장음표시 사용
241쪽
De duplici iusto de compensanda Amicitia.
VM Autem tres sint amicitiae, ut ab initio dictis est)dc in unaquaque alij sint pares amici,adii impares, nam similiter boni fiunt amici,nc praesta bilior deteriori:similiter& iucundi, o i utili
talem etiam in commodis pares, ondisseretes. Pares quidem,tam mado,quam caeteris aequales esse oportet: imparesaute id reddere , quod excellentiae ratio stagitat Fiunt autem in amicitia, qtue utilitatis est gratia,vel sola,vel maxime, ne ratione,atque querelae. Quinaque sunt ob virtutem amici, pr5presunt ad beneficia sibi mutuo conterenda.Hoc enim est Sc vinulis, Scamicitiae. Atque cum ad hoc certatim properent, nullae prorsus inter ipsos accusationes, nec rixae fiunt. Nemo enim amanti, & beneficia conferenti succenset sed, si sit gratus, neficiis responde Atque qui in beneficijs conserendis exuperat, cum id assequatur quod cupit, non incusabit amicum: uterque eniti, bonum assectatiNec in is , quae pbvoluptata consta querelae nimiu fiuntiNam si simul degere gauder, fit id simul utrisque quod appellit.Ridiculus autem videtur, est,qui non delectanteri incusat, clim liceat non conversari. At in ea ,quae utulitatis gratia constat locum uncusitiones habensiatque querelata a Reum sese mutuis pro utilitate tantur,semper indigent pluris κωμnus,quam oportet, sese habere putant, queruntur ex eo quin no tot assequutur, quocindigent, cum sint digni. Qui vero conservi benem ci nequeunt tot conferre,quot indigent hin quos beneficia conserta tur.Videtur autem ut duplex est iustum,aliud sine scripto, aliud legersicri eius amicitiae,quae utilitatis est gratia, alia moralis, alia legitima esse Rut igitur incusationes tum maxime,cum non per eandem comminant,atque dictivutur. Atque legitima quidem est ea, quae in definitis consistit:& quaedam est omnino serdida de manu in manu:qua tam liberalior,ad epus,sed per pactionem quid pro quo est Est auteid quod debetur,in hac manifestu,&non ambigituDHabet aute dii tionem ad amicitiam attinente. Quapropterρpud nonnullos tales nosunt iudicia,sed arbitrantur eos oportere contentos esse,qui fide commutarunt Moralis autem non in definitis ccnsistit, sed ut amicu quidem munere afficit, aut aliquid aliud in illum conferti Accipere autedigm
242쪽
CAP. XIII.De querelis amicorum. I i dignu esse ceset,aequale,aut plus quati: no dederit,sed nutuaverit.ANque si non ut commutavit,dissilutio fit,incusabit. Hoc autem ideo ac cidit,qui omnes,vel plurimi volunt quidem honesta,anteponunt autem ea,quae prosunt. Atque honestum quidem est beneficia conferre, non ut vicissim suscipiantur utile ver,suscipere Si potest igitur,dig- nu reddere oportet beneficiu iis, quae accepit, sponte quidern invitus enim non est faciendus amicus.Vt errore igitur in principio facto& beneficio, quo accipere non oportebat, suscepti non enim ab amico nec ob id ipsu id facienterditatuere ipsu oportet, ut beneficio pro definitis sulcepto,atque polliceri, cum posset reddere.Nam sit non posset,nec dignu's,qui dedit, ipsu suo munere cesuerit.Quare redde-du est,si habeat facultate.In principio autem considerandu est, a quonam beneficiu,&pro quo cosertur,ut pro his suscipiat,aut no luscipiat illud.Existit aute dubitatio,vir eius,qui suscepit,utilitate metiri oporteat id,quod reddi debet,an eius,qui cotulit beneficiu Ru naque beneficiu acceperunt,extenuantes id ipsu,ea dicunt sese cepisse,quae parva erant illis,quaeque ab aliis licebat accipere.Illi Ver,contra, ea, quae imaxima rem erant suam, quaeq; ab alis assequi non poterat,& in periculis,aut necessitatibus talibus.An quia amicitia est ob utilitate, ut litas eius,qui beneficiu suscepit,mensura est statuenda' Hic est enim qui indigci,S huic fert opem, ut accepturus aequa Tantu igitur au-.xiliu sui quantu utilitatis habuit hic Et reddendu est igitur tantu quai tu ipse consecutus est:vel etia plus: est enim magis honestu.Ι amicitis mete,quae sunt ob virtute accusationes quide non sent Mesurae autem similis est electio eius,qui beneficiu contulit. Id enim , quod est Firtutis,ac moris praecipuum,in Memione consistit.
SVMMA ET EXPLANATIO CAPITIS DECIMI TERTII.
