장음표시 사용
291쪽
Σ3 ETHICA Liba X CAP. VII. De peneficentia.
IEst enim veluti reditor compararus debl
HANC Rationem potius expo--aeit , vim rei j ei Ariit. Sed priuiquam eam cxponat, reseri existiinatione Epicliar mi, quietem perimus introspexi ila idetur. is vero fuit Poeta Cointeus, ex adeo antiqnus, ut quidam ei tribuant inventum Comoediarum. Praeterea in ali dii or Pythagorae uille dicitur, ab eoque
Philolophiam didie isse. Vnde postea scripsi de Natura rerum, de arte medendi Epi- 'eharimis itaque eum perspectam haberet hominum indolem, dixit ea ut mistus absurdi in eo positam euae, quod plerique mortalium im--probi ringrati sint, ideoque minus amenthene iactorem , quam ab eo amentur. Itaque malum id ex lugeati animi vitio proficisci vi. detur, uti debitores minus a me ut, quam alnetur a creditoribus quae erat rati Veterum sci ,quibos beneficium couatum est,magis a b
nefactore amentur, quam amen .
rationem Epicharmi,quoniam in ea ferium uia die tum d omnibus hominibus e eo,q d solum ae eidit in improbis .ingrati animi vitio laborantibus impugizatio autem sub hane formam proponi potest. Eius rei, qua humana est, seu ad totum hominum genus pectat, non redditu idoneae ausa ex eo , quod σprobo iarum tantum O num ioprium est. Atqui Einus amari benefacto rem,quam ille amet, est quid αν Ρωκ. ἐὸν, b ranum, seu ad totum hominum genus pectat , vitium autem ingrati animi improborum tantum hominum proprium est. Ergo huius quod est, minus amatἱhenefactorem, quam ple amet, non redditur idonea causa ex ingrati animi vitio. Neque suffragqum fert Epicharmo illa sententia Veie- in paulo ante relata: quoniam ii non tam viis dentur pro eausa eius absurdi assignasleum Probitarem ipsam , vel vitium ingrati animi, quam proprietatem quandam hominibus ve 'uti eo linaturalem, ut beneficiorum immemores si iii,potiusque velint accipere, quam dare. Et haec quidem hoe loco docet , antequam p. Iam veterum rationem impugnet. CIRCA Secundam partem arbitratur, eius appurentis monstri , sive absurdie aulam , magis naturalem este , qui quae abali fas signari solet. ι e primo quidem osten dii , exemplum illud creditoris& debitoris nullam eunt eo , de quo agitur, similitudinem habere .li enim qui crediderunt, leu mutuo dederunt,aut socia ori pecuniam aliis, non amant
debitores uot; sed solum volunt ab iis sibi reddi quod dederunt,sive quod sibi debetur. Qui autem aliis Misfaciunt,vere illos amant;eum ipsorum minum curent,sive in vita, sive inho note sive in fortuna bouis i idque nullo fine
ctores sint. Ergo nulla est opportuna similat sed benefactori, cum creditor α Quamvis enim vierque incolomera vesi de torem, alii e t menin aliter: san benefacior ii,columea vice debitorem Ob utilitatem ipsius debitoris, seu reeipientis beneficium ab ipso:creditor auteris .vitam& bonam dehu oris amat, solum amate fine propriae utilitatis,qua vult sibi repeti di debitum vade demum fit, neque illami mill tudinem apiam ecae, nec locum habere in Ami. citia persecta, desingenua, quae honestate ducitur cle summum in degeneriti spuria , quinutilitatem spectat.
xlit ad assignati dum idoneasin genuina Ica las,ut benefactor magis amet eum , cui beneri facit,quam ab eo ametur. Quinque autem rationes assignat, D prima mearum naturalemcquoniam hec in hoc opere rarditatur rationibus physicis, sicut In Politicis riuia ab usalienum ei Ie id docet lib. de Demonst. attament mandoque id fieri oporter,d praesertim hoc loco,ubi praemissit, se velle contra illos veteres assignare senu causae πυσικώτεfo , natu GJνsnnum.
PRIMA Ratio itaque haec et est Quilibet naturaliter diligit opus suum, Ionge magis, quam ab ipso diligeretur opere
et hoc ellet animaut . Atqui benefactor respicieeum,cui benefacit, tanquam opus suum. tam lenefactor naturaliter diligit magis esi,eui1Mnesaeit, quam abeo diligatur Maiorem hhius syllogismi propositionem exponisin probat eatemplo artificum omnium, quibus naturali inter inlitum est , vi opera sua ament, longeimagiri quam ab amarentur, si intellectu de voluntate constarent. Deinde e confirmat. exemplo Poetarum, qui qualescumque verius suos depereunt, velati filiolos exosculaniatur. Q iod tum Poetis,tum Oratoribus commune ob eri a Cicero in quadam Epistola ad Atti eum, ita scribens: Nem Unquam , neqωνὶ Poeta,neque orato μ . atquemqsam me- Aore e me arbitraretur. Hoc etiam mesis
contingit. Idemqlioque de Scriptoribus unici verse indieat inprima QMIusculanae m. v bide Dionysio Siciliae 41ranno ita loquiturq se coeum verὰ perstudiosium aceestimari Po ea n Miam Tragicum quam Maum, bitas rem. In bo enim geme nesio quo pacto Hgι1. qu/m in esu Dum cuique pulchrum. Adia istic neminem cognovi Poeta mibi intrum Aquini amicitia Atii sibi en optimur Uiurreruν. Si e res bab e Te tua me deiectant mea. Qu8 eadem similitudine, valde alnostrum institvrti,usus furiat Plato lib. I. Pol ἐubi monet, parentes amare iberos , ut Poetas opera, ac versus suos idque etiam octina
habet in Sophistis quotitam a trita aliorum via d cedentes, ex gitant quaedam inventa
292쪽
triearumin cavillorum plena, eaque ut fili los quoidam exosculantur,in adorant cogιιο--riones 3, vi Ezechiel ait Nimitum, ut qui-idam Poetarum accinebar.
