장음표시 사용
71쪽
bulo cum dest ex ptimere nequimus tutic possumus illi adde te alterum adiectivum etiam petiectum. sine coniunctione media eo quod prius complexum pro substantivo positum intelligitur, ut hoe loeo .eonstitutio iuridicalis ponitur pro una specie consti tutionis unico vocabulo nondum appellata, quocirca si per tactionem uocetur a tune lieite dieam a absolut um, uel utemur a absoluto unde hie recte dieitur utemur conlii tutione iuridiciali absoluta, nec decenter addatur de absoluta , una.n.tes eli) sup p. tune quum. i. quando nos dicemus sine ulla assumptio ite diis nitionis externae rem quam constemur nos sectile sacrum, sup ense iure. i. iusse & saluo iure de ideo quia nihil allumitur, non asi umptiua ed absoluta dieitur. Quaeri conuenit. i. inuisigati in ea. Leontii tutione iuridiciali absoluta. ne pio an iacium sit iure Nos autem poterimus dicere de eos.lute, aut an factum si tu . te.eausa positaetaonstituta s,ex quibus partibus ius constet, cognoueramu . Igitur ut id cognoscamus. ius constat ex his partib. videlicet, Natura,lege,consuetudiue,tudicato,aequo, di hori idesupp.pacto. lus est natura. .per naturam, quod obseruatur causa gnationis aut pietatis, quo iure patentes colunt ut a liberis. Et tamen de diuina ct humana lex id confirmat, diuina, honora patiem,lce humana, liberi patentes alant, aut uitiantur, Si liberi. l. legitimae nati coluntur, uia alunt ut fouentur. de ad honores promouentur a parentib id autem cautum negant ege diuina, quia insitum est a natura, eo quod carnem suam nemo unquam
odio habuit, de ideo, ut idem dicit Apostolus. Si quis suorum. S maxime do inessico tum curam non habet . fidem negabit, &est infideli deterior. Propter hane descriptionem iuris naturalis improbat valla illam quae in institutionib. Iuliiniam posita est,
Ius naturale est, quod natura omnia a malia docuit. Non.n.
quod bruta per naturam faciunt,id iure sacere dicentur. ) Lege
rus et .i .per legem. scriptam. id, quod sane itum Q. .confit maiatum. iussu populi, quod genua. r.eiusm odi est. vi in ius eas cum vocetis,lex. n. vult ut pareas. Consuetudine tu, est id quod si ne lege s lata ta promulgata. aeque ae s legitimum sit, vittatumeli Duxta leges edictum obseruatum : quod genus i.turus genetis, aut cuiuimodi ess,aut quod genu tutis est, ut sup. quod obtuletis. i. sepolito aut alio pacto credideris. atetmario. i publi- eo camptati appensum. i.ad pondus redactum. possit id repetere lecte.i .ium dice. a socio eius quia aequale ius uidetur in M. eius, de quod unus meo negocio in quo sori sunt fecerit, alter quoque fecisse censetur . t Iudicatum doc.) Prosequit ut alias partes iuridicialis absolutae dicens. Iudi tum eii id de quo sententia lata est, aut de quo decretum. senatus interpositum . . quod senatu, auctoritas approbauit. Ea nudicata, sunt saepe di uersa, ut. secundum aliud sit placitum , alis iudici. s. in soto iudiciali. aut Plaetori, aut Consuli. aut Tiabuno pl. qui omnes dum iudieant iudices sunt, sed specialiteris qui soli iudicio dan
eo uacat iudex vocatur. Et fit.i contingit,ut alius decieuerit,auti ita uerit , saepe aliud de eadem te, quod genus. .cuius sene ri s exemplum esse M. Drusus praetot urbanus: reddidit. i. iulit. iudicium i iudicauit, quod ageretur cum herede.mandati supp.
actione. hoe est, si qui, sese heredem gerat eius qui tenebatur
mandati . eo quod mandati Oecutionem suste perat vivem tu. cauit eum debete mandatum exequi, de nolentem aerione mandati pollulati. Sex. Iulius non reddidit Laudicuim mania dati. i. non iudicauit,quod si leuator ex mandato quid peragendum susceperat heres ius teneatur,pto p terea mandati . item C. Caeli ut iudex absoluit iniuriarum. i.ab actione aut debito iniuriarum eum,qui laeserat Lucilium poetam nominatim .i. nominando eum proprio nomine in scena Lm publico loco, ubi nishulae interdum distamatoriae, sed desun Otum agebantur. P.au.