VM Statutum sit superioribus amicos exeitari solitis &suivinatim doeet,adesse eerta quaedam officia,ad eas impediendas, aut tollendas, compensarique omnes amici mutuo te beneficia debere beneficio aequali. Dividituenentur iuxta variam ratione aurem eaput inquatuor partes. In prima preta Amieitiae , ne eenseantur il cribit modum,quo Vitari Possint queriinoniaelius iura violare nune disse in quolibet Amicitiae genere in secunda bia
it de Meusationibus & querimoni s inter servat in quibusnam intelli a iustae sitit ae-
243쪽
19 ET HIC A. Lib.VIlI A P. X l Il. Deque telis amicorum.
sationesvi querelae. In tertia edisserit quo. modo tu ea Amicitia , quae utilitate duci zur, saepe excitentur querimoniae dc expostulationes. In quarta demum assignat mensuram cmodum compensationis in eadem Amicitia, que est ob utilitatem. a CIRCA Priuram partem revocat in memoriam, quod pluribus ante docuerat, triaeue genera Amicitie: insuper addit , in quolibetinorum pol se esse qualitatem amicorum , tum d inaequalitatem, ratione excellentiae unius supra alterum sive id ge- honestate dueatur , sive iucundi intes, sive
etiam utilitate Etenim in Amicitia honestation semper amici aequia probi sunt, sed quan-4sque alter altero melior est similiter de in Amicitia,qu impie voluptatem initur, sae-pa alter est altero iucundior, quamvis alias contingat. bos quo iucundos esse: dc denuque in ea Amicitia, que utilitate ducitur,fieri potest ut ambo eque utiles sint, aut etiam inequaliter . Ex qua observatione saei te deprehendi poterit , qualiter pr cavendae sint Merimoniel in singulis amicitiis. Hoc autem fiet si huiusmodi regula servetur. Ubi amici fuerint aequales,debent se invicem in equali mensura diligere, atque alter alteri vieissimaequalia officia ac beneficia rependere Vbi
ver inaequales fuerint , constituendus erit in amore aliquis certus gradus, qui secundum proportionem respondeat merito uniuscuiusque ut proinde qui excellentior est,magis ametur, α maioribus obsequiis eo latur: qui autem inserior est,diligatur minus,& minoribus officiis ab alter, mutetur.Sic enim servatur inter ambos iustum consentaneum Amicitiae: si fuerint equales,secundum equali talem atatnmeticam si autem in quales,
cundum geometricam, iuxta merita uniuic iusque.
CIRCA Seeundam partem observat, in quibusna Amicitis generibus sint iustae aecusationes de queret , & facile excitentur iaquibusnam veris seeusAtatuit aute in eo Amicitiae genere,quod obitilitatem est, pleruque ae potissit nuta querelas exeitari,in quidem ἐν λάγω , hoc est, rationabiliterin metud iaalijs ve es generibus rar6,idque irrationabiliter plerumque,sive absque iusta eausa Ptio te huius resolutionis parte inferius probat steriorem veta nunc suadetinc primo quidem, in ea Amicitia,quae honestate ducitur, optuma omniu est,accurationes d querelas no eci. Probat aute fere sic. Omnis querela, aceusaiatio inter amicos oritur ex eo,qudd alte alteri non respondeat in amando aut bene ac ledo.
Atqui in ea Amicitia,quae ob honestatem est, alter alteri corres potat in amando ac benefaciendo:cum ambo sint optimi,c praediti vi hum firma,quq in id inestanter inclinat Ersqin ea Amicitia,quio honestate est, nulla I
Ier amicos querela aut accuiatio oritur. PR TEREA. Vbi uterq; amicoru consequvur inatum id quod exoptat, nstuler adversus a Iter uinquerela habet. A qui in Amicitia honesta, tetque ainicoru consequitur id quod exoptat. lum enim exoptat ut alter amicus bonus sitici
se simplieiter ipsi amico uiuod Gertfas equit Qui uterque supponitur bonus, tu in se, tu αrelate ad amicu. Ergo in Amicitia honesia neuter amicoru adversus alterum querela habet.
neu, quod voluptate ducitur , querelas excitari frequeter, aut iustae causa,probat. Quoniam in Amieitia, quae propter voluptatem est , oportet ut amici familiariter convertentur, convictum seu consuetudinem una habeant. Ergo neetae est, ut in eo convictu oc consuetudine percipiant voluptarem ut nocipereipiant.Si primum asseratur, neuter in a rerum querelam habebit, quoniam in amieci invenit totum,quod exoptat,nimirum,Vωlup ratem. Si autem secundum contingat &4re ab altero voluptatem capiat , sed potius exosum habeat illius convicium , nulla quo que erit querimoniae iusta occasio cum liberi rum sit unicuique eorum discedere ab ea conia suetudine,quae iam sibi iniucunda reddita est. Quod severo adhue nolit eam deserere, erit men conqueratur alter illorum γελοῖ/t, id ei uiridie ulus erit, inquit Arist.eum in eius volunia iste situm fit non degere smul aut convictu quaerere ab illo, ex cuius eo ni rudine nulla capit oblectamentum. Ergo in ea A eitia quae ob voluptatem initur, in querela noni sint,aut iustae non sunt.