Qui, veterum abiceia methoua aurum ginasa quarunt,
ιquutias praιι traiare phanta ι. Et ii quidem eo magis opiniones suas amant, quam communes aliorum, quo magis propria ipsorum opera sunt vera iraque est proposito illa maior Arist qui alteritur, quemlibet, ruraliter aurare opus suum longe magis, quam ab eo diligeretur, si animam di volu
ani propos clouem, in qua diei ives, bellesacra. rem respicere eum, cui benefacit, veluti opus tuum, probat Arist. quoniam qui alteri benefacit,videtur Hector illius boni, quo imbuit cla exornat eum, cui benefacit .Ergo dc hic, qua genus eo bono instructus, videtur opus, sive euectus quidam benefactoris. Quo videtur spectare it Iud vetus eae eorum estatum, a ta ηο abi iιιπε συι--iγ- θοα- ia Diei enim solet,de eo qui insperatam alteri salutem attulit , vel illum ingenti beneficio adiuvit rsuasi insta Dei seu ultioris se habeat in eum, cui benefietum eontulit , tanquam in opus suum. Apud eiere, enim de Ethnicos pro eo isdem Meiplabatur , Deum esse , ac mortalibus benefacere. Quare pro di)s habebant autum,
re frugum,viai, legum, medicinae,aliorumque in utilitarem vitae humam conferentium immodi belluas quasdam pro numinibus venerati sunt,quod homines singulare aliquodie. ne fietum ab ij reeepilleiit. Hinc apud AEgyp-
is adoratae ciconiae, quoniam credebantur interimere serpentes ex rabiei paludibus Prodeuntes te hominibus lethi feros. Apud Romanos quoque anteres divino cultu excepisci, quod Capitolinam arcem seruaue pura reniatur ab irruptione Gauorum, expergefactis Imnitu suo custodibus. Denique de limitem ob causam in anima quaedam, ut Sol, Luna, aqua, terra,pro numinibu habita sunt quod nimiis rum , vitae saluti hominum prosint Scythae
etiam, te serenie Lueiano tu 2 lxaride, per ventum 4 gladium, tanquam per deos iurabant,
quod ille prior vitises spirationis principium
sit, posterior mortis Generatimque ab Homo. ro de Hesiodo traditur etractum illud. Θεοια- is,aων, DII bmorum largitores tania quam j,qui benefaciunt, deorum munere funis gantur. Et Strabo lib. Io. inquit: Recie dieium H -νtales tune max-ὸ deos imitari, eum
AEgypt rum triplicem facere Deum Immo e talem unum, qui rerum omnium sit aut horrat tu in insuper morialem ignoti nominis de denique eos, a quibus beneficium accipitur. Ho, enim sere prodiis colebant Lege plura apud Esalmum in id immo homini detis, Mapud Cerdam in I. Eeel. Virgil. ad illudio linisi re Aristoteles is itur, ut ad institutum nostrum redeamus, quamvis nolit bellefactorem esse Deum illius, cui bese facili neque eitim iaEthnicum tam iusaue erravit , ac Agyptii, Scyιhae,aut Roma iii, alijque plure ratierit in menelle veluti ipsius eneciorem,authoremque,s malitudine quadain Dei, a quo bonae uncta ortum habent. Rectu igitur exinde probat,b netacio m respicere euio,cui benefacit,veluti opus suum: Quae ei mi uor piopositio illius bialogismi. io vERVM In syllogismo praeia
oo restat ad buc assignanda ratio , cur nuta quisque naturaliter opus tuum aret in quo potissimum nititur moles huius di Icurius. R rionem autem Arist. in eo positam ait, qud dunicuique natura in mum sit , ut unices prae
aliis diligat suum proprium τι εἰναι esse Nimirum , quilibet suum esse, suam vitam, suaui perfestionem naturale amat undi& consequens est, ut amet suam ενι era ἄν, id est, suum caum, suam ipsius actione ii, live efficacitatem in agendo. Non enim fieri potest, ut ametia turaliter suam vitam ocismum, si uuam vexationem inst , ex qui potis, imum dignoscisur status di vi in bomisis Vivent enim distetuat a nou viventibus, in eo quod ex seipsis moveantur, Ie ope leni ut , 5 in actum se prolarant. Ergo quimura vitam laiqviro prium amat, necesse estis etiam amet suam operationemaeo astum, quo se movet di vivit. ussum illuurat Arist. xxempta ιςrrae ac mauus Serra enim secando est serra manus tractatione usuque mal ocellule sinii autem esse proprie mauus u abscindus a reliquo corpore , luoniam abiciis nullum ulum live actum habet. Similiter ergo homo, vivenψω agendo est homes ubi autem nihil Operatum, seu git, aut ho ino esse desinit, aut non apparet bomo. rgolicut maturati ieroum tuum esse,
suamque vitam, ita etiai su in Opcr idonem, qua δεεργει sive eiu , homo dc viveus est. Hinc Warii lices, tunc oravim sunt tales,quabdo ope iis unctione ipsa artifices iunt vi pictor, duua 1 lex nuruua lineis exprimit, pro . pric atque in exercitio puctor sit: ι . Dii vero a
tequam pingat, nisi podestate io hi m. Similitee de Poeto de Oratne, o denique sapiens, vere
tales sunt, cum in actum ἐς pio seruat imi ii igitur insito naturae Pondere ua: ipioru in operatiouem amant, sicut d v, ι qua in aciuseeundo vivusta bi autem Perari Oilem suam,
293쪽
1 3 6 ET HIC A. Lib. t X. CAP. VII. De Beneficentia.
