장음표시 사용
251쪽
sto ETHICA. Lib.IX CAP. I De conservatione Amicitia .rum ver,amicitia, cum per se sit,permanet, ut djctui est. Dissco-ti thesaut emi cum alia sunt ipsis, non ea,quae appetunt. Est enit isimile ac sinshil fieret cum non id assequitur,quod assectat. Quale ri, citri qui citharoedo polficebatur,quat, Delius catarer, tant,sesph ira daturu. Postridie verb reposeenti promissa, voluptate reddidisse c.ixit pro voluptate Si igitur uterque hoc assecstaret,satis utique haberest. Si vcr,ille voluptate hic lucru .n assectabat,bc alter habet, alter no a habet: no bene sicle habet ipsa socictas.Quoru enim indiget nusquil que haec & assequi vult,& horu gratia dabit ea, qua habet. Vtrius au te cit aestimatione facere,eiulbe, qui dat,an eius,qui prim accepit2Naqui dat,videtur illi permittere quod quide Irothagora secisse aiut. Cu enim docuisset ea,quae profitcbatur,discipulum aestimare iubebat, quanti ipsi videretur ea quae sciret, tantu accipiebat.Nonnullis aulae in talibus satis est illud Sufficiens socio merces sane est statuenda. inii ver,prilis acceperui argentu, deinde nihil eoru quae promis Tur,ob exuperatione promissionu efficiut,merit,incusantur.No enim perficiunt ea,quae pepigerul.Hoc aute fortasse sophistae facere copeuluntur,quia nemo daret pro iis quae scιut,argentii.Hi igitur,ea,pro quf-
bus acceperui mercede,non efficientes,merit,accirsantur. Eoru aute,
in quibus subministrationis non fit pastu,qui propter se ipsos exhibet,
incusationibus carer,ut diximus:talis est enim ea amicitia,quaeob vi tute conflatur,remuneratioq; facted est electione:haec enim est am
ci,atq; virtutis.Sed est facienduri in secietate,quae fit ob philosophi LNon enim latae dignitati pecuniae aequari possunt,nec honos paris v qua fiet mo meti.Sed satis est forsita,viri ad deos, atque parentes, id, quod fieri potes .Quod si datio no sit talis,sed pro aliquo, niaxime quia de oportet forsita retributione fieri,ut utrisquevidetur esse pro dignitate.Si verb hoc non accidi no solu necessari vetuetia iiiitu ipsumi praehabente hanc ipsam statuere. Nam si quani bio utilliatis habui aut pro quanto voluptate expetit, tantu ille receperi Migna te hoc r muneratione habebit Etenim in rebus venalibus ita fieri costat.Et qtabusda in locis sunt leges,quae vetat,*5te actorie5rractu iudicia eΩse:propterea quod oportet unuqueque ad eu,qui credidit, sic distat
tione facere,ut societate contraxit.Ρutant enim, eu iustius esse statu
re,cui permissum est,qua eum,qui permisit.Etenim pleruci no aequo aestimant qui habent, qui accipere volui.Sua enim cuicli, ea,quae dat, mulio videtur pretio digna. Attame retributio fit ea, qua statu ij,qui capiuntiquantitati. Oportet autem fortasse non tanti aestimare, quanti videtur dignum habent sed quanti aestimabat antea, quam haberet. SVm
252쪽
CAP. I De conservatione Amicitiae.
SUMMA ET EXpLANATIO CAPITIS PRIMI.
D. D. ARS IAM DE ME DRANO, ANTIQUISSIMAE DOMUS ET TURN S. GREGORII
vM Tot dicta sint praecedenti libro de multipliei ae diversa
Amicitia hominuin qualium B inequalium,i uperiorum dc inferioru inter se,per gitArist.
ad assignandum causas accusationum,que saepe inter amicos excitantur,&earum eauti nem,seu remedia opportuna , ut se Amicitia sarta tecta servetur. Dividit vetaeaput in quatuor partes. In prima quςrit, quidnam sit illud,quo Amicitia insqualium , sive
dissimilium eonservari queat. In secunda observatiaeeusatione d querimonias esse in iis Amicitiei formis,in quibus analogu leu pro, Portionatum non re tabuitur. In tertia deceris
nit,eiusmodi querelas compesationiς aestim itione tolli assignatque iudie idoneum eius aestimationis. In quarta demutrescribit tuo. u, quo ipsam copensatione fac ere oporteat. CIRCA Primam partem, eaqui ric demum invenit remedia idonea stabiliendus 'Amicitiae inter homilies ine quales, sive dissimilis eonditionis:quoniam ij prseipiat ratione disparitatis ac diversarum artium invicem inquerelas de expostulationes prorumpunt. Memedium vero potissimum esse ait,quod libro praecedenti traditum relinquit: ut aristo.