CIRCA Tertiam uariens Oeet iae Amieitia, quae utilitatem sive commodum spectat,oriri requenter aeculationes, riu relas et ideoque ab eo dicitur ἐγ--aτικὰ iaest,querula,seu expostulatrix , aut accusatrix. Causam vero praecipuam frequentis querimoniae in eo sitam esse ait , quoa uterque amicoHrum sola utilitate ducatur,4 quinum Amie tiae faciat,ac non tam amicaam quam utilita rem ex ipso,quaerat. Vnde fit, ut si non pere piat ab eo tantam utilitatis, quantum sibi de heri,aut posse conserti arbitratur,converrat in eum querelas, aecuset tanquam ei laus ben ficum. Cum vero de alte amicus saepe exist
me se satis Iargum esse in beneficiis conferedis, minus sibi rependi ab altero, quam paeeuet:eonsequens est,utin ille conqueratur, Muicissim accusationes querelasque spargat.
VERvM Cum utilitas duplex siti
proinde ex ea duplex Amicitia forma eonia surgere possit, ut utraque innotescat satis πο- parat Aristo: eles Amicitiam utilitatis eum iu-so,vel iure:quod duplex est: scriptum,videlicet,& non scriptum. Ex qua dirisione fortὸ
244쪽
CAP. XIII. De querelis amicorum. I97
desumpta fuit quae habetur lib. I. Insiit tit. a. ubi dum dividitur Ius Civile in lex species,
Mac verba habentur . ConIiar autem us no-srum, quo timur, autIcripto aut jine crip. to Ut a 'ud Graecos, νομων ei ut tγγρ , si ita γρapει. id elt, legum quaedam scriptae, quaedam non scriptae, scriρἰtimati te incitis e I, lex plebiscitum, Senatu, consilium, Principum
placita, magistratuum edicta reisono ruuetum. Et eodem titulo infra dicitu C. Si scripto ius Oenit, quos Usu approba υ :quoniam um. turn ιxores consensu tritim approbati, D. gem imitantur. Ad quod ius non scriptu existimat Giphanius spectare id quod ex bonoac aequo definitur: quoniam in eo non ferturivia dicium ictaria aliquam legem scriptam, educi Id iuxta rationem naturalem , qua lex ipsa scripta corrigitur, ne ultra mentem volun- ratem Legislatoris extendatur : ut supra satis lib. s. cap. Io.&lit .ci cap. II. dictum est. Vbi Aristot iustum non scripturn notmnavit, iustum naturale scriptum ver , ultum legitimum.
Oeo utilitatem utrique iusto nuper explicato: ideoque eam duplicem facit. Auera et mora- Iis,correspondens iusto non crapto: altera legalis, quae similitudine refert iuris cripti. Eichae duplicii talitate ortum ducit Amicitia duplex: altera quae utilitate morali, altera quae legali ducitur. Prior appare in eo, qui alteri utilis est secundum honestatem , probatos mores. Posterior cernitur in illo,qui alteri utilitatem praestat ad praeseriptum legum, ianctionsi iuris ei vilis. Hinc igitur appare que xelarum occasio inter amicos utiles , quoties
non secundum eandem Amicitiam utilitatem sue sibi invicem respondent. Alter enim alterixem utilem exhilaei, voles mitia taxata iuxta legum praescripta: alter aut ea vult tibi eam exhiberi secundum honestatem ac probatos mores Exemplo illustratur litus Laelio amico exhibet amphoram vini, aut modium tritici, iuxta pretium lege constitutum. Laelius aegre ser id sibi eodem preti exhiberi ab amico, quo exhiberetur ab extraneo; putatque id muriori pretio dari debuisse, iuxta prooatos Amititiae mores. Ecce querela Laelij, quoniam nititur utilitate morali, cum tamen Titius legali solum nitatur. DEINDE Amicitias easdem utilitatis, legalem,& moralem, amplius exponit: ac de priore illarum asserit spectari potissimuin condicti salve pactis, conventis triuique partis. Rursus eam ipsam utilitatem legalem dividit, ut duplex sit. Altera est larentis, seu prorsus venalis;&apparet maxinu in emptionein venditione eius rei, quae traditur, κλειξἰ bis χειρα,demana in manum. Quod Pro vero Iuna Graecuin mutuantur Latini, atque inprimis Cicero in Epistola quadam ad Caesarem pro Trebatio. Itaque eiusmodi utilitas legalis est omnino forensis, sorvida,qualem habe ut qui publicu cibaria vendunt, dc ea irrmanum emptoris tradunt , a quo pecuniam accipiunt. Illtera utilitas legalis est a siquan- id magis ingenua liberaliorque in qua noni statim pretium re venditae exigitur, ed di fertur vique ad certum tempus, in quo emptor debeat solvere M oblignatam ridem liberare ab onere sui cepto In quo ipso adhueliberalius agitur,li pacti solvendi certo tempore, non consigii eiu scripto , sed solum bonam de empta ras, Pi omittenti solutionem novisa dine renuam iri Vbi obiter notat Aristia quod valde mirandum est, morosis debitoribus hiatu, temporis exprobrandum apud quasdam gentes ita sacrumis inviolatum fuit se ius pactionis, seu promiss: Oni eiusmodi,ut nullaesient tribunalia, aut iudicia publica;quar de iis cognosculent quoniam putabatur, neminem delaturum pro Inltiliant, audii dei suae .
