장음표시 사용
311쪽
De amisis statis, squibus indigeat
S Autem controversia&de ipso felici, si ii adigeat amicis, me. Non esse enim inquiunt ipsis beatis,ac sese sufficientibus, opus amitis: insunt enim ipsis omna bona. Cum igitia ex se- afferre amico . que ipse per se amicus contsequi nequit. Vnderi hinc sententiam dicunt:
Fortuna cum bona est, amicis cur opus.
At absurdo simile est universa bona tribuentes felici, amicos ipsi non tribuere, quod externorum bonorum maximum est. Quod si ad amicum conferre potius,quam accipere beneficia, spectat,atque ad virum honum, virtutemque dare beneficia pertinet, magisque honestum est amicis, quam alienis, largiri, beneficiaque conferre vir studiosus ijs indigebit profectb, qui bona, beneficiaque sunt accepturi. Quaprop- rer&quaeritur, utrum prosperis in rebus, an in adversis opus sit magis amicis, utpote cum ocis, qui mala rortuna utitur,il indigeat, qui beneficia conferant: &iis, qui prospera est a fruuntur, iis si opii apud quos beneficia collocabimi. Est etiam Brsitan absurdum , beatu ipsum selitarium facere. Nemo enim expctet per se bona cuncta habere: nam homo ciuile animal est,& cum aliis aptum una vivere. Hoc igitur competitvi felici:habet enim ea omnia, quae natura sunt bona.'Constat autem,melius esse cum amicis probisque quὶm cum alienis ipsum loquibusvis cociversari.Amicis ergo beato est opus.Quid igitur illi primi dicuntLoc qua parte vera loquunt 'an quia vulgus eos ami- .cos esse putat, qui utiles sunt 3 Talibus igitur non indiget ipse beatus: quippe cu ipsi omnia bona insint Nec etiam iis,qui ob voluptate amatur, aut perparum nam cum sit ipsius vita iucunda, adventitia non indiget voluptate. Atque cum amici, talibus haud indigear,non videtur indigere amicis. Hoc autem non estforsitan verum.Nam in principio dictum est, felicitatem operationem esse quandam Constat autem, operationem ipsa fieri,&non ut quandam rem esse, quae possidetur. Rubd si felicem esse in vivendo, ac operando consistit, boni aute ope
ratio studiosa, o iucunda per se, ut uitio diximus,resque propria viis
312쪽
est, quae desectant, atque magis propinquos, quam nosipsos Nacho illorum, quam nostros possumus 'ntemplari studiosorumque hon linum amis,si sint amici, iucundi sunt ipsis bonis, habent enim analboea,quae sunt natura iucunda beatusprofect talibus indigebit anile is, si expetit actus bonos, proprios contemplari:tales' sunt ipsius borat, si sit amicus. Arbitrantur aute homines, felicem lue de vivere molatere.Solitatio igitur difficilis est vicii: Non est enim facile per seipsu in semper operari,cum aliis verbi atque ad alios,facile. Erit igitur opera tio continua magis,cussit per se ipsam iucunda. iiod quide esse circa beatu ipsum oportet.Studiosius enim hoc ipso,quo studiosus est,gaudet quidc iis actibus,qui a virtute proficiscuntur.Moleste aute fert eos quia viti sprodeunt: perinde,atque musicus delectatur quidem eleganti
cantu offenditur aute pravo Fuetid etiam & quatilam virtutis exerci ratio ex convictu bonorum,ut&Theognidi placet. Naturalius autem
considerantibus, studiosus amicus expetibilis esse natura studio ibdetur. Diximus enim id, quod est bonum natura, studioso bonum, Miucundum esse perde Definiunt autem ipsum vivere animalium qui- deis, potentia sensus: hominum autem, sensus, vel intellectionis. Pometentia ver,ad operatione reducitur,&ipsum praecipuum in operatione consistit. Ipsum aut vivere videtur proprie esse ipsum sentire, vel intelligere. At ipsum vivere de iis est, quae sunt per se bona, atque i
cunda.Est enim definitu,definitum autem natura est bonu.Quod verb. natura est bonu loc bono est bonu:quapropter omnibus incundu esse videtur. Non oportet autem,vitam sumere pravam, atque corruptam,
neque in doloribus constitutam. Infinita nanque est talis, quemadmo. dum ea,quae insunt ipsi. Eritque hoc manifestum magis in sequentibus de dolore. Si verbipsum vivere bonum est , &iucundum etiam eae Quod vel ex eo videtur,quia omnes appetuntipsum,& maxime boni. Hisce enim vivere maxime est expetibile. horu vita est beatissima Qui aute videt,videre sentit oli qui audit,audire.&qui ambulat, a minbulare:& ineaeteris similiter est aliquiAsenties nos opeaeari.Sentire e r nos sentire di intelligere nos, intelligere possumus. Quod quidem est nos esse. Esse enim sentire, vel intelligem Sentire autem te vivere, de iis est, quae per se sunt iucunda Vita nanque natura est bonum. Bonum aulcm sibi quempia inesse sentire, voluptate ascit. Ipsum vero vivere expetibile est,& maxime bonis:propterea qubd esse, bonuest ipsis,atque iucundum.Sentientes enim id,quod est per se bon volu ate afficiumnΑt studiosus ut erga se ipsum,sic sese habet,&ad amucum amicus enim est alter ipse. Vt igitur se ipsum esse est unicuique
313쪽
CAP. X. De amicis hominis,&c. r. 7 expetibile, sic & suum amicum esse, vel similiter. Et se autem ideb est expetibile, quia sibi bonum esse ipsum sentiti At talis entus lucimadus per se ipsum est Sentiat ergo dc ipsum amidum esse oportet.