tem Mutius condemnauit. s. indutiarum eum,qui nomina uetat.
in semis L Accium poetam. Ergo quia possunt res limili de causa dissimilitet iudicatae proserti, cum id usu venerit. .contingerit tune sup proseremus i in medium conseremus. iudicem eum iudice Oitendendo si possumus, iudicem nostrum, aut pru. dentiorem, aut aequiorem, aut mairatis suisse aurit latra. item. tempus cum tempore, ostendentes videlicet posteDux iudierumptius abrogasse, aut olim utile visum suille, quod pollea inutile
competium sit numerum iudiciorum . pro nolias faciet istium: cum numero iudiciorum iacientium pio aduersatio ossendente plura pro nobis quam pro illo facete. t Ex a quo Sc. )Prosequitur continuo tractu teliqua quae ad cognitionem tu. diei alii absolutae pertinente dicen . lus eo tiliat ex bono Raequo. . ex utilitate communi di indicio bonae conscrentiae. quod
videtur pertinete ad ueritarem, S ad utilitatem communem. quod genus.1 .cuius generis, exemplum es. ut maiorii. grandior de antiquior, annis LX. de eiu morbus causa eii. s. quod in propria petiana, ut dicunt, num compateat .cum tamen lex sanciat. ut in ius ea, cum uocetis cognito tem det t. pationum talem,qui
totam causam de ius eius, cognoscat de defendat. Convenat ex eo. aequo de bono,aut eo genete iam adducto, nouum genus. s. defensioni, constitui. ex tempore. s. importuno , di ex hominis dignitate hoe est,quia. num N aequum videtur,ut quis propter sensum excusetur quominus in propria persona eo pateat,etia aequum vadetur ut propter tempestatem impotiunam. aut horam indebitam excusetur, di s ptopter morbum, etiam propter dignitatem, quia quod pie rotandi conceditur deberet honoritiee dignitati exhibeti. ut ii princeps de re leuia plebeio ali quo vocetur, cognitorem aut plocutatorem det. s Ex pacto. Prosequit ut reliqMa dicens. lus in ex pacto. i. ex conuerito de conditionibus contractu semel utrisque placitis D st malis. si aps litigantes pepigerunt. quid. . aliquid, inter se,& si quid comuem M.tine conito uel sa. de dissensione est inter aequcis. Pacta sunt, quae legibus obseruanda sunt, hoe modo. Vbi .i.quo loco de tempore aliqui pagunt. i. paciscuntur, de comum consensu eontrahunt tem s. aliquam. ipsi pagunt.i. pactum aperiunt. tatione. spactum ex ptimente tu signator notarius nunc dieii ut
coniicio. i. introducas .aut pcitius simul eum pacto tenta s. eausam .s pacta. In comitio aut in toto. uoco publico, quo plures conveniunt, ut pacta conuent, Ze ita rata habeantur, ante meridiem quo tempore eausae dicendae etant. sunt item pacta quae obseruantur sine leaibus hoe ess,no ideo quod leges id iubeant, sed ex conuentu, hoe est, quia pangentibus. aut paciscentibus ita placitum est, si et dicit ut praeuale i. meliora & tirmiora e Ile, iure,quia ius saepe fertur in inuitum. paci m non res in volentem nihil autem iusius uidetur quam ut id pariam quod ipse mie conlii tuetis. Concludens autem hane patiem drcitu Conue mi igitur iniuriam demonii rara de ius confirmata ius partibus. s. antedictis, de id videtur seruandum sup .esse, in iuridiciali sup.
V M ex comparatione quareretur ,
virum satius fuerit agi re id, quod reus
dicat se secisse aut id quod accusator dicat oportuisse fieri; primum quaeri con
uenit, utrum fuerit utilius ex contentione, hoe est utrum venustius, facilius, eonducibilius. Deinde oportebit quaeri, ipsum ne oportuerit iudicare, virum fuerit utilius, an aliorum fuerit natuendi potestas. Deinde interponetur ab accusatore suspicio ex const itutione coniecturali, quare putetur non ea ratione factum esse No melius deteriori anteponere tur sed dolo malo negocium gestum. Dcinde quaeretur.
potuerit ne vitari, ne in eum locum veniretur. Ab defensore contra refelletur argumentatio coniecturalis aliqua
probabili causa de qua ante dictum est. His ita tractatis,
accusator utetur loco communi in eum qui inutile utili praeposuerit, cum statuendi non habuerit potestatem.
