장음표시 사용
181쪽
LIB. II CAP. 58, 59 g 145 - 149.
mus circumscripteque complectimur e quo seientia intel
logitur quam vim habeat qualisqile sit, qua ne in deo quidem
est rus ulla praestantior. Quanta ero illa sunt, quae vos Academici an firmatis et tollitis, quod et sensibus et animo ea, quae Xtra Sunt, percipimus atque comprehendimus ex 143 quibus collatis inter se et comparatis artes quoque efficimus partim ad usum vitae, partim ad Oblectationem necessarias. Iam vero domina rerum, ut vos soletis dicere, eloquendi vis, quam est praeclara quamque divina quae primum efficit, ut 10 et ea, quae ignoramus, i Scere et ea, quae Scimus, alios docor possimus deinde hae cohortamur, ne perSuademUS, hac consolamur adflictos, hae deducimus porterritos a timore, hac gestientes comprimimus, hac cupiditates iracundiasque restinguimus, haec nos iuris, legum urbium societate devinxit, 1 haud a vita immani et rara segregavit. Ad usum autem Ora - 149tionis neredibilo est, si diligenter attenderis, quanta opera machinata natura sit. Primum ni a pulmonibus arteria usque ad os intimum pertinet, per quam o principium amento ducens percipitur se funditur; 0ind in or sita lingua Id est finita dentibus; a vocem immoderat profusam fingit et
1 circumscripte rin char b0stimmten rengen'. De Orat. I, 189: Est eni=n definitio rerum earum, quae sunt eius rei propriae, quam desinire volonus, brevis et circumscripta quaedam e licatio. scientia. Di Wissens hast istia clidorsos nition de Stoikerhin SystemvonhunsimastiggebildetenBegrissen. 5 percipimus atque comprehendimus, adurch entstetit die φαν
solehenVorstellun leugnen die Akademther. S. I, 12 . perciperentur. eae quibus - artes scimus. De orat. I, 2 Artem vero negabat Charmadas esse ullam, nisi quae cognitis senitusque perspecti rebus contineretur Aend. II, 2 ar8 vero quaepote8te88e, nisi quae non eae una aut duabus, sed eae multis animi perceptionibus con8tat. 7. ad usum, ad oblectationem.
της. Plus piae. IV, 19 Diei p. 411. 19. percipitur. gl g 141 aures,
cum onum percisere debeant. m. vocem immoderateprofusam, de lGegensat vocis moderatio de leg I, 27, de orat. III, 174 'di Modulationi
182쪽
D NATURA DEORUM. terminat atque sonos vocis distinctos et pressos efficit, cum
o dontes et alias partes pellit oris. Ita quo plectri similem
linguam nostri solent dicere chordarum dentes, nare cornibus iis, qui ad nervos resonant in cantibus. Quam Vero aptas quamque multarum artium ministras manus natura homini odit Digitorum nim contractio aditis facilisque porrectio propter molles commissuras et artus nudo in motu laborat. Itaque ad ingendum, ad fingendum, ad Scalpendum, ad nervorum eliciendos sonos ac tibiarum apta ---manu est admotione digitorum. Atque haec oblectationis; illa necessitatis, cultus dico agrorum eXStructioneSque tectorum, tegumenta corporum Vel texta vel suta omnemque fabricam aeris et ferri ex quo intellegitur ad inventa animo, percepta sonsibus adhibitis opificum manibus Omnia nos consecutos, ut tecti, ut vestiti, ut salvi esse OSSemUS, UrbeS, HYOS, 15 151 domicilia, dolubra haberemus. Iam vero peribu hominum, id os manibus, cibi fiam variotas invenitur et copia. Nam et agri multa esserunt manu quaesita, quae vel Statim On-
10. admotione digitorum, das Substantivum nur hier ei Cicero, das Verbum in legem Sinno auch Brut. 200 animis iudicum admovere orationem tamquum fidibus
13. inventa animo percepta Sen
reddere rationem, vocabulorum causas explicare, ad Att. I, 16, 1 quO- modo sum insectatus levitatem Senum,
16. operibus Αλ0it, Thaligkeie, hausigor im Singular, Wie III, 25, deiff. II, 11 secude8, quarum Fere incitur aliquid ad usum hominum
atque vitam. Cui M. 13 neque unquam in suo studio atque opere ce88avit. gl. ne Germ. 4 laboris atque operum non eadem satientia.
