장음표시 사용
191쪽
LIB. II CAP. 67. g 168. LIB. III CAP. 1. Ἀ-4. 187
Qua cum Balbus dixisset, tum arridens Cotta 'ero, inquit, mihi Balbe, praecipis, quid defundam. Ego enim te
disputante, quid contra dicerem, mecum ipse meditabar, neque tam refellendi tui causa quam ea, quae minus intellegebam, requirendi. Cum autem suo cuique iudicio sit utondum diffi
cit laeti est me id sentiro, quod tu votis Hic Velloius: Nescis, inquit, quanta cum exspectatione, Cotta, si te
auditurus. Hucundus enim Balbo nostro sermo tuus contra
Epicurum fuit praebebo igitur ego me tibi vidissim attentum
10 contra Stoidos auditorem Spero enim te, ut soles, bene
paratum venire. Ium Cotta Sic mehercule, inquit, Vellei; neque enim mihi par ratio cum Lucilio si ad tecum fuit. Qui fandom inquit illo. Quia mihi vid0tur Epicurus vester
do dis immortalibus non magnopere pugnare; tantum modo 1 negare deo esse non audet, ne quid invidia subeat aut criminis. Cum vero deos nihil agore, nihil curare confirmat membrisque humanis esse praeditos, sed eorum membrorum usum nudum habere, ludere videtur satisque putare, si dixerit esse quandam beatam naturam et auturnam. Ἀ Balbo autem 2 animadvertisti, credo, quam multa dicta sint quamque etiamsi minus vera. tamen apta inter se et cohaerentia. Itaque
neque neque tamen, Wie , 107. 11. Sic mehercule se est, elehes vo Cicero ei sic, en es ine
Boahun begeichnet, O Oh ge-solgi ais avsgelasse Wird Phil. II, 44 Visne igitur te inspiciamus re puero Sic opinor. De r. p. I, 60: Sic, inquit, est Ebens ita p. Sull. 3 Ita, inquit. 12 ratio cum Lucilio s. Ι, 7 .
15. ne quid invidiae subeat. gl. I, 123. 18 si diserit te. S. I, 45.
192쪽
DE NATURA DEORUM. cogito, ut dixi, non tam refellere eius orationem quam ea, quae minus intelleXi, requirere. Quare Balbe, tibi permitto, responderene mihi malis do singulis rebus quaerenti octo ea,
quae parum accepi, an universam audire orationem meam.
Tum Balbus: Ego vero, si quid Xplanari tibi Voles, respoΠdere malo; si mo interrogar non tam intellegendi causa quam refellendi, utrum voles, faciam, Vel ad Singula, quae
requires, Statim respondebo et, cum perorari S ad Omnia.
Tum Cotta Optime, inquit. Quam ob rem Sic agamus, ut
nos ipsa duco oratio. Sed ante quam de re, pauca de me. 10Non enim mediocritur moveor auctoritate tua, Balbe orationeque ea, quae me in perorando cohortabatur, ut meminissom
mo ut Cottam osse et pontificem quod eo credo, alebat,
ut opiniones, quas a maioribus accepimus de dis immortali-bUS, Sacra caerimonia religionesque defenderem. Ego ero 15 eas defendam semper Semperque defendi, nec me e ea opinione, quam a maioribus accepi de cultu deorum immortalium, usius
umquam ratio aut docti aut indocti, vobis. Sod cum dureligione agitur, Ti. Coruncanium, . Scipionem, . SeneVOlnm, pontifices maximos, non Zenonem aut Cleanthem aut Chrysip 20 piam equor habeoque C. Laelium augurem eundemque Sapientem, quem potius audiam dicentem do uligione in illa orationu1. cogito, mit dem Infinitiv, ang
4. accepi, intelleaei. 10. de re, de me. S. I, 12 .