Defensor contra eos qui aequum ccnseant rem pernici
sani utili praeponi, utetur loco communi per conquestionem: di simul quaeret ab accusatoribus S ab iudicibus ips i, quid facturi essent,si in eo loco fuissent: & tem pus,lo
cum rem,deliberationem suam ponti ante oculos.
v M.ex comparatione quateretur, Iulidie ialem conlii tutionem supta ita diuisamus ulmus
partes . absolutam de allum praua quassione esse
dicet emus. qua noliti absolutam, Hermagoras .aminis, ν qua notiti assumptiua, Graeci . Uri
nominarunt. Absoluta est,cu tute saeiu ipsuiu defenditur.
72쪽
quapropter ac iuris paries esse cognoscenda diximul. Assumpti ua autem est,cum sactum per se non probabile est,assumptis a tem extrinsecus auxilijs id tuemur. H uius sunt partes quatuot
comparatio,relatio criminis, remotio criminis, concestio et imu
nis. Comparatio est,eum aliquid factum,quod per seipsum non si probandum,ex eo cuius id eausa factum eis, defenditur, ea est huiusmodi. Quidam imperator cum ab hostibus obsideretur , neque effugere vllo modo posset, pactus est cum hostibus ut at
ma & impedimenta relinqueret,milites educeret. Itaque lieit,aemi, & impedimentis amissis. ptariet spem milites conseruauit. Accusatur m aieilatis. Hue incurrit dis nitio. Sed nox hune i eum,de quo agimus,consideremus. Intentio est, non oportuitvrma N impedimenta relinquere. De pullio elf,oportuit. Quaestio est,oportuerit ne. Ratio est, milites enim omnes petiissent. Infimatio eli aut coniecturalis,non peti gent aut altera coniecturalis,non ideo seciui,ex quibus iudicationes, perijssent ne, di ideo ne fecerit,aut haee comparativa, cuius nunc indigemus. At enim satis fuit amittere milites quem arma & impedimenta con dete hostibus ex qua iudicatio nasti tui: Cum omnes milites petituri essent, nisi ad hanc pactionem venissent, . t tu satius su ea mittere tralites,an ad hanc conditionem venite. Vtrum satius
sueti t) virum id, quod verbi causa dicat Imperator secisse, eum
impedimenta hostibus reliquetit. aut quod eum accusam dieat, ct potiua milites occumbete oportuerit . quam id pactum inire eum hostibus. sEx contentione,) Ex ea controuersa. quae intellio, suerit. Nonducibilius) Quid plus eonducere,hoe est .illitatis adserte potuerit. sipsum ne oportuerit iudicate, vi hostibus impedimenta telinquerent. sAn aliorum suetit satuendi poten ai. Ut potius hoe alii iudicare debuerint,ne ipse timore perculsus .efugere periculum videretur. sinterponetur ab accusatore suspicio vi dicat suspicari polle, ab hostibus munera eum susce pisi e oceulta,& ne ea suscepisse videretur. impedimenta reliquin se. Quos melius ut praemia consequeretur. Cum adhue dubiubellum trahetetur. I Deterioli anteponeretur,) Ne dedecus eum dano subiret. Γ sed dolo malo) Negocium palium dolo. malitia. Sunt enim media uerba,tempessas,valetudo ,sacinus, dolus,malitia.grat ra, industria, periculum, venenum, eontagium.& honos teste Gell. Haec enim iste vulgatum est, ancipitia esse, & utroque versu, diei posse. Sed dolus a Graecis,a L atini ,ut opinor,malitia, quae hona & mala est,unde Plaut. in Aul. Senex est, sine omni mala malitia. Deinde quaeretur,potuerit ne vitari ne in eum loeum veniretur.) subaudiendum. ne ab hostibili obsideretur. sReselletur argumentatio coniecturalisὶ ut dicat se aliter facete no potuisse,quo minus subiret periculum .sQui inutile) Quod i m. pedimenta hostibus reliquerit. sutili praeposuetit,) Quod comi equi de houibus potuerit victoriam, cum statuendi non habuerit potellatem. vi optionem tibiipse praescripserit, potius quam senatui expectarit consilium. Contra eos,) subaudiendum,decet. sRem perniciosam) Quae sutura erat,nili ad pactionem de .
scindille cum peticulum esset ne exercitum amitteret Et tem
pux, Quod id fecit. s Locum,) ino oblidebatur ab hostibus.s Rem, inantum imminet et peticulum. ni id effecisset. s Deliberationem suam id secum ipse ilatueret. In lib. de Inuent.
