M. Tullii Ciceronis De natura deorum libri tres

71쪽

LIB. I. CAP. 25, 26. G1-73.

ciplinis Xenocratem audire potuit, quem virum, di immortales et sunt qui putent audisse ipse non vult credo plus nemini. Pamphilum quendam, latonis auditorem, ait a se Sami auditum; ibi ni adulescens habitabat cum patre et fratribus, quod in a pater eius Neocles agripeta Venerat; sed cum agellus eum non satis aleret, ut opinor, ludi magisterfuit Sed hunc latoni eum miris e contemnit Epicurus ita 3 metuit, ne quid umquam didicisse videatur. In Nausiphanu

Democrite tenetur; quem cum a se non neget auditum, eXati tamen omnibus contumeliis. Atqui si haec semocritea non

audisset, quid audierat quid est in physicis Epicuri Π0 a Democrito Nam etsi quaedam commutavit, ut quod paulo

1. Xenocratem S g 34. - quem

virum, de re pubi I, 3 nobilem inprimis philo8ophum. 2 et sunt und in de That, und

vo eine anderen abhangilist, derdasselbo uiuelit at Vgl g 84: confiteri nescire, g 109 Puderet medioere non intellegere. credo plus Phil. II, 38 sis diserit de leg II, 3 plus delectet. So find0 sic in inige Verbin-dunge plus ti magis ebens Wie

de Positi multum sit magnopere. Caes. . . III, 9, 3 multum considere ib.VII, 55, 10 multum adiuvare. 3. Pamphilus, sons nichi meiter

drtichen. gl. II, 167 Nemo vir magnu fuit Cat. Mai. 8 Nec, si ego Seriphius essem, nec tu, Si Atheniensis, clarus umquam fuisses ἐγενο αν). Sali Cat. 20, 7 vulgus fuimus sine gratia Liv. XXXIV, 21 locupletior in dies provinci fuit.

mi man sagi in malescio, in re manifesta teneri Verr. II, 178), in

72쪽

D NATURA DEORUM. aut d inclination atomorum dixi, tam0 pleraque dicit eadem, atomos, inane, imagineS, infinitatem locorum innumerabilitatumque mundorum, eorum OrtuS, interitus, Omnia fere, quibus naturae ratio continetur Nun istud quasi corpus'

74 quasi sanguinem quid intellegis Ego enim i seir ista s

melius quam me non fateor solum, sed etiam facit patior;

cum quidem semel dicta sunt, quid est, quod Velleius intollegere possit, Cotta non possit Itaque c0rpus quid sit, sanguis quid sit, intellego, quasi corpus et quasi sanguis

quid sit, nullo prorsus modo intellego. Neque tu me celas, 10 ut Ρythagoras solebat alienos, nec consulto dicis occulte fam-

quam Heraclitus, sed qu0d inter nos liceat n tu qui domintellegis. Iliud video pugnare te, species ut quaedam sit deorum, quae nihil concreti habeat, nihil s0lidi, nihil expressi, nihil eminentis, sitque pura, levis, perlucida. Dicemus igitur 15 idem, quod in Venere Coa corpus illud non est, sed simile

2 locorum, . . O 65. 4. naturae ratio, S. D 20.

unterbrochenen aden lederisus 7 cun Semel dicta sunt, d. h. ist

Rom40brachi unxi dum ompei Cusar aulaestetit. - 0gen in on de Κ. V. eig. W0nn die . . in Frago Ommt', in botru derΚ. V. vgi Tusc. I, 88 dici autem hoc in te satis subtiliter non potest und C. F., Mulieri de off. I, 61: Sohrtigentiimlich is der Gebrauehder Prapositio in im Lateinis chen, indom dieselbe nichi voti inem besti tensorte abhungi, Eondern Dei und selbstandi gum gangen Salge egogen ird'. gl. I, 67: in ea de precatio intrem 68t, II, 123 ut in araneolis, II, 124 est admiratio in bestiis, III, 18 in domo sulchra, I, 71 120 in natura deorum, III 83 in eo cavillatus est, III 87 in virtute gloriamur.