AMICITIA Autem utilitatis mora
lis, legali Oppolitae, non, Hilur in cianventis, pacti ive triuique partis,im nec remunerationem ex Preis exigit,aut pretii im rei,qu vis id animo expetat. In ea namque ita alter amicorii donat alteri, ut nihil quid circa re muneratione D sicar, sed tamen illam peret,
aut aequalem, ut e iam au plaOiem. Quamvis enim ex preis alterat, te puliam omnino remi
neratione vel I adlinc tam 'ere illam sperat eiusque intuitu largitur Alioqui no a micitia utiliis esset,ut iupponituus deditUnesta, aut iu-cianda. Cuius signum est, lus si postea alter
amicus non re donet nec ei pondea Cpere ac
reipsa prior statim in querela ce expostulationes prorumpat. Ergo veri intuitu, talitatis donavit,quavis verba aliud prete ferrent. quod sane procul ab honesia, pro rius ingentia Amicitia est. Et ita pictumque accidit in ijs qui amici audiunt: qu uitam, vi apienter observat Arist .adeo insitum mortalibus est desiderium propria voi Hatis aut comodi, ut et i; iii,qui se ibi ciuimodi spectare profitentiae dum donant, vere utilitate ducamur Ceter amia uonia in hoc pol te Piori genere Amicitic uti liue liberaliύ, ac decet itius agi Iur, qua in Prio ri,ide Arist. earn moraica Domitiat, veluti quod damnica a Ditatricem lanicitia peris ctae. Sed tamen in ilia querissioni oriuntur plures quam tu praece dcii: qyi Oniam a ter ami
eorum existimat libidarum multu Male sit,
quod non nili ex sine remunerationis reipsaei hibituus fuit: ideoque inter V tum lue ini- eum viilem excitantur quemla ta expollula tiones. In praecedenti vero, cum Omnia te uniadum pactionem aut legem Praeic Ioantur, non
est aequalis occati querelarunti
245쪽
ETHICA. Lib. VULCAp. XIII. De quereris amico Ium.
1 HINC Gradum iacit admonita aliqua quibus ei ulrnodi aecusationes, seu exia pollulationes impediantur,aut saltem minuatur.PRIMUM est, ut qui aliquid ab amico ae ceperit, si possit, reddat tantundem , sive pro dignitate accepit: quemadmodu si non ab ami
QO, ed ab extraneo accepisse , tenereturque solverea quale iuxta legem, aut pactionem.
Quinin expedire monet, amicum dum ab alia ter reeipitas gnificare verbis se gratum fore, ae memorem benefici recepti.Sie enim alter intelliget, te non frustra dedisse.Si autem non possit aeque rependere,quoniam facultates n5 suppetunt, hortatur cap. sequenti, ut reddar, Ut αναώιν,quantum puris, sive secundum facultatem quam habet. Hoc enim modo gratum animum ostendimus,vel erga parentes,atisque in Deum ipsum,quanquam iis non possimus reddere aequale. Ergo eodem modo sa-cimus facis benehe ijs amicorum, quando non pollumus tantundem reddere. SECUNDUM est, unicuique diligenter considerandum esse an tu quam beneficium ab amico accipiat,vitas hi saeuitas sit ad reddendum aequale,aut amplius, aut sol utri minus. udos postremum hoe deprehenderit, monet ut abstineat a beneia fiet recipiendo, ne postea ex inaequali rem uiane ratione querelae in amico oriantur. Sed hoe intelligendum censeo, ubi amicus conferens beneficium aut donum, nescit impossibilitatem alterius amici ad aequalem retributione. Nam si illam probe perspectam habeat,vid tu pure omnino liberaliter donasse saltem quo ad excessum supra facultates ipsius. ii I. CA Quartam partem assignat modum seu regulam compentationis, vetquerelae inter amicos utiles dirimantur. Quod ut doceat, quaestionem excitat opportunam. Fieri solet, inter eos, qui Amicitiam inviceducunt utilitatis gratia , videantur beneficia, magna quidem danti, Verum exigua accipienti Frequenter enim accidit, ut qui beneficium sive donum reeipit, illud extenuet,contendatque non fui iis magnum, nec indebitum, nee di melle uixta facultates largientis ruontris, ro largiens velit magnum uita, indebitum, atque eo tempore collatum,quo indigentiam patiebatus. Cum veris in hac controversa,quet ad privatam amborum causam spectat, neutersit idoneus iudex;quaerendus erat quida alius, qui dirimat quaestionem , arbitretur, an sit standum iudieio dantis, an accipientis manbeneficium sit aestimandum iuxta 'nius ti
cessitatem, ast alterius beneficentiam. Et qua vis Arist. lib. seq. p. o.fusius bane ipsam eo troversiam exagitet, nunc breviter inam decernit sub hae distinctione. Aut loquimur de Amicitia illa pesectaquae ob honestatem est, aut de illa degeneri, pia ducitiar utilitate. Et in illa priora quidem spectari debet betaefieetia dantis in hac vero necessitas seu vilitas
criminis ex eo assignat: uod in hae posteri ri Amicitia,tam ille quipetit Maccipit hen fietium,quam qui conseri, respiciunt indage tiam, cui uterque consulere vult. Itaque mensura benefici non erit aestimanda secundu iudicium dantis, qui saepius se de dura magna Putat,eum exigua sinta mare superest ut aestimetur secundum indigentiam aeeipientis , dccommodum, sive adiumentu si ex beneficio recepit. Cum ver huius indigentiae, adiumenti nemo satis conscius esset sit, nisi
illa qui recepit in penuriam primum , ac deinde commodum experuis est eiu iudicin randum erit. In priori vero Amicitia potius spectauar voluntas Melactio dantis,qaiam priatium doni, aut utilitas, vel indigenta accipientis. Quippe volu nos electio an omni Virtutis actu prineipem locum habet: proindeques in Amieitia perfecta, quae aut Virtus est, aut Virtutem eomitatur ut initio bu ius libri dictum est .Ergo donum ex ipsa. cedens aestimandum erit iuxta amoris,sive, Iuntatis electionis mensuram. Quod pium doeet Seneea illis serbis: Bin-- νω m
animo, M. Et in Evangelio laudatur mulie icula, quae exiguam monetam in gazophylaricium missis.Theophrastus quoque monet non spectandum , an quis magnas sumptuoso Aonias mactet,sed an saepe quoniam frequeniritia pietatem animi ac voluntatem dens rat magnitudo autem, sumptuostas certior divitiaruma quam pietatist index est.