Loci communes, inquit, inerunt accusatoris in eum qui eum de facto turpi aliquo, aut inutili, aut in ut tunque fateatur,quitae tamen aliquam defensiouem,& sacti inutilitatem aut turpitudinem eum indignatione proferre. Defensionis eli,nullum factu, neque turpe neque inutile,neque honestum putari oportere,nis quo animo. quo tempore, ua de causa factum sit intelligatur, qui locu , ita comunis est, vi bene tractatui, in hae causa magno ad persuadendum momento suturus sit. Et alter loeus. per quem magna cum amplificati e beneticis mKnitudo ex utilitate, aut honestate,aut facti ex necessitudine demonstratur,ut tertius,pet quem res expressa verbis,ante oculos eorum qui audiunt poni.
tur. ut ipsi se quoque idem facturos suisse arbitremur, si sibi illates .atque ea facile causa per idem tempus, accidisset.
Cum ex comparatione 3 Postquam determinabit de constitutione iuridiciali absoluta,eonsequentet determinat de assumptiua,& primo de quarta parte quae in enumeratione partium eius supraposita est ultima,hoe est, de eomparatione dicena. Cum supp. agetur, aut defenso fiet ex eomparatione .seiu. quod factum constetur, ad id . quod faciendum necessario suillet. Quaereretur. .lnouiretur. vitum satius suetit i.melius &eligibili ui agete . id quod reus dicat se secisse, aut id quod aeeusator ditat oportuisse. . opportunum luisse,aut docuisse seti. Pria
mum quaera conuenit,vitum ex contentione.i. comparatione eo
tum duorum,de quibus eli contentio. suetit et tilius, hoe est .liusuerit Venusti u .i speciosus,facilius. facto cum minore ineo
modo,eonducibilius.cad finem quo resp.tendit Deinde oporte bit i .conueniens,& opportunum erit quIN. . an portuerit. i.
conueniens & dicens fuerit ipsum .c qui accusatus est male s
eisse) iudieate,virum. duorum suetit utilius,an potes as statuendi. .eonstituendi,&iudieandi utilius. i. id, suod censeat ut utilius. aliorum sueritii. in offero aliorum aut penes aliorum. Deinde interponetur ab accusatore suspicio ex constitutione coniect tali .i.ex his documentis quae dicta sunt de constitutione coni ciuiali. quare,su p. sactum accusati,putetur i. putari debeat. non ea ratione factum esse,quo .i .ut melius anteponeretur. l.praferretur deteriori . . minus bono, sed dolo malo negotium gestum a. fraude de aliqua probabili causa . i. propter aliquam probabilem causam. Deinde quaeretur ne. pro an potuerit vitati,ne in eum locum venitetur . s. perplexitatis,ubi neceste sit alterum incommo
dorum sacere. Contra . . econtrat O . argumentatio coniectura
lis ,de qua ante dictum est, refellet ut i improbabitur ab defens re. His ita tractatis.i .postquam haee erunt ita tractata. accusatiae utetur loco communi in eum qui inutile utili praeposuerit, eum .i. quamuis non haberet potestatem statuendi i desiniendi utrumst faciendum. Defensor contra eos,qui aequum censeant, utetur loco communi per conquestionem . i. iustum N tationabile, rem perniciosam psaeponi utili. rei. Et quaeret simul ab aecusatoribu ,& ab iudicibus ipsis quid essent factuti si suillent in eo loco,ti ponet ante oculos . s. iudicum, tempus,locum,tem, de deliberarienem suam.
RANI LATIO criminis est, cum ab reo facti causa in aliorum peccatu trans sertur. l n qua primum quaerendum est,
iure ne in alium crimen traii,scratur.