183쪽
sumantur vel mandentur condita vetustati, et praeterea voseimur bestiis et terrenis sit aquatilibus et volantibus partim capiendo, partim alendo. Efficimus etiam domitu nostro quadripedum Vectiones, quorum celeritas atque vis nobis ipsis adfert vim et coloritatem. Nos onera quibusdam bestiis, nos
iuga imponimus, nos elephantorum acutissumis sensibus, nos sagacitate anum ad utilitatem nostram abutimur, nos e terraecavernis ferrum elicimus, rem ad colendo agro neceSSariam, Πo aeris, argenti, auri Venas penitus abditas invenimus et ad usum aptas et ad Ornatum decoras, arborum autem On-
sectione omnique materia se culta et silvestri partim ad calfidiondum corpus igni adhibito et ad mitigandum cibum utimur, partim ad aedificandum, ut tectis saepti frigora caloresque pellamus. Magnos vero usus adfert ad navigia facienda 152
quorum cursibus subpeditantur omnes undique ad vitam copiae; quasque re violentiSSima natura genuit, earum moderationem nos soli habemus, mari atque Ventorum, propter nauticarum rerum scientiam plurimisque maritimis rebus fruimur atque utimur Terrenorum item commodorum Omnis est in homin dominatus. Nos campis, nos montibus fruimur, nostri sunt amnes, nostri laeus, nos fruges erimus, nos arbores, O aquarum induetionibus terris fecunditatem damus, nos flumina arcemus, derigimus, Vertimus, nostris denique manibus in rerum natura quasi alteram naturam efficere conamur. Quid oro hominum ratio non in caelum Sque penetravit 'oli nim ex animantibus nos astrorum ortus, Obitus
cursusque cognoVimus ab hominum gener finitus est dies, mensis, annus, defectiones solis et lunae cognita praedictae-
1 vetustati vo de guli infligunZeit Wie . Mil. 98 nulla λι- quam obmutescet vetustas, uti in ahniicher Verbindvng at d. r. r. 114:
vinum servare in vetu8tatem. ve8cimum alendo, an erWartet
vielmo h quas partim capimu8, sartim alimu8.4 quadripedum vectiones, in ungeWohulicher abstraliter usdruch fur ut quadripede vehunt. 7 abutimur mi nutgen nus'. 8. elicimus Wi geminnen', eine
in dies0 Sinne of gobrauchte Metapher Ugi de sin V, 51 fabulae fictae eae quibus utilitas nulla elici sotest, und g 161 remedia eliciamus, o die Hdschr. falsehlicheligamu leSen. s. aerii abditas schoint,i do off. II, 13 ferrum, ae8, aurum α' seri tum penitus abditum in poetischo Reminiscen aus inem Tragilier gusein Ribbec trag. fragm. p. 220. 11. silvestri Wild achseud'. Ρlin. n. h. VIII 41 8ilvestris ro8a. 14 adfert e materia. 19. fruimur atque utimur, natur- gemaster ure die umgehehrto
Stollunidioser eiden orte, WiΘΙ, 30. gl. edoch ad am VII, 30 Id est cuiusque proprium, quo qu/8que fruitur atque utitur.
22. aquarum inductionibus irrigationibuS.
184쪽
DE NATURA DEORUM.que in omne o Sterum tempuS, quae, quantae, quando futurae sint. Qua contuens animia accedit ad cognitionem deorum, qua oritur pietas, cui coniuncta iustitia st reliquaeque virtutos, o quibus vita beata exsistit par o similis deorum, nulla alia r nisi immortalitatu, qua nihil ad bono vivendum pertinet, cedens caelestibus. Quibus rebus expositis satis
docuisse videor, hominis natura quanto Omnes anteiret animantes.