Hoc autem fieri potest, cum ipso simul Vivendo, Sc verba, mentemve commutando. Sic enim in hominibus dici videtur limul vivere dc non, ut in pecoribus, eodem in loco pasci. Si igitur ipsum esse, per se est expetibile viro beato, cum natura sit bcnum , atque iucundum,
simile autem est,& amici ipsius esse:amicus etiam ex ijs est profectb, qua expetibilia sunt beat AHqiiod est expetibile beato, id adsit ipsi oportet, vel egens erit hac parte Opus est igitur ei, qui futurus felix,
Visflix an egeat amisis. Ratione dubitandi in νι amque partem. Resolutio virum robum esse non posse ι fele elicem absque a nisi veriι, id esseeundisin hone tempti deoiactis.
septi eiusdem multiplex ratio moralis etram in rerum natura fundata.
Pht CLARISSIMO ET SPLENDIDISSIM HEROI.
D. D. IOANNI RAMIRE DE GUEVARA ET ARELLANO,
CALATRAVENS EQUITI . MARCHION MIRANDAE DE UTA, GPREMI IUSTITIAE SENATUS CONSILlARi , OLIM MAIORIS AC VETERIS D. BAI THOLOMAEI COLLEGII SODALl,&e i
ELEBREM Quaestionem exagitandam & dirimendam proisponit hoc loco Arist. de viro
An egeat amicis isteni me qua etiam agi lib. a. Magn. MoraI cap. in Eudemis lib. 7. cap. I a.
Dividit autem autem totum caput in quatuor partes. In prima proponit rationes virimque
vetos miles, quibus partim pareat felicem virum egere amicis, partim non egere. In seia eunda exponit quid de utroque dicendumst. In tertia rationibus ex Physica petitis velitat rac quaerit solutionem controversiae. In
quarta demum ex iisdem illam expedito absolvite , CIRCA Primam partem , ut quae stioni iam iudieatae locus sit , praemittendsi ex dictis lib. I. V. . I qq. Aristotelis opinione Felieitatem hominis non in virtute dumtaxat sitam esse , sed praeterea ex omnium bonorum affluentia conflari,ae proinde Z instructam videri praesidio amicorum, qui inter externa bona censentur. Procedit igitur Philosophus ad examinandum,seu controverten dum dubium in utramque partem, An vir sce
lix egeat ami ei ιι Ac primo propqnu rationem eorum, qui negant seliei viro opus esse praesi
dio amicorum. Qui eumque enim omni bono. rum genere cumulatus est, Ac cui omnium reiarum copia suppetit, nullo alio eget, ac propterea nee amicis. At vir felix omni honorum genere cumulatus est , omniumque rerum coripia ei suppetit 3 eum totum id lit de latione Felieitatis. Ergo vir felix nullo a io ege. aepropterea nee amicis FIR M. LVR. Reniet ea sollim causa necetiari elle potiunt, . v succurrant, seu praesidium ferant antico in is digevii. Si igitur felix nullam indigentiam habet, utpote qui bonis omnibus affluat, amici nullatenus viro felici necessari erunt. Quod deelarat apud Euripidem verius ille ab Arist. allegatus,quo Orestes in summis calamitatibus positiis patruum suum Menelaum allo. quitur: G τἄν, δαίμων εὐδιδά, τὶ M iλωνι Fortuna cum saυσι quiu amici est opus 3 NEC Assignat Arist.eius optitionis
Auiliore.Vertim orias; nomine suppretio impugna Theodoru illum, qui infanti cognometo dictus est a ilo . Negabat enim viro teli ei opus elle amieis, idque ex eodem funda taenio nuper. proposito Lucrefert Diogene, Laertius
314쪽
Σ EI HI I. Lib.IX. CAP. IX. De amicis hominis,&c.
ALTERA Opinio est aliorum contra uissimantium,ac praeiactam sententiam refelleniatium tripici argumento P RiMvM Est huiusmodi iasi eumque affluit omni bonorum gemere, necessarici debet etiam affluere amico tum
subsidio. At vi felix asiluit omni bonorum genere eum id de ratione felicitatis sit. Ergo
vir elix necellarid debet affluere amicoru suo. Is uicti Minor cum consequeutia patet Maloe Propolitio probatur. Q cumque enim affluitiam ni bonorum genere,aifluere etiam debet bonis externis. Atqui amici computantur inter bona externa, imoin sunt quid praestantissimueorum omnium. Quate Atlit. ι tb.L.Mπεν. recensens botra omnia vitae humanae nece aiaria, interea refert , veluti praecipuum , πολυ- φιλια υαχρMIo φιλiον, id est, copiam mulιο- mn ta bunorum amicorum. Ergo qui eumque a fauil omni bonorum genetr neceuario etiam
affluere debet amicorum labsidio. ECvNDUM Argumentum est. Cuilibet viro probo magis contentaneum est , ut bene iaciai,quam ut benencia recipiat. Omnis autem homo felix est vir probus. Ergo de
omni homini felici contentaneum magis et , ut bene saeiat, quam ut beneficia recipiat. Beneficere autem, seu beneficia conserre, potissimum pectatur in ordine ad amicos , quibus
opem ferte, de in necessitatibus subvenire, dehona quaelibe communieare, iucundissimum atque honestii simu est. Oportet igitur ut vi e selix habeat amicos quibus d opem fetai, Mi necessitatibus subveniat, ε bona quaelibet commutileet. Quod ita Ciceroni placuit , ut dubitaverit , salius Mi viro probo habere amicos divites, an potius indigentes,quo tum
proinde necessitatibua succurrat, unde m
ι ilia inquii: Atque bau6ciam, an ne opus sit
Eo nunquam opem ms , nec mi, ne miluis Scipio .ga isti Ex eo autem quod amici bono viro sint neeellarit,monet Arist. suboriri quae iactionem aliam, Quibus in rebus maior opis portunior si amicorum suεὶ an in rebus eoia
peris, an id adversi, Sed disteri eius dubii t
probus debet esse soluarturictim natura sit ho me, ae proinde animal sociale, de amieum h mani convictus. Ergo omnis vir probus cie. lix debet habere, quibuscum versetur,seu agat in humano convictu. Nam etiam si omnia pro voto ipsi contingerent , adhuc desideraret societarem hominum , saltem ut ijs bona sua eci .