Deinde spectandum est, an aeque magnum sit illud peccatum, quod in alium transsetatur,atque quod illud reus suscepisse s atratur. Deinde oportuerit ne in ea re peccare. in qua alius ante pe carit. Deinde oportuerit ne iudicium ante scri. Deinde
eum factum iudicium non si de illo crimine, quod in a
lium transferatur,oporteat ne de ea re iudicium fieri,quq res in iudicium non venerita ocus communis accusato iaris.contra cum qui plus censebat vim, quam iudicia vale re oporterer & ab aduersariis percunctabitur accusator,
quid futurum sit,si idem ceteri faciant, ut de indemnatis supplicia sumant quod eos idem secisse dicant. Quid si ipse accusator idem facere voluisset ' Defensor eorum
peccati atrocitatem proseret, in quos crimen transferetur : rem,locum .iem PQ ante Oculos ponet, ut ii, qui audient, existiment aut non potuisse, aut non fuissu utile
rem in iudicium venire. CAPIDVRus.
RANSLATIO erimini, est, Translatio crimianis, inquit ipse alibi est,cum teus id quod arguitur. consessus, alterius se inductum peceat iure fecisse demonstrat. ea est huiusmodi: Horatius tribus Cu- - Natis, S duobus amistis sta tribui domum se ψictor recepi t. s s animaduertit sororem suam de statium morte non laborantem spori iuuiem nomen appeti intem identidem Curiati. eum gemitu & lamentatione,indigne pallus. virginem occidat. accusator. Intentio est. intutia sororem occidissi. Depulso est iure occidi. Ouiuio eu iure ne occiderit,iatio illa enim hOllium mortem lugebat, fratrem negligebat me. & populum R. vicisse moleste serebat. Infimatio est,tamen a fratre indemnatam ne cari no oportuit ex qua iudicatio fit.Ctim Horatia mortem hostium lugeret, stat tis & populi R. Victoria non gauderet. Opor tuerit ne eam a fratre indemnatam necati . sitire ne in alium Vt,iure ne potuerit Horatius latorem oecidere,quod maliti l geret
73쪽
petet mortem, potius quam de victoria statuit exultaret. Spectandum est,an aeque magnum sit illud peccatum,quod in alium transferatur.) Nam aequale crimen si sototis, quod de fratris populi q. R. victoria est, statris crimini, qui eam oecidit. s A que illud γ Ordo est,num aeque magnum atque illud.Lquam illud,quod reus commiserit. L sumptisse dicatui de alio.) ut cum in sororem animaduertit. s Oportuerit ne in ea re peccate . in
qua alius ante perearit.) Vtium ante alius peceauerit, si afferat exemplum de aliquo, qui simile erimen commiserat, Be t men sit absolutus, aut cerae quod si etiam muli et in ea te dete-
liquerit , num debuerit uam ob hoe ipse deliquisse ' s Deinde
oportuerit ne iudicium ante seri Subaudiendum, qua haec mulier occideretur. quo an mori nee ne debuerit, prius discuteretur. s Deinde satium iudicium non st, & quae se uuntur.)Sensus es, utrum sicut de elimine sororis Horatis lactum nul
lum iudicium eti, ita de statuit in sororem crimine faciendum nullum iudicium ston ita hie sine iudicio puniendus sit, scut &illa sine iudieio punita es. Qui plus censebat vim,) Quam sorori intulit. Quam iudicia )Quae sequi debuit. s Percuncta.
batur accus) Subaudi, iudices. sQiiod eos idem fecisse dicam. sod scilicet accusator idem sacere uoluisset. Ordo verborum Hude sensus pereuntiabitur iudices accusator. quid fututum erat,si ipse uoluisset iacete idem quod dieat fecise eos , subaudi, quos accusat. s Eorum in quo Animaduersum st. & est ordo. Desensor eorum peccati atrocitatem prolatet, in quos crimen transistetur. s Rem, locum, tempus ubique subaudiendum,po
tulo,quo ad mariti caedem aliorum excitet lacrymas,uel. quiduis
smile. sTempus, ut noctu,nuo crimini facile exaudire pollent. sAut non potuisse,) Ne s dilatum si tempus ,rticulum ex hoc aliquod immeat. sAut non utile) Nullam ex hoe suturam rei p.