Ium secundum dignitatem inter utrumquaamicum servetur:nimirum,illa mensura, iuxta quam,mbus bene expensis,officis mutua am
eorum ad aequalitatem geometrica, sive proportionis, redigantur. Sic enim servabuntur amicitie dissimilium,preperiam vulgares illo quibus invicim colligati sunt quamvis levi- . te incolet eiusdem civitatis. Ideo exempla proponit opificum,inter quos ad qualemqua- lem Amicitiam stabiliendam oportet servarianalogiam, seu proportioneausi cutis adservandam Iustitiam , eui affinis est Amicitia: quoniam utraque spectat qualitatem , sue
plum quod acti insutore dc textore, pro aequεlitate geometrie Iustitiae Politiee,proindeque, Amieitiae est. Suior enim non
redditur calceus pro ealceo, nec textori ex tura pro alia textura sed aliquid proportionatum alterius generis,ut frumenιum,vinum- aut pecunia;quo fit compensatio, sive aequalitas proportionis.Sic igitur in Amieitia dissia milium facere oportet,vt proportionatum alterius generis reddatur,quemadmodum in Iustitia Politica. VERUM Monet, adhue esse latsi triuiaque discrimen inuoniam aequalitas neeessaria ad servandam Iustitiam Politicam facile deprehendi potest i .m mensura quaedam communis adinvolita sit uimirum, nummus lyx quam facile taxari possit pretium rei datarac acceptae, ut proinde aequat sit. Est
in numus eius in stitutionis de valoris apud homines, ut e iam ea, quae epundum natu
ram prorsus diverta sunt , beneficio ipsius ad
proportionem δέ aequalitatem redisatur Hoeautem adamussita servari in Amicitia non potest:quoniam beneficia quae sibi invicem amici communicant, non tam in rebus ipsis externi sic corporatis sitae sunt, quam in animoruafiectibus:qui,quemadmodum sub sensum naeadunt,ita neque exin mensuraria proportionari possunt. CIRCA Secundam partem observat, frequentes esse expostulatisenes, seu querelas inter amicos, qui arbitrantur sibi non reddi aequale adhuc secundu proportione, seu qualitatem analogam .Quandoque ςnim conqueruntur de minori allectu alterius amici ergasae,quam par sit:quandoque autem de impari
retributione secundum bona externa. u ad priorem querelarum caulam exemplum ad hi bet in iis,qui amantes supra modum , non damantur aequaliter rideoque conquet untue
qud sibi par non reddatur. Quae accusatio quandoque iusta esse potest:quandoque nocivia ia,nec rationi consentanea. Iusta quidem via
253쪽
i. ETHlCA. Lib. IX. P. I. De conservatione Amicitiae.
debitor si amato dignus aequali redamatio isne sit. Iniusta autem Lamator aut sit deformis, aut alia ex causa non sit amabilis,laltem amo
res quali. Et haec quidem est prima querelarae aula inter eos amicos, sive amatures, quos
έρα lat nominata dc Latine amasios dicimus. Posterior querelarum occasio cernitur in eo qui ,eum non inet, sed solum ametur, accusat
amatorem , qud parcus fuerit in largiendo
externa bona. Pro minit enim aureos montes:
Qtamen rei pla praestitit parum aut nihil. Qtiam etiam querelam Arist. docet esse possemod tuliam, modo iniustam. Erit iusta, si is qui amatur nihil praelii elit, quo deine reatur adimpletionem promissi: iniusta autem,s ali. quid egerit, quo te indiguum munere promitas reddat.
HVIVS Querela posterioris originem ait stam ei te in voluptate unius, 4l-rerius utilitate:quarum quaelibet si , postquam sperata fuit, non exhibeatur ab amim, in que
relas acculationetque alterum eorum exertas.
Quod eerte in Amicitia persecta, sive proborum, non habet locum: ut saepe libro pr cedet id ictum est,prς sertim cap. 3 Quandoque etialantem eiusmodi querelarum docet consistere in eo qudd licet amico retribuatur boni ali quod externum, non tamen illud , quod promissum est, aut quod in votis hahebatur, sed longe aliud. Quo fit,ut donum,sive munus ingratum sit recipienti, ierinde ab eo repuistetur, ae si nihil omnino accepi: at. Cuius quς-rcle exemplum petit lepidissimum in ei thaiaroedo, e ui aliquis promissi praemiu, Medis ius,qud duleius eaneret. Cui vero ille dulcis-s me eee inii set, ae deinde praemium L promissore exigeret; respondit hic, se iam implevi se promissum quia eum citharoedus habuisset aequalem voluptatem in canendo, ae promisiasor in audie do, iam ςqualis volupta pro alia luali reddita fuerat citharoedo verum hieeonquerebatur,4 co endebat, sibi non fuisse promissam voluptatem , sed quidquam aliud. Simile est illud C. Cς saris, Grςculo poetς caris mina petro earminibus reddentis, cum tamen in scribendo solum intenderet animum ad pecuniam. 6 CIRCA Tertiam partem decernit eiusmodi querelas Opensationis aestimatione tolli: sed prius quςrit, utriusnam sit stimationem dati accepti statuere; an eius qui prius dedit; an eius qui prid accepita Huic quaestioni ut respondeat, constituit tria. PRIMUM est,aestimationem eo pensationis ad utruque spectare: nam 'ui dat,compertum habet pretium doni, quod sciens prudens largitus est: qui reeipit,experimento didicit quantae riuali ipsius indigentie subventum fuerit eo beneficio accepto. SECUNDUM est,quamvis ad utrum-8ue spectet,magis tamen spectare doni aestim tionem ad reeipiente,quam ad donante. Causam verdine sitam doce quod is qui prior dedit, permittere videam recipienti est unatione doni, nee velle definire quantum illud valeat,sed ipsi definiendu relinquere. Quare dantem comparat Protagora Sophistae insigni, de quo legitur,postquam docuisset discipulos, solitum sui De iis eo inmittere iusta esti
anationem doctrina ab eo receptae, ut tantundem pretiyipsi exsolverent quod ille in me cedem sive prae in tu recipiebat. Quod Plato in Protagora de ipso testatur. Et sane Protagoras in eo eausam propria satis callid Pegit ad maius pretium disciplinae aeeipiendPquoniam adolescentes honoris cupidi, bonae
opinionis amanteri cogebantur liberalissime. aestimare, quod tanto labore didicerant,ut vel se appareret, eos plurimum profecisse inuitteris .iauare memoria proditirm est, Protago
eam ea industria magnas sibi opes parasse, quemadmodum Gorgiam Leontinum , qui eadem arte vlus est. Addit Arist. in dimetiendis obsequijs seu berreficiis alteri eollati sint cere quibuidam illud Hesiod : Dicta veron reces ab amico si ali ampu. Quo ligni Matur, eum qui suit alteri auxilis,
seu qualecumque benefici ni restitit, ninaeonventione facta , sed sola spe retributionis ductu , contentum esse debere illa mercede quam amieus detinierit iustam, si sorte rescit
TERTIUM Exeonstitutis ab Arista
est,quod licet estimatio benefiei potissimis
speeter ad recipientem,ut modo dicebator, ae proinde eius iudicio uare debeat qui dedit, neque aliquid praeterea exigere; adhue tamentoriri soleant querimoniae ex eo quod aecipies promisserit, aut sponte sua, aut exigente alte. ro,se aliquid redditurum riuod tamen postea non praestat,aut re ipsa, aut eo modo, quo pol inlicitus est. Quod etiam illustra texeplo Sophiastarum. Hi enim, testibus Platone, Se voerat antequam diicipulos docerent,mira de se prς dicabant,& singulare tera abstrusam cogntiationem pollicebantur; tum ut gloriam nominis assequerentur,rum etiam ut Idiaeipulis ingentem pecunia quaestum perciperent. Caetri Tum postea meras nugas, cavillos,aut tricas docebat.Sie ergo inquit Arist,multos esse,' dum beneficiare eipiunt,polliceantur mira dc
magna,instar ophistaruJestramen nihil rei is prestent,aat saltem non id, uod promis
ruat. Unde Isocrates iam allegatus eos casPit, quod neqaidem more Protagore permitterent diicipulis aestimationem doctrinae r ditae absque pactione ulla praecedenti: sed iniritio stipularentur pretium cum discipulis, ocabri; vana expectatione delusis extorquerent
254쪽
CAP. I De conservatione Amicitiae.