mee esse est, etiam ament opus ipsum quodesticiunt neque enim fieri potest, vi qui amat
operarionem non amet pus ex illa proeeden . Si ergo benefactor respieit eum,cui be-eiesecit , tanquam opus suum , necelle est ut iliatum amet I& quidem maiori anaore, quam arne tur ab pio: se uti artifices magis amant opera sua, iram ab is amarentur os iudieioin v
probat, uel iuria tu eunditate, quae est longe maior in conferente beneficium , quam in recipiente Formula ver&haee adhiberi potest. Quanis enim opus aliquod iucundissest, edmagis amatur, seu amari debet. Atqui opus Iata sientis beneficium est iu eundius , quam opus recipientis. Ergo magis amatur , seu amari
debet opus argientis beneficium , quam recipientis. Ergo Se unusquisque magis amat eum, cui largitur beneficium , qui ametur ab eo qui reeipit Maior propositio praeiacti syllogii mi videtur per se nota Minorem probat Arist. quoniam is, qui largitus est benefietum,
quoties tecordatur eius operis, quam maximet laetatur quoniam reeoli memoria cogitatio. neve opus bonestissimum de nobilissimum
bene aetendi alteri. Is ver qui recepit, dum record1tur sui operis,quod in recipiendo postum fuit, non recolit animo aliquod opus Oeellens vel laude dignum. Recipere enim,
aut nullam laudem meretur , aut certe alia
guam δε prope nullam , si comparetur cum opere largiendi. Ergo opus largiendi benefi-eium est longe iucundius , quam opus recipiendi.
ex eodem tu eunditatis apite. Id enim quod semper delectat, multd tueundius de amabile est illi, quod non semper, sed raptim solum in trausi tu At largiri beneficium est aliquid semper delectans recipere aurem solum dele.ctat raptim cin transitu. Ergo largiri beneficium mult6 iue undius d amabilius est,quamaeeipere. Maior cum consequentia paret Minor autem probatur qud ad utramque partem. Et u ad priorem quidem primum rQuia eum opus largiendi sit honestissimum,
ac nobilis animi proprium, non solum dele.ctat eo tempore quo fit 3 sed etiam antequam fiat, per solam spem, ie propositum exequendi illud, ex qua oritur quaedam delectatio Insuper & postquam factum est,dum ad memoriam revoeatur, animum plane delectat. Quo fit,utiue unditas ab eo procedens, amplectatur tem pus omne, non mod praesens , sed iraeteritum,& futurum atque aded semper maneat, in
eundumque sit opus largiendi. Qi d autem opus recipiendi solum raptim de in transitu delectet quae est posterior minoris illius pro positionis pars suadetur: Qui creeepti bene fieti solum delectare potest , quatenus ut illistatem affert, sive su dium indigentiae immini recipienti. Atqui utilitas eiusmodi,tive subis sidium indigentiae, olum raptim,dcin transi tu est. Quod enim hodie est viiles replet indigentiam , eras non est iam utile, nee India gentiam replet, sed omnino trans jt. Ergo reeepti benes eii solum delectare potest ramlim, in transitu. is DICES: Desinente eo,cui beneficium est concessum , desinit etiam ipsum beneficium,propter desitionem subiecti. At saepeaeeidit, desinatis cui benefietum est eo cessum scilicet, quando moritur. Ergo α prisum beneficium desinit. Ergo cunullam do manere potest in ordine ad delectandum
benefactoreis quia delectatio non oritur ecbono quod iam non existit, sive praeterisum est, sed solam ex bono praesenti. Respondet
Arist. adhue in eo eventu,quo desierit eiuris diem extremum elauserit qui beneficium reticepit,iucundissimam esse recordationem γε ris benefaciendi , multo magis quam recipiendi beneficium. Etenim quod honestum est in hoc boage supereminet utili, qu6d illud
prius delecthlionem inserat etiam sola sui et cordatione quamvis iam in re praeterierite hoe ver posterias olum delectare possi quatenus actu est, seu quandiu explet indusenqriam: quod solum praestat in tempore Praesentati. Cum ergo opus benefaciendi sit honestum , etiam desinente seu mortuo eo, cui bene, ficium collatum est, delectare animum potest non autem opust recipiendi beneficium, quoa solum utile est.
14 ADDIT Nd reeeptionetriboni utilis, sive beneficii, etiam hoc habere,vel
apprehensa defuturo delectet , ac longe ma gis,quam usus eius de praesenti, aut recordatis de praeterito. Ratio est, quoniam bona utilia antequam obtineantur , apprehenduntur maiora,quam re ipsa sinta atque adeo animum pel lieiunt vehementer,ut ea assequatur. Caeterum dum reipsi obtinentur,aut dum subit mentem illorum recordatio, apparet statim,quam exiώli14 nullius momenti sint: ideoque squae primum de iis oblitiendis delectatio fuit Aunnino sagax est δε quae momento fere temporis labatur. Contri ver accidit in largitione bone fieti quamvis enim apprehensa in futurum
delectet, multd tamen magis, dum reipulo
nitur, aut quando iam praeterita in memoriam revocatur 'quia hoc est de ratiose operis honesti,ut quanid frequentius exercetur, ed melius cognoscatur inius praestantia , α eo magis animum delectet.
is TERTIA Ratio proeedit ex iis.
quae lib. s. praemisia sunt circa actionem de perpessionem Manifestum est enim meliorem praestantioremque vile actjone perpessione, seu
294쪽
agere,quam pati Atqui actio,ad benefactorem
spectat perpessio autem ad eum , cui beneficium consertur. Ergo pra stantior es benefactor , quam is eui beneficium conteriur. At ex constituris lib. 8.eonii at,prattantiores, seu excellentiores esie etiam ad amandum proniores. Ergo benefactor est pronior ad arnandum, seu magis amat, quam is, qui benefietum aecepit.
