장음표시 사용
281쪽
si ET HIC A. Lib.IX CAP. V. De Benevolemia.
SUMMA ET EXPLANATIO CAPITIS QVINTI
iam , diac. que primum ex oculorum aDecia, ct δεῖ inoe ea ueteliaιior. Am citiam Porro ex Benevole ilia ortam, non quamliu
AD LITΤERATISSIMUM AC PIISSIMUM DER EM,
D. D. LAURENTIUM SANTOS DE AN PEDR
osTQVAM Arvi. Iuperiori ea- pii generatim egurae tribus
praecipuis Amicitiae operib', nune singulatim de unoquoque eo rivn digerit , ae primδde Benevolentia , quam hoc Ioco summatim docet ab A citia disterre.Di vidit vero eaput in tres paries. In prima docet, Benevolem iam non elle Amicitiam, ne ama. tionem. In secunda ostendit, illam esse principium Amieitiat. In tertia monet, non esse euisiuslibet Ain ieitiae principium, sed illius dumtaxat,quae secundum Virtutem est. CIi GA Primam partem quaerit, quid sit 'υνιιa,sive Benevolentia,d quid non sit. Ae primum statuit,proprie loquendo nee Amicitiam, nec amationem esse Priorem paris rem probat: Quoniam Amicitia proprie dicta solum versarii inter homines invicem notos, ela quibus inest eonvictus familiaritatque Deia finitur enim mutuus amor non latens. Atqui Benevolentia esse potest ei iam inter hominestis invicem notos, quibus nullus inest eo n- victus, ain iliari iasve Nimirum elleio cest inter eos qη nunquam de facie se noverunt, Heat quintamen exinde moveatur ad adi
lentia est simplex voluntatis ebmmoti. , subita , Est veluti praetervolans amatio autem est fixus quidam impetus,asiue iudines tempore coisfirmatus. Ergo Benevolentia non est auratio. Maior propositio cum consequentia luri
3 MINOREM Ver , quae In dissia
diu voeari posset,probat. Et quidem Beneis volentiam est simplicem voluntatis mouim, subitumque, inuasi praetervolantem, evinetit experimento desumpto spectatoribus Aso'nistarum: id es,omnium qui spe alicuius praemii impellente decertant inter se , praesertim ver pugilumin gladiatorum. Quamvis enim gladia:Ores vis non fuissent in Grae eia, nisi CL .annis post eae pus Arist.vi Giphanius obia eruat ex Livio, sistasse tamen aliud agonis seu certaminis genus fuit simile gladiatorio. cuiustumque tamen generis fuerint ij, quos Aristoteles explesse Agonistas nominat id cer. tum experimento est , spectatores modo ergae alterum decertantium, mod erga alterum, subii quodam Benevolemiae motu affici, atque ipsi bene velle:id est,ut in emiamine prae
quorum neuter Ici se ab altero amari,ut a peae eidit. Ergi Benevolemia non et striden aeam iei iis stricte dicta. Iam vero , nee amabio ianem est quae est posterior parsi probat duplici ratione. PRIMA est. Id quod δίαν aris, laiamst onem, ἔρον irrem impetum animi non admittit , diverium est ab eo, quod admittit virumque Atqui Benevolen:ia non admittitvandum pugilem, vel quidquam exequendum quo eausam illiu reddat melioris conditionis. Caeterum atrati contra se habet equonian eum vehementior sit,& firmior,beonsue ludi item di iurgarnitatem ten)poris, non eonishquies ei inuimplici aut praetervolante assectu; sed ulterius prorumpi in opus,si quoquo modo subveniret opem ferre amito valeat. Beasti tensionem,aur aerem impetum animi ama nevolentia igi ur in scipite voluntatis uiotio vero virumque admittit. Commoveri enim aeriter, aut certi quadam eontentione propendere,non est bene volentis,sed amantis. Benevolentia igitur non est amatio. SECUNDA ratio in idipsum probandum,est. Simplex vo-Iuntatis ommotria, subita, veluti praetervolans,diversum quid est a fixo illo impetu,quia1luetudine& tempore confirmatur. Bene eo, iv,iubilo. praetervolanie,sta es: amatibauistem infixo quodam ac vehementi impetu,qui Miletudine confirmatoris tempore.
VBII ria obletvari solent ex Gualia ter Burleo. PRIMVM est, Benevolentiae nomine interdum fgnificari habitum, interdum actum:verum hoc Ioe abArist.viurpari pro tenui illo,ae simplici actu,quo iubilo movemue
282쪽
ad beῆe volendum ulteri ae plane diverso ab
inasione,quae est actus absolutus, perfectus, estuas voluntatis. Quamvis enim amare sit yelle bonum, addit eine ac iam aliquam, sive se-ι iam voluntate inferendi bonum re ipsa. v ne bonum autem est ratio communi re quas ge- nu ad simplicem inperfectun que voluntatis moti m , de persectu atque effieaeem Secundum est, Benevolentiam sumptam pro actu, quam .ivisis praediciis disterat ab amationes, non ra- tmen propterea speeie essentiali distette , sed Penea magis cminus intra eandem speciem . miminum , tanquam affectum voluntatis simis
iii ieemin levem ab efficaci 4bsoluti quo-Tum terque reipiet idem obiectum formale, quamvis alio re alio modo Iertium est, Bene. νolentiam adhuc in ratione habitus dupliciter accipi posse. Primo pro habitu imperfecto voluntatis , quo quis dumtaxat propendet ad simplicem iuum4 interiorem affectum bene volendi. Secundo pro habitu persecto te melinante ad ben volendum abIoluiein effi-xaciter,id est,opere ipso,dc auxilio. Priori lenia is habitus Benevolentiae longe dissert ab Aminit in habitu , cum hi non sistat tu affectu
uterno , αβ licamque , sed procedat 'Iulius ad benefaciendum. Posteriori autem
ensia est genus ipsum Amicitiae , absque duis
ibi consiste iis in eo persectae Benevolenistiae genere. Mare Aristoteles dum negx Be nevolemiam esse idem ac Amicitiam, loquitur de Benevolenta Jecundum priorem -- ruptionem et non vero iuxta hanc posteri irem. Haec sere ille , cui consentit ad Iu-
recundo loeo Obiervant, actum illum Benevolentiae , de quo dillari mod Aristoteles, non differte specie ab actu amasionis, qui est exeris nitium Amicitiae videntur postea sibi contradicere dum tertio loco statuunt , habitum Benevolentiae, qui est principium illius plio- .eis actus , differre omnino ab habituram telotiae, qui est priueipium actus posterioris Eleis ni ubi actus propris habituum specie non disti runt , neque etiam habitus per se institua ad eos exequendos disterunt pecie ut con stat inductione, tam inhabilibra speculativis, quam practieisin moralibus, seu Virtutum,seu νitiorum. Ergo si actus proprii habituum Benevolentiae dc Amicitiae non disserunt specie, ineque etiam ipsi habitus inter se specie diveos sunt.