stete,veri Philosophi: quorum est, non propter literum,sed ob honestatem iublicam utilitatem atque eruditionem docere quod certe .mni mercede, seu pretio excellentius maestimabilius est. Eoque nomine Iurisprudentiam commendat vi planus, atque inaestimabilem Pronuntiat . I.st de vari s di extraordis. comi. Unde Obertus Giphanius colligit nO- nulla discrimina maioris notat inter Philosophum4 Sophistam. Hic enim multa magis nifica ambitiose pollicetur nihil auitem praestat: insuper non tam rei,ac veritatis,quam Pectiniae,studiolus est: deniquein iure ac meri id exotus omnibus esse potest,quoniam fide fallit. Contra autem Philosophus nihil pollice-ri,quod non prestet: pecunia contemnere: eh rum esse omnibus: idque vique aded, ut Arist. non dubitet eum comparare parentibus , ipsi Deo. Quemadmodum enim De aut pa-τentibus aequale reddi non potest;sic nec Magistris, seu veris praeceptoribus bilosophiae, Eulla mercede aut praemio pecuniarum fieri satis potest,quontun illa inestimabilis est. Unde imperator Amon. Pius apud I. C. Modestinumul. 5. de excusat tutorum edi c. ita lo-wrum P 6ophorum numerus iacirco pras. Dii ι non est, quia patiet Iustpbilosiopbante . at eos lusiam qu divitνι abundant. arbItror libente des patria ae eommodaturo esse. Qui utem depecuma via usi acrius conten ut, iam tune ex eo nequaquam ni Ophari. rebenastur. Et Vlpianus loco paul ante
rum numero μη non pusem. Non quia nou
censum. Nimirum Philpsophia,& Civilissa. pientia,res sanctissima est: deoque nulio pre-itio nummatio turpari aut dehonestauti debet. Quae omnia eonseruq in scopum spectatum ab Arist. contendente, iudicium 4euximari nem compensationi1 ei se permittendum accipienti;eoque molemum esse debere eum qui dedit,eitra pictionem ullam. Quod si faciat,ve faceres bet, nuua prunt inter dantem recipientem querelae.
nat modum quo facienda sit compensatio, ac primo quidem inea Amicitia , quei honestate dueitum deinde in caeteris. Primum ut expo-n x, praemittit, esse quasdam amicitias, inquibus nulla sit pactio,promissio, aut διορολονια, id est restipulatio,vt Lambinus interpretatur: quoniam accipiens beneficium nihil danti repromittit, neque datur ob remunerationem quam,vel ut uitu eompensationis sed so llius valorem' suam indiget' tiarn , si eo Ium in grati, reeipiemis, sive propter bo utilit tem ex DO proVemente in . Sic igitur di
e et Aristo t. remunerationem non esse utilgari modo remetiendam, id est, iuxta pactionem, aut promit sionem 'uippe , quae supponitur non intervenisse te iuxta consilium Melectionem dantis, abique ullo intuitu retributionis. Quod uberius docuerat lib. praeced.
io HINC Uero digreditur breviter ad Philosophos a Magistros,quemadmodum nuper adversus Sophistas docetque in Amicitia illa, quae inter Philosophos cipioru di cipulos eli, praeiactam regulam aestimationis observari debere. Cum enim doctrina ipsa quae traditur, sit divinum quoddam omni pretio maius, non est vulgari pretio aestimanda: ideoque solium perpendi potest iuxta consilium Melectionem docentis. Qui,cum solius honestatis gratia doceat, ingemro Virtutis amore doctrina discipulis tradat, ut ipsi fructum saluberimu reportenti, nullam aliam retributionem proportiona am habere potest, quam eorundem discipulorum animum, voluntatemque, seu dilectionem. Hac enimeon tentus esse debet Philosophus, neque mercedε ullam aliam parem sperare potest sicut nee Dij, aut parentes, inquit, aliud a nobis habere possunt,quam ut pr' viribus eos diligamusω honoremus. Quippe praeter mutuum amorem honorem,τιμ, ι σψμπορίκά γε si τοι pre rium aquilibre haud unquam inmmetur.