Ex quo obo intellegi nec figuram situmque membrorum 1100151 ingonii montisque vim talem effici potuisse fortuna. Resisti, ut doceam atque aliquando perorem omnia, quae sint in hoc mundo,
quibus utantur homines, hominum causa laeta esse et parata. 62 rindipi ipse mundus deorum hominumque causa laetus est, quaeque in e Sunt, ea parata ad fruetum hominum fiuventa sunt. Est enim mundus quasi communis deorum atque hominum domus aut urbs utrorumque Soli ni ration utentes iuro ad log vivunt. Ut igitur thonas tLacedaemonem Atheniensium Lacedaemoniorumque cauSn putandum est conditas esse, omniaque, quae sint in his urbibus, eorum populorum recte esse dicuntur, Sic, quaecumque Sunt 155 in omni mundo, deorum atque hominum putanda sunt. Iam
3 reliquaeque virtutes, en disTugendo sin nach de stoi schen Ethi duroh in onges an Ver-kntipit, die in is olin dieander nich denkbar, si bild0ngusummen in inheitlichos Gange: una virtus est, nihil huic addi potest, quo magis virtus sit, nihil demi, ut ηirtutis nomen relinquatur Cic. Parad. III, 1). 4. deorum si vitae deorum, die Mohanni Form de spmparatio ompendiaria. gl. II, 136 ad imilis spongiis mollitudo. 5. quae nihil sertinet. Nachdor Ansieli de Stoik0 fragi dis Langu er ei nichis et gur Er-hohun de Gliidhseligk0it des Wei Sen. Sen. p. 73 12 Iuppiter quo antecedit virum bonum diutius bonus est. Sapiens nihilo se minorisae8timat, quod virtutes eius spatio breviore clauduntur. De n. II, 88: negat enim qui bonum omne in virtute sonit summo bono adferre
8 situmque membrorum die Lage, di Stollunidor ingetnen Glieder
ge Achaffencis t. 10. atque aliquando ferorem, manti alte rWartet, das dieser sed anhedem vortiergehende ut doceam Untergeord net are. VgL III, 20: de rimaque disimu8. - aliquαndo hausigor at tandem aliquando.
Di Wolf istisaeli Chrysippus, dem Posidonius folgi, o ἐκ θεων καὶ
14. communi domus s. g 782. ut communem rem publicam. 19. recte esse dicuntur, is er-Warte esse recte dicuntur. EbonSOh0ilis o Laol. 70 retinent caritatem in sa8tore8, quos patres multos annos esse duaeerunt ii patres esse multos anno duaeerunt. De Grundfiir in derartig Wortstelluniistdarin uisuchen, das Cicero denInfinit esse enimit dem regierenden orbum et verbinde geWOhnt Wiur.