maiori labore, seu difficultate quae est in dando,quam in accipiendo Longe enim magis amantur quae magno,quam quae parvo aut nullo labore parata sunt; dc difficilia in maiori pretio habetur,quam obvia riae ilia. In quod probandum asteri exemplum ocum, qui uolabore aut industria opes, qua libet vi commoda pepererunt. Magis enim illa amant, quam qui haereditari solum iure a maioribus obtinuerunt. Ideoque o lib. . cap. I. dictata
est , longe liberaliores esse qui polsident divitias alieno labore partas, quam qui suo ipsorum. Atqui dire benefleluia mulio tabotiosus est& diffieilius , quam recipere dare enim plerumque saliem, imminuit utilitatem proprium commodum dantis, quod lane est diffletleae laboriosum recipere autem, auget utilitatem de commodum recipien: is, quod ipsi nequit non esse faei leae voluptuosum. Si igitur magis amatur quod dii ficilius d I botiosius ex amatur etiam magis largitio beneficiI, quam teceptio. Ergo& benefactor
magis amat eum,eu in ritur beneficium,quam ab eo ametur patet hoc: Quia magis amat
alium , qui subit aliquid diffieile de laboriosum in bonum seu utilitatem ipsius, quam quisiellein sine ullo labore illud recep I in villitatem propriam Atqui benefactor,dum largi. tu , subit aliquid difficii e laboriosum inutilitatem alterius;hie vel ieci pu illud saei iei sine labore ullo in piopriam utilitatem. Erinso magis amat benefactor eum,cui benefacit.
etiam octavo cap. a. stabilitum relioquit matres maior ardentiorique amore serra erga filios suos,quam patres. I, enim magis amat at L. quem, cui ille maiori latore ae difficilliare fiat, seu ob quem gravior in disticiliora subit. Atqui filis matribus maiori labore ae difficultate stant , quam patribus: de Ob eorum procreationem matres graviora & dime iliora subeunt ante de post pinum. Maires is Mur ma
iori amore , quam paries, feruntur in filios. Hae etiam pectat,quod matre, muli ieertiusquam patres, agnoscunt eo, ei.e filios suo, .si
cuti ipsae eertiores sunt de nullo adulterio a te eommisso,quam viri,quibus nequit esse ita nota uxoris probitas, ac ipsi uxori. Ergo maior est amor matrum , quam patrum, in filiose Quia qtisato quis certius agnoscit se beneseis eiu alieri ,ed certius novit,illum esse opus disus atque aded vividiori cognitione impellitur ad maiorem amorem sui operis. Cum eri. go matres certi iis quam patre noverant filios
esse opus ipsarum, proculdubio impe uiuue
ad madorem illorum amorem Lege alia plura lib. S. cap. Ia in exornationem huius capitis profutueta vi DE D. Thomam 2.2q. 3I.qua est de Beneficentia,& illius Interpretes.
De amatore sui. VBITATUR. Autem Scitrum oporteat se ipsum amare maxime, an aliquem alium. Increpant enim cos, qui se ipsos maxime amant sic, ut turpe,sui amatores appellant. Atque pravus
quidem,sui gratia cuncta agit: tant magis, quant pravior est. Incusant ptii ipsum, quia nihil nisi sibi, agit Probus autem ob honestatem, &iant magis, gratiaque amici, quant praestabilit, est sita verbnegligit. Ab his autem verbis non sine ration ipsa opera discrepant Nam exrin inquiunt oportere summe amare qui maxinae
295쪽
ὶ 8 ETHICA. Libax CAP. 4II. De amatore sui.
est amicus. Is autem maxime cst amicus, qui vult cui vult bona illius gratia , si nullus etiam scierit. At haec ipsi ad se ipsum maxime
competunt & caetera omnia, quibus definitur amicus. Dimina est enim ab ipso ea omnia,quae ad amicitiam attinent,& ad caeteros pCr- venire. Eodem accedunt Sc proverbia niversa:vt,anima una:&,amia coram omnia sunt communiae&,amicitia est aequalitas: e,tibiae genu
propinquius. Haec enim universa pli ad se ipsum maxime com p tunt. Maxime nanque amicus caesi bici esse igitur ipsum maxime
amare oportet. Dubitatur autem meritb,viri oporteat assentiri,cum.
virilqii videaturisse credendum Fortas igitur tales sermones distinguendi, determinandique sunt, quousque,d quonam modo sint veri. Si itaque sumpserimus quonam utrique modo sui amatorem dicunt, fuerit forsitan manifestum. Qui igitur hoc reprehendendum esse existimant, eos amatores sui uppellant, qui sibi plus tribuunt iupecuniis,& honoribus,& voluptatibus corporis haec enim ipsa multitudo affectat, Scipsis, ut optimis, omni studio iucumbit: quapropter in certamen veniunt. Qui igitur in hisce plus habere pergunt, ij cupiditatibus, omnino affectibus, eique parti animae quae rationis est expers,gratificantur:tales autem sunt ipsi multiadcirco oc appellatio orta est ex multitudine, quae quidem est prava: ergo iuste vituperantur ij, qui ita se amant. Non est autem obscurum, vulgus eos, qui sta ipsis talia tribuint, sui amatores dicere consuevisse. Nam si quis
semper studeat agere iusta maximo omnium,aut temperata,aut qua
vis alias quae a virtutibus proficiscuntur, honestatemque omnino sibi ipsi se ira per vendicet, atque surpet, hunc nemo dicit amatorem sui, neque vituperabiti Magis autem videbitur talis homo sui amator. Nam ea sibi tribuit, quae pulcherrima, maximeque bona vi gratificatur ei quod sui ipsius potissimum , in omnibusque illi obtemperati Vt autem & civitas id esse maxime videtur quod est potissimum, alius omnis conventus sic o homo. maior igitur is est minit ne sui, qui illud amat, illique gratificatur. Et continens igitur dicitur. incontinens, quia mens vincit, aut non vincit propterea'ubd ipsa est
hominum quisque Elegisse ipsi esse sponte ea videntur, quae cinnratione maxime egerunta Non igitur est obscurum, hoc esse maxime unumquenque,ac hoc maxime virum bonum amare. Quapropter . maxime sui est amator, diversa specie ab co , oui reprehenditur: tantumque differt, quantum vita cum rationes, differt a vita cum pertu batione d appetitio aut honest aut eius,quod conferre videtur. Qui
si omncs ad consequendam honestatem, &ad res agendas pulcherri
296쪽
CAP. VIII. De amatore sui. mas decertarent, atque contenderent,d omnibus publice ea, quae oportet,vi unicuique privatim maxima bona inessent siqu1dem virtus est tale.Quare bonum quidem hominem,amatorem esse sui oportetulam clibi ipse,& caeteris proderit, agendo honesta. ravum autem,non oportet: & sibi nanque nocebit, bc propinquis, atactus pravos sequendo. Ea igitur,quae vir improbus agit, ab iis discrepant, quae agere oportet. At probus,quae oportet, ea dc agit Mens enim omnis id expetit,quod est optimum sibi:&probus obtemperat menti. Atqui verum est illud,quod de studiose dicitur,complura,inquam,ipsum agere,& amicorum,S patriae gratia,&, si opus fuerit, mortem obire. Et pecunias enim, bc honores abiiciet,& ea bona omnino, de quibus h mines decertant, sibi vendicans honestatem Expetet enim potius voluptatem brevi tempore vehementem, quam longo levem vi vitam
ionestam uno anno, quam quamvis multis ci unum actum hone-ium,magnumve,qua multos,& paruos. Atque iis,qui pro amicis, qui 3ro patria mortem obeunt, hoc Brsitan a cidit Magnam igitur sibi lipsis eligunt honestatem, abiicientque pecunias, ut amici capiant plures hinc enim amicus facultates, ipse consequitur honestatem, atque sibi maius tribuit bonum tandemvicirca honore, modum, magia stratusque servabit:nam haec omnia amico suo concedetae enim hoc honestum ipsi, ac laudabile. Merit igitur studiosus esse videtur, anteponens omnibus honestatem. Fit etiam, ut cures agendas concedat
amico, sitque honestius, se ipsum fuitae causam ut agat illas amicus, quam si ipsemet agat. In universis igitur laudabilibus, ipse studiosus plus honestatis tribuere sibi ipse videtur. Sic igitur sui ipsius uti du
ximus amatorem esse oportet:vt ipsi autem multi sint,non oportet. SUMMA ET EXPLANATIO CAPITIS OCTAVI.
