat illis verbis : Ῥιeeibita-ctuem,etii eo edennum fgι menti. Ergo quiaeerbissimo dolore victus tandem prorumpit, cedit dolori, dignus est veni a.
I SECUNDUM Exemplum affertex Carcino, Poeta item Tragico, Agrigentino qui,dum fabulam medii aretur, serpente ictus inter ijt,ut Suidas lectatur. Is ergo in Tr goedia, quam Alopem inscribit, fabulatur Alopem ipsam deprehensam a Cercyone patre suo vierum ferentem cumque pater pie ei Getitaretur ab ea quisnam iuillet eius turpi iud nis author,in deprehenderet mille Neptunumssatim in miseros eiulatus prorupi', o eo da- ore correptus fuit , ut vitam acerbissimam duceret. Sane in tanta doloris causa , inquit inrist. Ceteyou veniain commiseratiς ne didinus fuit longeque a mollium conditione postus .Hi enim,vel levissimis doloribus cedunt, ire patienter se habent in iis , quibus com . muniter ea ieri hominum res unici ideoque nullam eon de nationem mereritur Philoctetes autem mereyon non , nisi acerbissimo de insolἰto dolore eommoti, inviamores proruti Perunt: ideoque venia digni habiti sunt.1 TERTIUM Exeae plum petit in
iis,qui diu muliumque reprimentes ritum, nee iam potentes amplius illum cohibere,tandem
repente totum estundunt, volvuntur in ea
thinnum. Ita Arist.olim Xenophanto ae eidi se inquit,&exempla fere obvia sunt As que, admodum venia dignus est qui diu Rrtiterque cohibuit risum,quamvis posea immovica relio eo sitate victus in cachinnum prorumpatetita etiam condonarionem aliquam meretur, leu excusationem videtur habere , qui aut.imp teni perturbatione, aut dolore nimium a eris
ictus, cedit tandem, vinei se sinit aes piditate. Errois , nequiincontinem, nequi
i SICUT Autem non omnes 'Meedunt cupiditati autMoloridunt incontineo
tes aut molles , nisi ubi cupiditas niminorata
gens est, aut dolor maxime acerbus; ita etiam addit, neque omnes eras qui commuiub αvsitatis cupiditatibus ae doloribus cedunt, se que vinei ab iis patiuntur, esse in onuuenies
de molles. Aliqui enim sunt, qui iocos inglirtibus d molIibus accenset non debenI Humniam eiusmodi eupiditata us doloribu quq se luperari sinunt,pt pter solum gerier. viis an morbum mi usdam enim aceidit ex eo. plexione hae redit tia humqrum , augae statu ratotius gentis,civitatis, provinciae ve v, vel le vibus delectationibus tristitijsque e regnare aut praevalere facile nequeant.ut fieri adcivia
in fili s Principum, Regumque, inqssiter 'educatis,& observat Arist. sive in Re bu3 Scylaia,
150쪽
sve In Regibus Persarum ut Aspasius quondam legit, Lambinus, alijque legendum putant. Et merito quidem equoniam Scythae apud Histolicos nusquam molles, sed barbari immites audiunt: Persarum ver Reges quamvis initio seretissimi fuissent , postea labente imis perio, & soluta disti plina,in lutus laetitias abierunt, ut plures tradunt in observat Polinaeus lib. .B-ruematum. Quamvis Riph nius id de Scythis accipiat, probare con
rum Regibus fuere,& forte molliores, Sybaritae: de quibus Athenaeus lib. ia testastu ita delieatos extitisse, ut omnes opifices, in quorum officinis strepitus aliquis edi posset, vis bros,textores, aliosque eiusmodi, i mdin gallos gallinaceos, ex urbe depulerint, ne somnum interturbarent. Smindrydes eiusdem eivitatis Princeps, teste eodem Athenaeo, ac seneea,vsq, aded molli 14 delicatui fuit, ut videns quem dam sorte terram sodientem & rastrum altius elevantem,eonquestus fuerit propterea de ictu capitis, dolore lateris, hominemque coegerit ab eo exere itio eessare. Saepe etiam conis
questus dicitur, bilem sibi concita iam, stosve relaxatio animi , sit valde amnis mollitudini; eonsequens est ut qui plus iusto induugent iocis , similitudine quadam molles dicantur. Proprie tamen molles non sunt, climiocositas non versetur in voluptatibus gustus
tactus in quibus solis posta est mollitudo,
se ut, ineontinentia,& intemperantia, atque
habitus ijs contrari j, ut saepe dictum est.