185쪽
vor circumitus solis et lunae reliquorumque siderum, quamquam etiam ad mundi cohaerentiam pertinoni, a mune spectaculum Jhominibus praebent nulla est enim insatiabilior spodios, nulla pulchrior et ad ratiora em Sollertiamque praesta Π--tior eorum ni cursus dimetati maturitates semporum et varietates mutationesque cognovimus quae si hominibus solis nota sunt, hominum facta esse causa iudicandum est. Turra 156 vero lata frugibus et Vario leguminum genere, quae eum maxuma largitat fundit, ea ferarumne an hominum causa
gignoro vid0tur Quid de vitibus olivetisquo dicam quarum
uberrumi laetissumique fructus nihil omnino ad bestias portinent. Neque enim serendi neque colendi nec sempestivo demetendi percipiendique fructus neque condendi a roponendi ulla pecudum scientia est, earumque Omnium rerum hominum os se usus ut cura. Ut fides igitur et tibias eorum causa
laeta die0ndum est, qui illis uti possent, sic ea, quae dixi, iis solis confit0ndum est esse parata, qui utuntur, ec, Siqua bestia furantur aliquid ex iis aut rapiunt, illarum quo
que causa ea nata esse dicemus. Neque enim homines murum aut formicarum ausa frumentum condunt, sed coniugum et
liberorum ut familiarum suarum. Itaque bestia furtim, ut dixi, fruuntur, domini palam et lib0r0. Hominum igitur 158eRUSn ea rerum copia comparatas fatendum est, nisi forte tanta ubertas et varietas pomorum eorumque iucundus non
gustatus solum, sed odoratus fiam et aspeetus dubitation om adfert, quin hominibus solis a natura donaverit. Tantumque abost, ut a se bestiarum etiam causa parata sint, ut ipsas bestias hominum gratia generatas Aso videamus. Quid enim oves aliud adserunt, nisi ut arum villis consuetis atque On-t0xtis homin0 vestiantur quae quidem neque ali neque Sustentari neque udum fruetum dero X se in cultu hominum
5 maturitates temporum S. Z. I. 100. 7 hominum facta esse cau8α.Wegend. oristetig A. I,33 g. Quosorromsdo. 8 leguminum, im mei testen Sinne, es. Viarro d. r. r. I, 32, 2 legumina dicta legendo, quod ea non ecantur Sed ηellendo leguntur. 10. quarum nus vitibus beZOgen.
S. Ι 82 2. violatum.14. rerum hominum SuS, S. II, 141 g. cibi - earum.
26. quin, egen de negati ven Sinnes von etis forte, neque enim. 27 ipsas bestia homin grati generatas. arneades fragi, di Stoik0r
186쪽
DE NATURA DEORUM. et curation potuissent. Canum vero tam fida custodia tamque amans dominorum adulatio tantumque odium in externoso tam inerudibilis ad investigandum sagacitas narium, tanta alacritas in venando quid significat aliud nisi s ad hominum 159 commoditates esse generatos Quid de bubus loquar quorum ipsa terga declarant non esse se ad onus accipiendum figurata;
cervices autem nata ad iugum, tum Vires umerorum et latitudinos ad aratra ex trahenda. Quibus, cum terrae subigerentur fissione glebarum, ab illo aureo genere, ut poetae loquuntur, vis nulla umquam adferebatur. Ferrea tum ero proles X Orta repente est Ausaque funestum prima est fabricarier ensem Et gustar manu vinctum domitumque tu Veneum.
Tanta putabatur utilitas percipi e bubus, ut eorum visceribus 64 vesci scelus haberetur. Longum est mulorum persequi utilitates et asinorum, quae certe ad hominum usum paratae 160 sunt. Sus vero quid habet praeter eseam cui quidem, ne putesceret, animam ipsam pro sale datam dicit ossu Chry
sippus qua pecude, quod erat ad Vescendum hominibus apta, nihil onuit natura fecundius. Quid multitudinem suavitatemque piscium dicam quid avium ex quibus tanta porcipitur
voluptas, ut interdum Pronoea nostra Epicurea fuisse videatur. Atque eae ne caperentur quidem nisi hominum ratione atque Sollertia quamquam aves quasdam, et alites et oscines, ut
15, 35 vilis agnina. v. et XV, 118 mollia quae nobis vestras τρlamina lanas praebetis oves vitaque regis quam morte iuvatis.
dissent. S. Ell.-SeyT Gr.4 314 a. E. s. ut poetae loquuntur. Verg. ecl. IV, 9 toto surget gen Saurea mundo. 11. Ferrea tum etin, in Uber-SetZUng onorat Phaen 129: ἰδ' ἐγενοντο, χαλκείη γενεη, προ
ροτηρων. gl Verg. Georg. II, 536.15 scelus haberetur, Colum de r. r.