municaret, dc cum ijs ageret. Atqui later eos, quibus bona communicantur, c quibuscum habetur convictus, praecipui sui amici. Ergo
omnis vir probust teli debet habere
4 CIRCA Secundam partem aecedit
ad serendum iudicium de utraque opinio ιιe: de quo uiam posterior earum pluribus ac retiaribus niti vide: ut rationibus, miratur quom O. do Authores prioris opinionis in animi indu cere potueri ur,vtinenlerent, vir probum n metis omnibus felicem esse polle absque vi ista mi eorsi convictu, Quaerit laque causam, quae eos in id erroris impulerit: putat in eo lita MelIe 'udd instat maioris partis hominu exilii-rnaverint, illos tantum censeri debere amicos, qui sint viiles, o in necessitatibus ope erant. Et sane si hoc ita esset, uiliores ipsi recte sentireni quonia quiIibet in necessitate de calamitate positus eget aliena operi, subdidio, proindeque de amicis utilibus in paratis ad subveniendum. Quare cum v felix suppon
tur positus extra Omnem talamitatem necessi istatemque, propter affluentiam omni u bono tu. absque indigentia ulla, non videtur ullo modo egere amicis secundum eam consideratio maceeptis. Sed& similiter cogitasse videntur deam teis iucundis, sive iucunditate afferentibus rquonia eo nomine plerumque intelligi solent allantatores, scurrae, bc histriones, qui amantur ob voluptate. Si enim ij tantum censeatur amici iucundi, neque iis eget vir felix quonia ob4tinet intra seipsum sontem uberrim melioruiueunditatu,& voluptatu. Cum vero aliud genus amico tu sit omnino diversum ab utroque praecedenti,M dignum amore hominis felieis;
colligitur plane, Authores posterioris opinionis errasse ex falsa hypothesi. Negarunt enim felle viro opus esse ami eis,quonia falsd existi
marunt, nullum aliud esse genus amieoru prae
te illud duplex quod ad felicitate explendsest impertinens Deum tamen vere aliud genus supersit praestantissimum amicor v. eorum, scintieet,qui solius Virtutis causa amant, dclamann
Q.VARE Assertio praeeipua Ariustotelis est , virum probum non poste habere Felieitatem integramin expleta numeris omnibus, sine amicis veris, id est, secundum Virri tutem de honestate sibi devinctis. Idque ut
pliei potissimiὶ ratione ethica , seu in Orali. probat. PRIMA . Iuxta interpretationem S. Thomae, se sere institui potest. Ex diciis. lib. I ς sp T. Patet elicitatem hominis esse si iatam in actione perfecta seeundum Virtute Ae omnis actio perfecta incundum virtute debeticile iucunda quoniam omnes actiones boue sunt tueundae , sicut omne quod natura sua e sit bonum, etiam ex se iucundum est, ut eode lib.
cap. 1. dic Hur. Ergo Felicia ri hominis sita estiti actione iucunda Atqui nihil iucundum est, nisi recognitum sit: quoniam, iuxta illudis tus effatum, 'tiniuia cupido. Ergo primo adultamum Felicitas si laeti in actione perlect
315쪽
CAP. IX. De amicis hominis,&c.
Virtutis,iuetunda simul, cu eognita ab ipso viro seliei Modo se Nequit vir elix,ctionem
suam perfectam secundum Virtutem habere plene notam , nisi per amicum probum Ian. Quam per speculum ut in Magnis Moral .dicii ut illam uiueatur: si quidem internas affectiones nostras non talis bene ne recte novimus in seipsis tum ob nimium amorem rerum, strarum, quo caecutimus tui ratione peris turbationum , quibus plerumque aegrotamus.
Ergo vir selix eget probis amieis, vi in i)s,veluti in speculo , intueatur actionem suam peris sectam, ea eaque opportunam delectationem
capiat , qualite ad plenam Felicitatem exislatura
amplius. Cum hominis Felicitas sit vita de actio quaedam perpetua, quantum patitur fragilitas humanae naturae, vico cap. 7. lib. I. dictum est, oportet ut temper illa gigna iurisi oriatur. Non enim Felieitas est habitus aliquis,aut res consistens, instar earum,quas pos-sdemus inter bona fortunae, aut domesticam supellectilem sive rem familiarem: sed est actio in perpet motu operationis polita. Cum verti non o m actio sit,sed honesta dc iucunda, debet habere ea praesidia , quibus semper iucunda sit. Iucunda autem esse non potest , nisi adsit etiam in amico probo honesta parites de iue unda actio, eaque perennis; in qua vir felix suas videat actiones quali ad vivum ea pressas. Ergo ut vi felix iueundam vitam agat, egeramicis probis, in quibus actione sua ,veis Iuli expressas, intueatur. Poeta actiones probi amici esse aptas ad iucunditatem viro felici ingerendam, probat quoniam natura sua honestae Iecundum virtutem sunt omnis autem, eiusmodi actio, vere iucunda est,seu nata iucunditatem pare se.