Q RE Ex tribus illis observationibus Gualteri duae priores taeent. Terata verysolum probanda est , quatenus sensus sit, differre habitum Benevolentiae. secundum
priorem illam considerationem ab habitu Amicitia i taeon quidem specie et tali , lea eidentaliter tollim 1 tanquam imperiectuma perfecto de eo sane modd, quo secundo loco dictum est simplieem Benevolentiae motui ab amatione dister te. Itaque idem habitus quι initio compar Num, seu adquiritur perplures actus imperfecto , seu pure anternos,in est habitus imperfectus Benevolentiae; idem ple inquam, procelli diuturno temporis, S mirtuo
convictu , ae communicatione duorum eon
firmaturi per fiet tu in seipso, di evadit in habitum Amicitiae et fectum, cuius proinde'
operationes non iani leves aut exiles, ut ante , sunt, sed robustae okoperibus confirmatae a
Qus Helle dedi eitur ex Aristotele suprλι b. 8 cap. o. docente, Amicitiam non faei I aut subito contrahi r sed longo temporis tractu, ac diuturno convictu, frequentia eorum , qui Amicitiam inituri sunt. Ad digeos, qui facile videntur eam contrarisse prop. . ter sympathiam geniorum , seu studiorum miram similitudinem, nondum elle perfecte a mi eos, ted solum dispositive de in prae paratione animi. Ergo oportet dicere , habia tum Amiciliae Geste, nec dici talem aprines cipies seriolum post diuturnum tempus , mutuu utriusque amici experimentum. Quareρ sie ut eae teri habitus initio imperfecti sunt , de assuetudine longa atque exercitio persecti demum evadunt: ita ei iam habitus ille, qui initio. re dc simplicis Benevolentiae est , dc planE imperiectus , atque solum ad simplices a&- .ctus animum inclinat, illei ple diuturno emis poris exercitio, frequenti consuetudine, ae benes eiis duorum confirmatus , transit in perfectum habitum Amicitiae , qui est ri ne i-
pium vehementis amationis , o communie
tionis bonorum. Quod amplius colligi poterit ex dicendi hoe ipso capite. CIRCA Secundam partem, expcinnit quid sit Benevolentia: quonia hucusque Ium doeuit quid non sit. Alterii vero esse quadam inchoationem, sive initium Amicitiae- uod declarat, simulac probat exemplo eorum, qui se invicem amare incipiunt. Quem is admodum enim frequenter accidit, amor in-eipiat ex aspectu oculorum , quo videmus ali-evius sormam elegantem, quae delectas,& plaeet: it ad Amicitia exurgit postquam duo ali. . qui mutua erga te Benevolentia conceperum. Perinde enim se habet ad Amiculam dei: evolentia , sicut aspectus formae eleganti de liberalis ad amore, live amationem A: qui amor, si me amatio nullae it nisi praecedat oculorum
aspectus , quibu forma alterius placeat. Ergo neque Amicitia Vlla est , nisi Benevolentia
aspieit pulchritudinem alterius sequi a nationem, sive amorem absoluἰum: sed hune esse ordinem,ut Oculorum intuitum sequatur delectatio animi , delectationem vero mor. Cuius
283쪽
ii ET HIC A. Lib. IX. CAP. V. De Benevolentia.
senum esse ait, quod postquam quis delectatus
ei vita pecie alterius, si eo mingat eum abeue, aut de medio tolli,graviter id fert,& praestan. tiam illius vehementer eo neu piscit. Ergo quia
amor, leu ainati , post delectationem cespa vit animum, licui delectatio iugreua est poliat. sicium euioriam. Quae doctrina Arist. veri ut m eii, de in lacris litteris tradita: voi pe-nemit ad continendum oculorum ostia iuni,
ne idem es alienam uicti ritudinem , laqueo delectationis prim sim, ac deinde insolubili 'inculo amoris capiamur. E multis pauca seligam, quae mire Aristotelis textum illustrant. Quippe Ecclesiastic s. v. 3. s. 7. e g. haec moti ita habentur. Ne respicias mulierem mul
eleganter& ad rem inquit:Scietis Salvator, ein testras quoddammodo esse nostrarum men4,.sium lumen Oculorum, d omnes improbas, cupiditates in cor per oculos,quasi per naturi rates eu niculos, introire;extinguere ea Pe , nitus toris voluit , ne intus orirentur, Meis
Mahaliter crescentibus fibris , convalescerent 4bitasse in animo, si germinallent in visu. Hactenus ille: quo nihil consormius Arist. hoc Ioiaco asserenti, improbam cupiditatem, seu deIe.ctauonem germinare ex oculorum aspecti, de postea eoavalescere, usque ad amationem. Sed audire par est Clementem Alexandrinum lib. t. Paedagogi cap. LI. sie loquentema videt ueri super omnia esse aversandus a pectus mulie- , , rum non solum enim si tangantur, peeeari, potest. Eisi enim fieri potest, ut qui viderit,
, se fortiter gerat; verumtamen ne cadat, ea ia, , vendum est. Fieri enim potest, ut qui videris, labatur sed fieri non potest,ut qui non videri rit, concupiscat Dum enim laseiviunt oe Hli,ealescunt appetitiones.Melius est labiis Adibus, qui in oculis Dominus itaque quam, fieri potest compendiosissime medetur huie
vitio. Si te tuus, inquit, oculus scandalizat, erue eum nimiru,ex imo evellens cupidita
is totum enim eorpus corrumpuntur oculi.
