장음표시 사용
121쪽
6 dous habendus est. Neque enim est quicquam aliud prae 37tor mundum, cui nihil absit, quodque undique aptum atque perfectum expletumque sit omnibus suis numeris et partibus. Scit enim Chrysippus, ut clipei causa involucrum, vaginam 4
autem gladii, sic praeter mundum cetera Omnia aliorum causa esse generata, ut ea fruge atque fructus, quos terra gignit, animantium causa, animantes autem hominum, ut equum vehendi causa arandi bovem, venandi et custodiendi canem. Ipse autem homo ortus est ad mundum contemplandum fimitandum, nullo modo perfectus, sed est quaedam particula perfecti. Sed mundus quoniam omnia complexus est neque 38
est quicquam, quod non insit in eo, perfectus undique est.
Qui igitur potest ei deesse id, quod est optimum nihil autem
est monte et ratione melius ergo haec mundo deesse non possunt. Bene igitur idem Chrysippus, qui similitudines adiungens omnia in perfectis et maturis docet osso meliora, ut in equo quam in eculeo, in cane quam in catulo, in viro quam in puero, item, quod in omni mundo optimum sit, id in perfecto aliquo atque absoluto ess deboro est autem nihil 39 mundo perfectius, nihil virtute melius igitur mundi si propria virtus. Nec Vero hominis natura perfecta est, et officitur tamon in homine virtus quanto igitur in mundo facilius est ergo in eo virtus sapiens est igitur et propterea deus.
276 hoc unum illi, si nihil utilitatis habebat, fuit, si opus erat, defuit.
3. perfectum omnibus numeris et partibus absolut volikommun'; Numeri αριθμοι Stob ecl. p. 184:
κατορθωμα δ' ἐναι λέγουσι καθηκον πάντας πεχον τους αριθμους. D sin III, 24 κατορθωματα omne8 numeros virtutis continent.
4. involucrum de Ubergiag mitdem man dio ost hiansivoli vergiertenschild au do Mars cli vo Sinubund Regen selisitZte Caes. b. . I, 21. s. homo ortus St, de Uberganguus de orat obliqua in die oras. recta, Wi I, 123 desipiens fuisset. ad mundum imitandum Duroli
credo deos immortales Sparsisse animos in corsor humana, ut 88ent, qui terras tuerentur, quique caelestium ordinem contemplantes imitarentur eum vitae modo atque con8tantia. 11 omnia compleaeus est so dati si e
122쪽
D NATURA DEORUM.15 Atquo hae mundi divinitate perspecta tribuenda est sideribus adem divinitas, quae ex mobilissima purissimaque aetheris parte gignuntur, neque ulla praeterea sunt admixta natura totaque sunt calida atque perlucida, ut ea quoque rectissime 40 t animantia esse et sentire atqu0 intellegere dicantur. Atque ea quidem tota esse ignea duorum Sensuum teStimonio confirmari Cleanthes putat, factus et oculorum. Nam solis feandor inlustrior est quam ullius ignis, quippe qui in immenso mundo tam longe lateque colluceat, et is eius tactus est, non ut topotadia solum, sed etiam Saepe comburat, quorum neutrum faceret, nisi esset igneus 'Ergo' inquit, eum sol igneus sit Oceanique alatur umoribus, quia nudus ignis sine pastu aliquo p088it permanere, necesse est aut i similis sit
igni, quem adhibemus ad usum atque ictum, aut ei, qui
41 corporibus animantium continetur. Atqui hic nostor ignis, quem usus Vitae requirit, confector est et consumptor Omnium, idemque, quocumque invasit, cuncta disturbat ac dissipat; contra ille corporeus vitalis et salutaris omnia conservat, alit, auget, sustinet sensuque adficit. Negat ergo esse dubium, horum ignium sol utri similis sit, cum is quoque efficiat, ut omnia oreant et in suo quaeque genere pubeSeant. Quare cum solis ignis similis eorum ignium sit, qui sunt in corporibus animantium, solem quoque animantem esse oportet, et quidem reliqua astra, quae oriantur in ardor caelesti, qui 2 aether vol caelum nominatur. Cum igitur aliorum animantium ortus in terra sit, aliorum in aqua, in aere aliorum, absurdum
terrarum itu quamn lunae tactus ad nascendum valere.
l Ι 83 118. - possit Κonjunktivus de oratio obliqua imon schlust andas voraulaehende cum, alatur.