Compensationis faciendae: inής aeriis amicitiis, quae non bonestate,ut praecedens, sed volup. tale,aut utilitate dueuntur. In iis ergo docet,
iudicium, seu aestimationem, faciendam elle ad anti recipiente beneficium,sed pressertim 1 recipiente. Quod iam docuerat lib. 8 e I 3 eirca finem,& modo duplici ratione confirmat. PRIMA est. Is cui melius perspecta est quantitas beneficii collati , aptior est ad aestia masdam illius compensationem. At recipienti melius perpecta est quantitas benefici reolia lata,quam dami. Ergo recipiens aptior est,qu dans,ad aestiniandam compensationem. Quae ratio licet videatur solum procedere in mi citia utilitatis,etiam Io eum habet in mi elatia voluptatis: quoniam non minus is qui vo luptarem recipit,quam qui utilitatem,c5scius est quantitatis benefici accepti, sive illud sit utile, seu iucundum. Peccipit enim experime taliter,prae donant quantum delideri j vel indigentiae suae expleverit Voluptas aut uti sitas sibi ab alio collata. Illustratque rem Aristot. exemplo rerum venalium: ia quibus, lic tu e ditor initio assignet pretium δε plerumque maius iusto .emptor tamen, sive ccipiens rem vena minst qui ultimo arat pretium rei,iux
255쪽
di amicitiis,poti, iudicio recipientis quatridalitis,definiri de L ere,ac proinde Ompeis sationem.
ia SECvNDA Ratio,qua utitur in idem probandum delumitur ab authoritate leguin reeeptarum apud quasda civitates,quibus probioebantur omnia fori iudicia actio ianestiue circa eos contractus,qui certa pactio isne duorum celebrati fuissetit praecipiectaturia
que ut si forte ille qui tradidit altera rem sua exrgeret compentacionem maiorem, quam si- 4soeio oblatam iudieium, sive aestimatici preti nonesset penes dantem,sed penes acci I pientem:utpote conscium utilitatis quam ea ea percepit. Ergo in iis amici iij quae utilitates dueu inur,iudieium compensationis potius adire'eipientem,quism ad dantem spectat. MerHvat verου Arali eum qui rem ac perat,de isqse istam aestimare ex indigentia,qua laboraba' priusquam rem acciperet quia post ea pletam indigentiam non tanti res aestimantur, qua
CAPUT SECUNDUM.suodHgulis pro dignitateμα beneficia rependenda.
ABENT Autem&talia dubitationem, Utrum oporteat omnia patri tribuere, in omnibusquo obtemperare:an aegrotanti quidem parendurn sit medico deligenti ver,ducem exercitus d ligendus sit rei militaris peritissimus homo. Stimili modo, utrum amico sit potius, an studios, subministrandum:& an Denefactori redderi siegratia, an sodali potius dandum, si utrunque fieri nequeat. m. ni igitur ab exacte determinare, non est facile. Multas enim, ac varias habent differentias, bc magnitudine, Sc parvitate, monest te, atque necessitate. Verum non omnia idem esse tribuenda, non est obscurum. Atque beneficia plerumque reddenda sani potius, quam est largiendum amicis sicut & mutuum reddendum estim tilis, cui debeas, quam dandum sed ali Fortasse autem neque hoc agendum est semper.Vt redemptur a praedonibus, utrum eum, qui . ipse redemit, redimere vicissim oporteat, quicumque is sit aut non capto quidem repetenti verbisuiuum, reddere, an redimere patre videbitur enim, patrem potius, quam se,etiam redimere illum opop. teredoebitum igitum, ut diximus, simpliciter est reddendum. Si vero, datio honestate,aut necessitate excedat ad haec ipsa est declinandum.. Interdum enim neque est aequum beneficium retribuere, cum ait quide in studiose sciens studiosum esse,contulit berae fictu alter au eillum flagitiosem etsse existimat. Nonnunqua enim nec et,qui mutui a-vit,vicissim est mutuandu.Nam ille qui de putans se reccptum, bo nomutuavit viro:hic aute non sperat a pravo recipere. Sive igitur re ve-
256쪽
. CAP. II. De multuplici compensatione, Loexra hoc sic se habeat, non aequalis e st dignitas sive non ita qmdem se
habeat, putent auten, sic te habcri, non Videbuntur absuriae facere.. Quod igitur saepe cst dictu,sermoneS,s Ica icctibus,actibusve fiunt, perinde habent definitionem, Visa, circa quae uiar. Non eadem igitur universis esse reddenda, neque patri cuncta , quemadmodum neque Iovi lacra omnia dantur, non ei Obscuruiu. Quod si diversa tribuen desumi parentibus,ri fratribus, re sodalibus, cis ficis tribuenda, sunt singulis sua, quaeque ad queoquς ccOmn Odantur. Sic autem Mifacere videntur. Nam ad nuptias Voc Pt Ogua Oi genus enim iis eub commune quate aistus, qui circa hoc iunx Et ad ponsilia etia a xime cognatos propic idem putan accςdcr. Ortere. Videbitur avia ite parentibus maxime alimentis i iOi,V Mςbzn es, opitulari oportere: honestius esse ijs, qui causa uocςilandi, quam sibi ipsis subvenire Honorem etia ut diis tribuere opor ς Monsi an autem parentibus,neque eundem patri,matrique,nequc septouxi ,aut imperatoris, sed patrii paternum, similiter matri maremum semita quoque seniori honor est tribuendus, qui ad aetatem accommoda ur, allurgendo locoque cedendo,& talibus.Sodalibus autem,atquc fratribus praestanda est libertas,omniumque communitas Atque cogi asis, ocijs, qui sunt eiusdem: tribus, δc civibus, ac caeteris universi lampus est enitendum d,quod, accommodatur, tribuere,ic comparare,quae insunt singulis ratione fa miliaritatis,ic virtutis,aut utilitatH.EQrum igitur,qui cneris sunt eiusdem, Keile est iudicium:differentium aurem est,difficilius. Non tarnen
s,,hoe desistendum est, sed ut fieri potest, ita est distinguendum.