12. in perorando cohortabatur,ein emerkensWertos eispie derPersonis gierung Von ratio. 15. caerimonias religionesque, Wie
I, 61 datur de r. p. II, 26 religionum
17. ullius. Den Genet. UndAccusat Sing. On ullus ebrauelit Cicero umellen substantivis ch, im Abiat is ullo aufiger is quoquam, Rhrend bellantillic imΡtur. Ilus di lahlendo Formen Ion quisquam dure alle Casus vertriti. 18. movebit, gum Ausdruch gi. I, 66 de ista auctoritate deiecerit. 19. i. Coruncanium . . I, 115. F. Misionem Nasicam Corculum, Schwiegerso in des alteron Afri-knnus, Pontifex max. 150. Uber sein
Κonsulat s. II, 10. De Orat. III 133: Haec fuit P. Crassi illius veteris, haec Ti. Coruncanii, haec proavi generi mei, Scipioni frudentissimi hominis supientire, qui omnes ponti ces maximi fuerunt, ut ad eos de omnibus divinis atque
humanis rebu8 referretur. P. Scaevolam, . . I, 115.
21. C. Laelius, mi dem B0inamen Sapiens, Freund des tingerenScipio, onsul 140. Di hier or-Wahnte oratio nobilis de collegiis Brut 83 Wurde vorant alit dureli
193쪽
nobili quam quemquam principem Stoicorum. Cumque omnis populi Romani religio in aera et in auspicia divisa sit, fortium adiunctum sit, si quid praedictionis causa ex portentiso monstris Sibylla interpretes haruspicesve monuerunt, harum ego religionum nullam umquam contemnetillam putavi mihique ita persuasi, Romulum auspiciis Numam sacris constitutis fundamenta edisse nostrae civitati S, quae numquam profecto sine summa pineation deorum immortalium tanta esse O-
fuisset. Habes Balbe, quid C0tta, quid pontifex sentiat fae
10 nune ego intellegam, tu quid sentias. Ἀ t enim philosophorationem accipere debeo religionis, maioribus autem nostris otiam ulla ration reddita crodoro. Tum Balbus Quam igitur a me rationem, inquit, Cotta, desid0ras Et illo Quadripertita, inquit, fuit divisio tua, primum ut velles docere1 deos esse, deinde quales essent, tum ab iis mundum regi,
postremo consulere eo rebus humanis. Haec si re et memini,
partitio fuit. Ructissume, inquit Balbus; sed exspecto, quid
Tum Cotta: rimum quidque videamus, inquit; et, si id
2 est primum, quod inter Omnes nisi admodum impio convenit, mihi quidem ex animo exuri non potest, esse deos, id tamen ipsum, quod mihi persuasum est auctoritate maiorum, ur
ita sit, nihil tu, do eos. Quid si, inquit Balbus, si tibi
serSUB Sum St, cur a me velis discuro Tum Cotta Quia sida adgredior, inquit, ad hanc disputationem, quasi nihil umquam
1 omni relissio dinisa sit te. gl. De harusp. reSp. 18: maiores stata solemnesque religiones s sacra sonti catu rerum bene gerendarum auctoritate augurio, fatorum veteres praedictiones Apollinis vatum libris, sortentorum e lationes Etruscorum disciplina contineri putaverunt. 3 sortentis et mon8tri8, . . II, 7.4. Sibyllae interpretes, die quindecimviri sacris faciundis. S. II, 10 et eae Sibyllinis vaticinationibus. 6. Romulum auspicii8. De T. P. II, 16 auspiciis plurimum obsecutu8 est Romulus. Urbem condidit auspicato. obe Numa s. iv. I, 19. 9. Habes duisseisit nun', dio
194쪽
DE NATURA DEORUM. audiori de dis immortalibus, nihil cogitaverim rudem meo in togrum discipulum accipe et ea, quae requiro, doce.
Die igitur, inquit, quid requiras. Egone primum illud, cur,
quod in ista partitione ne egere quidem oratione dixisses, quod esset perspicuum et inter omnes constaret, de se ipso tam multa dixeris. Quia te quoque, inquit, animadverti, Cotta, Saepe, cum in foro diceres, quam plurimi posses argumentis onerare iudicem, si modo eam facultatem tibi daret eausa. Atquo hoc idom et philosophi faciunt et ego, ut potui, Dei. Tu autem, quod quaeris, Similiter faei S ac Si me roges, cur 10 t duobus contuear oculis et non altero coniveam, cum idem uno adsequi possim. Tum Cotta Quam simit istud sit, inquit, tu videris. Nam ego neque in causis, si quid est videns, de quo inter Omnes OnVeniat, argumentari soleo perspicuitas enim argumentatione levatur nec, si id facerem in scausis forensibus, idem facerem in hae subtilitate sermonis.