V, 15 profligat seriedigi iam haec
et paene ad exitum adducta quaestio St. 18. corporeus se qui est in corsoribus animantium.
19. sensu ad ei 'b0s00lt'. 23. et quidem S. . I, 82. egendes Digende caelum, da gleich
123쪽
osso Aristoteli videtur in ea parte, quae sit ad gignenda ani manti . aptissima, animal gigni nullum putaro. Sidera autum aetherium locum obtinent; qui quoniam tenuissimus es et semper agitatur et Viget, necesse est, quod animal in eo I gignatur, id et sensu acerrimo et mobilitat celserrima ess0. Quare cum in aether astra gignantur, consentaneum est in iis sensum inesse et intollegentiam, e quo officitur in deorum numero astra esse ducenda. Etenim licet videro acutiora 16 l
ingenia et ad intellegendum aptiora eorum, qui terras incolant 10 eas, in quibus aer Sit purus ac tenuis, quam ill0rum, qui
utare, interesse aliquid ad montis aeto putant. Ῥr bilo lost igitur praestantem intellegentiam in Sideribus esse, quae et autheriam partem mundi incolant et marinis terrenisque 15 umoribus longo intervallo Xt0nuatis alantur. sensum autom astrorum atque intellegentiam maxum declarat ordo orum atqu0 constantia nihil est enim, quod ration et anumero mo-e, veri possit sine consilio), in quo nihil si tumorarium, nihil Varium, nihil fortuitum. Ordo autum sidorum os in omni 2 aeternitate constantia nequo naturam significat os 4nim plena rationis neque fortunam, qua amica varietati con istantiam respuit Sequitur ergo, ius ipsa Sua ponte, HOsensu ac divinitate moveantur Nec vero Aristoteles non Φlaudandus in eo, quod omnia, quae moventur, aut natura
S. I, 33. 7. Sen8um ine88e, an erWartet vielmehr sensum acerrimum et intellegentiam celerrimam Sehoem. 8. Genim, . . t 16.
sngte. 17. ratione et numero - λογ' καὶ
mis 82 E MAJOr. 19. in omni aeternitate, . . it. 20. naturam significat. egenter Bedeutun vo natura gl g 1: Namque alii naturam 88 cen8ent vim quandam sine ratione cientem motus in corporibu nece88ariOS.
124쪽
D NATURA DEORUM. moveri censuit aut vi aut voluntate moveri autem solem flunam et sidera omnia quae autem natura moverentur, haec aut pondero deorsum aut levitate sublime ferri, quorum neutrum astris contingeret, propterea quod eorum motus in orbem circumque ferretur. Nec vero dici potest vi quadam maior 5 seri, ut contra naturam astra moveantur; quae enim potest maior esse Restat igitur, ut motus astrorum Sit Voluntarius.
Quae qui videat, non indocte solum, verum etiam impie faciat, si deos esse neget. Nec sane multum interest, utrum id neget an eo omni procuratione atque action privet mihi 10 enim, qui nihil agit, esse omnino non videtur. Esso igitur deos ita perspicuum est, ut id qui eget, i eum Sanae mentis existimem. Restat, ut, qualis eorum natura sit, consideremus in quo nihil os difficilius quam a consuetudine oculorum aciem 15 mentis abducere. Ea difficultas induxit et vulgo imperitos et similes silosophos imporitorum, ut nisi figuris hominum constitutis nihil possent de dis immortalibus cogitare cuius opinionis levitas confutata a Cotta non desiderat orationem meam. Sed cum talem esse deum certa notione animi praesen 20 fiamus, primum ut sit animans, deinde ut in omni natura nihil eo sit praestantius, ad hanc praesensionem otionemque
nostram nihil video quod potius ace0mmodem. quam ut
Ximum, Si, ut Sequitur, ut.15. a consuetudine oculorum abducere 'vo de gewohnlichen Sinnes0indrtichen et abstrahieren Zum Ausdruch gl. III, 21 mentem ab oculis evocare. Tusc. , 38: Magni autem est ingenii sevocare mentem a sensibus et cogitationem ab consuetudine abducere. 16 imperitos, im Gegensat Zuphilosophos, ie III, 39. 17. similes imperitorum, die Epthureer. 19. confutata a Cotta I, 76flg. 20. certa notione animi prae8en
117, 5 multum dare Solemus praesumptioni προληη ει omnium hominum. Apud nos argumentum veritatis est, aliquid omnibus videri. prae8tantius, auch hieri stimm0n
125쪽
primum hunc ipsum mundum, quo nihil excellentius fieri potest, animantem esse et deum iudicem. Hic quam volet Epicurus 46 iocetur, homo non aptissimus ad iocandum minimeque resi sens patriam, et dicat se non posse intellegere, qualis sit volubilis et rotundus deus, tamen ex hoc, quod etiam ipse probat, numquam me movebit. lacet enim illi esse deos, quia necesse sit praestantem esse aliquam naturam, qua nihil sit molius Mundo autem certe nihil est melius. Nec dubium, quin, quod animans sit habeatque sensum et rationem et men-