VI, praef. Bovis tanta fuit sudantiquos veneratio, ut tam capitale esset bovem neca88 quam civem. visceribu8 S. II, 18.17 ne pute8ceret. De sin V, 38: Etenim omnium rerum, qua et creat natura et tuetur, quae aut sine animo sunt aut non multo
co ore e8t, ut non inscite illud dictum videatur in sue animum illi,ecudi datum pro ale, ne puteSceret. Andere chroibo diese Wit oridum leanthes V. 22. Pronoea no8tra, . II, 3. Die-
24. quamquam eschrank das vorhergehende percipitur voluptas. alites et oscines. f. Festus . :alites volatu aussici facientes Z. B. Adler, Geier und Serv. g. Verg. Aen. IlI, 361 oscines, quae ore futura praedicunt, ab 'os' et 'cano' g. B.
187쪽
nostri augures appellant, rerum augurandarum enuSa esse natas putamus. Iam Vero immanes et feras beluas nanciscimur 161 venando, ut et escamur iis et Xerceamur in venando ad
similitudinum bollida disciplina ut utamur domitis et con- docefactis, ut elephantis, multaque X earum Orporibus re-rdinia morbis et vulneribus liciamus, sicut e quibusdam stirpibus t urbis, quarum utilitate longinqui tempori HS A ' et periclitatione percepimus. Iotam licet animis tamquam oculis lustrare terram mariaque omnia: cernos iam spatia 1 frugifera atque immensa camporum vestitusque densissimos montium, pecudum pastus, tum incredibili cursus maritimos celeritate. Ne Voro supra terram, sed etiam in intumis ius 162 tenebris plurimarum rerum latet utilitas, qua ad usum hominum orta ab hominibus solis invenitur.
15 Illud vero, quod uterque vestrum arripiet fortasso ad 65 reprehendendum, Cotta, quia Carneades lubentur in Stoicos invehebatur, Velleius, quia nihil tam irridet Epicurus quam
praedictionem rerum futurarum, mihi videtur vel maxume confirmare deorum providentia consuli rebus humanis. Est 2 enim profecto divinatio, quae multi locis rebus, temporibus apparet cum in privatis tum maxum publicis multa cornunt 163 haruspices, multa augures provident, multa oraclis declarantur, multa vaticinationibus, multa somniis, multa portentis, quibus cognitis multa saepe res eae hominum sententia atque utilitate 2 partae, multa etiam pericula depulsa sunt. mae igitur sive ivis sive ars sive natura ad scientiam rerum futurarum homini
3 ad similitudinem bellicae disc. Xen. Tyrop. I, 2, 10 o ραδιον
mustelae cinis cum cera medetur.
122 Harundines et tela quaeque alia extrahenda sunt corpori vocat mus dissectus impo8itus. - egeneticiamus . III, 151. I. fericlitatione Das Wor findoti siet nur an dieser Stelle. 11. pecudum pastus istopp0sitionis vestitusque den8i88imOS. 12. Nec vero nielit nec vero Solum,um das gweite Glie starker henVorguheben, te Lael. 68 Nec vero in hoc, quod est animal, edin iis etiam, quae Sunt inanima, consuetudo valet. gl da gege II, 164. 13. latet, nur u de gweiten Gliud passendi in huufige Form
188쪽
DE NATURA DEORUM. profecto si n0 alii cuiquam a dis immortalibus data. Qua usi singula vos forte non movent, universa certo tamen inter
se coneXa atque coniuncta movere debebant.164 Noe oro universo generi hominum solum, sed etiam singulis a dis immortalibus consuli se providori solos. aleo senim contrahere universitatem generis humani eamque grada 66 tim ad pauciores, postrum deducere ad singulos Nam si omnibus hominibus, qui ubique sunt quacumque in ora ac
parte terrarum ab huiusce terrae, quam O incolimus, Ontinuation distantium, deos consulere en Semu Ob ea S RUSAS 10
quas ante diximus, his quoque hominibus consulunt, qui has 165 nobis eum serras ab oriente ad occident0m colunt. Sin automhis consulunt, qui quasi magnam quandam in Sulam incolunt, quam nos orbem terrae Oeamus, etiam illis consulunt, qui partes eius insulae tenent, Europam Asiam, Africam. Ergo 15
0 arum partes diligunt, ut Romam, Athena 8 Spartam,
Rhodum, et earum urbium Separatim ut Ver SingUlω --
diligunt, ut Pyrrhi bullo Curium Pabricium, orianeantum, primo unico Calatinum Duellium Metellum, Lutatium, Se
cundo Maximum, Marcellum, fricanum, post hos aulum 20 Gracchum, Catonem, patrumve memoria Scipionem, Laelium; multosque praeterea et nostra civitas et raucia tulit singulares Viros, quorum neminem nisi iuvant duo talum fuisse 166 credendum est Qua ratio poetas maxumeque Homerum
rium, haruspicium . it Begieliungau di orster Ar Wir si auchein vis c. divina genanni, ei ldor Utilicho Geis aus de Suher sprichi. De div. Ι 80 illa concitatio declarat vim in animis esse divinam.
