장음표시 사용
111쪽
dominum non videas, muribus illam et mustelis nodis datam putes tantum ergo Ornatum mundi, tantam arietatem pulchritudinemque rerum caelestium, tantam vim et magnitudinem maris atque terrarum si tuum ac non deorum immortalium domicilium putes, nonne plane desipere videare An ne hoc quidem intellegimus, omnia supera S Se meliora, terram autem esse infimam, quam crassissimus circumfundat aer ut ob
eam ipsam causam, quod etiam quibusdam regionibus atque urbibus contingere videmus, obotiora ut sint hominum in- 1 genia propter caeli pleniorem naturam, hoc idem generi humano evenerit, quod in terra, hoc est in crassissima regione mundi, collocati sint Et tamen se ipsa hominum soll0rtia 18 esse aliquam mentem, et eam quidem acriorem et divinam, existimare debemus Undo nim hanc homo arripuit γ' u ut ait apud Xenophontem Socrates. Quin et umorem et calorem, qui est fusus in corpore, et terrenam ipsam Viscerum
s. hebetiora. a. u. 42. Ibor den influst, do das lima aut de Menschen austibi, atte be-sonder Posidonius in gehendere Untersuchunge ange stelli. 12 collocati sint se homines, ausdem Collectivum generi humano gu
15. apud Xenophontem Mem I, 4, 8 νουν δε μονον ἄρα ουδαμοχοντα σὲ ευτυχως πως δοκεις
nunn in de Wolt, in Weliseelegiebi, o melcher unser eistabgeluitet ist. 16. viscerum de Fleisches', te II, 159. Tu se. I, 20 cui cum Deiqnir sanguine Centauri tinctam tunicam induisset inhaesissetque
112쪽
DE NATURA DEORUM. soliditatem, animam denique illam spirabilem, si qui quaerat, unde habeamus, apparet, quod aliud a terra sumpsimus, aliud ab umore, aliud ab igni, aliud ab aer eo, quem Spiritu duci- mus. Illud autem, quod vincit haec omnia, rationem dico et, si placet pluribus verbis, mentem, consilium, cogitationem, prudentiam, ubi invenimus undo sustulimus An cetera mundus habebit omnia, hoc unum, quod plurimi est, non hab0bit Atqui certo nihil omnium rerum melius S mundo, nihil praestabilius, nihil pulchrius, nec solum nihil est, sed ne cogitari quidem quicquam melius potest. Et si ration 100 sapiontia nihil est melius, necesse est haec inesse in eo, 1 quod optimum esse concedimus. Quid vero tanta rerumcΟΠSentieΠS, Onspirans, continuata cognatio quem non coget ea, quae dicuntur a me, comprobare Possetne uno tempore florere, dein vicissim 'horrore torra aut tot rebus ipsis se 15 immutantibus solis accessus discessusque solstitiis bruma uecognosci aut aestus maritimi fretorumque angustiae ortu 44. aut obitu luna commoveri aut una totius caeli conversione curSu a Strorum dispares conservari Haec ita fiori omnibus inter se coneinentibus mundi partibus profecto non possent 20 20 nisi ea uno divino et continuato spiritu continerentur. Atque haec cum uberius disputantur et fusius, ut mihi est in animo
14 uno tempore vicissim se alio tempore alio. Sons is uno tenrpore oWohniich - uno eodem que tempore. ege τὶci88im gl. de leg II, 43 modo timente8, vicissim contemnentes religionem. 15. tot rebus ipsis se immutantibus g. B. der flangen nus dere OrgR-nischer ipsis Veranderun mannus in grostere de geringere Entfernun de Sonne schlieBen
16. solstitiis brumisque is erigmit accessus discessusque u Ver-binden. 17. aestus maritimi. De div. II, 33:quorum acce88u et recessu lunae motu gubernantur. Von den Alfen
113쪽
faedro, facilius effugiunt Academicorum alumniam cum autem, ut Zeno solebat, brevius angustiusque concluduntur, tum apertiora sunt ad reprehendendum. Nam ut profluens amnis aut vix aut nudo modo, conclusa autem aqua facile corrumpi- fur, si orationis flumine reprehensoris convicia diluuntur, angustia autem conclusae orationis non facile se ipsa tutatur.