10 tem, id sit melius quam id, quod his areat. Ita meitur 7
animantem, seΠSUS, mentiS, rationi mundum esse compotem; qua ratione deum esse mundum concluditur. Sed haec paulo
post facilius cognoscentur ex iis rebus ipsis, quas mundus officit. 15 Interea Vellei, noli, quaeso, prae te ferre vos plane l8 expertes esse doctrinae Conum tibi ais et cylindrum fpyramidem pulchriorem quam sphaeram videri movum etiam oculorum iudicium habetis. sed sint ista pulchriora dumtaxat aspectu, quod mihi tamen ipsum non videtur quid 2 enim pulchrius ea figura, quae sola omnes alias figuras Omplexa continet, quaeque nihil asporitatis habere, nihil offen-
st 2 quum olet, die riti Person
16. Conum ais I, 24.17. Novum oculorum iudicium hab. ih hab sino cu Art Asthetik'. 18. sint ista pulchriora. Derdiose Worte entsprechende Ge-dank folgi erst 48 ne hoc quidem physici intellegere potui8ti8.
II, 12 philosophus, qui de sua
sapientia unus omnia paene profitetur Tim. 6 qua una forma omnes formae reliquae concluduntur Ter. Andr. I. 5, 8 haec te solum semper
feeit maxumi dich, i Gegensaig
21. nihil offensionis, dasselbe Wori auch in Tim. 6 nichis Woran
126쪽
sionis potest, nihil incisum angulis, nihil anfra etibus, nihil
eminens, nihil lacunosussi cumque duae forma praestantissima sint, ex soliuis globus sic enim φαιο αν interpretari placet), ex planis autem circulus aut orbis, qui κυκλος Graece dieitur, his duabus formis contingit solis, ut omnes earum partes sint inter se similluma a medioque tantundem indique
4 absit extremum, quo nihil fiori potus aptius. Sed si haseo non videtis, quia numquam eruditum illum pulverem attigistis, ne hoc quidem physici intellegere potuistis, hanc aequabili
tatem motus constantiam quo Ordinum in alia figura non o 10
fuisso servari Itaque nihil potest esse indoctius, quam qu0da vobis adfirmari solet. Nec enim hunc ipsum mundum pro certo rotundum esse dicitis; nam posse seri, ut sit alia figura,
49 innumerabilesque mundos alios aliarum Sse formarum. Quae,
si bis bina quot essent, didicisset Epicurus, certe non diceret; i5 sed dum palato, quid sit optimum, iudicat, cauli palatum', 19 ut ait Ennius, non suspexit. Nam cum duo sint genera siderum, quorum alterum spatiis immutabilibus ab ortu ad
OecnSum commeans nullum umquam cursus sui Vestigium inflectat, alterum autem continuas convorsiones duas isdem 20 Spatiis cursibusque conficiat, ex utraque re et mundi volu-7. extremum, dum Rebrauchi Cic. Tim. 6 das Substantivum tremitas - α τελευται 'die eripherte'. 8 eruditum fulverem. Di alten
ουρανον appellant et nonnulli poetae Latini caelum vocaverunt palatum. Wege de Grioch vgi Arist. de
127쪽
bilitas, quae nisi in globosa forma S Se non posset, et stellarum rotundi ambitus cognoscuntur. Primusque Sol, qui astrorum tenet principatum, ita movetur, ut, cum terras larga luce compleverit, easdem modo his, modo illis x partibus
opacet; ipsa enim umbra terrae 80liis Euiua noctem efficit;
nocturnorum autem spatiorum eadem est aequabilitas, quae diurnorum eiusdemque solis tum accessus modici, tum recessus et frigoris et caloris modum temperant circumitus enim solis orbium v et x et ccc quarta fur diei parto addita
1 conversionem conficiunt annuam inflectens autem sol cursumtum ad septentriones, tum ad meridiem aestates et hiemes officit et ea duo tempora, quorum alterum hiemi senescenti adiunctum est, alterum aestati. Ita e quattuor temporum mutationibus omnium, quae terra marique gignuntur, initia
15 causaeque ducuntur. Iam solis annuos cursus spatiis en 50
struis luna consequitur, cuius tonuissimum lumen facit proximus neces Sus ad solem, digressus autem longissimus quisque plenissimum. Neque solum eius Species ac forma mutatur
Saec. 9 alme Sol, curru nitido diem qui promis et celas. Die Onne, iugofern si die inguine Teii dersird nichi bel0uclitet, stelli in Schatte res pro rei defectu.Vgl. 102 sol contrahi terram. umbra terrae. Nichi de Schattonder Erde tolli sicli de Sonne eni- gegen, Onder die Erile, odurchau de de Sonne abgeWendeten
noctem dicemus umbram terrae 88e eamque obstare lumini solis.