Cur conivere autem alter Oculo, causa non 8Ss, cum idem obtutus esset amborum, et cum rerum natura, quam tu Sapientem esse vis, dia lumina ab animo ad oculos perforata nos habere voluiss0t. Sed quia non confidebas tam ess id 20 perspicuum, quam tu Velles, propterea multis argumentis deos osse docere voluisti. Mihi enim unum sat erat, ita nobis
maiores nostros tradidisse. Sed tu auctoritates contemnis, 1 ratione pugnas. ater igitur rationem meam cum tua ratione contendero. Adfers haec omnia argumenta, cur di sint, rem 25
8. eam facultatem, eius rei facultatem, S II, 27 . quam similitudinem.
10. quoa quaeris 'Mas dei ne Frage
13. tu videris, A. I, 17 g. viderit. 16 in hac subtilitate sermonis, A. II, 98 . remota subtilitate disputandi. 17. cum idem obtutus esset amb.
ein nichis andere ais das undere. Wege esset . II, 3 . disi88em. 19. duo lumina perforata gw0 Lichto ungen' . USU. I, 46 Viae quasi quaedam sunt ad oculos, sed animi se oratae. 23. auctoritate contemnis, das
195쪽
quo mea sententia minime dubiam argumentando dubiam facis. Mandavi enim memoriae non numerum solum, Sed etiam Ordinem argumentorum tuorum. Primum fuit, cum caelum
suspexissemus, Statim nos intellegere esse aliquod numen, quo haec regantur. Ex hoc illud otium: Aspice hoc subl1 me candens, quem in Vocant m
Quasi vero quisquam nostrum istum potius quam Capitolinum ii Iovem appellet aut hoc perspieuum sit constetque inter omnes, eos esse deos, quos tibi Velleius multique praeterea ne ani
mantes quidem esse concedant. Grave etiam argumentum
tibi videbatur, quod opinio do dis immortalibus et omnium osset et cotidi cresceret. lacet igitur tantas res opinione stultorum iudicari, vobis praesertim, qui illos insanos esse dieatis sit ni pra0suntos videmus duos, ut apud Regillum 5 Postumius, in Salaria Vatinius noscio quid fiam de Locrorum
apud Sagram proelio. Quos igitur tu Tyndaridas appellabas,
id est homines homine natos, et quos Homerus, qui recen S
1 rem argumentando dubiam facis. Proclus . lat. im. p. 416 ὁ
πάντα αποδεικτικα νενομικως αυτὴν μάλιστα την ποδειξιν αναιρει.
5. haec dies Woli'. 6. Aspice etc. I. g. II, 4. 7. Quasi vero quisquam etc. aBder roste aula die Vorstellunguo de Gotthei nichi voti uti Bildorti dorsolben et frenne Vermoclite, dari ha Cotta Bechf. Dati es aber daneben tele gab, diu reiner religiose Vorstellungenbesalien is ungW0ilathan DioAnsicli de tetriore globi maligemeine Seneca wiede nat. quaest. II, 45 Ne hoc quidem crediderunt, Iovem, qualem in Capitolio et in ceteris aedibus colimu8,
mittere manu fulmina, Sed eundem, quem no8, Jovem intellegunt rectorem custodemque univer8ι, animum ac spiritum mundi operis huius dominum et artificem, cui nomen omne
istum appellet 's nennenmochte'. gl Phil. XIII, 22 o Spartace quem enim te potius appellem. 9. O8 88 deos, die et unddi Gestirne. 12 cotidie cresceret gl. II, 5.13 stultorum, etche fas aus-schliostlichlaene omnes augmachen. S. I, 23. insanos esse dicatis Cic. Parad. IV:
Vatinius . . II 6. de proelio se narratur. Die
196쪽
DE NATURA DEORUM. ab illorum a0tat fuit, sepultos esse dicit Laesedaemone, eos tu canthoriis albis nullis calonibus obviam Vatinio venisse existimas se victoriam populi Romani Vatini potius, homini rustico, quam M. Catoni, qui tum erat princeps, nuntiavisse 2
Ergo i illud in silice, qu0d la0die apparet apud Regillum