1 SECUNDA Ratio duet iure reommuni omnium existimatione dei ita hominis isti eis. Omnes enim sibi persuasum habent, voluptatem hominis felicis esse perpetuam: utpote alienam ab omni tristitiari do Iore, iuxta dicta lib. I. eap. 9 6c infra dicenda lib. Io.eap. . tqui voluptas omnis viri felliscis in actione posita est, ut constat ex dicto cap. s. Ergo iuxta omnium persuasionem voluptas hominis selieis in perpetua actione si ista est. Modo si distero. Perpetua actio esse non potest sine subsidio amicorum:cum euinpossit per eipsum omnia agere, sed neeellario opus habeat alijs, quorum opera utatur. Ergo neque perpetua voluptas esse potest viro felleis ne subsidio amicorum.1 CONFIRMAT vR. Supposito e.
mel, vitam hominis selicis semper iucundamesie,fieri nequit,vi insolitudine, & procul ab humano convictu, traducatur. Cum enim ho
mo natura sui sit animal sociala. sve politi,
cum, nequit transigere diuturnum tempus iucunde& suaviter sine convictu aliorum. Ergo oportet ut amicos habeat, quibulcum eo inmuis mcet, Sc quorum actionibus honestis delectetur: sicut bonus musicus, seu musicei pertius, bonis aliorum eantionibus oblectatur, malis auistem seu absurdis dolet. Quei sane sententi preri clara est,&,ut observat Gιphanius, delumpia ex Platones, qui aepe comparare solet harmoniae Virtutes 5 earum actiones. Neque huie Aristotelis rarioni oceurret satis qui dixerit, ad vitandam molestiam, seu habendam perpetuo tueuuditatem, non esse opus amicis, sed utaseere si alij adsint, quamvis non amici. Hanc enim evasonem praeoccupat Arist.dum asserit, non it bene, nee talis retineri posse iue unditatem,aut uitari molestiam per alios, quam preamicos probos quippe quorum dumtaxat honesta vita rac diu probati mores viro felici, non modo omnem molestiam amoliuntur, sed si suavissimum oblectamentum afferunt.
test. Ad plenam omnibus numeris absolutam Felieitatem pectat, ut vi felix alsiduam oceassionem habeat exercendi se in viri ut ibit, adquisitis. Cum enim Felicitas in perpetua operatione secundum Virtutem consistat,oportet ut ea adminicula adsint , quibus facilius actiones honestae continuari pol sint. In id vero congruentissimus est Proborum amicorum eonvictus o consuetudo,cum o ipsi frequenter in Virtutibus se xerceant , Proindeque exemplo suo moveantod similia opera patranda. Ergo vir felix eget co uvictu seu consuetudine proborum amicorum ad frequans exericilium secundum virtutem. Quod ait tuisle decantatum a Theonide in sententiis, quasElegia comprehendit,saluberrimis moniti sis documentis plena. In idque illus randum prodest obtervatio Xenophontis lotae aliari foliis
eratis,ubi reser parentes olim suilae solitos eam adhibere curam erga filios suos, ut non soIum illos arcerent ab improborum eonvictu,sed etiam assuefacerent proborum virorum familiaritati;ex qua proindet nihil, nil hon .stum ne itans ad virtutem addiscerent. Quibus omnibus demum eonficitur, viro selliaci opus este ianritiaritate amicorum, vel eo solum eapii , qudd freque ni eorum exemplo,
actionibulque virtuti consentaneis vividius defervenitus excitetur ad similia viliuium opera frequenter exequenda. is Cli C Tertiam partem aggreditur probationem eiul dein Riserta lupta eo viastituit, moralem quidem aut politi eam , sed physico modo tradaiam quare Ac physicam .am dicit. Vt vero eam apeι. da , initio praemttit, unicuique suom Datia et e iucundam,&quiddam bonum. Quod ut devionstret,
digreditur ad ea ponen um quid sit vita, ac prie
316쪽
αι ET HIC A. Lib.IX. CAP. IX. De amisis honunt s. c.
prim 'quidem ea quae eompetit bellu is, quasl oc loco appellat genetali vocabulo id est, OIventis'. quemad nodum 6 animalis io me quandoque generaliter accipitur Latii te, ut observat Petrus victorius lib. 23. Var. Lect.