246쪽
PE VERELIS AMICITIAE IN EXCELEN AE
s de abdicatione. i rvet dissentiunt & in anileiiijs,quae in excellentia coasistunt nana uterque dignum existimat plus habere
Atque cum no non tu, dissolvitur amicitia.Qui namque praestabilior est,plus habere oportere se putat: plus
enim tribuendum est bono.Eadem censet' qui ira sis utilis est.Si namque quispiam inutilis iit, non aequale inquiunt ipsum habere oportere Subminiitrationem enim,vi non amicitiam fieri dicunt si non pro dignitate operum ea fuerint, quae ab arnicitia sunt. Nam ut in pecuniarum secietate plus is capiunt, qui plures pe- cunias conferunt sic arbitraturi in amicitia fieri oportere. Qui ve- tb eget, qui est inferior contra:ad amicum namque bonum specta .re censet egentibus opem ferre. Quid enim prodest, idquiunt, ami- eum esse quempiam studios,viro, aut potenti, si nihil consecuturuς si indefVidetur autom uterque recte censere. Atque plus qui dein
utrilque est ex amicitia tribuendum,non tamen eiusdem rei Sed excellenti quidem honoris, egenti autem lucri. Virtutis enim, oc bene a ficentiae praemium,honos est. indigentiae vero auxilium, lucriam .Hoc
ita se habere Se in rebus publicis constat. Non enim is honoratur, qui nihil boni Reipublicae praestat. Id enim, quod est publicum, ei tributatur qui beneficia in Rempublicam confert. At honor, publicum est. Non enim sit ut simul quispiam pecunias a Republica, atque honorem accipiat Nemo namque reri in omnibus minus habere. Qui igitur in pecuniis imminuitur, ei honorem tribuunt.Qui ver mune ra suscipit,ei pecunias dant. Quod enim fit pro dignitate, id aequat,di conservat amicitiam , ut est dictuin Sic igitur Sc is est a 'endati atque congrediendum Qui impares sunt. Et siqui in pecumis, aut vim tute utilitatem accipit, reddat honorem ovortet, id red iendo i odpotest. Amicitia naque id exposcit, quod fieri potest non id quod est pro dignitate. Neque enim in omnibus est, ut in honoribus erga deos, aut parentes nemo enim unqua dignu reddere potest. Sed qui quoad potest obsequitur, bonus,&aequus elle videtur. Quapropter co: litat,
patre quidem non licere filio abdicare, filiu aute patri licere.Debente si enim
247쪽
- ET HIC A. Lib. VIII. P. XIV. De querelis,&c. enim reddere oportet.At quicquid gerit, nihil unquam is dignum
fec crit,quae a patre suscepit iniare temper debet. Quibus aute de
betur, potellas est dimittendi igitur 'patri.Simul autem nemo forsitan unquam sese movere videtur, nili ille exuperet pravitate. Nam absque amicitia naturali, humanum est, auxilium non negata. Illi autem fugiendum est,aut non studendum opem afferre,cum sit pravus. Plerique cnim suscipere beneficia volunt, conferre autem nolunt, ac
fugiunt ut inutile. Sed de is quidem eousque sit dictum
SUMMA ET EXPLANATIO CAPITIS DECIMI ROL
Exponuntiones,seu querela etiam ori si ex Amicitia excellentia, sin mia mequatis. itauix earum, ac modus.quo pracaυι riposeisia is eseisia abricasime illi , onoceat Patri, ἐ-rra. per ima,& plus animo,quis opibus, nitebatur ad magna qua libet aggredienda. Vbi autem classis paranda. esset, aut bellum ineu dum , aut sesta aliqua splendide celebranda; committebantur ιumptus aliaui et civibus opulentiori, qui de suo erogaret quod necessarium elset rei gerendet. Ei autem pro tot eiupensis,& tanta bonorum iactura,seu immini tione,ingens honor a Republica exhibebatur. Quippe non alia poterat remuneratio exsuberi,quim bonoris,pro magnis sumptibus iubonum Reipublice: factis. HINC Igitur innotescit ratio querelarum in amico prςcellenti secundum utili itatem: quod cum is longe maiores impensas aetat in utilitatem aleetias, quam ab eo reTipiat, arbitratur id sibi ab illo compensandi uberioribus officijs gratitudinis di honoris,