D. D. FERDINANDUM DE ARCE , ALCANTARENSIS
MIMTIS EQUITEM , SVpREMI IUSTITIAE SENATUS CONSI LMRiVM , OLIM IN SALMANTICENS ACADEMIA IURIS PROFESSOREM , ET MAIOIUS COLLEGI CONCHENSIS
libri, eum de Amicitia dillere priam,& non persectam. Nunc vero inquirit,
297쪽
Σ ETHICA Libax CAP. Vil I. De amatore sui.
tanta, e tam ardem esse possit, ut G terorum omnium amor in vineat sive , quod perinde est,utrum de te a Vitiique seipsum maxim P diligere, an potius diligere lutuem magis, quam seipium. Dividit vero caput in quatuor paristes. In prima proponit quoddam problema,
e cuius soliti ione 1deriir,vnu,n quemque ei p. sum de bere maxime diligere inlecunda do-e et aliquem sutipsu a morem vituperabilem esse: aliquem etiam laudabilem in te itiae andem doctrinam conti irat quo ad partem posteriorem , assignato dii crimine inter bonum virum , atque improbum , qud ad anoremaui. In quarti denique oecurri cuidam obie ctioni ex doctrina praeiacta ortae. CIRCA Primam partem, propΟ-tiit quaestionem indicatam , virum qui debeat amare seipsum prae caeteris omnibu,; an potius diligere aliquem Ragis,quam seipsum. Ac pri rno quidem quasi tentando velitando proponit rationem,qua videatur omnem sui ipsius amorem ei. turpem Qui tu porabilem , iuxta Platonis doctrinam, qui libo . de Legibus omisne sui amorem graviter reprehen uitiost damnat, veluti πάντων αμαρτηματων ἰνυν, omismum peccatorum ea rasam Ratio autem hae etere est. Nemo quidquam ita amare debet, ut Propterea ab omnibus reprehensibili liabe rur. At quicumque aina teipsum plusquam Umnes alios,ab omnibus reprelaenii bilis habe tur.Ergo nemo debet amare seipium plui quam omnes alios. Confrmatu . Quani quis nequior vilior est, eo magis omnia propter fApsum agit in solum habita ratione suae vii tuaiis, quidquid sit de incommodo alio tum rcontra verύ, quant alius meliores,& mori bus excellentior, eo minus spectar propriam utilitate iri, magis attendit alienam , etiam eum suo incommodo. Ergo qui seipsum ultra omnes alios. amat , porri s videtur improbus&vilis, quam probus aut moribus excellens. Cum igitur nemo debeat elle improbus , sed potius teneatue similem te exhibere probis vi ris, de Virtute excellentibus i nemo etiam debet, im6 nee iure potest amare seipsum .plud-
ALIVNDE Autem videtur debere seipsum maxime diligere quilibet, supra omnes alios Antequam ver id probet, praemittit,a ratione paulo ante proposita discrepare plurimo res opera frequentia hominum: ex quibus liquid deprehendi iuri, neminemelle qui seipium non maxime amet, a supra omnes alios ac proinde rationem illam , qua videbatur probari oppositum, contrariam esse viai vitae communi hominum. In Ethicis autem moliticis illa, quae viui eommuni vitet repugnant, ad Mitte id non sunt cum omnes viri usque disciplinae, Ethicae, WPoliticae, praeceptiones tradAntur , non disputandi gratia, aut secundum theori ea argumenta, sed prout conserunt ad praxim , cla vitam colDLLunaem. Quare Horatius reprehendit graviter Stoicos,
qud ipsorum doctrina e vita sibi in vicam
non eonsentirent, dc mores ac praeception es
inter se adversarentur. Ideoque de ijs ae- cinit:
Cum ventum ad verum en , sensu mores
Ergo ratio illa pini aniel propos in non e L
admittendari quippe irae omnium hominum ivit de consuetudini contraria est. Ulanam I. que omnium palet, neminem esse tam amiculini alteri, quam sibi,omnesque maiori amore ergi 4e suaque propendere,quam in omnes alios. id vero praeterea non esse a ratione alienum , sed
merito, seeundum rationem fieri , probat Arist. tripti ei argumen to . PRIMvM est. Omnes aiunt, Vnum . quemque debete maxi me supra omnes alior: diligere eum, qui maxime sit amicus. Atqui uniti quilibet sibi ipsi maxime amicus est. Erge να iuxta omnium sensum nusquilibet debet tmaxime supra omnes alios diligere seipsum. Minor propositio , in qua et se posset di Heul, ras, probatur. Is unicuilibet maxime amicus: est, cui ille maxime omnium , atque in primis bona vult, ipsius gratia in quamvis nullus iis . sciret, nee alleui compertum esset.At unusquis. que sibi ips maxime omnium bona vult , fuit ipsius gratia, e quamvis nullus id ferret, ne Zeuiquam compertum eiiet. quod ea perimen tua inductione deprehenditur. Ergo nusquili ,3bet fibi ipsi maxime amseus est.