p. O virum igitur belluarum docet definiri seu censeri potestate ad sentiendum , quae est principium sensionis. Potestate, inquam, senis riendi non autem sensu ipso quia bellua etiadum dormiunt,4 sopitos sensus δabenr, vergvivum. Ergo vita eorum non eonsistit in sensu, ted in potestate sentiendi vita autem hominis, quae perfectio est, consistitia potest te, tum intelligendi, tum c sentiendi quoniam natura sua aptus est ad intelligendum lesentiendum. Quia tamen absoluta rei perfectio non est in poteria, sed in actu, qui diei iue τὸ κυριο seu preicipuum in singulis re ,: ideo de periectio vitae humanae non est ita in posea ita intelligendi, sed in ipso acti, qui diei. t ἐνέργuae. Vnde perfecito vitae humanae, non tam per potentiam,quam per ipsam energiam, sive actum intelligendi; α sentiendi, definiri debet. Eo statuto , pergit ad assumptionem probandam; nimirum , vitam unicuique esse quiddam sua naturil bonum , de quiddam iucundum probo autem viro esse simpliciter bonum rac simplicile iucundum. Probatio
vero sic ordinari potest. Quidquid suapte natura bonum est , id viro probo bonum 3 iu eundum simpliciter de per se est. Atqui esse elavivere suapte natura bonum est. Ergo esse vivere viro probo bonum de iucundum sim- pdiei teret per se est. Maior palei quia vito
probo idem est bonum, ac iucundum si conia
stati ex dictis supra lib. I. cap. s. d lib. 7. cap. Ia. Ergo quidquid natura tua bonum est,uiro probo bonum de iucundum simplicite est. Minor illa praecipua suadetur ab Arist.dupliciter. PRIMO : Quia esse de vivere est denumero rerum definitarum.Omne aute definitum
eo natura sua bonum, sicut indefinitum, iuxta Pythagoricos,spectat ad rationem mali decimia
persecti quia quidqiud definitum est, constat
Mima de actu,a quo provenit persectio quod autem est indefinitum , constat qua dem materia, sed caret actua forma,ae proinde omiani periectione. Ergo esse de vivere suapte na. tuta bonum est. SECvNDO eandem propo si ionem probat: Quia nequi natura sua bonum non esse id, quod omnia appetant et cum universalis appetitus seratur ad bonum e velib. I cap. I. constitutum est. Atqui omnia vi ventia appetunt esse ac vivere, ut inductione patet,etiam in iis quos ingens calamitas aut miseria premit adhue enim assectum seu desi derium vivendi retinent. Ergo esse δέ vivere natura sua bonum est. In quem vero scopum colline et haec ratio , seu quomodo ad pretine
instituto, quod prae manibus est, infra ciressu Arcam partem apparebit.
iectioni , quae oriturea eo qu6d vita quorundam sit vitiosa repravas quorundam verὼν--
lotibus diaerumnis plena At nihil vitiolum
aut aerumnosum,est bonum,aut iucundum. Ergo quorumdam vita , nec est bona, nec iuieua da Oeeurrit, inquam, huic obiectioni astea reiid hoc loci non elae dii putationem de sita prava x calamitosa quia mod solum agi anus de vita illa,quae definii aest: non autem de illa, quae est indefinita vita autem, sive vicio. sa, sive ealamitatibus plena, non est definita,' sed indefinita:seu de vitia ipsa ela calamitates in infinitii procedunt seu absque numero augeri possunt. Quare semper verum de ratu eramanea,vitam perie bonam cli iucundam essea illam se ilicet quae vitis de calamitatibus libera est, de omnino definita per actum csorinam. Huiusmodi autem vita est,quae cor Petit viro probo cla felici. Nullis enim viti deturpatur: t ullis calamitatibus eum lareddi iure sed perfecta est in actu,sive energiaractet& persectissima operationis. Si igitur omnibus iucundum est vivere, ut revera est, plandisquitur, ipsum quoque vivere vis proboesiae per se iucundissimum et quia viri probi .ita non est quaelibet, sed Ionestissima aeselieis, mari ideoque de natura sui apta ad summam
bono viro e luctatorem esse, qud magis eam lentit, intelligitque. Quod antequam pre bet, occasio est ipsi quaerendi, an vita entire possit. Respondetque, neminem esse, qui no sentiatis vivere: idque evincit sub hac sereari, gumeati formula Si se sentire quilibet sentita de se intelligeretiitelligit,prosectio de qui libeasentit,seu percipit se vivere et quoniam ipsum sentire de intelligere est quoddam vivere. Rebvpothesis vera est: nimirum,quilibet sentit se sentire, Wintelligit se intelligere ut dieitve lib.3.de Anima Sient qui videt, sentit se videare: qui audit, det, ambulat, sentit se audire studere,&ambulare. Ergo quilibet dum vi vit, sentit se vivere Sei licet, thoe obitetidieamus, qud uberius explicuimus tom. ad
Phil Novant.disp. 8 .s t. I. per totam, vitrat sensus externos existit in nobis sensus communis, cuius est iudicare de ipsi, sensibus ex ternis, ae percipere experimentaliter illorum actus, atq; obiecta eorum discernere:ae proinqde quieumque sensu aliquo externo elicit ope.irationem vitae,sensu communi o interno se tit se vivere, videndo, audiendo, tangendo,&c
Qui digressione absoluta , colligitur quodpcobandum allumebatur vir scilicet, probo vitam ipsam e iue undiorem,se, qud magis eam sentit, intelligitque Qud enim praesta , est bonum, de magis percipHur, e maio
317쪽
preb Iest, bonum praestantilsimum. Ergo qud