D. D. AECIDIO FEDERICO CASTEXONI,
VM Multus sit Arist. ia abstin ratione dandi, a reddendi beneficia : quo-
dedis querelis, quibus mici niam expostulationes inter ari, feci praefecti ratia dissolvitur , nihil intenta oriuntur ex e quit alter eonaueratur de aliatum relincuit, ut ea incorrupta ero sue quia non dat, Vocluta non reddit.
- - servelut adeoque licet tot re . Quare in hoc capite agit de inultiplici gr-gulas hucusque praemiserit, adhuc digeri; de nere compensatioιium , quibus fit benefieio
257쪽
ETHICA. Lib.IX. CAP. II. De multiplici c.
xum rei ubutio Miummatim docet, beneficii quidem retribuenda ella , sed non omnibus Minatii. Dividis ver illud in quatuor partes: Ii prima quaerit,ut eam patri sit obtemperan-
inimici omnibus. In secunda decernit,plerum que maiorem curam ella debere cire retribue. dura be efici uin,quam dandum amico. In teristia statuli, non o innia patri ex tabenda edi laquarta demum inquirit, quae , quibus exhiberi possint, aut debeant. CIRCA Primam pariem, propo- Ut triplicem quaestionem. Prima est,an oporteat filium omota patri tribuere,& ipsi inquibuslibet os is, absque discrimine ullo, obedire. Exempli causa si filio amplissima sit potesa io Republie 1 ad largiendum quaeliberio.
na , varios honorum ordines et oportebitne
omnia illa patri suo largiri Insuper aesistetmius &ptaeteribat medicus remedium calidum pater vero frigidum.Tenebitur filius mo. rem gerere patanti, potius Auam medicoePraeis terea Si filio potestas data si ad eligendum Imperatorem,sive ducem exercitus, tenebitur, aut poterit parentem suum deligere in id muneris , ad summam terum in bello vel saltem
illum,quem pater arbitratur deligendum aut potius ea ira neum aliquem bellicosissimum, reperitissims rei militari, Et latio dubitadi esse potest: Quia , ut saepe iam dictum est decursu operi, filius patri debet quHdsit, nullaque m. tributione potest reddere aequala ideoque eis
tuerit, ae per consequens ipsi semper obedire. Ergo tenebitur omnes honorum gradus', quos haouerit in potestate, ipsi conferre,in obiem perare in infirmitate, potius quam medico, &Ipsum deligere dueem exercitus praetermisso quolibet extraneo, quamvis excellentiore, M peritissimo artis militaris. Aliunde veta ratiodunitandi urgere videtur in oppositum quia nec bona communia Reipublicae conferenda
sunt, nisi iuxta merita civium me licet praetermittere consilium periti medici in aegritu. dine, e praeficere ducem exercitui iuxta maiaiorem languinis coniunctionem cum eligente, sed totum ivxta maioreinperitiam artis ainia ris. Videui uaque an iramque parte quavi
ingerere difficultatem sinita quaestio est ΑΔ poties amico, quam homini prrabo,& virtute praedito subveniendum sit in necessitain, ubis mul utrique subveniri non potes , sed neces.sum est alterum illorum derelinqueres Graia,
Vtrum benefactori, optime de nobis merito, retribuere benefici si potius oporteat,qua ami- eo dare Omnia enim haec in utramvis partem
difficilia resolui uapparent, propter multiplicet disserentias secundum magnitudine, ea
vitatem, nec eisitatem, honestatem.
CIRCA Secundam partem ne ipit respondere quaestionibus iam excitatis, primum tertiae illarua in qua dubitabatur,anio .
ii sis amico conferendum prim sit benefictu quam retribuendum benefactori. In qua quo stione supponitur,ami eum nondu bene secisktinam se dubiu tollere uite medio Supponiaue
ulterius, non eue saeuitatem ad donandum sν
mul uni, retribuendum alterii sed necetiari ut elis omittere alte tueorum. Nam si facultas ad utrumque esset,praestare deberet unum alterum Huic vero quaestioni primum respoudet, plerumque, ae fere semper expedire magis , ebenefactori retribuatur, quamvr amico grati bene fietum Gonferatur. Id probat a similitudι- ne laepe tradita inter minitiam, de Iustitiam
legalem. Hara:enim praecipit, utri d muruqacceptum fuit , potius de prius reddatur, quam quod ultro receptum est , dea absquEn blisatione fricta ad solvendum. Ergo de in. Amieitia potiusae prius retribuendum est benefietum ei ut dedit , quam largies,duιό amico, a quo quis nondum quidquam aceeo pit. Illud eat in prius videtur obligatione armoralem inducere, ideoque piae cundum ei huic posterio ei SED Tamen monet, ut antea praeimssitato frequentaeis ut plurimum esse erissimandum. Nam alioquiis rata oppositum
facere expediet. Fieri enim potest, honesta e aut necessi e vrsenae,ut prius beneficaum se largiendum amico , aut viro probo , quam .retribuendum benefactori Ratio est: Quia ira
ijs cireuastaneijs,quibus aliquid melius 4xcellentius est, praeferre debet cuicumque inlexiori bono. Res possunt esse circunstantiae in quibus melius&exaelleatius sit largiri h
neficium amre , aut viro probo, quim retriubuere ciens ctori Ergo tune praeserenda est Iargitio beneficii in amicum aut virum proiabum, retributioni in benefactorem Maior videtur per se nota: uia honestalis lex impellierationalem animum ut deligat id, quod re. bus omnibus pruden re expetis melius cexcellentius est Minor aurem probatur ab
Aristotel multiplici rerum eventu. Possunt anim incidere ea tempora, uramicus, aut vie
probus, aut sodalis a Ironibus capiatur. aut in vinculis habeatur. In iis autem eiu unia stantvj nemini dubdum ei potest, quin m Iius excellentius sit , largiri bestinctum seu succurrere amico , viro probo, par ti, aut sodali , quam iis in ea trema neces- state redictis , retribuere benefactori Potest praeterea accidere , ut benefacto , qui pro bus primum fuerat, iam improbus factus si υα paratus uis ne ad marte expendendiam an. iidorum , seu donam retribuendum , sive
in turpia , ve in perniciosa alijs. Potest
demum evenite , t improbus muturi aliis quid dederit probo vino , quoniam certant sperat retributioncm , di amen prohu vie
258쪽
CAP. II. De multiplici compensatione.