quibus definitur amicus, a suis plene numerris expletur, conveniunt homini se ipsum amaritie eum probatum iam si cap. . huius librat,quiid quid offieiorum impeditur,quidquid communicationis necessitudinisve est inieram leo totum id nasei, sive ortum dueere ex ijs, quis unusquisque facit erga se ipsum Ea nanque --
fieta quis amico exhibet,quae sibiipsi exhibeo vult. Ergo unusqonque bi debet esse init
mi amicus Wis amare supra omnes alio ἁPatet consequentia : Quia amor ille,qui armarum mensura est debet esse primus ec maximus omnium: si cur in quia bet genere prim intra maximum elle debet, quod est mentura ea terorum. At vnna seviusque amo in seipsum est mensura amorum in quoslibet alios armeos. Ergo Muniuscuiusque amor in seipsum de eelle primus d maximus omnium amorum. EGeo riuilibet sibi debet e maxime amicus,
298쪽
se imire supra bmnes alios Idque eonfierna duleis illa re usitata loquela qua quis volens alteri significare luam in eum amicitiam, dicere solet, eum te diligere , vel tui seipsum. Quod etiam observa lib. a. Magn. ratio TERTlVM Argumentum ducit ex variis ae vulgatis axiomatis , sive proverbiis,
quibus evincitur, unicuique natura insit uelle fui amorem supra omnes alios. Porro quatuor proverbia in id probandum affert. Primum est, quo amici dicuntur, ni aqua anima una Se cundum,quo asseritur, commuisma inire amicitieeta omnia, Tertium , quo Pronuntiatur oστης φιλου , aquatita amici rix. Quorum pleraque Py. hagorae tribuuntur, euius illud effatum resemur, τι- ο ιαν 'ro τητα
orum Umn, edi amicum alterum ipsum. Quarium denique, quo dieitur, γον M Oης ἐγγ , t rem erures rapimr. Et quamvis omnia illa iam de eursu operis ea planata fuerint, ac circa. hoc post tem nonnulla prςmitarimus supra cas 4 iam allegato, addendum modὀ,iIIud ortu du-kisse ex quodam eventu,que ita aliqui reserunt. Cum quis videret aliquando duos consanguianeos vi amicos in praelio a tu periclitantes de vita, quoru alter erat germinus , eonso brinus alter, nec utrique limul suppetias terra pollet, sed alteri iantum 1 adiuvit de periculo subduxit germanii, omisso consobrino , illa voee addita γόνυ ημμηνεγγυον, genu crure
propius quod postea in adagium abiit. Con- Ionatque illi sentetitiae poeticae Hesiodi Sed ne geman quiJquam cs aquandus amicus. Vixque et i m ditati ab illo alio Plauti alio.
mare, admodum usitato, et unica paulo propis . Nimirum, queat ad moduni iunica vicinior est,
de immediatio corpori , qu Am pallium maiaenu propinquius est partibus superioribus eorporis, ut capiti, /ςctori, quam crus, si-ye tibia, . . HAEC Igitur proverbia omnia in Id eoni pirare videntur, ut ostendant, nemiis hem esse alie uitam vasi, sive tam proximum, uuam sibi. Vndeis ratio eruitur Amor se iacundum rectam rationem debet esse maior, qud maiore eoniunctio , seu propinquitas versonae, quae aAatur ideoque supra ib. cap. statutum fuit, parentes debere magis amari, quam ratres,d fratres quam consobrinos,oc sie de alijs, iuxta maiorem, vel minorem coniunctionem. At quilibet sibi magis unus, seu conivnctus, seu proximus est , quam cuilibet alteri Ergo quilibet secundum rect 1 ratione debet amare magis seipsum,quam omnes alios. Videtur itaque distentiendu prima illa opinione,quae universe damnat in homine
amorem maximum erga seipsumto supra cholhominesas CIRCA Seeuudam partem dubitat, viri opinionum praedictarum asse littendast quoniam unaquaeque altarum videtur ii iii probabili fundamento. Quare ut re expediat praemittit, oportere pii nium statuere quid si h quod viraque opinio appellat uti piliis amore,d quemnameenseat amatorem sui. Eo namluσprobe intellecto , fortalle vita altera sentenctia erit quoddammodo vera δε neutra ali erare pugnabit. Vt aute id editterat,in rem luem sentius exponat, dividi amo te sui ipsius , sive philautiam, in notiones duas quarum pri signifieat amorem unicuique proprii secundum parte illam , quae rationis expers est, dc sentiens dicitur , ne rationis impeti paret: seeunda veid, e principalio , exprimit amotare, positum quid in eadem lacu Ita te animae sentientisin appetentis , verum obtemperan te parti rationali , sive imperio rationis. Ea vero distinctione adhibita, pso nuneia primo, amorem illu hominis erga se ipsum, qui dueitur secundum pari Eratronis experie , ne rationis imperio paret, accusab dem esse, e vituperio dignu in quo sensa at pia Whir opia nio, verissima est. Idque probat quotitant ec, senses, sive secundum harre acceptione, qui e si-Τque dicuntur amatores sui, male audiunt epud oninest. Etenim ex pecuniis honoribus, voalluptatibus orporis tum untibi plus, is miae sis neque ullam aliam amoris regula, te imminsutam praescribunt, qui immodieam cupidia, tale utilis avique in di, contra rectam ratio. nε. d vero plerique mortali ho morbo, aegroten ; factum est , ut philautia sive amoesti, mala ubique audiat, velati turpis, cunis
ET Meries quidem eo lania aecepistius amor sui reprehenditur , atque exosus ha-ἔbetur. Quisquis enim fie amat se ipsam, ut in amando sequatur solu animae sentientis ela a P petentis ductsi ratroni adversum , is plane appetit exuperani iam bonor fortuna o corporis. ad et faenem cupitatem explenda. At quil quia lappetit exuperantiam bonorii ortu corporis ad ei ranem cupiditatem explendam,
re turpis reprehens hilis est. Ergo quisquiri sic amat se ipsum, ut in amando sequarin se a lom animae sentientis de appetentis ductu n. tationi adversum, is plane turpi fac repre, nas bilis est, io PRONUNCIAT secun D, rurita altera praeiacta distinctioni pa ic, sapiente, de bonuvi tu , recte ui audabiliter agere dum ita se amat,ut velit sibi a fluentiam omnisi honoru,quae virtutis de honestatis sunt emi que sibi usurpat: atque adeo amore sui in hac accepiatione non est iurpe, aut vituperi dignia, sed laude. Non enim quis eo amore sibi appetitio haeolporis flartunae vetarioni advertatiata, queia
299쪽
Σ ETHICA Uib.IX CAP. Vil I. De amatore sui.