a tamquam vestigium ungulae, Castoris equi credis osso Nonne mavis illud credere, quod probari poteSt, animo praeclarorum hominum, quales isti Tyndaridae fuerunt, divinos sesso taeternOS, quam OS, Hi Semel cremati essent, equitar o in acie pugnare potuisse aut, si hoc fieri potuisse dicis, docuas 10 1 oportet, quo modo, ne fabella aniles pro ras. Tum Lucilius An tibi, inquit, fabella videntur Nonn ab A. Ρostumio nodo Castori ut os uel in foro dedicatam, nonne senatus consultum de Vatinio vides Nam de Sagra Graecorum etiam est Volgare proverbium, qui, quae adfirmant, certiora esse 5
dicunt quam illa, quae qud Sagram. His igitur auctoribus
nonn debus moveri Tum Cotta Rumoribus, inquit, mecum pugnas, Balbe, ego autem a te rationes requiro. . . . Sequuntur, quae futura sunt. Effugere enim nomo id potest, quod futurum est Sasepe autum n utilo quidem 20 est scire, quid futurum sit; misorum est nim nihil proficientem angi nec haber no spei quidem extremum et tamen commune Solacium, praesertim cum vos idom fato ori dicatis
1. epultos esse dicit, Il. III, 243:τους δ' 'ηδη κατεχεν φυσίζοος αἱ αεν Λακεδαίμονι αυθι, φίλη ἐν πατριδι γαίη.2. cantheriis Gaulo', vera chilich, wi audii das folgende calone8.3. potius quam Catoni stati dom Cato'. 4 princep So. enatus. gl die Austerung Cato Cat. Mai. 18 At senatui, quae in gerenda, prae8cribo, et quomodo. 5. et illud, A. I, 83 g. et his vocabulis. hodie 'heu te noch'. Cat. Mai. 34 Audire te arbitror, Scipio, ho8ses tuus quae faciat hodie, nonaginta anno natus; p. Cael. 3: dignitatem semper in M. Caelio habitam esse summam hodieque haberi. 6. tamquam vestigium S. I, 49 Z. quasi corpu8.
7. quod probreri potest, nichi
13. dedicatam, inge ethi Wurde dersulbo on dem Sohne des ostumius 84 v. Chr. Liv. II, 42.8enatu con8ultum S. II 6.15. volgare proverbium Suidas S. V. ληb ῆς Αλγηθεστερα των ἐπὶ Σάγρα παροιμία ἐπὶ τῶν ἀληθῶν
Sagra S. II 6.19. . . . Sequuntur quae futura
necessario nu8gelallen. 22. et tamen, S. . II, 18.
197쪽
omnia, quod autem Semper e Omni aeternitate Verum fuerit,
id osso fatum. Quid igitur iuvat aut quid ad rh ad cavondum scire aliquid futurum, cum id curto futurum sit Und0 porro ista divinatio Quis invenit fissum iecoris quis cornicis cantum notavit, qui Sortes Quibus ego credo, nec possum Atti Navii, quem commemorabas , lituum contemnere; sod qui ista intolloeta sint, a philosopliis debeo discere, prae- sortim cum plurimis de rebus divini isti mentiantur. t 15
medici quoque ita enim dicebas saepe falluntur. Quid similo
10 medicina, cuius ego rationem Video, et divinatio, quae unde oriatur, non intellego Tu autem etiam Deciorum devotionibus laeatos deos esse censes. Qua fuit eorum tanta ini
quitas, ut placari populo Romano non possent, nisi viri talos oeci dissoni Consilium illud imperatorium fuit, quod Graeci 15 στρατ)ηγημα appellant, Sed eorum imperatorum, qui patriae
consulerent, Vitae non parcerent rebantur enim fore ut exer-
2 quid adfert ad cavendum. gl. do div. II, 21 ubi est igitur ista disinatio Stoicorum quae, si fato omnia fiunt, nihil nos admonere potest, ut cautiore simus quoquo enim modo nos gesserimus, et tumen illud, quod futurum St. 4. 8sum iecoris, en inschniit in den Luborlappen de Opsertieres, melcher e nach einerB0scha nheltun ortlichen ago bald ais gliickbald ais ungliichverhoistendisait.