2II Sion renetiuevIelm mei mutuo dare,quoniam non sperat ab improbo Iolutionem. Ergo pos-lunt elie cireuastantiae, ii quibus meliui, bc ex scellentius fit largiri bene fierii amico , aut Probo viro, luim retribuere benefactori. Clauis di denique resolutionem quaestionis huius asserendo, ut supra, materiam hancelle aduo dum variabile in ,& diversimodae inspectionis, propter conditionem ipsam recuta humanarum maxime mutabilium, praesertim earum, quae ad Amicitiam in officia spectant quare non polle unam aliquam regulam in viversum constitui, pro sub inconcussam M omnici ceptione liberam. Quod mellius lib. i. cap. 3. allega io Tlieophrasto confirmat , c llustrari potest ex dictis M. I. huius peris, s CIRCA Tertiam patrem discurat primam illam quaestione, An filius debeati
aci omnia conferre,5 quomodolibet obedire. nae dubitatio est bimembris. Priori parti est pondet negando, filium tribuere deuere m-nia patri. Idque probat exemplo Iovis: cui etsi omnia deberi putarentum, non propterea omnes hostiae, me uiuslibet generi victimae se rebantur is propriae, Min ipsus culium peculiariter institutae. Quamvis enim Iovi iuxtat varietatem cognominis variae offerrentur vitctimae,& aliae quidem elicio Iovi aliae fulminatori, aut tonanti, aliae rodigiali; non tamen D es. Neque enim fas putabatur ipsi taurum, errem, aut alietem immolate vii aquit Aste.
lius Capito apud Macrobium: quoniam eae honsitae Deorum aliorum propriae existimabantur. Ergo liee filius omnia live quidquid est, Patri debeat , non tamen .ei tribuere omnia potest. Muppe non omnia sunt omni . bus reddenda, ted Ionsu alvi, de dilii milibiudiuimilia. o SI ver quaeratur,euiusnam gene-itis sint ea, qua dii patibus , sive diuinii libus oportet tribuere Icelptim et ,adhibito exemplo
delumpto ex nupiijs funeribus, aut ex eis quiis. Nuptiae eat in exequiei sunt duae lolem nitates,ad quas invitantur honoris gratia, non omnes, te cognati, aut propinquit quoniam nuptiarum celebratio est ollicium ait genus, elisa miliam spectans, sicuti exequiarum di funeris , iuxta interpretationem Petri victoris, Lambini, Arei in , iphanii, Galluiij,
ita aeeipientium τα κήδη quamvis Argyro pilus, oc Turnebus, equini veterem Selioli ais istem Eustratium, non I MI, aut exequia ι, ted sponsalia verterint. Caeterum I minus bene, quoniam iam aut Aristoteles nuptiarum meis
minerat, , κηυu Graeci bustum aut oblatus est, a quo dc Epieedio dictum , quali urctus, aut tamentatio in suisere , sive exequijs- quae olim ingenii sumptu , ambitu re vinii celebrabantur 1 invitatis ad eas nOR
. omnibus, sed cognatis, honoris gratia Hic enim honos non cente bacii oninibu deserenisdus sed iis tantum , quos eiulaena sanguinis nexus coniungebasdefuncto , neque plius p lieris. Similiter ergo A rist. docet, fiuum no a debere tribuereonines gradus bonoris, aut Omnia bona patri suo; sed id tantum quod paternae leveremiae & dignitati contem a neum , et decens fuerit. . .
7 CIRCA Quartam partem assignat quid propriu itacta dicens unicuique, ut prDPtelea si vi reddatur, de nullae sint querelari o casiones. Qim autem vari sint gradus, di et yersae conditiones personarum , quibus nos eundem honorem reddere , aut obsequium exhibere par eli; procedit Philosopbus per inrigula ac prim quide; circa parem es ait , ijs
deberi alinienta, caeteraque vitae sublidia, cpraeterea honorem , revelentiamque. Id enim ad filio spectat, ἐς δειλον ταρ, tax quam dιbitores Obstringuntur enim pareticibus arcti iasimo debit, ideoque honestius est, ut subveniant sis, tanquam OH aenio τ ναι causis
ut sint, sive plius se inuam, suae ipsorum
necessitati consulani. In quibus liae feri r ii continetur. Hoc ipso quod filis debeano Parentibus vitam ipsam in quidquid sunt idebitores exiliunt ad vitam parentibus dandam seu retribuendam, ii quoddammodo id possinio At ubi egestate , seu ne cenitate opptitnuntur: parentes, qui dat ipsis alimenta, de caetera subsidia neceuari , dat etiam ij, vitam, seu retribuit eo modo quo Potest. Ergo hoc ipso quod filii parentibu debeant vita:u ipsam quid- . quid sunt, deo et etiam dare ij, a limenta, eae letale cellaria subsidia Praterea S statui iugratione eadem ratio potius debere coiisulere. parentum vitae, qua in tuae piorum propriae: atque adeo si contingat ne celsi:a, seu periculini nevitabile alterutrius vitae , debere Iubire fi lium licturam suae, ut vitam patris incolumem seruet Filius enim , quia vitam accepit a Parentibu , debet ijs vitam quoque e tribuere , si potest. At in praedicta nec ei ilate se perieulo potest ijs vitam retribuere. Ergo debet. Quare li coirlingat in naufragio unicam. esse tabulam, in qua totas aster eo tu in post te vadere , infertur , filium debere patri erini permittere , cum ς rio periculo propriae vitae. In luper, si pa .er extrema nec enitate Iaiaboret . quani vi, alia aeqxiali urgeatur 4 Iius , ienetur pari subvenire , si potest vi- im ipsius latiam rectam e Ivkle , quam is vis propriae iactura ui faciat quo uiam alia ter non retribuet pro rati Due debili id auiatem ii saeia , videbitur clari gratiam pene
UNDE Minus pia videtur et quaeisdam Athenientiu in memorata 4 Vitruvio in
praefat. lib. I. Da fili; ei iniebantur ab ne
259쪽
iis, qui fuerunt amici,tribuendum est aliquid ob amicitiam,quae antea fuit, cum non ob exuperationen pravitatis est dissolutio facta.