73쪽

LIB. I. CAP. 26, 27 6 73-77. 69

corporis, nec ille fusus et candore mixtus rubor sanguis est, sed quaedam sanguinis similitudo sic in Epicureo se non res, sed similitudines rerum esse. Fac id, quod ne intellegi quidem potest, mihi esse persuasum ced2 mihi istorum adumbratorum deorum liniamenta atque 'ormas. Non deest 10 76 loco copia rationum, quibus docere velitis humanas esse formas deorum primum quod ita sit informatum anticipatumqtte mentibus nostris, ut homini, cum de deo cogitet, forma occurrat humana deinde quod, quoniam rebus omnibus xcellat natura divina, forma quoque esse pulcherrima debeat, necesse humana ullam pulchriorem tertiam rationem adsertis, quod nulla alia figura domicilium montis esse possit. Primum 77

igitur quidque considera quale sit arripere enim mihi vid0mini quasi estrucis q. rem nullo modo probabilem. Omnino

quis tam caecus in contemplandis rebus umquam fuit, ut non videret species istas hominum collatas in deos aut consilio quodam sapientium, quo facilius animos imperitorum ad deorum cultum a vita pravitate converterent, aut Superstitione, ut essent simulacra, quae venerantes deos ipsos se adire crederent Auxerunt autem haec eadem poetae, pictores, opifices; erat enim non facile agontes aliquid sit moliontes duos in

aliarum formarum imitation servare. Accessit etiam ista

opini fortasse, quod homini hominu pulchrius nihil videbatur.

3 res Realitat'. - esse, de liber-gan aus de oratio recta in die oratio obliqua te R. 4. adumbratorum deorum. DerAusdruc is hervorgerula dureliden vorhergehende Vergleich. Dergleichen Schattenrisse adumbratae imagines flegi de Mater

Solida e re8sa eminens estigies des

11. nec 38 - pulchriorum man

dios Ansich spricli deroier-dions de Agypter. deos ipsos se adire. So lagen Div. in Caec. 3 di Sihuler: sese iam ne deos quidem in suis urbibus ad quos confugerent habere, quod

eorum imulacra sanctissima C.

Verres eae delubris religiosissimis abstulisset. Schoem. 22. in aliarum formarum imitatione in ine ander Gestali'. 23. opinio quod videbatur,s II, 5 g. ratio, quae docet Das

74쪽

DE NATURA DEORUM. Sed tu hoc physice, non Vides, quam blanda conditiatrix et quasi sui sit lena natura An putas ullam esse terra marique beluam, quae non ut generis belua maxime dolositetur γQuod ni ita esset, cur non gestiret taurus equae contreetation e, equus Vaccae An tu aquilam ut 0onum aut dolphinum udam anteferre censes figuram suae Quid igitur mirum, si hoc eodem modo homini natura praeseripsit, ut nihil pulchriusquam hominem putaret, eam S Se enuSam, cur deos hominum similes putaremus γ

, Quid enses si rati esset in beluis, non SUO UaSque 10 28 generi plurimum tributuras fuisse is meherculo go didam

onim, ut Sentio quamvis amem ipse me, tamen non audeo dicere pulchriorem esse me, quam ille fuerit taurus, qui vexit Europam. Non enim o loco do ingoniis aut d orationibus nostris, sed de specie figuraque quaeritur Quodsi fingere 15 nobis et iungere formas velimus, qualis illo maritimus Triton pingitur, natantibus invehens beluis adiunctis humano corpori,

Κreaturen, ii sicli selbst. 3. quae non delectetur Aliniichder Κοmiher Epicharmus et Diog. Laert. III, 16: θαυμαστιν ουδενεστι ταυθ' υτί λεγειν, Ουδ' ανδανειν αυτοισιν αυτους καὶ δοκειν καλως πεφυκειν καὶ γαρ α κυωνκυν καλλιστον εἶμεν φαίνεται, και

niam anteFOneret.