quemadmodum ingentes expense apud Athenientes liturgo compensabantur honoribus LRepubliea exhibitis.Et quemadmodum litur gus iustam haberet expostulationis causam, si pro magnis iumptibus non sibi redderetur excellens honor, ita amicus utilitate Iuperi censet iustam sibi elis querimonis cautam, si quantum excedit alterum in exhibendis ipsi ossie ijs utilitatis, non tantundem recipiat xbeo gratitudinis&lionoris. Aut etiam querela prestantioris est quὀd Amieitia, sive societas, non cedat in maiorem sui utilitatem,cum ipse maiores impensas faciat In hac enim Amtelatia,vere degeneri, impropcia,perinde se tabere vult amicus utilior is tuler mercatores societatem ineuntes is, qui plus de suo contu- Iit ad mercimonium. Quemadmodum enim hie contendit, plusibi ex lucro tribuendurneise,quam alijs, quoniam maiorem quantit tem luero exposuit in contortio aliorum cita etiam amicus utilior vult maiorem sibi uti l talem ex Amicitia prorenire , quia maiorem
RAECEDENTI Capite dictum 2 m est de querelis, seu aecusati
l nibus, inter amicos excitari solitis, universein generatim loquendo. Nunc ver nominatim agitur de ijs, quae ori situr inter eos,qui vinculo Amieitia καθ βιλlis fecundum excellentians adstricti sunt: nimirum,inter illos amicos,quorum alter altero excellentior est,uel virtutes, vel genere, ei opibus,vel auctoritate, aut dignitate Dividit autem caput in tres partes. In prima do-eet aepe querelas: discordias excitari in ijs,
qui Amicitiam profitentur secundum excellentiam. In secunda aperit eausam unde eae oriantur, simul ir scribit modum,quo pro veri aut abscindi possint. In tertia demum inseri corollariu quodda ex eadem doctrina. CIRCA Primam partem docet, in praedicto Amicitiae genere exoriri plurimas amicorum querelas , quibus ipsa diisolvitur. Neque id mirum esse . quoniam plurimae ea sar existunt ut alter amicorum de altero eo queratur.Prima est qud uterque eoru id est, tam superior,quam inserio , plus sibi deberi arbitretur,quim ab altero accipiateidque, sive inea Amicitia , quae honestate ducitur; sive in ea,quae utilitate. In priori enim illata,quivi tute praeeminet alteri putat sibi plus tribuendam,quoniam viro proboin virtute praedito, plus de etur. In posteriori etiam is, qui utilitate praecellit,ideo ibi magis tribuendum putat,quod iniqusi appareat,eum,qui minus utili est,iquale commodum ex Amicitia reportare. Idque illuserat excplo liturgie,qus apud Athenieles fuit cuiuidam publici muneris adiaministratio,in qua oportebat liturgum,id est, ipsum administratorem, ingentes lumptus de suo facere in bonum Reipublica . Vt enim reisset Livius, Atheniensis Reipublica erat parui
248쪽
CARI IV De querelis amicorum inaequali uis. Loi
utilitatem alteri amico attulit,quum ab eo recepit. Qusdsi recuset alter,conqueritur,&azeusa superior.
superiorem amicum regerit querelas, sive inhonestate inferior sit, sive in utilitate. a qui inferior est, arbitratur, vel ex eo ipso, qu6dminos virtutis aut facultatum habeat, suppeditandum sibi largius ab eo qui honestior aut
opulentior est. Decet enim,ut qui maiorem assecutus est probitatem trudentiam largius etiam monitis Leonsilijs instruat amica mi nus probum prudelemvriqu-m ab eo instruatur.Similiterin decere videtur , ut qui inter amicos utiles opulentia praecellit, largius beneficia effundat in alterum longe mimis di viatem,quam ab eo recipiat. Indignum enim apparetae sordidum, ut in tanta facultatum inaequalitate ambo ςqualiter Contribuant, que- admodum fit interementes ac venderes in soro . Itaque in utroque Amicitiae genere, tam
superior, quam in serior, videtur sibi habere
contra alterum iustam causam querelarum. CIRCA Secundam partem deceris nitivirumque amicorum quoddammodo eau iam habere expostulationis quonia ver uni
cuique illorum plus debetur ab altero; sed 16
in eadem materia, aut eodem prorsus modo.
Superiori enim secundum honestatem aut vitialitat plus honoris debetur ab inferiori; huievero plus utilitatis aut quaestus impendi de bet a superiori. Quod probat Arist. tum ratio Ite, tum .exemplo Ratione quidem primo ex parte supςrioris, deinde ex parte inferioris. Ex parte superioris: Quia preimium virtu ais tribuendum est praestantiori Atqui honor est premium Virtutis. Ergo honor tribuendus est praestantioriadeoque sui inferior est, aut probitat aut utilitat compensare debet defectum seu inaequilitatem suam amplioribus offiei)s honoris erga superiorem. Ex parte autem inferioris suadetur: Quoniam id quod est subsidium indigentiae,dari debet indigenti luseriori .Atqui utilitas maior quaestus est subsidium indigentiae. Ergo maior utilitas quaestus dari debet inseriori.