ETHNICORUM Quoque montista eodEm spectantia suppetunt, potius Christianis hominibus, qua Et lanicis digna. Ei,pra ier millo illo Plutarchi essato, amores, qui antilia antis Debementine motus es, ab aspectu oculorum p incip*m dueere; praetermisisso, inqua, quia nihil aliud habet, quam ipsi Isimam Arist. docti tria habemus illustre estist nium, ii in ut eu exemptu pu Lipium Orat. a. de Alexandri virtute, ubi allu laudat quod p ι- cherrimaru virginum Darii Regis filiaru con spectu abii inuerit,ea ratione addita μι- ω mittensa ibi, Deum viras vicisset, νιnsu e
tueta neminis. Et insuper decipio Persi ricis
ut eum alius fuerit humanisssima , adversus piae, Pudmem jorma dumtaxat supι- Iegesserit. A praeterea idem Plutarebus libello de νί tate, ita loquitur historice dc ethiae simul in doeumen tu nostrsi: AIMeando Darii uxorem quia jormosissima dicebatur, noluit in suum venire consi risum. Nollecticis mulieri oeulassula ciente , eo asens isse spondem dentes, nisi peccare nisu videmur, adeo luia Dicam, erad omnia enum curiositatem Diaeientes Peccamus certe quoniam nos cocii; qcimus sponte in periculum ipsa effusione oeu Hlorum qui, ut inquit Heliodorus ita Et hi picis, sunt prima origo is inis numentiamque praeipuum amatoria fascinati 3. Sives, set Propertius accinit pravi amoris ducerci calitem aduersus pudorem exeitantes iuxta illi dNasonis Lires cum forma magna puduitia. io UNDE Non tam severa, quaa iusta trudens, habenda est lex illa Zeleue. Locrensium Legislatoris de eruendis oeulidis
homini adultero, veluti ducibus, aut suas ora ibus delicti Iusta, inquam: nam iuxta Iurispe
ritos, inspicienda es origo driini. O - O sau
ciendiquari debet. . actum l. si quis in ste
vitute 7. Teod uti Nimirmn oculi inrausa tuerunt ad adulteriu perpetrandu:ideoque digni sunt qui eruantur. Quare Seneca disserens de remedias fortuitorum , sic eae eos consolatanta, oculos perdidi. Quam multis rebus eareqis bis , quas ne videres, oculi eruendi erant , , Non intelligis partem innocentiae esse ea et His talem Huic oculi adulteriu monstrant ,hiae is ineestum, huic domum, quam conCupiscat s. , hute urbemin mala omnia. rte irritamen. ista sunt vitiorum, ducesque sceleru Scilicet, oculi idem tere praestant, ae bitumem sulpha reu,siveNaphtarde quo ita loquiturPlinius It aa. c. os Huic magna cognatio umu: transiliu
que protinus in eam, nimirum, in naphtam,va
dequaque visam. Hoc itaque ipsum de igne is oculorum redis, interno concupiscentiae ine dicendum. Continendi, mirum esse a mina ab aspieienda pulchri uidine alteri us.
Igneus enim eorum ardortialem cum ea edraginnationem habet, ut transiliat in eam undecu misque visam.
ii QUARE Arist. recte hoe lineo
docet, amationem a delectatione procedesse. delectationem vero ab intulia oculorum4 πα-
284쪽
luito igine totius amorisio stea secuti. Ninairum, ipsi etiam, iuxta Lucianum isti ut riwaomorravra lux; a Platone tiἰ,amores sed s: iux
ta Philostratum , duces amoris. Et aruales illos nomiliat Oedipus apud briae eam ael. s. dum plorat de lamentatur se ii hau lisse aiino rem matris, ipsamque visam, amaram nefario matrimonio libi devinxige Carmina autem sunt:
Oculioquo em aedibu pulpi uis Lacbrymas equantur. H. maritatisi timnesiantur oculi. Debitas poenas tuli. Dυιnta thalamis digna nox tandem meis.