anta, e tam ardens esse possit, ut exterorum Omnium arnor cin vinear: sives, quod perinde est,urrum debeat litisque se ipsum maximo diligere; an potius diligere ali luem magis, quam
rei plum Dividi vero caput in quatuor pariates In prima proponit quod dan problema, ex cuius solutione, deiur,vnuinque tarque ei p. sum de 'bere maxime diligere. Inlecunda do-e et a Ii quem sutipsius an Orem vituperabilemelle.' aliquem etiam laudabilem in teratae andem doctrinam confirmat quo ad partem posteriorem , assignato dii crimine inter bonum virum , atque improbum , qud ad anorem sui. In quarta denique oecurria cuidam obiectioni ex docti in praeiacta ortae. CIRCA Primam partem, propo-tiit quaestionem indicatam , virum qui debeat amare seipsum prae caeteris omni biri; an potius da ligere aliquem in agis, quam seipsum. Ac prim quidem quasi tentando velitando pro amni rationem,qua videatur omnem sui ipsius amorem elle turpem vituperabilem , iuxta Platonis doctrinam,quia i s. de Legibus omisnem sui amorem graviter reprehei,dit damnat, veluti παντων μαρτηματων at νιν, omis
Mum peccatorum ausam Ratio aurem harefere est. Nemo quidquam ita amare debet, ut Propterea ab omnibus reprehensibili, Ilabe tur. At quieumque in acie ipsum plui quam omnes alios,ab omnibus reprehensibilis habeo tur.Ergo nemo debet amare seipium plus quam ortuis alios Constrinatus. Quani quis ne-nuior divitior est , eo magis omnia propierseipturi agit , solum habita rario ne suae vii luatis quidquid sit de incommodo alio tum reonira verc, quant alius inelior est, .moribus excellentiori es minus spectat propriam utilitatem, magis attendit alienam, etiam eui uiuo ineo in modo. Ergo qui seipsum ultra omnes alios. amat , potaus videtur improbus&vilis, quam probus aut moribus excellens. Cum igitur nemo debeat elle improbus , sed potius teneatue similem se exhibere probis vi ris, de Virtute excellentibus ; nemo etiam debet, imine e iure potest amare seipium , plusquam omnes alios.
ALIvNDE Autem videtur debere seipsum maxime diligere quilibet, supra omnes alios Antequam ver id probet, praemittit,a ratione paulo ante proposita discrepare plurimoni res: opera frequentia hominum: ex quibus liqii id deprehenditur , neminemelle qui seipium non maxime amet, ae supra omnes alios ac proinde rationem illam , qua videbatur probari oppositum, contrariam esse viai vitae commum hominum. In Ethicis au temet Politicis illa, quae vivi de communi vitet repugnant, admittend non sunt eum omnes viri usque disciplinae, Ethicae,5 Politicae, praeceptiones tradantur , non disputandi grati.i aut secundo theori ea argumenta, sed prout conserunt ad praxit , e vitam coinrnunem. Quare Horatius reprehelidit graviter Stoicos,
quod ipsorum doctrina de vita sibi invic&m
non consentirent,ic mores ac praeception es
inier se adversarentur. Ideoque de ijs accinit i
Cum ventum ad erum en sensiuit res
macie una τι vita iustinv mater
Ergo ratio illa piae ani proposita, non e tadmittendari quippe quae omnium hominutilvitae de consuetudini contraria est. Usu nam lique omnium paret, neminem elie tam amicum ialteri, quam sibi,omnesque maiori amore gi se suaque propendere,quam in omnes alios . lavero praeterea non esse a ratione alienum , secam erit viseeundum rationem fieri , probari Arist. triplici argumemo. . Pici MuM est. Omnes aiunt, unum . quemque debete maxime dc supra omnes alio :diligere eum, qui maxime sit amisus. Atqui uniri quilibet sibi ipsi maxime amicus est. Erge να iuxta omnium sensum nusquilibet debo tmaxime de supra omnes alios dilisere seipsum: Minor propositi, in qua iis pollet disse ut, eas probatur. Is unicuilibet maxime amicuι:est, cui ille maxime omnium , atque in primis rbona vult, ipsius gratia δε quamvis nul Ius id. iniret, nee alleui compertum esset.At unusquis. que sibi ipsi maxime omnium bona vult , fuit ipsius gratia, quamvis nullus id ferret, nee cuiqiram eoru pertum euae t. quod ea perimento. inductione deprehenditur. Ergo nusquili lbet sibi ipfi maxime amieus est.