Haec enim, qua dilatantur a nobis Zeno sic premebat: Quod ration utitur, id melius est quam id, quod
ration non utitur; nihil autem mundo melius; a - 1 tion igitur mundus utitur. Similiter effici potest sapientem esse mundum, similiter beatum, similiter aeternum; omnia enim haec meliora sunt quam ea, quae sunt hi carentia nec mundo quicquam melius ex quo efficietur esse mundum duum. Idemquo hoc modo: Nullius sensu carentis 2215 pars aliqua potest esse sentiens mundi autem partes
profluens amnis 1liostend', soregelma Big, nichi fluens. gl de off. I, 52 non prohibere aqua profluente de inu. I, 149 in profluentem deferri; ac Ann. XV, 45: profluente aqua vitam tolerat Liv. I, 4 pueros in profluentem aquam mitti iubet Flor. I, 1 regis imperio iactatus in profluentem cum Remo. I Ubertragenen Sinne agegens Noli fluens ais profluenS, . .
eae quo effrietur esse mundum d3um mundus ergo erit deu8,deshal das uturum S.IlI, 93 g.
XV, 242. HOr. n. p. 324. 15 partes entientes sunt, insolarn
machi Lact. II, 5 avfmerksam si mundi ars est homo, quia mortalis est homo, mortali sit et mundus necesse est, nec tantum mortalis, sed etiam omnibus morbis subiectus.
114쪽
D NATURA DEORUM. sentientes sunt; non igitur caret sensu mundus'. ergit
idem et urget angustius 'Nihi Γ, inquit, quod animi quod
que rationis est expers, id generare ex se potest animantem compotemque rationis mundus autem generat animante compotesque rationis animans est igitur 5 mundus composque rationis'. Idemque similitudine, ut
dulato canonropin 1ao nascerentur, num dubitares, qui inesset in oliva tibicinii quaedam scientia Quid, si platani fidiculas serrunt numeros sonantes item 10 scilico conseros in platanis inesse musicam. Cur igitur mundus non animans sapiensque iudicetur, cum e Se procreet animantes atque sapientes' γSed quoniam coepi secus agere, atque initio dixeram negaram enim hanc primam partem egere oratione, quod esse 15 omnibus perspicuum deos esse), tamen id ipsum rationibus physicis confirmare volo. Sic enim re se habet, ut omnia, quae alantur atque crescant, contineant in se vim caloris, Sine qua neque ali possent nec crescere. Nam omne, quod est calidum et igneum cietur et agitur motu suo quod autem 2γ
nam hominem, principio idem deus fecit, qui et mundum. 7. Misen cunc Mit 'er machis
argumentum concludere Acad. I, 44) S. II, 97 . impetum verti. 8. canente8 der geWOhniiche Aus-druch vom Erione musikalischer Instrumente. bens cantus, Wie 146 tibiorum cantus, 149 ad nervos in cantibu3.
Supra demonstraveram a Caesare praemisSum.17. Omnia, quae rareseant allo organischen egen'.