utilitatem. A libi hunc locum tractans. Locus, inquit, comunis accusatoris in euin,qui cum id quo arguitur negate non posti t, tamen aliquid sibi spei compatet ex iudiciorum peti ut batione. atque hie utilitatis iudiciolum demonstratio S de eo conque. sto,qui supplicium dederit indemnaitis,in eius aut qui suscepit audaciam es erudelitate indignatio,a defenso te est,in eius quem
ultus sit audaciam sui conquellione rem, non ex nomine ipsius negocii, sed ex consilio eius qui secerit, & causa & tempore considerari oportere. quid mali futurum sit,aut ex iniuria. ut ex scelere alleuius,nas tanta & tam perspicua audacia ab eo, ad euius famam, aut ad patetes,aut ad libet os pertinuetit,aut ad aliquam
rem caram Cmnibus. ut necesse si,& ut oporteat,suerit iudicata.
Ranuatio erimini, Hie status a plerisque relatauus uo
catur.cu reus culpam refert in eum, propter quem arguta - tur.Vt miles in acie clamauit, vincimur,occisus eli ab imia petatore reus si imperator isse tei p. Contradicat dicit .mm1li
tem peeram, de ideo oecidi debuisse, quod hie clamauerit Ac. CEN. re R ANs LATIO erumnis) Deserabit quae sit translatio eliminis dicenda. ti quomodo ea sit utendum, & contra L eam insistendum dicent. Ttatissatio criminis est, cum. l. quando eausa, & ita culpa facti, di transfertur ab reo in peccatum aliorum ubi addicit duplicem cite untiantia aut efferentis aut termini a quo,aut utriusque,quod sit dum seipsum defendit,
tune. n. ab te δεῖ et te transfertur crimen, quia uero no sem
iet seipsum defendit. immolatius. ideo putem terminum a quo te importari. In qua stranuatione e ii quaerendum i scrutaniadum ti inquirendum,ne pro an crimen transtitatur in alterum,
deinde spectandum est,an illud pectatum quod in alium transsettur sit aeque magnum.ac.i.quam illud quod tetia sateat ut suci pis.i adimim tanq utile. Non. n.recte te defenderis , si dicas
illum cecidi, quia fetuum, aut iumentum meum percusserat. Deinde quaerendum est,ne pro an opolluerita conueniens , aut quasi necessarium fuerit peccate in ea re in qua alius ante pecca rat,unde si dicat illum oecidi.quia situm aut patrem meum occi derat honesta quidem uidebitur ratio, sed non tam necess)ria,aes diea quia me occidere parabat,& Occidisse, nis praeuenissem, nam de morte patiis aut illis potetas iudieium postulate, unde sequitur. Deinde sup quaeretur ne pro amo potiuetit iudicium sotiante. quam ultio talis fieret Deinde quae tetur cum iudicium non sit sactum de illo crimine quod in alium transferatur, porteat ne iudieium series.sententiam serti ab iudice, de ea re quae res nondum venit in iudicium,hoe in inquitetur,an cum teus iudieium contempserit de ipsius facto,& de eontemptu iudicij, no
expectatur merito iudicium. Locus comun re accusatoris iap. eliconita eum,qui censeat vim. qua uis tepelli tui sed comuniter
a tumetur,quasi de qualibet ui dicat teus) oportete valete plusuam iudicia. Et accusator pereunctabitur ab aduersatili quist fututum,si eeteri faciant idem ut sumant, hoe est ii celeti quoque sumant supplieia indemnatis .i .non condemnatis,u i. quia dicas eos idem secta,quod. is secit de quo inde nato teus sum iapsit supplicium,aut lege dicant,ut si quod.i quia ipsi pro excusatione sua dicunt seu vete,seu mendaciter eos secille idem. in id sup dieant si ipse accusator uoluisset facete lde. t oecidere quenqindemnatum eo I, alium i et secetat,q.d non poterunt aduersari eensere bene factum fututum quia lie in eaput suum ii dicarent. Nam si liceret quoslibet qui alium Occiderant indemnatos occidere,ereoti reum occidete liceret,ut Orestem qui matrem occidit. Defensor.i.ctima nix a se commissi proseret atrocitatem peccati eorum in quos tran, seti peccatum, hoe eli dicet in tolle- .rabile fuisse peccatum,nee iudicium ei petiarum Optimi , neatis sic impune grassaretur. Et ponet ante oculos indicis.s rem. i. factum ipsum Duendens. no esse simile,ut in eausa Ctesi non
erat smile . quia Clytemnesta occiderat innocentem, ipse Ureses nocentem,ct ita dicet s innocentem indemnatam cecidisset. Iieete se quoque indemnatum occidete . sed quia occiderat . ita nocentem, ut ineacusabile sutrit eius peccatum, A periculum fuisse in mota. quia si iudiciti ex pectassit. uero smile suille adulteram quod in patrem secerat in filium quoque param,ut quem sciebat patris vltorem fore,unde ollendet tem non esse similem. ollendet etiam locum,ut s nulla suetit esugiendi, aut euadendie manab. inimici spes. ais eum occiderit,videbitui recte uim re pulisse. ponet etiam tempus ante oculos: ut si deprahensum iniurio,aut adulterio oecidetit,aut tempore belli peregrinum recenia urbis scrutantem occiderit indemnatum suem purgationi locus,aut ponet ante oculos iudicis suisti inutile t m uenite in i dicium, utpote si periculose dilata fuerit vitio propter causas dictas, utpote quod ocelsus necem parauerat tro. aut aliter comprehendi non potuisset,aut alia qua uis de causa.