S. 82. . Rosc. m. 49 Quid censes hunc ipsum Roscium quo studio esse in rusticis rebus de orat. III, 34 quid censeti88 8 omnes, qui ubique sunt oratores, amplecti voluerimu8, nonne fore ut te. qua8que familiche iure e inersattvng deshal der iurat.14. Europam, die ochter desphonicischen Onig Agenor, OnZeus in do Gustali ines fieres liber das Μ00 nach Creta nifuhrt. OV., et II, 850 1lg. de orationibus nostris 'um Unsere Sprache'. De Plural ege des Voraulaehende ingeniis im Interesse der onginnitat. gl. . Ur. 1 ut ve8trae mentes cum populi Romani voluntatibus o voluntate: sustfragiisque consentiant Zum Ge-danhen . de T I, 1 sunt enim bestiae rationis et orationi eaeperte8.16. Triton in Meergo it, nach Hesiod de Soli de Neptun undde Amphitritu. Er Wird darge- stoli ais in Monschengestali, dere uniere Teii in mei Delphin-

75쪽

nolis osso. Diffiditi in odo vorsor. Est enim vis tanta naturas, ut homo nemo velit nisi hominis similis osso. Et squidem formida formicae. Sed amo cuius hominis quotus senim ciuisque formosus est Athenis cum essem, e gregibus ei heborum vi singuli reperiebantur Video, quia arriseris, sud ita tamen s res habet. Deinde nobis, qui condodontibus philosophis antiquis adulescentulis delectamur, etiam Vitia . saepe iucunda sunt novus in artieulo uori doloeta Alcaeum. At est corporis macula naevus. Illi amon hoc amon 1 videbatur. Q. Catulus, huius collega ut familiaris nostri pater, dilexit municipem tuum Roscium, in quem tiam illudos eius:

gehende Paragraphen die Rede; init en orto diffcili in loco

amicorum rege8.

5. eperiebantur e fando si chunter Vgl. p. Sull. 27 sin quaeris, qui sint Romae regnum occupare conati, eae domesticis imaginibus invenie8.6 concedentibus philosophi8, . .

9. Alcaeus, derierithmte Lyriher. Wege sueri gL Hor carm. I, 2, 10 canebat et Lycum nigris oculis

nigroque crine decorum.

10. Q. Lutatius Catulus, derVater, War pugiuic mi Marius Konsul imJahre 102. Uber Aetnen Todi III, 80. Ein anderes Epigram nus inen

lio insit Cicero d0 Cotta in iner

76쪽

D NATURA DEORUM. Constiteram exorientem Auroram forte salutans, Cum subito a laeva Roscius X Oritur. Ρ ac mihi liceat, caelestes, dicere e Stra, Mortalis visust pulchrior esse deo.

Huic de pulchrior at erat, sicuti hodie est, perversissimis oculis. Quid rosert, si hoc ipsum salsum illi et venustum videbatur Redeo ad deos.

Ecquos, si non tam Strabones at paetulos esse arbitramur ecquos naevum habere ecquos Silos, flaccos, frontones, capitones, quae sunt in nobis an omnia mondat in 10 illis Dotur id vobis; num etiam una est omnium facies γnam si plures, aliam esse alia pulchriorem necesse est. Igitur aliquis non pulcherrimus deus. Si una Omnium facies est, florer in caelo Academiam necesse est; si nim nihil inter deum sit deum differt, nuda est apud deos cognitio, nulla 1581 perceptio. Quid, si etiam, Vellei, falsum illud omnino est, nudam aliam nobis do duo cogitantibus spectum nisi hominis occurrere tamenne ista tam absurda defendes Nobis fortasse sic occurrit, ut dicis a parvis enim Iovem, Iunonem, MinerVam, Neptunum, Volcanum Apollinem reliquosque deos 20 ea facie novimus qua pictore fictoresque Oluerunt, eque

Am. 6 deos salutatum venerint. Ter Phorm. IV, 1, 81 ego deos penates hinc salutatum domum devortar. 2. laeva, nus dieser Seit 0rschienen nach der Augurat disciplindi gliichbringendon eichen. De div. II, 82 Ita nobis sinistra videntur, Graiis et barbaris deaetra meliora.

dicitur, qui est detortis oculis, paetus autem, qui est oculis leniter declinatis cuique huc atque illuc

celeriter volvuntur.

16. si etiam falsum illud est, man alte vielmehr erWartet si illud etiam falsum est. Aliniicho Ungenauighelten in der ort- stelluri s. g 101 tamen, II, 154:

recte 88 dicuntur.