quibus ego credo. Mit dieser Versicheruntdars man es havmirnstnehmen. De div. II, 86 Hoc quidem genus divinationis vita iam
magistratus aut quis is inlustrior utitur sortibus 86. Atti Navii, S. ΙΙ, 9. 7. sed qui ista intellecta sint etc.
da dis Zoichun meistens diligen. 8 divini substantivisch - vates, Wio de div. II, 9 10 de fat. 15. s. ita enim dicebas II, 12. Quid simile se est. Quid istaceuant. Worin und das Neutrum simile hegogen aut medicina vertriti einenatigemeinenSubstantivbegrist etwas Ahnlichus'. gl ad fam. VI, 21:
omnium rerum mor8 8 eaetremum.
Tusc. II, 31 si ursitudo eius est
quam dolor. 10. quae unde oriatur, non inteli.
De div. II, 16: Quodsi falluntur medici, gubernatores , qui nihil
sine liqua probabili coniectura et ratione dicunt, quid eaeistimandum est de coniectura eorum, qui extis aut avibus fraesentiunt 8 Qui sotest provideri, quicquam futurum 88e, quod neque causam habet ullam neque notam, cur futurum sit 811. Deciorum devotionibuS, S. II, 10. 14. Consilium imperatorium fuit.
198쪽
DE NATURA DEORUM. citus imperatorem equo incitato su in host0m immittentem persequeretur, id quod Venit. Nam Fauni vocem quidem
numquam audivi tibi, si audivisse te dicis, credam, etsi Faunus omnino quid sit nescio. Non igitur adhuc, quantum quidem in te est, Balbe, intellego deos esse, quo equidem 16 credo esse, sed nihil docent Stoici. Nam Cleanthes, ut dicebas, quattuor modis formatas in animis hominum putat
deorum esse notiones. Unus is modus est, de quo satis dixi, qui est susceptus e praesensione rerum futurarum, alter X
perturbationibus tempestatum et reliquis motibus, tertius sex commoditate rerum, qua percipimuS, et copia, quartus ex astrorum ordine caelique constantia. De praesensione diximus. D porturbationibus caelestibus et maritimis set terrenis non poSSUmia dicere, cum ea fiant, non esse multos, qui illa 1 metuant et a dis immortalibus fieri existiment sod non id quaeritur, sintne aliqui, qui deos esse putent, di utrum sint necne sint, quaeritur. Nam reliquae causae, quas Cleanthes adfert, quarum una est de commodorum, quae capimus, copia, altera de temporum ordine caelique constantia, tum fractabuntur a nobis, cum disputabimus de providentia deorum,
1 de qua plurima a te, Balbe, dicta sunt eodemque illa etiam disseremus, quod Chrysippum dicere aiebas, quoniam esset
aliquid in rerum natura, quod ab homine effici non posset, esse aliquid homine melius, quaeque in domo pulchra cum pulchritudine mundi comparabas, et eum totius mundi con-
10. tertius eae commoditate rerum.