ONC Issio est . per quam nobis
ignosci postulamus. Ea diuiditur in
purgationem S deprecationem. Pur gario est,cum consulto a nobis sectum
negamus. Ea diuiditur in nece,litudi
nem,sortunam. imprudentiam. De
his primum partibus osscdendum est,
deinde ad deprecationem reuertendum videtur. Prininum.considerandum est. virum per culpam ventum sit in necessitudinem, num culpam veniendi necessitudo socerit . Deinde quaerendum est, ecquo modo vis illa vitari potuerit ae leuari. Deinde is qui in necessitudinem causam conseret , expertus ne sit quid contra sacere, aut cxcogitare posset. Deinde,num quae suspiciones ex con
iecturali constitutione trahi possint . quae signiscent id consulto fictum esse,quod necessario accidisse dicitur.
Deinde . si maxime necessitudo quaepiam fuerit coueniatne eam satis idoneam putari. Si autem imprudentia reus se peccasse dicet, primum quaeretur utrum potuerit scire, an no potuerit. Deinde,utrum data sit opera ut sciretur. an non. Deinde. virum casu ne scierit. an culpa. nam qui se propter vinum. aut amo rc mouit iracundiam fugisse rationem dicet, is animi vitio videbitur nescisse, non imprudentia e quare non imprudentia se defendet. sed culpa contaminabitur. Deinde, coniecturali constitutione queretur,vim scieritian ignorauerit: ct considerabitur, satis
ne imprudentia sidii debeat esse.cum factum esse costet.
Cum in fortunam causa conseretur.&ea re defensor ignosci dicet reo oportere; eadem cia vim consideranda, quae de necessitudine praescripta sunt. Etenim hae tres partes purgationis inter se s nitimae sunt.vt in omnes eadem si te hossint accomodari. Loci communes in his causis A cusatoris contra eum,qui cum se peccasse confiteatur, trioratione
74쪽
oratione iudices demoretur: Desensoris . de humani tate, misericordia, voluntatem in omnibus rebus spectari conuenire; & quae consulto facta non sint, ea fraudi esse non
Ora ex asio est,r In secundo de Inuentione,
Concessio, inquit, est, pet quam non factum i p. sum improbatur ab leo, sed ut ignoscatur, id petitur. cuius partes sunt duae purgatio di depleeatio . Purgatio est, per quam eius ciui accusatur, non factum ipsum, sed voluntas defenditur . ea habet tres partes. imprudentiam,casum, necessitudinem. Imprudentia est, cum scisse aliquid is,qui arguitur, negat. vi, apud quosdam lex erat,nequis Dianae vitulum immolaret. nautae quidam cum aduersa tempestate in alto iactarentur, voverunt, si eo portu quae conspiciebat potiti essent, ei deo qui ibi ellant se ν itulum immolaturos. easu erat in eo portu sanum Dianae, eius cui vitulum immolate non lictat. imprudentes legis, cum exissent
vitulum immolaverunt: aecusatur. 1ntentio est,vitulum immo
lassis deo eui non licebat. Depullio est in concessione posita, tatio est,nestiui non licere. Infirmatio est, tamen quoniam fecisti quod non licebat,ex lege supplicio dignus es. Iudicatio Hi cum id secerit,quod non oportuerit, & id non oportet e nescietit. sitne supplicio dignus. Casus autem insertur in concessionem , eum demon litabitur aliqua sortunae vis voluntati obstitisse. ut in hae. Cum Lacedaemonias lex esset, ut hostias nisi ad saetiscium quoddam tedemptor praebuisset, capitale esset. Hollias i, qui te
demetat.cum saetilicis dies instaret, in urbem ex agro coepit agri.