20 motu suo δυνάμει αυτοκινήτω
115쪽
alitur et crescit, motu quodam utitur certo et aequabili; qui quam diu remanet in nobis, tam diu sensus et vita remanet refrigerat autem et exstincto calore occidimus ipsi et exstinguimur. Quod quidem Cleanthes his etiam argumentis 2 docet, quanta is sit caloris in omni corpore negat enim esse utrum cirum tam gravem, quin is nocte et die concoquatur; cuius etiam in reliquiis inest calor iis, quas natura respuit. Iam Ver Venae et arteriae micare non desinunt quasi quodam igne motu animadversumque Saepe St, cum cor animantis alicuius evolsum ita mobiliter palpitaret, ut imitaretur igneam celeritatem. Omne igitur, quocs vivit, sive animal sive terra editum, id vivit propter inclusum in eo calorem. Ex quo intellegi debet eam caloris naturam vim haberei se vitalem per omnem mundum pertinentem. Atque id 25 facilius cernemus toto genere hoc igneo, quod trana Omnia, subtilius explicato. Omnos igitur partes mundi tangam autem maximas calor fulta sustinentur. Quod primum in terrena natura perspici potest. Nam et lapidum conflictu atquo tritu elici ignem vi domus et recenti fossione terram fumare calem
tem atque etiam ex puteis iugibus aquam calidam trahi et id maximo fieri tomporibus hibernis, quod magna vi terrae
caVerni contineatur caloris eaque hieme sit densior ob eamque causam calorem insitum in terris contineat artius Longa
est oratio multaeque rationes, quibus doceri possit omnia q
8 respuit, die Hdschr. revuerit, ein qnjunktiv, elcher sic nach de Ubergange aus de oratio obliqua in diu oratio recta haum rechtfertigon tulit. micare, denti ven is nichiblos Blutader, Onder die derim aligemeinen, ahren arteria ausschli0Blic di Pulsastor be-geichnet. De ullgemein Ausdruchwird duro de speciellen alter bestimmi Cic. de sat 15 si cui venae sic moventur, is habet febrim. Ov. et VI, 389 trepidaeque micant
10 imitaretur s. I, 92. - igneam celeritatem, die rasche, flackernde Bewegunides evers. 14 sertinentem - διηκουσαν. gLI, 36.19. terram fumare calentem, derAusgan eines exameters, Wohlunbeabsichtigi. 22. eaque e terra. Lucr. VI, 845: Frigore cum premitur porro omnis terra coitque et quasi concre8cit,
fit scilicet, ut coeundo e rima itin puteos, si quem gerit ipsa ca
116쪽
DE NATURA DEORUM. quae terra concipiat Semina, quaeque ipsa e se generata stirpibus infixa contineat, ea temperation caloris et oriri et augescere. Atque aquae etiam admixtum esse calorem primura ipse liquor aquae lectarat et fusio quae neque conglaciaret frigoribus neque nive pruinaque cresceret, nisi eadem se
admixto calor liquefac a et dilapsa diffunderet Ita quo et aquilonibus reliquisque frigoribus adiectis durescit umor, et
idem vidissim moditur tepefactus et tubescit calore. Atque etiam maria agitata ventis ita tepescunt, ut intellogi facito possit in tantis illis umoribus esse inclusum calorem Nec denim ille externus et adventicius habendus est tepor, sed ex intimis maris partibus agitatione excitatus, quod nostris quoque corporibus contingit, cum motu atque Xercitation recalescunt. Ipse vero aer, qui natura est maxime frigidus, 2 minimo est expers caloris illo oro et multo quidem calore 15 admixtus est; ipse enim oritur X respiratione aquarum earum enim quasi apor quidam aer habendus est is autem exsistit
1 ipsa eae se generata Theophr. hist. l. I, 1 αι γενεσεις των Ῥυ-
quaeque - tirpibus in contineat. Dasii II, 28 ea, quorum stirses terra continentur II, 3: quae a terra tirpibus continentur; I, 4 reliqua, quae terra pariat II, 24 omne terra editum II, 51 quae oriuntur e terra, die gewoliniicho Umschroibun fit 'Pflangon'. Stati
2. temperatione caloris durchias richtige armema se'. 3 primum, dem entsprichi nach-her anaholuthisch Atque etiam
5. nive pruinaque concresceret
odor altesto etc. 15. Ille vero 'noin immegenteit', S. II. g. illum vero. m fulgendentiatio an rWartet calore admistus est, et multo quidem Von Cicerowird edochiuw0ilen das erklarende et quidem dum Begiehunga orte Vorangestetit. Ad Att. X, 15, 4:sossemne aliter Et quidem saepe sollicitus sum, pollicitus sum, et quidem Saepe.16. eae respiratione 'aus erinus-diinsiung' nur hie in dieser Be- deuiung. Q. Sache gl. II, 84.