EXEMPLO Rem illustrat in Re buspublicis, apud quas in more positum est,
ut iuxta qualitatem & merita civium, ij prernia aut bona communia conserantur, disenioribus quidem honor , minus autem dignis pecunia. Qud circa sententiarn proser A st. quae in proyerbium abiit : γαρ Hι αμ anηw-lieri an F κιινάν, μυιμαια Non enim eontιngit simu lucrari ex ribus publicisc, bono ara. Cui consonat adagium Hispanicum Hon , prooechino eaben ivnsaco. Sie igitur,ut querelis inter amicos inaequales vitentur,superiori deserendum est plus honoris, inferiori veta plus utilitatis .Et sane qui uri periorem, ea compensatione debet esse eontentiis: quoniam Virtuti& benefitentiae nulla esse potest remuneratio ita ex cenens , ac honor. In quod illustradum asteri Giphanius celebrem locum Ciceionis in Orat pro Murς-na, ita loquentis:H-nes tenues,niam habenta uno Irum ordinem,aut premere ι, aut pro
nibus operam atque eiaιionem in qu buissimus nostra celebrariar, si interdum adforum dea ciuisur, sisno Basilicripatio honestamue, lige iste obserOara Idemur . coli, Oe. Noli uitia eripere banc infrustri generibommum fruetiam os is Cato.Sine eos qui omnia a nobis
bis tris erepose M. Idem quoque Cicero lib. a. me praescribit tenuioribus hominibus modum alium solvendi benehcic si nimirus raciarum actione respondeat:& inter alia ii
vuli: Inops iue se bonus sum etia ηs reserre Sratiam non potes, babere σιὸ potis. ERUM Cum sepe statutum fuerit in hoe libro, Amicitiam in aequalitate sitam ei. videtur necessum ut ab aequalitate ac
proinde ab Amicitia, aiscedant ij, tuorum alter honorem utilitate compensat, alter honore villitatem. Cum enim officia hare mutuae
retri binionis no sint aequalia, videtur iis Amici Qia, non tam iervari, quam dii olvi. Verum
obiectio hemiis ne praeoccupat ipse Arist. statuit, polie Amicitiam servari, quamvis alter alteri non rependat aequale, mod rependat quantum potest. Si enim aecidat ut quis adeis inferior iit, vel in utilitate, vel in honestate, ut nullatenus possit tantundem reddere superiori; ut dicio prudEtium faciet satis obtrugationi sue,modd reddat quantum potest raesi neque alii eadem hateria solvere reddat in alia. Quod illustrat exemplo hominum ad
Deum,& filiorum ad parentes. Etenim in Ami citia, sive hornini, ad i. eum, sive filiorum adparentes, non potest fieri copensatio pro dignitate. Quantuin libet enim horno Deum ve
nereturi colat, quantumvis fili diligant
ob Iervent parentes suos, nunquam adaequabucbenefietum acceptum .eum debeat ipsis quid quid iunt. Quors vero quisquam eorum eos
rate, sive quantum potest is plane videbit ἐπιακηt,bobus sequuι. quo a sufficit ad eam
aequalitatem proportionis servanda in quam exigit Amicitia secundii excellentiam.
CIRCA Tertiam pariem digreditur quoddammodo occasione doctrine pr cedentis, qua tradicier a filios non posse red de reparem gra:iam beneficio accepto parentibus. Et inquirit, utrum filio liceat patrem dimittere, seu abdicare;vel patri filium domo expellere, M auferre ei omnia iura , ae si filius non esset. Quod totum videtur gnificare,
249쪽
ὶ ET HIC A. Lib. Vt II. CAP. XIV. Deque resis,&c.
tam in patre qua in filio, vox infit,itivi ἀπει-
naia , id ea,aba. late. Quod enim fili ui abdicetia .iem, si nificat o licet illum a se, nee de illo cogitate iam magis, quam illa. ei non esset. Quoia vero pace a adice fili uera, deuotat, non ilio da illum domo depellere, ted de pri
vare o. a iii Iure ad pazerna bona, neque h. e-
Te illua pio ii Ii O quod est p. utatu .im exta aereiada recipium ut Valla docet Lib. 3 quia exta. redare lotum est ex pes ere filium ab haeredita .e: abdicare autem filium,est privare illum onuit
iure filiationi, , S Oscere, eu alienare prorissu, a familia. Quod Olim apti Graecos fiebat Pu alic L, A sub voce PI.d conis: vi telia ur Plato libis ile Legibus. ι, pud l. ma noceriam in eum ha Iuit, scd rarius' ut constat ex Seneca lib. 2. Contri v.& Quintiliano lib. 7. cap. 4.&s. ubi rectae tuita, abdicationis causa : quases commetriora f1lciatus lib. a. cap 27 hor inulam ver abdicatio iii proserim apbanius ex Valerio Maxi in O , apud quem rorquatus contra filium suum latium Haircii titulat: Cuin silanu sinia in meum pectania a 'otyiae.