magis percipit urseve sentitur a viro probo,eo apsi iucundior est. 16 CIRCA Quartam partem redit ad institiatum,unde digretius fuerat,ac confir-Vniat denuo viro felici opus esse amicis quod erat praecipuum Assertum. Confirmat autem fere sic Demonstratum iam est, unicuique esse S. vivere quiddam bonum natura sua in iucundum elle. Ergo viro probo ae seliei essedi vivere iucundu est.Si autem ipsi esse suum de Fivere iucundum est,etiam esse e vivere probi amici iucundum erit: quia probus amicus, est quasi alter ipse Lela nequit probo viro non esse iuculida vita illius , qui quasi idem eum ipso est. Si autem viro probo luesida est vita,proindeque coperatio amici probi,oportet ut illius Convictu de familiaritate fluatur. nam sine eiusmodi frequentia non poterit sentire vitam de actionem sui amiei,seu sentit se pium vivere agere. Ergo de primo ad ultimum vit selix eget convictuin frequentia proborum amicorum, Quam Arist. monet non ia voluptatibus eorporis una fruendis sitam esse non in comin Potationibus, aut ecenationibus sed in honestis ac iucundis colloqui, &mutua comm nicatione consiliorum animi. Haec enim societas seu familiaritas nobilis 6 ingenua est, quae probos viros de amicos secundum hone-1statem decet. Ali vero quae comellationibus di eompotationibus impenditur, indigna hominum et id conseraranea belluis , quae qu
niam ad pastum natae sunt,tunc solum centenis tu una vivere, eunt eodem Ioco Pascuntur. Una
de Cieero lib.de Senect.o lib. o. Epist. epaLλ Ia antepe pulcherrime observat, recticis L ei nos vocabulum convivis instituitie,quam στ-
num conυιvi dirivatum est a vivendo licior is sive ab honesta vitae consuetudines, qua Pr fect hominibus digiis em nomina vero II Gree a pastuin potu quae sunt actiones Dolis
1 POTEST Wrd praecipua doctriana huius quartae pariis breviter comprehenia gradatione quadam,e sormula eleganti, Giphanio constructu in hune modum. Si tua evitiaque vita est iucunda e expetenda : Ergo deami ei. At sua cuique vita sensu seu conscientiat est tueundior. Ergo amici si sensu amiel vita est ineunda largo convictu est opus de consuetudine,sne qua sensus ille eapi non potest. Unde demum eolligitur , viro probo ad plenam iucunditatem opus esse sensu vitet amiaci, proindeque ex illius convictu, seu consuetudine.Si autem viro probo opus est convicta seu consuetudine amicurum Ergo homini fellei, quoniam hie vir plobus est. Hioqui enim desideraret amicos, a proinde indige tiain pateretur alicuius rei bonari imbὰκ optimae, qualis est bonus amicus. Vnde iam nocietat beatus, sive felix,contra hypothesim:quia ut lib. I .cap. 8.probatum est,ablurdum centeridebet quώd vir felix sit indigens, aut careat altiqvo bono. VIDE D. Thomam I .a.q. . t. 3 ckiles Ilus Interpretes.
an, ut de hospitalitate dictum concinne futue via
Hospite ne careas,hospes neque pluribus estα
Sievi ad amicitiam accommodabitur.nequ e sine amicis esse, neque rursus nimium multos habere amicos Ad eas igitur amicitias, quae sunt
oblutilitatem dc valde id, quod dictum est, accommodatur. Multis enim vicissim subministrare, laboriosum est: neque ad hoc agendum, facultates ipsae sufficiunt Plures igitur hs, qui sunt ad facultates proprias
318쪽
11 ETHICA.Lib.IX. CAP. X. De numero amicorum. prias satis supervacanei sunt, atque ad bene vivendum impedivimum non ergo opus est ipsis Is quoque, qui comparantur ob voluptastem, sussiciunt pauci, ut in epulis condimentum. At suntne stadiosi plurimi comparanditan multitudinis amicorum est quidam num rus perinde,ac civitatis Nec etiam decem ex hominibus,civitas con stare potest,nec etiam est ex cetum millibus adhuc civitas Sed qua titas non est forsitan una quaedam determinata ,sed omnis ea, qtue est media inter quasdam multitudinis definitas. Et amicorum igitur mi il-titudo quaedam est definita. Atque is sortasse sunt plurimi, cum qui . bus quispiam vivere potest hoc enim ad amicitiam pertinere a xime videbatur. Fieri autem non posse, una cum multis quispiam vivat, seque multis impertiat, non est obscurum. Praeterea illos etiam inter sese amicos esse opinei,si simul omnes victuri sunt Hoc auteri difffieile est in multis. Est etiam perdifficile,gaudere familiariter cum multis, atque dolere Concurrere enim haec simul possunt: cum vno, inquam, dolere, & cum altero gaudere Forsitan igitur bene est, non quaerere quam plurimos amicos habere, sed quot ad communem vitam babendam sufficiunt. Neque enim posse videtur, minis vehementer amicum eue. Quaproter neque adamare plures: exuperatio enim quaedam amicitiae est. Hoc autem est ad unum. Et vehemen'
ter igitur amare, ad paucos erit. Hocri in ipsis rebus ita se habet. Amicitia nanque sodalitia non sunt multi amicia, quae fama celsbrantur, inter duos suusse dicuntur. Qui ver multos amicos habent, Momnibus sese familiariter offerunt, ij nemini sunt amici, nisi civiliter,quosvi placidos appellanti is igiturvi civiliter, multis sit quicpiam amicus, etiam si non sit placidus,sed vere vir probus. Sed ob virtutem, se ipsos, amicitia non est ad multos Amabile autem est
paucos invenire tales. SUMMA ET XpLANATI CAPITIS DECIMI.
'zuis numerus amicorum coaveniens sit, tam in eo Ain e tia genere q-d utilitate, quios quia euaditate ut etiam bonectate ducitur.Resolatio,postremum certo, eoque exiguo mirorum numero coeNeritis albiveris esse Isis, mailorem latu imm
m N IUSSIMUM ET DOCTISSIMUM HEROEM,
D. D. IOSEPHUM ELTRA DE ARNE DO
REGIUM CONSILIARIUM IN SUPREMO IUSTITIAE SENATV, OLIM IN SALMANTICENS ACADEMIS CATHEDRAE DIGFST VETE. .RIS ANTECESSOREM'. ET VEThRIS COLLEGI D. M THOLOMM DIGNISSIMUM TOGATUM,&c.