117쪽
motu ius caloris, qui aquis continetur. Quam similitudinomeernere OSSumia in iis aquis, quae e ptervescunt subditis ignibus. Iam ero reliqua quarta pars mundi, ea et ipsa tota natura fervida est et setoris naturis omnibus salutarem impertit et vitalem calorem. Ex quo concluditur, cum omnes mundi 28 partes Sustineantur calore, mundum etiam ipsum simili pari- quo natura in tanta diuturnitate erVari, eoque magis, quod
intollogi obo ea l1c sum illud atque igneum ita in omni fusum
esse natura, ut in eo insit procreandi vis et causa gignendi, 10 a quo et animantia omnia et ea, quorum stirpes terra Ontinentur, et nasci sit necesse et nugeSeere. Natura est igitur, quae contineat mundum Omnem Um- ,
que tueatur, et ea quidem non sine sensu atque ratione; omnem enim naturam necesse est, quae non solitaria sit neque 1 simplex, sed cum alio iuncta atque conexa, habere aliquem in se principatum, ut in homine mentem, in belua quiddam simit montis, unde oriantur rerum appetitus. In arborum autem et earum rerum, quae gignuntur e terra, radicibus inesse principatus putatur. Jrincipatum autem id dico, quod et Graeci ηγεμ0νικον Vocant, quo nihil in quoque genere nec potest nec debet esse praestantius. Ita necesse est illud etiam, in quo sit totius natura principatus esse omnium Optimum Omniumque rerum potestate dominatuque dignissimum. Vide 30 mus autum in partibus mundi nihil est nim in omni mundo, et quod non pars universi sit inesse sensum atque rationem. In ea parte igitur, in qua mundi inest principatus, haec inesse necesse est, et acriora quidem atque maiora. Quocirca sa-
1. Quam similitudinem, cuius rei similit., i de fin V, 42 de TI, 14. gl. III 8 eam facultatem, p. Mil. 74 quae invidia, ib. 99 quae oblinio dein II 66 hic dolor Tusc. I, 45 haec sulchritudo ib. III 83: hoc otium Lael. 3 ea ip8a mentio. 3. quarta par8, de laurige Ather.
6. mundum pSum, . . I, 37. 7. in tanta diuturnitate, . II, 51 g. in omni aeternitate. 12. Natura est igitur, man erWartet:
118쪽
DE NATURA DEORUM. pientem esse mundum neceSSe St, naturamque eum, quae reSOmnes complexa teneat, perfectione rationis excellere, eoque deum SSe mundum, Omnem e VJS. Aliud natura divina On
dos quam hic noster calor, quo haec, quae nota nobis sunt, 31 retinentur et vigent. Absurdum igitur est dicere, cum homines bestiaeque hoc alore teneantur et propterea moveantur ac Sentiunt, mundum esse in Sensu, qui integro et libor stpuro eodemque acerrimo et mobilis Sim ardore teneatur, prae 10
sertim eum is ardor, qui est mundi, non agitatus ab alio
neque externo pulSU, Sed per Se is Se ne Sua sponte moveatur.
Nam quid potest esse mundo Valentius, quod pellat atque I moveat calorem eum, quo ille teneatur Audiamus enim Ρlatonem quasi quendam deum philosophorum eui duo lae0 15
nius, quod ipsum e Se Sua ponte OVeatur, quam quod pulsu agitetur alieno. Hunc autem motum in solis animis esse ponit, ab hisque principium motus esse ductum putat. Quapropter, quoniam e mundi ardore motus Omnis oritur 20 is autem urdor non alieno impulsu, Sed Sua ponte OVetur,
animus sit necesse est e quo efficitur animantem esse mun
dum. Atque X hoc quoque intellegi poterit in eo inessu intellegentiam, quod certe est mundus melior quam ulla natura.
3. omnem in mundi, omnem mundum. - Natura, de biolio Ablut stat a Wie go quo , 5 Natura mundum admini8trari. ad sensu commovendo8. ManerWurte ad sentiendum, en dati
II, 121 p. Mur. 30: ab hoc enim
e se et propter Se inpetenda. 19. ponit istatuit.
20. Quapropter etc. Die lalgendenΑusluhrungen sinii nichi in Sinno Platos, dem de Geis et was duroh-aus immaterielles ist.