Nee dissentit sere ab Amsi Philaemon in alia signandis gradibus, quibus devenitur adamaiadum , dum accinit:
Pν- Oident omn/:deinde subit admiratis. Deinde contempla rurest, uemde pecvtuit.
vix, inquam, dissentit ab Arist qui hoc taeo
tum gradus praecipuos indicavit, ex oculo in xum aspectu ad delectationem, ex delectatione in amorem. Hoc ergo modo in qu rt, non subii ad Amicitiam veniri r sed prim i oriri Benevolentiam, deinde mutuo convictuis locietate eam eontirmari vique ad amationem,sve exercitium Amicitiae. Quare claudat eorum metaphoram,qui Benevolentiam dixerunt αρ- φιλιαε, Imitium auuοις ia, ut habebatur in eo dicibus Graecis, quibus ustiunt Eustra-
.ius , Argyropitus , Noster Perionius: il. quamvis in aliis, quibus ducti sunt , vetus Interpres apud D. Thomam, victorius Lamis Danus in Gallutius, solum abeatu ἀργω l. -- , id est, ignavam ct otiosam amicitia Q. Benevolentia enim prout dister ab Amicitia, nullam molestiam subit, nec perieulum adit, nee beneficium praestat sed ignava atque sterilis operum est. Cuias oppositum prorsus vi--dere est in Amicitia. 11 CIRCA Tertiam partem dolet,
venevolentiam non est inchoationem , live initium euiu libet Amicitiae , ledei:t nominatim , quae secundum honestatem est. Poris Benevolentiam non elis initium , seu quod perinde est non transire unquam in Amicitiam illam quae viii Hate, aut voluptate ductis
tur, si e sere probat Quisquis est alicui beneiamlus no vult sibi ipsi dumtaxat bonum, sed alia teri erga quem benevolus est. At quisquis in amando dueitur utilitate aut voluptate, volt sibi ipsi dumtaxat bonum , non autem alteri. immo 'uamvis huie damnosum aliquid sit, illud amat, si utile sibi aut tu eundum existat. Ergo quisquis in amando ducitur utilitate, aut voluptate, nullo modo benevolus est. Ergo Beneyolentia nequit unquam transire in
illud genus Amicitiae , quq dissitqr utilitau
t , aut voluptate. Cani at ιιν. Vt enim Aristoteles pauid antea docuit, Beri evolentiata: itis lurnitate temporis, S iii cremem sui evadere de imitu ri icim po est , seu in inicitiam ira ilire , cuius principium, sive inchoatio est. At tiauli re non olei diutiirnitate temporis , 5 incremem Qui , in Amicitiam utilitaris, aut clup ἰatis Benevolestitia enim ud diutumiio. maior et , eo inagis amat o innum alterius , cui bene volum ui Amicitia autem viilitatis,' voluptati e magis amat num utile , alit iuculi dum pli amanti qu diuturnior is maior eli. Altera ita- qi: amat bonum proprium , ahera alienum: quae duae fecit Ones sunt Ontrariae. Ergo cum nullus liabitus diuturni rate temporis, aut incremento sui , transeat in habitum contrarium , nequit demum hieri, ut Benevo' lentia transeat in mi eii iam utilitatis , aut
voluptatis.13 DICET Aliquis, etiam in Ami
ei ita utili interve ire Benevolem iam z quo niam is, qui recepit beneficium ab alio , reis tribuit grariam , seu Benevolentiam pro alia Benevolemia rependit. Et tamen id facit ra-
acceptae ex beneficio. Ettione utilitatis
iam intuitu utilitatis haberi Benevolentia potest, se ut rami eitia. RESPONDET, Aristoteles ne in praedicto quidem casu Ben
volentiam ite pone principium Amicitiae vitialis quoniam teii et illius principitim , deberet ipsam antecedere, non ubi equi. At in ea su piopolito Mnevolentia nouantecedit, ita potitubsequitur sit in gratiarum acti nem pro benefici iam aecepto. Benevolea ita igitui , etiam in praedicio ea Iu non est principium rotis Amicitiae. Addit prauere i , volentem Donum alieri , spe alie tuus
utilitatis cipio percipiendae , non elle ipsi benevolum aed libii pii : quoniam non iam
alterius utilitatem pectas , quani suam. Sietie solidali. Amicitiam, seu perfectam ha .et, qui obtervat , seu attendit ea , liae mi ei
sum ob aliquid sibi utile. Benevolentia si iatur, si curtavcra Amicitia, non dueitur viiii
citiae persectae, quae honestate , ac Virtute duiseitur. Idque dupliciter proliat. Priitiori quia Benevolentia est initium, leu inclioatio mi iselliae et eum hae non lubri habeatur , sed quasi per partes qua tuli potis, in a est , ut
duo aliqui sibi invicem velint bonum Aeprobatum iam est , eam non ei e in ilium Amicitiae villis, aut iucundae. Ergo cuti lo lum supersit aliud genus Amicit lnae troianestate , dc Virtute ducitur , dicendun, est Benevolentia huius postremae Amieitiae
picieipigra esse. Secunis id ipsum probata
285쪽
YL ET HIC A. Lib.IX. CAP. V. De Bede volemia.
Quia id quod propter Virautem sive bone sum M absque ulla eornrnodi nostri speci t
iem gignatur , solum potest esse princi supra decipe tortuus Agonistartim dictum piut illius affecti Oilis, ita vit lutem ione est quod lane ad virtutem , seu honestatem statem spectat. Benevolentia autem gignitur spectat. Ergo Benevolentia solum est pranei propter virtutem,live hone itatem: vi patet exe pium eius atlactionis, quae virtutem eli Oileia plo quoties videmus aliquem excellere forti statem pecta l. Si ergo principium est Amicitudiue animi vel corporis,aut alia inligui do tim, illius maxime elle debet , quae ob vitiu-te.Statim enim pii bene volumu, propter seip tem S lionestatem est.