svMMA ET EXPLANATIO CAPITIS TEMTII.
lestia n, qua militare aut voluptate ducitu .regante eosine, dirimi. Similite e illam quae honesiste nisιtu ,υbi Uircus use iturae rasicientem' bonistate non posse diu moner inamicitia cum eo.quipatum aut moli , remit .Eam tamen, quamvis virempta uerit,
bro, quam praecedenti, plures elle aecusationes, inuerimonias inter amicos,ratio.
ne quarum Amicitia ipsa subeat dissolutionis periculu. Nunc autem inquiri Philosophus,an quando uestu ficientes sive idoneae ea uiae existant ad Amicilia dirimenda. Dividitque caput in quatuor partes. In prima statuit,causam dissolven-Mae eius Amicitiae , quae voluptate aut utilitate ducitur, sitam esse in eo qu6 iam nulla spes sit voluptatis aut utilitatis. In secunda decernit,Amicitiam illa, quae honesto nititur, dirimi, ubi defeeerit virtus:sed tamen solvendae non esse statim, ae alter amicorum desierit esse pro--. In tertia observat,proficientem in virtute . non diu retinere Amicitiam cum eo , qui non proficit. In quarta demu monet, no omni
prorius oblivione delenda esseAmicitia, quam vis di templa fuerit ex causis idoneis. CIRCA Primam partem indIeat posse non leviter dubitati,utrum Amieitia sol. venda sit, ubi alter amicorum valde mutatur, nee similis sibi persistit ran potius oporteat adhuc persistere alte tu in eade benevolentia. Resis pondet vero,ia Amieitia, quae voluptate spe ctat, e in ea quae utilitatem, poste solvi mutus
benevolentiam iure ac meritd,ubi alter fit i iucundus,aut iis utilis alteri. Quod te re sic probat. Vbi eessat causa efficiens Leo servansAmi, citiam, rationabi est ipsam cessare, seu non procedere vlierius. At eauin conservans Amicitiam tueundam, cx utilem est voluptas, auautilitas. Ergo ubieessat voluptas, aut utilitas, rationabile est cessare Amieitiam iucundam utilem. Cessat autem, si alter amicorum reddatur tu iucundus, aut inutilis alteri. Ergo in hoc eventu rationi consonum est ut Amicitia solvatur. Itaque csi in iis duobus generibus Amicitiae lola voluptas aut utilitas mutua utriuiaque amici sit eausa essectri et cla conservitrix H intelliae , permanebit vel mutabitur haee, pro ui coirii geri voluptat Cutilitatemve , Aa - μεμιν, ηα ainan, permanae , aras mutam. Quod pium sere tradiderati .c.3. O hachorobor c. . . Quae doctrina maxime illustra
causam huius assignat mutuatam ex Arist. dum
ait: Sin autem idi morata: studiorum ,vserisuri .facta eri mutaιἰο, ς. HINC Digreditur ad querimonias
de expostulationes amicorum , de quibus afvὀfustius disseruit: addit nune,quasdam earum iustas este,quarum proinde causa merito Amtis citia deponi valeat Iotissimum verdei pendit illam, quae sinest in simulitione alterius amicorum, decipientis alierum. Quandoque enim accidit, ut quis fingat se amare alterum propter morum honestatem; de tamen sola voluptare, ut utilitate dueatur. Quo casu, si alie id noverit, habebit iustam expostulationis causam, e merito Amieli iam deseret. Si ver adhuc eo comperio , voluerit in Amicitia persistere. imis meri id accusabit alietum: sed pollui de seipso conqueri potest , quod latens prudens voluerit permanere in Amie illa, cum eo , quo is decipi novit Porta eiusmodi simulatos homines non amare amicum, sed seipsos si quam istum vis oppositum verbis profiteantiar, c di cant se sola honestate morum altectus duci;
exinde constat, quia unam voluptatem, an ut iis litate amant, quae botauit prium ipsorum est.
Ergo potius amant seipsos,quam amicum .vnde urgens aecusandi ratio est probis vitis a versus illos,ae multd gravior, quisur sit contra eos, qui monetam publicam corrumpunt, Madulterinam factu ut Quod se probat Multi, maior querela de accusandi ratio est conica illum , qui corrumpit c adulterat praestani iushoaum,quam contra eum, qui adultera bona inferius Atqui sueatam Amicitiam, id est, iu- evndam aut utilem, simulatito honesta assane eorrumpit tacuit terat praestanti num , quam qui none tam falsam solvit pro vera. Αmieitia enim honesta est longe pra
stantius bonum , quam vera moneta E SOmuli maior querela , . aecusandi ratio est contra eum, qui furatam Amicitiam simulat pro honesta , quam contra eum qui adulterat
CIRCA seeundam partem inquirit duo. Primum est,utram eriam in Amicula persecta, sive quae honesto ducitur, suboliri pos
260쪽
CAΡ.IlI. De Amicitia dirimenda.