6. contrahere univer8itatem geri.
quivis quilibet sindet sic abgessehen
vo den Verbindvngen quacumquel retione, quocumque modo nuch sonst guwellen et Cicero; . . de Orat. I, 51 quacumque eae arte, ad Qu. D. II, 10 1 quacumque de re.
9. ab huiusce terras continuatione - ab hac terra continente d. i. ab hoc orbe terrarum. gl Seu de cons. 18 Vinculum terrarum Oceanis continuationem gentium triplici sinu
10 distantium Posidonius natim an das auster ungerem Erdhreise,
189쪽
LIB. II CAP. 65-67. g 163-168. 185
impulit, ut principibus heroum Ulixi Diomedi Agamemnoni,
Achilli, ortos deos discriminum et periculorum comites adiungeret. Praeterea ipsorum deorum Saepe praeSentiae, quales Supra commemoravi, declarant ab iis et civitatibus et singulis
hominibus consuli quod quidem intellegitur etiam significa
tionibus rerum futurarum, qua tum dormientibus, tum vigilantibus portenduntur. Multa praeterea ostentis, multa extis admonemur multisque rebus aliis, quas diuturnus usus ita notavit, ut artum divinationis offidorol. Ἀ0mo igitur vir 16710 magnus sine aliquo adflatu divino umquam fuit. Nec vero id ita refellendum si, ut, si s0gotibus aut vinetis cuiuspiam tempestas nocuerit, aut si quid e vita commodis casus abstulerit, eum, cui quid horum aecidoris, aut invisum deo aut neglectum a deo iudicemus magna di curant, parVa neglegunt.1 Magnis autem viris prosperae Semper Omne res, Si quidem satis a nostris et a principe philosophia Socrat dictum est de bortatibus virtutis et copiis. Hao mihi fer in montem veniebant, quae dicenda H- 16starem de natura deorum. I autem, Cotta, si me audias,
dis orto quod quidem intellegitur
γνωσχὶ ὁ θειον τι τοσουτον καὶ τοιουτον ἐστιν, ωσθ' αμα πάντα ὁραν καὶ πάντα ἀκουειν καὶ παντα-
15. Magnis viris, im stoischen Sinne is lentibus viris.
190쪽
DE NATURA DEORUM. eandem causam agas teque et princip0m civem et pontificem esse cogites et, quoniam in utramque partem vobis leo disputare, hanc potius Sumas eamque facultatem disserendi, quam tibi a rhetoricis xercitationibus aecopham amplificavit Academia, potius hue conferas. Mala enim et impia consuetudo est contra deos disputandi, si v ex animo id fit sive simulate.
4 amplificavι Academia. De sat 3: orator subtilitatem ab Academia mutuatur et ei vicissim reddit ubertatem orationi8.6 disputandi man erWarte viel
indem nach consuetudo est in Igmeites consuetudo unterdriicht ist.
est sotius quam volupta8.eae animo simulate Veli Pater-cul. II, 48,3 Moae simulatione contra Pompeium et Caesarem, sed animo pro Cae8are tetit.