De Concordia. inii concordia etiam ad amicitiam attinet: Quapropter non est eadem opinatio. Haec enim Z in iis,qui sibi mutub sunt ignoti, inesse potest. Nec eos,qui de quovis
sunt eiusdem sentcntiae,concordes dicunt velut eos,qui de coelestibus eadem sentiunt non enim ad amicitiam pertinet, de his esse concordes. Sed civitates concordes inquiunt esse, cum de iis, quae conferunt, eadem sentiunt, eliguntque, Nile agune ea, quae publice visa sunt. Circa igitur ea, quae in actionem veniunt, concordes sunt homines: dc horum circa ea, quae in magnitudine sunt. post inique utrisque vel omnibus inesse.Vt civitates concordes scin uomnibus videtur magistratus esse dili gendos, aut societatem cum Lacedaemonijs ineundam esse,aut magistratu gereret Pittacum,cum vellet
ipse Aeschiniterque seipsum vult ut is volunt, qui in Phoenissi'
seditionem habent. Concordes enim esse, non est idem utrumque ii telligere,quicquid tandem id sit.Sed in codem idem ut cum iopu lus, de boni Rempublicam optimates gerere volunt. Sic enim fit omnibus quod exoptant. Civilis auic amicitia videtur ipsa concordia esse, sicut 3c dicitur. Nam circa commoda, Sc ea, quae pertinent ad vitam,vcrsatur.Est autem talis concordia in bonis:na navi secum quisque ii rum est concors,& omnes inter se sunt concordes quippe cum in eis Momnino sint. Talium enim voluntates manent,vi non refluunt, ut Euripiis voluntque semper ea, quae iusta sunt, & quae prosist Ham augdc communiter at se stant. Pravos vero concordescite, impossibile est, nisi brevi in tempore, quemadmodum Sc amicos esse sin rebus quide utilibus plus, in subeundis verba aboribus, subministrationibusve minus habere percupientes. Unusquisque autem haec sibi volens proximum perscrutatur,ac prohibet. Perit enim res ipsa communis, cu in
286쪽
CAP. VI. De Concordia. Ipsis non conservetur. Fit igiti irit in seditione versentur: sese quiadem vicissim urgentes, quae iusta sunt agere nolunt.
svMMA ET EXPLANATIO CAPITIS SEXTI.
t baeordia quia sit. Eam disse re quo dammo . 4 consensu in eadem opinione. In qua materia in δειαν, ct qualem cognationem habeat *- Amicitia civiis. Quortim praesertim ominum sit propria.
AD CLARISSIMUM E NOBlLISSIMUMD. D. ALPHON SUM MARQUE DE RADO,
ALCANTARENSIS MILITtR EQUITEM. SVΜMORUM SENATVUM IUSTI-XIAE AC FISCI CONMLIAR LUM, OLI IN SALMANTlCENSI, ACADEMIA DIGESTI ErERIS CATHEDRAE ANTECESSOREM AC MAIORIS COLLEGII ARCHIEPISCOPALIS TOGATUM,&c.
ISSERIT Arist. hoe loe de alio Amicitia opere,quod est a i , id est , Concordia:
ae summatim probandum assumat, eam spectare ad Amia
citiam politieam. Dividi tuerard eaput in quatuor partes. In prima a nega rione ineipiens assignat,quidnam sit illud.eir ea quod non versatur,x quod n6 spectat Co-xordia. In secunda decernit affirmando, quid sit in quo versatur , intuetur sequitur. In tertia exponit , quam coniunctionem a beat eum Amieitia politica In quarta demum obtervat,in quibusnam hominibus Concordia sit.
CIRCA Ptimam partem statuit concordiam videri esse quiddam φιλι sim ad Amieitiam pertinens, d cum ea necessa. xi eoniunctula diversum autem ab suadquae est consensus opinionum. Lieet enim haec nomina Graeca ορ--ι', sicut capud Latinos coneordia, coniensio,videania
aut signifieare idem,ae consensus opinionum; re tamen ipsa dinetunt. Quod probat Arist xeles dupliciter. Primo Id quod olum inter notos invicem elle potest, differt ab eo, quod etiam inter ignotos esse potest. At solum inter notos invieem esse potest Concordia, eum sit quid eoniunctum Amicitiae quae solum inter notos habetur: contentus autem opinionum etiam inte ignotos potest esse , ut eum aliqui idem omnino sentiunt , quamvis alter nesciat sensum alterius. Ergo coneo dia differt Leonsensu opinionum. Quare nee 3j qui in eadem opinione consentiunt, propinterea eoneordes, sicut ne amici erum Seiaeuia id probat ex eommuni usu loquendi. Non enim ij qui eandem opinionem tuentuel qualibet di ieiplina, aut arte , veluti circa res coelestes, dieuntur eoncordes, sed solum consentientes. Fieri enim potest, ut quamvis idem lentianteire inquavi conclusione themrieam, scilieet visoas , rerum sipreviabilium,
adhue voluntate dissenti aut circa opus, ut
etiam sibi in v ieem insensi , atque inimici exi
stant. Quo casu certe emo eos proprie con cordes diaerit, sicut nec amicos cum tamen. proprie eonsentientes in opinione sint con
cordia igitur proprie loquendo non est coi
CAECA Meundam partem deeeriani affimate quid sit Coneordia δε in quae
materia versetur. Ac prim quidem pronunciat eam esse posita in j rebus,quae subactio-'nem cadunt. Quod generalin probai: Quia infijs rebus posita est,seu versatur Concordia, iniquibus civitates, o cives, dum consentiunt, lance dicuntur concordes. Atqui in is rebus. qua sub actionem eadunt , civitates e cives.
dum consentiunt, sunt vere dicuntur con
eordes nimirum , in iis quae agere oportet ad bonum Reipublieae,seu civium .Ergo in iis, que quae sub actuanem cadant, posita est, leuiseriaiatur Concordia. Hoc aut generatim statuto,deccendii ad exponendu iningulari res, sive inateria, in qua Concordia vertatur 4 docet, nociesse quascumque res agendas, sed illas tantum quae alicuius momenti sunt. Neque enim discordia in rebus minimis solvit Concordiam, quae est inier amicos, aut cives sed illa tantum quae est in re maioris momenti. Neque etiarni Concordia est si in omnibus rebus agetidis, quae sunt magni moαenii: sed in iis solum no minatimque, quae possunt convenire , vel utriaque concordamium , vel omnibus liominibus , vel civibus ei uidem civ Haiis. Si enim
nec utrique concordantium conveu an , eo
omnibus hominibus , nec civibus eiusdem ei vitalis, ridicula erit concordia is nomine te aus cum non stan ijs rebus , quae fiet potistit caui obtineri queant ab ii, qui conco des dicuntur; nec propterea circa illas delitis.
rare valeam quonia deliberatio solum est cicea
287쪽
a. ET HI A. Lib.IX CAP. VI. De Concordia.