dagu brauehi. tenuissimum lumen. en der
128쪽
DE NATURA DEORUM. tum crescendo, tum defectibus in initia recurrendo, sed etiam regio quae tum est aquilonia, tum australis. Inde in lunae quoque cursu St et brumae quaedam et solstitii similitudo, multaque ab ea manant et fluunt, quibus et animantes alantur
augescantque et pubescant maturitatemque adsequantur, quae oriuntur e terra. Maxume vero sunt admirabiles motus earum quinque Stellarum, quae falso vocantur errantes. Nihil enim errat, quod in omni aeternitate conservat progressus et regressus reliquOSque motus constantes et ratos. Quod eo est
admirabilius in his stellis, quas dicimus, quia tum occultantur, 10
tum rursus aperiuntur, tum adeunt, tum recedunt, tum antecedunt, tum autem Subsequuntur, tum celerius OVentur,
tum tardius, tum omnino ne moventur quidem, sed ad quoddam tempus insistunt. Quarum ex disparibus motionibus magnum annum mathematici nominaverunt, qui tum efficitur, cum 15 solis ot luna et quinque errantium. ad eandem inter Se com-52 parationem coissectis omnium spatiis est facta conversio. Quae quam longa sis, magna quaesti est, esse Vero certam et definitam necesse est Nam ea, quae Saturni stella dicitur
5. quae oriuntur e terra, . 26 et stirsibus infixa contineat. 7. quinque tellarum, . . I, 34. 8 in omni aeternitate, ahrend
10. occultantur, in de Stratilender Sonne, en si mi diese in Konjunktion reten. 11. tum adeunt, tum recedunt, in
oscilliere n. 14. insistunt sie werden stationar Plin. . . H, 16 planetae latio
nale8. magnum annum nominaverunt,
annum Statuerunt, quem magnum nominaverunt. Vgi do off. Ι 8:
Nam et medium quoddam forum dicitur et perfectum est quoddam oscium, quod dicitur'. Invent. IV,
27 eae quo in aliis anxietas, in aliis iracundi dicitur aesistit, quae dicitur'. Varro I. L. V, 146: secundum Tiberim forum piscarium
16. comparationem, da riclitige
Latine comparatio dici potest. 18 quam longa it. lm Ort. D. 26 ird die auer des roseon Jahros ut 12954 Jahre angegeben.