I CIRCA Tertiam partem dividit ineontinentiam biparti id is quaedam se temeraria,effraenis, praeceps: alia infirma, seu imbecilla. Prior est propria illorum,qui statim ac cupiditatis impetum aliquem sentiunt, ab L qne ulla deliberatione consiliove , ducuntue ab ipsa cupiditate,& veluti in praeceps serumtur. Posterior ijs competit, qui ingruente curipiditatis illiemeonsilium capiunt,desiberanti, que an ipsi parendum sit, an potius contradi tendum: atque in ea pug nc rationis& volup talis positi, licet saepe vineant, saepid tamen
vincuntur.quod potius infirmitatis quam te is meritatis est. Quare prius illud incontinentiae genus est minus voluntarium, ratiohe vrgeniatioris causae ac proinde excusatione dignius. Caeterum , hoe posterius, minus frequentem
lapsum asteri. Qui enim deliberant di consimachum , qud rosarum soliis complicatis . lium capiunt, vincere possunt sole hi cupidisyneubuisset. Omnes eos igitur Arist. molles quidem latetur,nisi lar te id acceperint ab origin parentum haereditario vitio , aut gentis, yel civitatis peculiari complexione. Tune enim non tam vitium est, quam defectus naiurat,& imbecillitas.
tatem, quamvis saepe ab ea vineantur: quae s ne est imbecillitas humana. Ideoque vite ad praescriptum honestatis instituendae plurimum prodest, ut quis laeum consulat deliberetque, quid in qualibet oecasione facere oporteat,aut
quomodo ea fugienda seu deelinanda sit; quod sine tutius est. Is enim facit,ut Arist. loquique ineontinentium numero exeludit morbo tur,non aliter ac ii, qui cum seipsos titillave sos,qui propterea aegre terunt molestias do rint, postea ab alis, irillat on commoven. Iores,atque ab ijsse silperari patiuntur
les sani amplectici 4 podagra laborantes, quibus omnis motio est admodum molesta. iis accenset foeminas,quae propter debilitatem mim persectionem sexus delicatiores sunt adserendos dolores. Quare ii omnes non sunt dieendi simpliciter molles ineontinentesve; sed solum relatet, sive comparatione iacta ad torum appellatione eos intelligit, qui aeuia alios similis eonditionis aut sexus. Si enim bile praediti sunt cholerici vulaw dicuntur. Is enim celerite huc atque illud ommovetitur. Qui autem absque eonsilio aut delibet tione ulla se gerunt, longe fragiliores lavi, quoniam abique 'lla rationis fraeno in praeis ceps rapiuntur,in rei ciunt a se rationis du4uo possent a voluptatibus cohiberi. Huius Generis esse ait plerum
aliquis ea Regum filijs, aut morbosis, aut Reminis, non sustineat eos dolores, quos perserunt eommuniter exieri filii Regum,aut mota hos, aut sceminae; is, eomyaratione cum iis sa-cta,meri id censebitur mollis,aut ineontinensi
quamvis eum adiectione ex genere, aut morisbo,aut sexu. Similiter, molles cum adiectione dicendos existimat iocosos, propter similitudinem quandam:quamvis eos intemperantes
appelle Cieero lib. I. Osfie. Verum praestat eos molles diceres quoniam iocositas est ni lent,ideoque non expectare consilium di de liberationem ad opEtandum Melancholi eis quoque id incontinentiae praecipitas genus tribui r quoniam iis propier excessum atrae
bilis aeeidunt vehementissimi motus a lania quam amentibus riuriosis , ut idem Arist. observat problem. 3ot sect. 1. Male autem alia lutias docet, ineontinentes praecipites esse de teriores, qui in imbecillos consilium ea pientes: cum nihil eiusmodi doceat hoc loconita propensio ad remissionein seu relaxilio . 4rri. vnn palam postum tr3da cap .se. ne animi in ludis sive loeis positam, ut hoe quenti. Vide ibi num. s. Prodest illustrandae loco ait Arist. & iam doeuera lib. . eap. g. doctrinae traditae illud Livii a. Omnia naa