REM IIlustrat exemplo petito a civitatibus, sive civibu na eb Ieatietabus. Tunc enita in ei vitalibus, sive inter cives dictior elleConcordia, tuado omnibus unum di idem vi dei ut faeiendum in via litate in commune Rei
publicae, Ne peculiata in singulorum: ut quando qnaves conveni uiri in eligendo Principe , aut Magistrates vel in mitae ii dis copi; auxiliaribus, aut ineunda societate belli cum alia ei vi tate,aut de imperio militiae alicui ex civibui committendo. Subiungitque adhuc exemplum peculiare Atheniensium, qui praeeunte delibera: ione, an ineundae iset belli locietas eum Lacedaemoni js,& an Pittaeus,unus ex septem raruciae Sapientibus eligendus esset in Magistra
rum ad decennium, omnes in eo concordarunt,
seu veram de propriam habuerunt Coneordiae utpote circa rem magna agenda, quae fieri poterat,ee spectabat, tum ad publicam civitatis, tum 4 risu lorum civium utilitatem Monee ver Arist. ut Coaeordia plena servetur in Maiagistratu eligendo satis non elie, o trinium sus. isagio eligatur; ni id praeterea electus ipse eo. se utiat. o videtur resperisse ad ipsum iit eum,qui electionem suam ratam habuit,ewtoto deeennio Atheniensium Rempublieam optime adminictravit verum eum absoluto decennio iterum rogaretur , ut in regimine peris sisteret, constante id recusavit ubi apparet priorem illam electionem fuisse omnino concordem secus vero posteriorem, quoniam et Mus contradixti. ADDIT Praeterea, non solu in te om. ne eives Concordiam esse posse, sed etiam tu. ter pauciores,im dc iniet duos,si terque co- sentiat in eo, ut velit ingens bonum alicui tetatio, aut Reipublieae. Si autem unusquisque eoru velit idem bonum , non quidem alleui tertio, nee Reipublieae, sed sibi, veluti Regnum , aut Magistratum a conveniunt quidem in eo qud duelint idem bonum verumtamen non erunt
concordes, sed discordes,adhuc in ipso desiderio. Non enim Concordia est , vel conrensio animorum , sed potius discordia , aut seditio, qudd duoru aut plurium quilibet idem omniano de indivitum bonum sibi uni appetat. Idq; illustrat exemplo petito ex Phoenisis Euripidis
de Etheoelein Polynie , quor vierque idem Regnum appetebat sibi & exinde non mod6
nulla Concordia orta est , verum Acria testina bella unius fratris contra alterum,c ex bello exitus inscelix, quem Euripides Tragoedia tua deeantat. Certe opposito modo se gelsisse die satur tergemiui Geryones, fratres simul ec Hispaniae Reges,qui propter miram animorum consensione in in regnando,dicuntur Relicaisiante imperasse , symbolum Concordiae extirii ille unde de carmen illiarD.gaminos inter fuerat concordiamstres,
Rιgna,vno sui in unu Ge Ionis. Quare fictioi in seu exaggeranione popillime vulgatum suit, tres ill ν uni ea constitille an inia 5 voluntate ut refert Iintinus lib. Vnde de nunquam ab Hercule victi futile leguntur, dum comuncti exti ieiunt. Simile de Molio nidis, aut Molionibus observat S. Gregorius Nazian-Zenus, post Plui arcnum: ix pondanus, alijque
referunt, in extremo vita commendatum fuit-
se a amor anO-Persarum duce, qui iam iam moriturus hortatus est duodecim filios suos ad Concordiam , ut hereditarium Imperium stabilitent. Iussit enim ut duodecim vieg sv nusquisque frangeret , seorsim unam ab alia.
quod facillime praestiterunt. Iussit deinde ut alias duodeeim fimul frangerent e sed nemo potuit. Idem igitur vobis aecidet, inquit Divirili frangemini coniuncti permanebitis pro sus infracti O DENIQUE Eandem pinem Ormcludit, resumendo quod antea dixerat, duo αrum Concordiam homia um non in eo si tacies quod uterque idem senii at,aut unum idem inque sibi velit ted in eo quod ambo consen tiant animo voluntateque circa eandem rem magni momenti agendam tu bonum comm ne aut alicuius tertii , aut saltem alteriuscipe
CIRCA Tertiam pariem exponit,quam coniunctionem habeat Coneordia eum Ami
citia politica a pronunciat nihil aliud esse
una ab alia. In quo videtur contradicere pianioni Platonis is Aisibinde doceatis, omnem
prorsus Amieltia esse Coneordia, de Leonvet so Arist. veta Coneordiam non vult esse mi, titia quamlibet, sed illam dumtaxat,quae poli ii ea est,in tripliciis divisa pro varietate parritium,sive generum .in quae Respubliea dividiatur. Dicitur autem politica ,seu civilis, quoniaversatur inter eos qui civile convictu servanti seu eiusdem ciritatis membra sunt Rationem verd cur Concordia si idem , ac civilis Amicitia, ex eo assignat, quod tractet communia commoda, quaecumque conferunt ad ei vilem vitainfeliciter traducendam, idque spectet veluti materiam propriam, perinde ac ipsa Ami. cilia civilis. At ubi duo aliqua 1pectant unum desidem omnino, voluti materiam propriam suu idem prorsus inter se Coo cordia igitur inmicitia civilis sunt idem prorsus inriter se.