129쪽
Φαινων*ue a Graeci nominatur, quae a terra abest plurimum, xxx fere annis cursum suum conficit, in qu cursu multa
mirabiliter officion tum antecedendo, tum retardando, tum vespertinis temporibus delitiscendo, tum matutinis rursum se aperiendo, nihil immutat sempiternis saeclorum aetatibus, uin ea doni Istam temporibus officiat. Infra autem hanc pirinus a terra Iovis stella fertur, quae αεθων dieitur, eaque eundem xi signorum Orbem annis XII conficit easdemque, quas Saturni stella, efficit in cursu varietates. Huic autem 53 10 proximum inferiorem Orbem tenet IIυροεις, quae stella Martis appellatur, eaque iii et xx mensibus vi, ut Opinor, diebus minus eundem lustrat orbem, quem duae superiores. Infra hanc autem stella Mercurii est ea Στίλβων appellatur a Graecis quae anno fere vertent signi rum lustrat orbum 1 neque a Sole longius umquam unius signi intorvallo dise0dit
tum antevertens, tum subsequens. Infima est quinque errantium terraeque proXima stella Veneris, quae Φωσφορος Graece, Lucifer Latine dicitur, cum antegreditur solem, cum Sub-Sequitur autem, Eσπερος; ea cursum anno conficit et latitus dinum lustrans signirari orbis ut longitudinem, quod idem faciunt stellae superiores, neque umquam ab Ole duorum signorum intervallo longius discedit tum antecedens, tum sub 21 sequens. mane igitur in stellis constantiam, hanc tantam 4
tam variis cursibus in omni aeternitate convenientiam tem-25 Orum DO possum intellegere sine mente, ratione, consilio. Qua cum in sideribus inesse videamus, non OSSUmUS Ripsa non in deorum numero reponere. Nec Ver eae Stellae, quae inerrantes Vocantur, non significant eandem mentem at-6. Infra autem hanc si das ge-w0hniicher infra hanc autem, te de oss. II, 8 contra autem omnia, de r. p. VI, 17 infra autem eam.
Ahnlic de n. II, 3 post enim Chrysippum de T II, 27 post vero
Sullae victoriam. 10. quae stella Mariis appellatur,man erWartet ac dem Vorher- gehende vielmehr stella Martis, quae Πυροεις appellatur. 12. lustrat, liber die Bedeuiung
19. anno, in 224 Tagen 16 tunden. latitudineum, itidem sic die Venus bald dem ordlichen, bal demsiidlichon ando des ierkreises
21. duorum ignorum intervallo, hochstenso Grad. 24. tam variis cursibus trotg '. 25. in mente etc. Vertrit dio
Stello de Accusatius ines radi-hative Adjectivum oder articipiums. gl. Verr. II, 115: idiargenteum Cupidinem cum lampadeundra 30 g. in corpore. egenintellegere . I, 21.
27. in deorum numero reFOnere, S.I, 38 g. reponere in deo8.
130쪽
DE NATURA DEORUM.que prudentiam, quarum est cotidiana conveniens constansque conversio, nec habent aetherio cursus neque caelo inhaerentes, ut plerique dicunt physicae rationis ignari. Non est enim aetheris ea natura, ut vi sua stellas compleX contorqueat; nam tenuis ac perlucens et aequabili calor suffusus aether s55 non satis aptus ad stellas continondas videtur. Habent igitur Suam sphaeram stella inerrantes ab aetheria coniunctione
secretam et liberam. Earum autem perenne curSUS atque
perpetui cum admirabili inerudibiliquo constantia declarant in his vim ut mentem esse divinam, ut haec ipsa qui non Sen 1o fiat deorum vim habere, is nihil omnino sensurus esse videa-56 fur. Nulla igitur in caelo nec fortuna nee temeritas necernis i nec vanitas inest contraque Omni Ordo Veritas, ratio, constantia quaeque his vacant ementita et falsa plenaque erroris, en circum terras infra lunam, quae omnium ultimaris est, in terrisque Versantur. Caelestium ergo admirabilem ordinem incredibilemque constantiam, e qua conservatio et salus Omnium omnis oritur, qui vacare mente putat, is ipse 5 mentis expers habendus est Haud ergo, ut Opinor, erraVero,
Stello Tusc. V, 69 heisit sidera niderit
innuvierabilia caelo inhaerentia cum eius ipsius motu congruere certis insaea sedibus, o rheniat man das Be- streben de Balbus, en Fixsternen
II, 144 introitus multis cum eaeibus, Ill 64 animus cum intellegentia.
S. I, 30 in corpore. 13. contraque, ege que s. I, 752. Sitque pura.
ratio, erratio ordo, vanitas veritaS. 15. omnium se. 8tellarum . um
Gedanhen gi de r. p. VI, 17 in infimo orbe luna radiis solis iaccenSa convertitur. Infra autem eam nihil est nisi mortale et caducum praeter animos munere deorum hominum generi datos, Ur lunam
sunt aeterna Omnia. 17. conservati omnium omnis.
sein omnis omnium con8ervatio. S.I, 50. 19. menti e ers habendu8 St.