119쪽
Ut nim nulla pars est corporis nostri, quae non minoris sit, quam nosmet ipsi sumus, Sic modum universum pluris osso necesse est quam partem aliquam universi. Quod si ita si, sapiens sit mundus necesse est. Nam ni ita esset, hominem, qui est mundi pars, quoniam rationi est particeps, pluris eSSe quam mundum Omnem oporteret. Atque etiam, si a 33 primis inchoatisque naturis ad ultimas perfectasque Volumus
procedere, ad deorum naturam perVeniamus neeesse est. rimum enim animadvertimus a natura su8tineri ea, quae gignantur e terra, quibus natura nihil tribuit amplius, quam ut ea alendo atque augendo tueretur. Bestiis autem sensum et 34motum dedit et cum quodam appetitu necessum ad res Salutares, a pestiferis recessum hoc homini amplius, quod adm
didit rationem, qua regerentur animi appetitus, qui tum
remitterentur, tum continerentur. Quartus autem gradus est 130 altissimus orum, qui natura boni SapienteSque gignuntur, quibus a principio innascitur ratio recta conSta ΠSque, quae supra hominem putanda st deoque tribuenda, id est mundo, in quo necesse est perlaetam illam atque absolutam inesse rationem. equo ni diei potest in ulla rerum institution 35
13. addidit, o das also auch distiori sch Seel immensehen fortbe- stolii Es war dieansielit des Posidonius de dem Aristoteles folgi danalle h0h0re Stus en des Heleniebens dioisiodrige in sicli in Achlosson 14 animi appetitus. gl de off. I, 101 Dupleae es enim is animorum atque natura una pars in appetitu posita est, quae 8 ορμη Graece, quae hominem huc et illuc rapit, altera in ratione, quae docet et eae-
strenui, quid faciendum fugiendumque sit. In fit, ut ratio praesit,
petitus obtemperet. 16. natura boni apiente8qus Cic. op. 6 deorum virtus natura excellit, hominum autem iudM8tria. Sen. p. 95 36 di immortales nullam didicere virtutem, cum omni editi,
Dagogenteilitis vom Menschen in optimi quoque,'ntequam erudiaS, virtutis materia, non virtu8 68t ep. 90, 46).17 ratio recta con8tansque, ratioserfecta et absoluti ὁ ορθις λογος Vgl. I, 36 naturalem legem.
minis rationem iv ΙΙ, 13 8 Supra Coclites Muciosque id facinus erae.
120쪽
D NATURA DEORUM. non esse aliquid extremum atque perlaetum. Ut enim in vite, ut in pecude, nisi quae vi obstitit, Videmus naturam Suo quo- . dam itinere ad ultimum pervenire, atque ut pictura sit fabrica ceteraeque artes habent quendam absoluti operis emetum, sic in omni natura, ac multo etiam magis noeessu est absolvi 5 aliquid ad 0rfici. Etenim ceteris naturis multa externa, quominus perficiantur, possunt Obsistere, universam autem naturam nulla res potest impedire, propterea quod omnes natura ipsae hibet et continet. Quocirca necesse est esse quartum illum 36 altissimum gradum, quo nulla Vis possit accedere. Is 10 autem est gradus, in quo rerum Omnium natura ponitur; quae quoniam talis est, ut et praesit omnibus et eam nulla res possit impedire, necesse est intellegentem esse mundum ta quidem etiam sapientem. Quid autem est inscitius quam eam naturam, quae Omne re Sit complexa, non optumam diei 15 aut, cum sit optuma, On primum animantem osse, deinde
rationis et consilii compotem, postremo sapientem Qui enim potest aliter esse optuma Neque enim, si stirpium similis sit aut etiam bestiarum, optima putanda sit potius quam de
terrima, nec Vero, si rationis particeps sit ne sit tamen a d principio sapiens, non sit deterior mundi potius quam humana condicio homo ni sapion fieri potest, mundus autem si in aeterno praeteriti temporis spatio fuit insipiens, numquam profecto sapientiam consequetur ita erit homine deterior. Quod quoniam absurdum si, et sapiens a principio mundus 251. liquid extremum. De in III, 26 sentis enim, credo, me iam diu, quod τελος Graeci dicunt, id dicere tum eae tremum, tum ultimum, tum summum licebit etiam finem fro extremo aut ultimo dicere. 2. uo quodam itinere in regel- mastiger nimichiung'. gl. 81 via progredientem. 3. fabrica egeichne imitegen- sat et architectura die Bauhunstin egiehun au die technischo Soite. 4. habendi est' ectum thro Schop unge bis utinem g0Wisse Grade
5 in omni natur se in universa natura de in rerum omnium
virtus sapienti non contingit animo nisi instituto et edocto et ad