quibus definitur amicus,ae suis plene numellis expletur, conveniunt homini se ipsum amatitie eum probatum iam si eapia .. huius libri,qu id quid officiorum impeditur, quidquid comnauianieationis necessitudinisve est inieram iecisi totum id nasei, sive ortum ducere ex ijs, quia unusquisque saei erga se ipsum Ea nanque os
fiet aquis amico exhibet,quae sibi ipsi exhibet vult. Ergo unu anque sibi debet elle iatri
mi amicus Wis aurare supra omnes alio suPatet consequentia : Quia amor ille,qui ait quum mensura est, debet esse primus est maximus omnium si cur in quolinet genere priminardi maximum elle debet, quod est mentur ea terorum. Atin ruscuiusque amor in seipsum est mensura amorum in quoslibet alios araeos. Ergo muniuscuiusque amor in seipsum de eella primus S maximus6mnium amothim. Ergo quilibet sibi debet esse maxime amicus,
300쪽
rna duleis illa oc usitata loquela qua quis volens alteri significate suam i eum amicitiam, dicere solet, eum te diligere , vel tui seipsum. Quod etiam observa lib. a. Magra. Mors. TERTIUM Argumentum ducit ex variis ae vulgatis axiomatis, sive proverbijs, quibus evincitur, unicuique natura insitu esse sui amorem supra omites alios. Porro quatuor proverbia in id probandum assert. Primum est,
quo amici dicuntur, μια, η, anima gura. et undum,quo asseritur, τα ρ- communia omisorat m, lailieeri omnia, Tertium , quo Pronuntiatur σσης φιλ. os qualita a mi et-ria Quorum pleraque Pythagorae tribuuntur,
i m nam ct amicum alterum Num. Qua
tum denique, ouo dicitur, sis νημης γγυον
genu rure propius. Et quamvis omnia illa iam decursu operis ea planata fuerint, accireru hoc postremu nonnulla premisserimus supra cap . iam auegato, addendum modo, illud ortu uia illa ex quodam eventu,que ita aliqui reterunt. Cum quis videret aliquando duos consanguia heos namicos in praelio quo periclitantes de vita, quoru alter erat germinus δε eonso brinus alter, nec utrique simul suppetias serra mollet, sed alteri iantum' adiuvit leticulo subduxit germanu, omisso consobrino , illa oce addita γίνο uiora εγγυον, geris crura
propius quod postea in adagium abiit. Consonatque illi sententiae poeticae Hesiodi S dne e gemam qui uam es aquandus amicus. Vixque eitim distet ab illo alio Plauti alio mate, admodum usitato, et Papallio propior.
Nimirum,quemadmodum tunica vicinior est,
immediatio corpori , qu M pallium ita sten propinquius est partibus superioribus eorporis, ut capiti, lectori, quam crus, si-
HAEC Igitur proverbia omnia in
Id eoni pirare videntur, ut ostendant, nemiis hem esse alie uitam vosi, sive tam proximum,tiuam sibi undo mori eruitur Amor secundum tectam rationem debet est maior, oud maior est coniunctio iv propinquitas personae, quae amatur; ideoque A supra ib. cap. statutum fuit, parentes debere magIs amari, quam fratres, . fratres quam eonio iablinos,&rie de alijs, iuxta maiorem, vel m norem coniunctionem. At quilibet sibi magi Aunus, seu eoniunctus, seu proximus est, quam
euilibet alteri Ergo quilibet seeundum rectaxatione debet amare magis seipsum,quam omisnes alios. Videtur itaque dissentiendu prima Illa opinione,quae universe damnat in homine morem maximum erga seipsum idc supra uos
tat, viri opinionum praedictarum asientiendust quoniam unaquaeque illa tui videtur niti probabili fundamento. Quare ut re expediati praemittit, oportere primum statuere quid sibquod utraque opinio appellat ut ipsus amore
dc quemnameenseat a maiorem sui. Eo nanque proue intellecto , fortaue una cillera senten t aerit quoddamsnodo veraci de neu ira alieri repugnabit. v avte id ediIlerat,in rem tum 'lentius exponat, dividi amore sui ipsi is , sive shilautiam, in notiones duas' quarum prima
signifieat amorem unicuique propria secundum parte illam , quae rationis expers est, dc sentiens dicitur , ne rationis impeti parete seeunda ver6, principalior exprimit amore, postium quid in eadem facultate animae sentientisin appetentisci verum obtemperan te parti rationali , sive imperio ratio ius. Ea vero distinctione adhibita, pso nuntiat prim6, amorem illis hominis erga se ipsum , qui ducitur secundum pari Erationis experie , ne rationis imperio paret, aeeusabahm esse,ae vi tuis
perio dignu Inouo senis at cepi prim pi
nio, verissima est. Idque probat quon ramis, senses, sive secundum hame aceeptionc qui estis que die untur a maiores sui, male audiunt apud o ex. Ei enim ex pecuniJs, honoribus 5 voluptatibus eorporis lumunt ibi pin qu minae isti neque ullam aliam amoris regula, te in n- sutam praescribunt, quam immodicam cupidi,tate utilis, aut lue di Contra rectam ratio.
ne Cum vero plerique mortaliuio inorbo, aegroten ; factum est .vrpbilautia sive arrodi sui, malai ubique audiat, veluti turpis,& eontrarius ration I.
ius amor sui reprehenditur , atque exosus habetur. Quisquis enim sic amat lcipsum, ut in amando sequatur solu animae sentientis Mapo Petentis ductu rat scini adversum; is plane appetit exuperani iam bonor fortunae corporis adesitae ne eupitatem explenda. At qui quis iappetit exuperantiam bonorii ortum S cor poris ad estranem cupiditatem explendam, vere turpis Dreprehensibilis est. Ergo quisquiri
se amat se ipsum, ut in amando sequatur 93. Iam animae senilentis mappetentis ducturnutationi adversum, is plane turpis de repreluc nasibilis est, io PRONUNCIAT Secundor, inrita altera praeiactae distin tionis parte, iapiente, de bonii vita .recte naudabiliter agere dum ita se amat,ut velit sibi affluentiam omni uio nora quae Virtutis honestatis lunt enaique sibi, turpat: atque adeo Lmo tenet in hac accepiatione non est turpe, aut vituperi digusi , sed laude. Non enim quis eo amore sibi appe icho