in sola Amicitia civili sitam ella Concordiam, sed in ea maxime, quae inur amicos Virtute
preditos est in vi postri tu hule obiectioni, intee
amicos Virtute praeditos esse quidς summa tori sensionem animotu volitatat studiorum 8;v rum eam non ella Coacordia illain de qua boe
288쪽
in rebus proprijs, a peculiarite ad Nostpe. strantibus. Consensio aure illa, de qui ioci ci ei
agri ur, quaeque Proprio nomiti eo μονσι clic I-itur,uve Concordia, o tam privatum bonum,nu m commune respicit. Quare dit sidet ab inmieitia illa perfecta, sive secundum V mutem, qua duo adiqui mutuit sibi pravatum bonum amant:& est idem omnino eum micitia politie , seu civili , quoniam commune civitatis honum attendit concensione ipla animorum. ClRCA Quartam partem pronun- hiat, in quonam hominum genere Concordia praedia locum habeat, vel noli habeat. Ac pri- md quidem decernit,eam in hominibias probis ae virtute praeditis, locu sibi vendieare. Quod
Probat: Quin in omnibus iss, qui de sibiipiis,&iάter se invicem consentiunt, iudiciora volu tate eonstanti, circa bona humanae vitae coda cibilia,versatur absque dubio Concordia. At
qui homines probiae Virtute praediti, conseniatiuat sibi ipsis, de inter se invicem, iudicio de
voluntate constanti, circa bona humanae vitae
eon ducibilia. Ergo inter homines probos aeivirtus e praeditos versatur Concordia. Porrδd iros eiusmodi eonsentire iudici ac voluntan constanti, in immobili declarat ex eo quod
voluntas eis rum, ratione habituum , seu viriu- eum, haereat permanenter in bono defixa mee
sua aut defluat, ωσπερ ινρ raro scuι ripus. QVOD ut penitius intelligatur, adia erie, Euripum proprie ei te cerium quendam maris sinum inteistuentem ac reciprocante assiduo motu suo inter Boeotiae portui Euboea insulam, cuius memini Strabo lib. s. Ab hoe igitur sinu maris dicti etiam suu Euripi,exte- sone quadam propria e singularis nominis, omnes tractus, live sinus maris angusti, in quibus similis fluctuum reeiprocati otii. Eiusmodi est Tauromi nitanus, de quo Plinius lib. a. cap.97 inquit: De quorumam tamδη privata natura est, vi Tauromanitant Euripiop. ὀιι, Ommboea infula se iis ale ac nocte reclνocatis. Addit vero Pomp. Mela, tam rapidam ellepilius conversionem,ut venio , de plena veniis
navigia seeum rapiat.Similis quoque est Chal. eidieus, de quo Cieero lib. 3. de Natura Deorum ita loquit ut Quid CBalatico Euripo inmota identidem Ne meando pura Arrip ι constantiu Quasi de ipsa Euripi ineonstantia assidua de perennis, in pi sua vietis Hudine eonstantissim alit. An vers Arist.obierit ae ia dio, seu dolore non deprehensae causae,ex qua
proeedit illa as,idua Euripi vicissitudo, iam disserui tom. a. Pbί . μυ-ant qua, dist. 9Φ. - circa finem. Livius ι. g. a veniis quibuida illic stantibus rapi existimat.
io . . HINC Igitur similitudine in dueit
res,vi Euripos dieant hora Ines illos,qui in e5stio ae proposito incoallantes sunt,& istentiridem fluctuani, neque sit id qua stabile, aut per-
maireus trabe nr. Qitate Eschines ut Demoli henem in conliantiae nimiae iotaret, dixit elle Eu
versum Maratatis e trudit, in au saeι isteriris aurae inscriptis Adere liceat citiis , qua humanae se Iie. tui. verum d hoc commun
hominio us videtur, nec ii a proprium, ac eo tu,
qui in lingulari Φieuntur Euripi homines, seudi
fluctivagi, e reeiprocantes:qualiter de Euripo, ipso ae eluit Senee in He euis Oetaeo:
Dum i iam Tita mergis Occeano rusa ν. viri aut e probia virtute praediti opposito modo se habent, inquit Arist. Constates enim stini, de perpetu , sibi similes: quom a habitus virtutis eos quoddammodo immobiles in bono sarie ita proindeque Min bono consilio, seu proporisto persevetantes, ideoque & servantes Conricordiam . .
ii ALIUNDE veri ostendit, in homi nibus improbi di vitio corruptis, aut parti, aut nihil elie eiu Concoidiae, quae in civ li Amietis ita est posta .Quemadmodii enim in aliquo est Amicitia, aut non est, ita demoneordia. tquali ho mimbus improbis par aut nihil est Amicitiae. Ergo S i ij parum aut nihili est Coti cordiae. Praeterea. triciis hominibus, qui Io luna
utile dc commodum eroptant, onero lum aut C
sive laboriosum omnino ave lautiit, nulla Coeordia elle potest, sicut d nullus amor communis aequalitat iri ac boni. Atqui improbi homine, solum utilein commodsi exoptam oner sum auietive laboriosum ori nin avet santur .. I ii id enim maxime animi intendunt, ut de eo munibus Reipublicae bonis obtineant magii, de laboribus autem oneribus perferant miniis. Ergo in homini Uus improbis nulla Conia eordia ei te pote ii, sic mira nullus amor omia munis aequalitatis 5 boni Quale si in ii, consensio animorum ulla est diuturna et . nequite quoniam vi, ut quiluu evrum commum bono inhiat, Mabeo detrudi alio, indeque nee etiasum est dilaordiam oriri, sive sed .ionem iniet; caves, quae est inimica Coneo diat.