ten. - ege necne sint s. . I, 61.21 illa, de Pluralis, eii das
24. esse homine aliquid melius se. quo illud conficeretur. in domo pulchra, . I, 5 g. in
Venere Coa. 25. et cum adferebas, in
convenientiam con8en8umque, εν
199쪽
Venientiam OnSeΠSumque adferebas, Zenonisque breves tacutulas conclusione in eam partem Sermonis, quam modo
dixi, disseremus, eodemque tempore illa omnia, quae a te physice dicta sunt de vi ignea deque eo calore, e quo omnia
generari dicebas, loco suo quaerentur, omniaque, quae a te nudius fortius dicta sunt, cum docere Velle deo eSSe, quare si mundus universus et sol et luna et stella sensum ac mentem haberent, in idem tempus reservabo. Α te autem idem 19
illud etiam atqu0 etiam quaeram, quibus rationibus tibi persua- 10 deas deos esse. Tum Balbus: Equidem attuliss rationos mihi videor, sed eas tu ita refellis, ut, cum me interrogaturUS
esse videare et ego me ad respondendum compararim, repente avertas rationem nec de respondendi locum. Itaque maximae
res tacitae praeterierunt, de divinatione, de fato, quibus de 1 quaestionibus tu quidem strictim nostri autem multa solent dicere, sed ab hac ea quaestione, quae nunc in manibus est, Separantur. Quare, Si Videtur, noli agere confuse, ut hoc explicemus hae disputatione, quod quaeritur.
2. acutulas, das eminutivum imtadeinde Sinne ander III, 43:
nichi mi die pikureer physici usein. De div. I, 126 non id quod superstitiose, sed id quod physice
Wie ad fam. ΙΙΙ, 8, 2 prima duo capit epistolae tuae tacita mihi
de divinatione is in reterer Wuis mi dem vorhergehendenSalge verbunde 'betressend'. gl. φ36 de calido. Ad am X, 1, 1: itaque mihi maaeimae curae St, non de me quidem vita etc. Adriam XI,
27, 7 αἶi sunt, quae liquid negare soleam, ut de isto ipso infrugio, alia, quae defendαψα te si fieri et
humane, ut de curatione ludorum.
15. strictim se disisti. 16. ab hac ea quaestione S. I, 33 g. Quo porro modo und Ι 87 . huius hanc. quae nunc in manibus est, nach Analogi vo liber in manibus est, an inum Buch schroiben'. Voneinor mundiichen Verhandiung, Wie hier, noch Use V, 18.17. Separantur. Die tot her
200쪽
DE NATURA DEORUM. 20 Optime, inquit Cotta. Itaque quoniam quattuor in partes totam quaestionem divisisti de primaque diximus, consideremus secundam quae mihi talis videtur fuisse, ut, cum ostendere velles, quales di essent, ostenderes nullos esse. A consuetudine enim oculorum animum abducor difficillimum dicebas, sed, cum deo nihil praestantius esset, non dubitabas, quin mundus esset deus, quo nihil in rerum natura melius esset. Mod possemus eum animantem cogitare Vel potius, ut cotura 21 oculis, sic animo hoc cernere Sed cum mundo negas quicquam esse melius, quid dicis melius Si pulchrius, adsentior; si aptius ad utilitates nostras, id quoque adsentior; sin autem id didis, nihil esse mundo sapientius, nudo modo prorsus ad-lsontior, non quod difficile sit mentem ab oculis sevocare, sed quo magis eVoco, eo minus id, quod tu is possum mentes comprehendere. Nihil est mundo melius in rerum natura. N in terris quido urbo nostra num igitur idcirco in urbo esse rationem, cogitationem mentem putas aut, quoniam non sit, num idcirco existimas formicam anteponendam esse huic pulcherrumae urbi, quod in urbe sensus sit nullus in formica non modo sensus, sed etiam mens, ratio, memoria Videre oportet, Balbo, quid tibi concedatur, non te ipsum, quod VeliS, Umere. 22 Astum enim locum totum illa votus senonis rovis os, ut tibi 'idebatur, acuta conclusio dilatavit aeno enim ita concludit:
2. de primaque disimus. ManerWartet, das diosor at dem vor-hergehenden sub ordinieri Ware. Vgl. II, 154 atque aliquando perorem. 4 A consuetudine oculorum animum abducere, dam im Digenden Paragraph mentem ab oculis evocare. S. g. II, 45.8 Modo possemus. Dies Worteschliosten sic antini ergangendes concederemus an Dies Form des Zugestandnisse Rhit hausi in durrefutatio.
15. Nihil est mundo melius. Iber diesse Schlus s. II, 21. De identische und darum unlogischeausatgin rerum natura findet sicli librigens dori nichi Cottabrauchi denselbenWege des olgenden in terris.16. quidem S. . Ι,110. 20. non modo ensus memoria fl