etium videri patri abdicare filium, non tamefilio patrem: quo ii iam pater perpetuu , est creditor fili j: Mius autem Perpetuus debitor patris. At ei editorio est dimittere debi. orem; non e contra. Ergo pater O. est dimittere fi
lium non contra. Quam rationem procis
ει bio efficacissimam , oportet per partes digerere. Ac prim quidem , filao non licere ut
audi cel patrem, pro Oatur ex doctrina praeiacta circa impotentiam ad reddendum quale Deo, cla parentibus. Quisquis alteri semper de hi toreii, citavi nequeat suum debitum adaequalitatem lolvere is non potest abdicate creditorei sic enim a debito I beraretur, contra hypo hesim At filius semper est debitor
patri,& ita ut nequeat suum deditum ad qua- Iitatem solvere. Ergo filius non potest abdicare patrem. Iam vero quod pater possit abdicare filium, suadetur opposita ratione. Vnicuique enim ereditori ludet debi ore in dimitiarere, seu debitum condonare. At pater est creditor filis. Ergo patri licet filium dimittere,
seu debitum ipsi condonare. Hoc auἰem plane est ipsum abdieares le velle haberi pro non filio itam alioqui, si filius in morali aestim lionem ueret semper esset debitor,etiam post dimissionem: quod est contra hypothefim. io DL Ni QVE Hortatur parentes ne filios abdicent facit. , sed solum iusta ex
Iuli omnino extraneum reputati velit In tratuum, nili ob in lignem aliquam improbita e , qtia se dignum praelii ierit tam ingenti simile . Quod praeterea duplici ratione proliat. Hi mo : quia puentibus instus natura est mutati filios. Ergo, cit amare si velle bonum a1-teis, inlitiina ctiam ijs est,ut filiis velint binia. Ergo nunquam putandum, parentes velle fili stantum malum,quantiti est,aodicationis, nisi intolenti aliquo illorum crinia ne moveamve
ad abdicandum. Deiride id plum evincit ab amore parentum ipsorum erga te insito enim amori parentum plorum erga se, naturale est nolle domo depellere S abijcere adiumenta
prae sidia ad proprium bonum liabili edum' contervandum. At fili lunt adiume ita de praeli dia qua dam ad propritim lacnum patet tum stabilieti dumis conter v Edum. Sunt enim solatio,& iubsidio, praeiertim in senectute pa-
na odo in piole, sive progeni , quam ulterius ducunt. Ergo insto amori parentum erga te; naturale est nolle donio depellere ab Rere ilium. Cum vel nemo peretur eontra insitum sui amorem,nis raro, idque cx gravissima Wilis Olenti caula; existiinandum est , remine parentum abdicaturum a se filium, nisi ex gravissima Winsolenti causa. Nimiru. D, qualido ad statum deploratiis imum devenerit,' pla ita perditus M.
II E Contra ait in filiis,praesertim
improbi ς,accidere. Faeria enii a patre dilicedulit, desipii auxilio cise legi igni it,praeser Liminis late evexa Mim eilla valetuante, ubi sublidio opus habent. Rationemque indicat: Quoi, iam hominibius plerumque solemne est, ut beneficium recipere , quia in date malint: quoniam utilitatem apprehendunt in recipi do, nullam autem in largieirdo. At filii in eo qu6 parentibus auxilio sit , non reeipturae beneficium,sed dant. Ergo illam in hoc ut nitatem apprehendunt. Quo fit,ut facile paretes suos deserant, mi senecta aut imbecilla valetudine subsidio iis et, nolint. Contra quos invehitur proinde Cicero lib. de Arus' picum responsis, dum ait : Parentibuιnst primum natura conciliat, quor nun aIee ne, misen.
250쪽
'm ROSEQUITUR Aristoteles tractationem pra,
cedenti libro inchoatam, quae fere tota fuit de Amicitiari illam praesertim, quae in querelis amicorum, expostulationibus ita est.Videtur autem totus hic liber distribui in tres partes. In prima persequitur inchoatam de querelis odios ficijs amicorum disputationem: in eaque impedit tria prima capita.In secunda, quae totidem alia sequentia complectitur, praeseribit normam officiorum Amicitiae: disseritqtie de Ben volentia,S concordia,quae sunt ipsi assines.In tertia denique complestitur sex quaestiones latis graves totidem capitibus comprehensas.
N omnibus autem amicitiis, quae sunt dissu
miles specie,comparati rationuma quat, at
que conservat amicitiam,vi est dictum, ut de in civili societate, sutori pro calceamemtis, O textori vi caereris pro dignitare permutatio fit. Atque his quidem comunis habetur mensura, nummus ipse, ad quem om
nia referuntur,ic quo mensurantur. In ama
toria autem amicitia interdum amator queritur qubd supra modum amans non vicissim ametur, nihil habens forte amabile Interdum is, qui adamatur, qvbd cum citis cuncta polliceretur, nunc nihil faciti Fiunt autem talia, clim ille quidem ob voluptatem adamatum, hie autem ob utilitatem diligit amatorem, & haec non adsunt utrisque. Nam cum propter haec sit amicitis,fit dissolutio, cum ea non fiunt. gratia quorum amabant. Non enim se mutub amabant, sed ea, quae inerant,quae non rma t.Quapropter talasvi amicitiae sunti