3, an iis suppositis , statim solvenda sit an
potius oporteat aliquandiu expectare. Priorem quaestionem re lolvit, affirmando , posse eita in in honesta Amieitia suboriri rationabilem, leuidoneam cauiam,vi ea distolvatur: si inimirum, alter ami eorum ex probo virtutis ultore improbus evictus sit. Tunc enim non oportet
persistere in Amicitia eum illo. sed potius eam de terere Assertionem hane dupliciter probat. Pρλὰ si e Seeundum ei sectam Amicitia omnis amor debet elle ad alierum, propter virtutem de ho uestatem quae in ipso est. At ubi alter ami eorum e flectus est improbus, nulla Viriasu si honesta; in ipso est. Ergo ubi alte ami eoru effectus est improbus, Iecundu perfectamRmicitiam nullus amor est ad alierum. Ota resuperest,ut Amicitia viri utque dii lolvatur, ubi 3n altero defici lionestas secundyli probat. Nequit, Ilu Amicitiae genus retineri inter dis. simile sinum omnis Amicitia similitudine a mi eorum exigatris trib. S. praesertim cap.6. statu. rum fuit. At ubi alter amicoru factus est improbas, ambo redduntur dissimiles .Ergo ubi alteram leorum factus est improbus , nequit interatnteos,qui honestate dueuntur, ae e Ide re aliquando potest,ut alter in Virtute admodsi proficiat, proindeq; ex bono, qualis mea erat, optimus fiat alier ver lentiori gladii , e longE in seriori, in honestate permaneat, ideoq; nunquam meliore te praellet, nee optimus unquam futurus apparea: In hoc eventu , quid facere oportebii Ret in uda erit ab lionestiori Arnieitia, an deletendat Res poli det vero generatim,oc subdubitando, videli no poste utriusque miciliam stabilem esse ii aereos, quor virtus, seu probitas tam longo mec vallo dii sidet. Deindere ex prelsius pronunciat, eam servari no polle, propter dil si in ilitudine ingente viri usque, idq; confirmat exemplo eorsi,qui pueritia tu tua inierunt Amicitis, proptet similitudine aetatis 6 motu .Si veto postea alter eorum progressia aetatis mores mutaveritia evallerit Probus vir, ae prudens, alter autem moribus puer pervianserit ut antea, nulla alta muratione facta nisaetatis; nullatet ut iam erit Amicitia inter utrύ- qu .Rati erit: Quo suam Auricitia retinerin
potest in er eos, qui nequeunt diu familiaritis agere, aut iucundum si aberesconvicte: eutis duo eos Amicitia retineri haec ad Amicitiam erigantur,ur dictum est M.
POSTERIOREM Quaestionem di praecia r. 7. Atti se temper molibus puer est,
Pimit asserendo, non statim deserenda elle probo homini Amiciliam eum illi, qui improbus reddidit; sed tune in luna, eam e vitiositatis devenia , ut deploratissimus aut insanabilis habeat ut .Prior pars probatu Q. lia e re veri scProbi ami ei est, ut si alter amicus desecerit ab honestate mota, studeat quam primum deridipsum ad victu te de probitatem reducure, qua monitis, qua benefietis, qui obiurgationrbus. Multo magis enim apparet in hoc vera cinprobata Amicitia, quam si amie in bonis corporis, fortunae, aui honores iacet ars subeunti,operac auxilium praesteia in non statim ac illa deis viaverit ab honesto,dete reda Amicitia cu illo; sed expectandum aliquandiu , de curandum si forte resipiseat. Posterior autem pars suadetur: Quia ubi defieti omnino, dei petatusque est finis Amieitiae, frustra illa retinetur. At ubi al-1er amico tum ita improbum se reddidit, ut nulla iam ad moniliis ne obiurgatione, aut beneficio mores correcturus eredatur,deficit iam omnino desperatusque est finis Amicitiae 4imirum, probitas plius. Ergo tune frustra Amicitia retinebitur. Deserenda igitur eris , ne ancillum sit. Quam eandem doctrinam quo ad utramque partem videtur tradere etiam Cicero mitiis,quamvis non ita ex prete , dum ait, omnes quidem eiusmodi amieitias dirimendas esse verum eum De diserimine,qud cum Ie-Vice improbo paulatim solvendae sint eum diis qui vir prudens,ac probus evasit,nequest diu familiariter agere, aut iucundu habete 5 viatum , prohinente id magna dissimilitudi
ne morum. Ergo is qui eat per moribus puet est, desis qui viri rudens ac probus evasit , ne queunt Amicitiam retinere. Haec autem a. io fere ex aequo militat inter duos, quorum alter. in virtute magnis ex assiduos profectus taeit,' alter verd nullos: cum inter eos tanta sit mora
distantia,ut videantur non polle diu familiatiute agere, aut iucundiam convictum habere. Erisgo neque inier eos Amicitia retineri potem vel certe, vi monet Burieus, solum i imperfecta Amicitia inter eos nunere poterit, qualisanter ad modii supeliorem ae inferiorem, iuxta dicta lib. 1. v. 7 nuper allegato.
7 CIRCA Quartam partem inquirit, qualiter se gerere invicem debeant,qni Amiciat iam iustis ex ea uti diremerunt: an perinde aes nunquam a mea ami ei fuissent,an ervatota. vicem aliquo benevolentiae gradu,quamvis in. seriore Hule dubitationi I. rist. Opi esse non respondet. Sed tamen, quantum ex vero is ip isus eo uti ei potest, existimare videtur, i, abeo da semper elle rationem ali tuam veteris Ar iei tiae , neque illat alta oblivione deler dam. Caeterum adhue monet cautionem ad siliuniadam elle, sive distinctionem Aut ense et mi iae iii a soluta fuit operiecta, inquam , sive honesta, de qua solum hoc loco agitur xpropia perdito autem de profligato statim praeei ter mutationem alterius a probo in impro
dendae bum c*mmuniter dictam, i ' inqua Dion
6 CIRCA Tertiam partem proponit admodum exorbitavio aut pro p. e ingenia
aliam gionem in hune in anodam. In te tem , c insolitam mutatione in , qua pelo