21. e facie Der blat qualit. pra diliativisch, Wie II, 70: serturbatis animis, Phil. XIII, 13 eumque es-

77쪽

solum acie, sed etiam ornatu aetate, Vestitu a n0n Aegyptii nec Syri nec fere cuncta barbaria firmiores enim viduas apud eos opiniones esse de bestiis quibusdam quam apud nos de sanctissimis templis et simulacris deorum. Etenim sana multa 2 spoliata et simulacra deorum de locis sanctissimis ablata videmus a nostris; at vero e fando quidem auditum est croco

dilum aut ibim aut faelem violatum ab Aegyptio. Quid igitur

censes Apim illum, sanctum Aegyptiorum OVem, nomedoum videri Aegyptiis Iam heret quam tibi illam vestram 1 Sospitam, quam tu numquam ne in somnis quidem vides nisi cum pelle caprina, cum hasta, cum Scutulo, cum calceoli iare Pandis At non est talis Argiva nec Romana Iuno. Ergo alia species Iunonis Argivis, alia Lanuvinis, alia nobis. Et

quidem alia nobis Capitolini, alia Afris Hammonis Iovis. Non G1 pudet igitur physicum, id est speculatorem Venatoremque ΠΛ-

gnovisse paratissimo animo Ebenso de Geneti Caes. . . , 6 quod eum magni animi cognoverat. 2. barbaria, das ustand imGegensat g Griechenian undRom. Dein II, 49 quo non 8olum Graecia et Italia, sed etiam omnis barbaria commota est. gl. II, 88 126. 3. quam apud nos etc. o musitu Varro die amen tele Vergessener Gottor und Tempe Aetnen and 8- leuten in das Gedachinis urtiukrusen und Ovid ast. I, 89 etBnichi, ex anus st: Quem tamen esse deum te dicam, Iane biformis 'Nam tibi par nullum Graecia numen habet. gl noch ini. g 12.4. an multa poliata. S. Cic.

Verr. IV. Sali Cat. 11 6. 7 crocodilum violatum, Herod.

II 65 fg. Violatum is ungeWOhn-lich au das entfernter stehende Nomen egogen, Wi II, 156 de vitibus olivetisque, quarum, R lam. X, 21, 5 non modo honorem sed misericordiam quoque defuturum, p. est. 113 animum et dem gratum fui88e. Quid pitur censes norine.

78쪽

DE NATURA DEORUM.turae, ab animi consuetudine imbutis peior fustimonium voritatis Isto enim modo dicor licebit Iovem semper barbatum, pollinem Semper imberbem, caesios oculos Minervae, caeruleos esse Neptuni. Et quidem laudamus Athonis Volcaniam eum, quem fecit Alea mones, in quo stant atqu0-0stito leviter apparot claudicatio non deformis. Claudum igitur habebimus deum, quoniam de Volcano Sic accepimus. Age of his vocabulis osse deos facimus , quibus a nobis nominantur γ8 At primum, quot hominum linguae, tot nomina deorum. Non enim, ut tu Velleius, quocumque veneris, sic dum in Italiario Volcanus, idem in Afri ea, idem in Hispania. Dein d Dominum non magnus numerus ne in pontificiis quidem nostris, deorum autem in numerabilis. An sine nominibus sunt Istud quid0m ita vobis dicor necesse si quid nim attinus. dum una facies sit, plura esse nomina Quam bellum rat, Voltei, confiteri 15 potius nescire, quod escires, quam Sta festientem. ΠnuSeare

5. Alcamenes, in Schille des Phidias nae Paus V, 10, 2 nis Sehoplar o Gotterbiidern ben-bfirti dem eister. Uber Aetnen Vulhan, de et dem Besten gehori, Wns erigeschassen, austeri sic Val. Max. IV, 11, 2 stat dissimulatae claudicationis sub veste leviter vestisium reprae8entari , ut non e robrans tamquam ilium, ita tamen certam propriamque dei notam decore significariS.

et de Oss. I, 133. facimus fingimus, Sumimus. Wegon des Inditi. s. g 804.arbitramur. s. quot hominum linguae. Das Verbum nuggelassen, Wie geWOhΠ-liel, in prichwortlichen sedens- nrten. gl. Ter Phorm. II, 4 Quot homines, tot ententiae.10. ut tu Velleiu se eri8.