289쪽
IDENTUR Autem ij, qui beneficia contulerunt , magis eos arnare , quos beneficia sunt collata , quam ii, qui acceperunt, eos,
Qui contulerunt. Atque ut praeter rationem eve
niens quaeritur. Plurimis igitur videtur id ex eo fieri, quia hi quidem debent, illis ver debetur. Vt igitur in mutuis, debitores quidem volunt suos crediores non esse, hi ver,de salute quoque debitorum diligentiam adhibent, sic Sc eos inquiunt,qui beneficia contulerunt,uelle eos esse erga quos fuere benefici,ut gratias accepturos Lillis ver,non esse curam reddendi Epicharmus igitur fortasse dixerit haec ipse dicere, aspicientes ad malum. Videtur autem hoc esse humanum. Plerique enim immemores sunt, oc suscipere potius,quam conferre, beneficia appetunt.Videbitur autem causa naturalior esse, dic non similis ei, quae de creditoribus dicitur. Non est enim erga debitores amatio, sed, luntas salutis, recipiendi causa.Sed qui beneficia contulerent,diligunsi
atque amant eos, qui beneficia acceperunt, etsi milia in re uant utiles,tieque in posterum futuri quod quidem Martificibus accidit. Magis enim unusquisque proprium amat opus,quam ipse ab opere amaret si animae particeps esset Maxime verb forsitan hoc circa poetas accidit: hi nanque sua diligunt poemata supra modum, Sc perinde atque dilios, nanti Tali igitur simile estri id, quod faciunt ii, qui bene Scin
contulerunt. Quod enim suscepit beneficium , ipsorum est opus: hoc igitur: amant magis quam euin, qui opus fecit. Huius autem causi est, quod univcrsis est expetibile atque amabile esse Sumus aute actu, nam vivendo sumus,atque agendo.Quingitur fecit,est actu suum quodam modo opua Diligit itaque ipsum opus, quia amatacesse Hoc autem est naturale. Quod enim est potentia d opus ipsum acti declarati Et insuper ei quidem, qui contulit beneficium, honestum est id, quod egit.Rubre gaudet eo, in quo si hoc At ei, qui accepit, nihil est honesti in eo, qui contulit, nili conserens quod quidem minus est iucundum, atque amabile. Est aute praesentis quidem operatis,futinat tem pes,facti ver,memoria iucunda.Sed iucundissimum est,quod est actu, amabile simili modo. Ei igitur, qui contulit beneficium, per-
290쪽
CAP. VII. De Beneficentia. manere immo fidiuturniam est enim ipsum honestum. Sed ei, qui epit, itansacta est ipsa utilitas mempnaque honestarum quidem,
xum est periucunda:utilium autem non ni nilurn,aut minus. Expecta-itio verbcontra sese haber. Et amare quidem simile est amoni, amari autem passioni. Eos igitur , qui circa actum excellunt, sequitur amare &ea, quae ad amicitiam attinent. Praeterea , quae facta
sunt cum libores, ea magis diligunt omnes vivi pecunias magista ligunt, qui acquiliverunt , quam qui ab ab is acceperunt. At beneicium quidem accipere, sine labore esse constat beneficium autem conferre, di scite. Propter haruvi matres filios magis amant: π- rationanque laboriosi est magis, & magis sciunt esse suos. Ldebitur autem hoc ceris accommodatum esse qui beneficia con pulerunti
SUMMA ET EXPLANATIO CAPITIS SEPTIMI.
centia , veluti de postremo Aminitiae opere, sive sce tubae summatim statuitur,bei ficos plus diligere eo , quibus beneficia contulerunt, quam ab iis diligantur. Caput vero dividuur in tres P ies. In prima proponitur querela illa communis, qud benefactores plus ament me, . quibus bene eeerunt, quam ab iis amenuar. In secunda reiiciuntur rationes eius mali, quae a quibusdam assignari solent. In tertii demuen erae rationes abignantur. CIRCA Primam partem propo-hitur quaestio illa e lebris anie, post Aristotelis aevum agitati solita in orta ex admiratione eventus , communi fere experimento deprehensi videmus enim plerumque eos, qui alteri benefietum, sive in vita, sive in honore, sive ia boni, ortunae conserunt, longe minorem reportare gratiani , quam par citet.
Nimirum, ipsi longe masis amare dignoscun-ἔκ uwkse benefecerunti uam ab ux
-heum tamen opposito modo Meidere deiaberet.Hoc auiei videt g monstrum quoddam ingrati animi dicausa ut omnes pollentes divitiis aut boritateque nolint benefacere alijs, cum abiisse minus amandos si coniiciant. Quaeritur itaque, quaenam sit ratio eius momari,seu causa qua re ira contingat.
DEINDE Reseri , expendiiDerationes eius abiurdi ab aliis assignatas. PRIMAMic antiquit inram inquι eue eorum, qui a bitrati iunt , benefaciorem elle instae
ereditoris;recipietueti vel benefies uix ab eo, instar debitoris. Frequenter vero accidit, ut creditor magis an ei debiliarc.qitan ab eo ametur. Qui enim a. Hi tu altera i utuo dedit, aut
qualitercuit,que ius ira dei incipium,sicuti amatrem sibi debitam,tic dedit 0rem; cuiu vita pende solvito deviii, i Vciati factio Co tra ver debitor ipse exolum habe creditorem, ab eo fugit nolletque illum irier vi-yentes censerari voviam sic excusaretur a