i IN OSTQUAM Superiori eapite tra tueundavi, de ab omni indigentilli cie fiam ditum fuit, viro selini opus esie nunc opportunamin cohaerentem q-stionem latia amicorum convictu consuetu instituit , An plurimi amici sint habendi, audine ad incundam vitam Plen pauci idque non solum in Amicitia itu quae
319쪽
bum deeet sed in iis etiam quarum altera ob utilitatem , altera voluptatem est. De quo videnda sunt quae docuit supra lib. 8 cap. per totum. Dividitur,em eaput in quatuor partes. In prima quaerit, quis numerus, quanta esse amieorum multitudo debeat, tum in Amicitia villi, tum di iucunda, quae virtutis se honestatis amore contrahitur. Interii solum turea quaestio variis rationibus. In quarta demum fit comparatio inter varia Amieitiae e. nera, traditur in quonam illorum malopamicorum numerus admittatur.
it Arist. generatim quaestionem , porreat ne plurimos habere amicos 3 an pot3us servare in
hoc medio eritatem quandam, sicuti Hesiodus servandam eonsulit inhospitalitate , ut neque quis habeat plurimos hospitis, sive nullos,dua
ividebitu enim fortatis aliquibus, ut quemadmodum sententia Hesiodi prudentissima habetur,circa hospitalitatem: ita etiam censenda merito ut de Amicitia,ut neque per exuperantiam quis peccet iti numero amitorum, neque etiam per defectum. Sie enim faciendum ellemonet Euripides iis Hippolyto eoronares, dum attreode plane sensu Aristotelis inportet habere mediocres amititias Hine ipsam sere quaestio nem supra lib. 8 .cap.6 eum ipso Arist.ex pro---:examinavimus, eamque copiose expendit ieerois Latio.
i e loeo,supposita distinctione triplicisΑmi, eitiae generis iam audieari in iis duobus, quorum alterum iucunditate ducitur , non expedire amicos plurimos. Priorem partem probat: Quoniam non expedit subire unus difficillimum ac reddens vitam hominis admodum laboriosam. Atqui plurimos habere amicos tiles, est subire, seu imponere sibi opus difficillimum,& reddet vitam admodum laboriois . Ergo non expedit plurimos habere amicos Utiles Minor, sive aliuaeptio tua detur de explicatur. Quisquis enim habet plurimos amicos utiles, ab iit omnibus utilitatem acci in Pii:at proinde Is omnibus tenetur retribuere, seu compensationem saeere aequalem. Atqui tribuere plurimis, eompensatinnem equa-κm iis neere, est onus disse illimum, reddeniaque vitam hominis admodsi laboriosam. Diffi-φillimum quippe est,ut plurimis fiat satis,abiaque ullius quetela de inaequalitate compensationis,laboriosissimum item usque adeo 'ccupare vitam,& eolloeare horra tot compem
undis obsequiis, o fietis rependendis cum tamen in brevi est fugae vita vix nobis test Pus suppetat ad ea quae sunt longe magis ma
fieua neeessaria. Ergo plurimos habere ami- eos utiles est subire quemquam , sive imponere sibi onus ditae illimum, reddere vitam plus nimio laboriosam.
nistidi,vita, seu vi habet in Magnis Moral. σιν, natura est impar ad ferenda tot obsequia plurimorum amicorum. Quod singulatim exponit Plutarchus aureo libello de Ooλο- φιλια,-ἰtitudis amorum his verbis r Si ex multis,nus roget ad coenam alius adstinus, inlusit m foro sibi sis auooeatvia alius ad nuptias alis ad iter,as uidenique alid Ams pecuniam roget mutuam,alm vellam, dcc quis poterit simul elle par omnibus Nemo sane. Eringo polyphilia , seu multitudo amicorum uti inlium , quibus ea obsequia praestari debeant,
nullatenus convenlans eli. Quintiaueianus in rixariri aut hor est, polyphiliam apudScythastam infamem fuisse , ae est apud carieros nius mulieris eonsuetudo cum multis viris. Quare amicorum utilium missura debet esse vita ipsa,vi tot solum habeantur, quo ad vitam commode ineundam sussi iant. Si autem plures sint praeterea,inquit Arrit m sit ξρο ν εμπε is πλ..τ. m. λωρ --μρ' caneri eb
impedimento fimi ad bene vipendum. IAM ve id in amicos iucundos, sive secundAmbo suptatem , non debere esse plurimos, se probari potest ad mentem Arist.
quamvis leviter solum,pro more suo, rationem
indieet. Vbi pauci suffieiunt amici, frustra
plurimi admittun rur,aut colligumur. A pauisca sumetunt ad idoneam vitae dele stationem, quae ex Amicitia tueunda quaeritur. Ergo tu
stra plurimi admittuntur aut colliguntur ad Amicitiam iucundam Minor sve assumptio, probatur ab Arist. quia idonea delectatio, quaeri Amicilia tueunda quaeritur, similis est cor
dimento epulariam. At condimentum epula rum debei esse modicum, non autem nimium,
ad gratiam epistis addendam rex iis capiatur idonea delectatio. Ergo pauci etiam amici suffieiunt ad idoneam viiae deleetationem,quae ex Amicitia iucunda quaeritur. ClRCA Secundam Partem , quaerit an in Amicitia honesta iis quaerendi sint plurimi amici, an pauci. Videtur enim ex alitera parte, non debere esse plurimos, seu plures, quam par sit cum omnis Virtur moralis,
elaquidquid ipsi affine est,' amicitia honesta,
exosam habeat exuperantia 4 c se contineat intia medioeritatem rationis v liuod vero apparet, eiusmodi amicos debere elle plurimos ideo enim nuper dictum fuit, non oportere plurimos amicos utiles,aut iucundos,quo. niam priores mutua debitioheomerorum sunt masti vita onerici posteriores autem impediunt opportunam tueunditatem, sicut nimiuci tum 'ndimentum. Atqui haec ratio no
320쪽
eue, ET HIC A. Liba M. X. De nunt ero amicorum.