Nachpotrus quam in derΚonstrulationdes Accus. c. Inf. selgi Cicero soWohiden Infinitiv ais auch den onjunktiv. Acad. II, 23 statuit intolerabilido lore lacerari potius, quam auto metum rodat aut fidem ad lam. II, 16, 3 nonne tibi Q rmavi quid-τis me potius perfe88urum, quameae Italia ad bellum civile eaeiturum.

79쪽

atque ipsit ut sibi displicere An tu mei similem putas osso aut tui deum Pro et non putas. Quid ergo solem dieam aut lunam aut caelum deum Ergo etiam beatum Quibus fruentem voluptatibus 2 Et sapientem Qui potest esse in eius modi trunco sapientia Hae vestra sunt. Si igitur 5 ne humano corpore sim di, quod docui, nec tali aliquo, quod tibi ita persuasum est, quid dubitas negare deos esse Non audes. Sapienter id quidem, etsi hoc loco non populum metuis, sed ipsos deos. Novi ego Epicureos omnia sigilla

10 Venerantes quamquam video non nullis videri Epicurum ne in sponsionem Atheniensium caderet, Verbi reliquisse de OS, re sustulisse. Itaque in illis selectis ius brevibusque sen

tentiis, quas appellatis κυριας δ0ξας, haec, ut Opinor, prima

sont0ntia si 'Quod boatum et immortale est, id nec 1 habet nec xhibo cuiquam 110gotium'. In hac ita x 31 posita sententia sunt qui existiment, quod ille inscitia plano loquendi fecerat, fecisse consulto do homine minimo vafro male existimant. Dubium est nim, utrum dicat aliquid ess 86 beatum et immortale, an, si quid sit. Non animadvortunt hic 20 eum ambigue locutum esse, sed multis aliis odis et illum os Metrodorum tam porto quam paulo ante te. Ille vero deos

utilitatum Suarum. 2. solem dicam te. ZuSnmmen-

sunt .

solem dicam deum. 8. hoc loco, O Wi unter ung

dor i oblingsschiiler pikurs. gl. 113 Epicuri collega sapientiae und

quam paulo ante te stat saulo

ante tu se locutus es. Die Attrak

80쪽

DE NATURA DEORUM. esse putat, nec quemquam Vidi, qui magis ea, quae timenda esse negaret, timeret, mortem dico et deos. Quibus medioeres homines non ita valde moventur, his illo clamat omnium mortalium mentes esse perterritas Tot milia latrocinantur morte proposita, alii omnia, quae possunt, fana compilant. Credo, aut illos mortis timor terret aut hos religionis.

87 Sed quoniam non audes iam enim cum ipso Epicuro loquar negare esse deos, quid est, quod te impediat aut

solem aut mundum aut mentem aliquam sempiternam in deorum numero ponere 'Numquam vidi', inquit, animam ra

tionis consiliique participem in ulla alia nisi humana figura'. Quid solis numquidnam aut lunae aut quinque errantium sidorum similo vidisti Sol duabus unius orbis ultimis par-

-- η ibus definiens motum cursus annuos conficit huius hanc

6. Credo, ironisch, geWohniicheinge schoben, Wi I, 67 111. 7. cum ipso Epicuro loquar, ichrichte sine orte an Sprechegu - Cat. I, 19 haec si tecum patria loquatur. 9. aut olem aut mundum, man

II, 11 num cen8es apud eos ipsos valere nisi admodum paucos p. Sest. 128: propter salutem nisi meam. 12. Quid - vidimus. Durehdiosus Boispiei vo de Sonne dem Mon uti de Sternen an un-

vortiandenset eines Analogo sethei B0weis ego die Existengeines inges, en sons mittitoma aue die Existen de Sonne odor de Mondes leugnen die in threm stren gegetetma BigenLaulaibensalis Ohne Analogi selen. quinque errantium siderum, s. 134. 13. unius orbis, de Ehliptik;untur ultimae sartes indisattirlich

14. huius hane, die absichilicho

mina, et Cicero seh haufig. gl. II, 147 Quo enim tu illa modo diceres, IlI, 19: ab hac ea quae8tione.