tabe loeum in amicis probis, sive se eundi:metriinestatem: quoniam propter suavitalem υ-Yum,' honeniis imae vita rationem, nulli On
m aut inire dimento uini;&quo plures tuerint, id magis delectant. Ergo oportet habere , seu de Irgere , plurimos amicos seeundum hone
genere amicoruin damnat multitudinem , tervandatu mediocritatem doeet Supra lib. 8.Cap. 6 docuerat, vix aut ne vix quidem poste elle plure, amicos secundum honestatem : diaque potissimum, quia valde disti ei te est inve ni re plurinios iis qualitatibus praeditos , quae necessariae sunt, ut cum iis Amieitia honestatis contrahatur. Nunc vero quaerit , an oporteat cum plurimis eorum quamvis plurimi invenirent ut Amicitiam inire quia etiam in hoe senere amicorum nimis multi, non tam adiumento, quam oneri mimpedimento videntures te. Id vero probat illustri similitudine civitatis opticuc constitutae quae non debet conflare plurimis civibus, quamvis optimis , sed medio eri illorum numero inter nimium exiguum. Neque enim decem cives, inquit,satis putantur ad eonstituendam civitatem: quoniam pauetores sunt,quam oporteat. Ex altero 'er extremo centum millia civium , ab exuo Perantia peccant: quoniam maiorem numerum iusto eo nitituunt, quam Parsit, ad bonum regimen civitatis. Eritne igitur idem servandum innumero amicorum
A ist dami et multitudinemeentum mille eLvium in unaetvitate euin Plane constet non iam las suisse, etiam ipsius aevo, optime consti- Iutas, quae eiusmodi numerum excedebant.Atis
hens piae,ubi Arist.habitabat,viginti quinque
milliati in ei reui tu habebant: id enim rebus ad trutinam Geographicam expensis, docet Dio Chrysostomus Orat. de Tyra-1de, dum ait:cιrcuitum Athenarum cum Pyraeeoo n. gi muris fuisse ducentorum ereciter'distrin. . Equivalem autem dueera stadia viginti quinque milliaribus. Et certe intra ambitum Athe narum utque ade ingentem,dubium non apparet, quin plura,quam centum civium millia, trabita: ent. Eodem quoque tempore Syracusae idem ei te iter spatium occupabant,teste Plutarcho in Nicia , qui easdem appellat , urbem Athenis non auguriiorιm .l Quia ipse, quae θι aeterna audiebat, & victura comisculas, iam ab ipso tem pote Servij viiij Regis tam vasta ingens fuit, quan tempore Augusti Caesa ris, teste Dionisio Halyearn lib. , qui postea lib. S. inquit de ipsa : Quod siqui nutiri avi bisti in eius voluerιν. conserat Athimarum eia hi nec incili4 maior apparebit. Ergo in thenaeips .e Plus cluam centum millibus civiuia eo ἀnabaiit iv pQ:ς Paulo minores.
Athenarum sim muli minor, quammoniae & numerus ingens civium ipsius, dignoscitur melius cognita magisvi expensa magnitudine: Vrbis,in civium Romanorum numero idenat Dionysius et ibes, ut diaebamis, Aligusti evo. quo Roma non erat maior, quam tempore Ser
vii Tullii, atque ades de ipsus Aristotelis
inquit uis intuem - ιι uinem Romae ex
Ipectanti. Ideo QAristides , Graecus etiam Seriptor, tempore Hadrianitiebat,tantam mmam esse υνιη quacumque parte quis conιΠη
terit,ubi impestat O in media eum esse.
rein alio loeo eam appellat commune totiuae terra oppidum. Itemque addit omnes gensem quasi meatim diviDι,ad eam am arrem eo venire, qua nunquam uni se negat:sed inter--Isumfert omnes,sic hae omnes hominet eas. r. At lienaeus quoque Romam ipsam ORBIS
POPVLVM appellatra Polemon Sophista
Audit quoque apud veteres, URBS URBIUM
Quisnam, rogo , numerus civium assignabi tur, non inferior tantae UrbiὶSeneca, sane serius; de verax eripior Helenam, is loquitutem
eatius, si fieri potest, numerum civium Romaυ.Inorum. Ex lapide quodam Augusti Caesaris simulque aut horitate Suetonii, fuisset erant viginti mileta,plebis urbanae,probat eruditiix Lipsius lib. 3. de Magnit Rom. ubi plurimaeae admiranda collegit. Si autem tanta multis tudo era vlbanae plebis tenuioris, qui pamblico victitabariquanta,putas, caeterorum h-minum, uot Senatores, aut ordinis Senato rii,& ex ipsa plebe honesti.Non saltem aliudueenia duo millia Adde pileros foeminaci duplo aut triplo excedentes. Conficies in unai Roma,imuit Liphsius , duo hominum missioianes. Quinin intrepidus prosequitur, ituras addit,probatque Veterum testimoniis, eom piatatione varia, quam exscribere longum esset. Si autem Athenae propemodum aequales Romae,ut ex Dionysio audivimus, idque etiam
Aristotelis aevo Ergo numerus civium Atheniensium longe maior erat, quam centenorum
milium. Et tamen utraque urbs optime constia tuta erat, legibus Magioratibus, senatoribus ordineque, diseiplina eivium Quomoda ergo Aristoteles hoc Ioco docet, centena mi IH havivium, madorem numerum este mam