te. Tum subito magis commotus tempestatibus sumu, Eurotas, is qui proptet Lacedaemonem fluit. ita magnus & vehement factus est,ut eo tiaduci victimae nullo modo possunt. Redemiaptor suae voluntatis ostendendae causa, holitas constituit omnes in litore,ut qui trans flument essent videte possent. Cum omnes sudio eius subitam fluminis magnitudinem scirent suisse impedimento,tamen quidam capitis accersetunt. Intentio est, Ho-
uiae,qnas debuisti ad sacrificium, praeuo non fuerunt. Depulso
est,concessio. primum,tum ratio, si umen n. subito accreuit, & ea re traduci non potuerunt. Infirmatio, tamen quoniam quod
lex iubet sati tim non eli, supplicio dignus est. Iudiearao et cum in ea re eontra legem redemptor aliquid fecit,' ua in te studio eius supra fluminis obstitetit magnitudo, suppliciis dignusne si . Necessitudo autem insertur, cum ui quadam reus id .uod fecerit, secisse defenditur.hoc modo. Lex est apud Rho-ios,ut si qua rostrata in portu nauis deprehensa si, pnblicetur.
Cum magna in alto tempelias effet, vis ventotum inutilis nauit in Rhodiorum potium nauem coegit. quaelior nauem populi vocat. nauis dominus, negat oporte te publicari. Intentio est, Rolirata nauis in poltu deprehensa est. Depulso, concessio, ratio,vt & necessatio sumu, in potium coacti. Insrmatio est. Nauem ex lege tamen populi essent oportet. Iudicatio eis, eum rostratam nauem portu deprehensam lex publicant, cum a. hate nauis inuitis nautis ui tempestatis in portum commune sit. oporteat ne eam publieari. horum trium genetum idcirco in unu locum contulimus exempla , quod similis mea praeceptio argumentorum traditur. svirum pet culpam Subaudiendum eius
qui accusatur. sventum sit in necessitudinem,) Ad id ut necessa rao Aeete eogeretur & necessitudo doneeessitas dieitur,nisi quod
necessitudo ad amnitatem plerunque resettur. Num cnlpam .emendi neeessitudo secerit.) Hoe eli,num huiusmodi fuerit necesstudo, ut culpam sequi opolluetit. velut de eo cuius nauis in Rhodiorum portum delata est,si nauim aliorsum Vetti siet, potuerit ellugete,ne in eum portum decuiteret. Est ordo, num neceta studo veniendi,subaudiendum quod venit,secerit eulpam. Nuquae suspieionei) Nunquid aliquae luscitati suspiciones possint, ob quas in eum portum convehi maluerit,ostendatur. s Conueniat ne eam satis idoneam putati) subaudiendum, quae id sacere compulerit,nee quouis modo euitati potuerit. Vtrum potuerit
scite.an non potuerit,deinde virum data si opera ut nitetur aut
non, deinde utrum id noluisse stite videatur. Casu nescierit, in od ita acciderit,ut nescitet. sAn eulpa. nam qui se pioptet
vinum,aut amorem,aut iracundiam sugisse rationem dicet is animi vitio videbitur nescisse non imprudentia:) Quod id scire novehementet elaborarit. sinate non imprudentia se defendet,)
Quandoquidem mentis morbo, qui ex propria emuxerat eulpa,
purgate se contendet sed ne quidquam. culpa enim contamin hitur .s Deinde,coniecturali conlii tutione quaeretur,) Inquin bitur culpa. quando ex proprio commissa vitio est. svirum sei rit,an ignotauerit,& considerabitur,satis ne imprudentia) Coniectura consequi emitemur. ssaris ne imprudentia prasdij d beat esse, Nam qu5d imprudentia se lapsum quispiam dieat,obhoe euadere iudicium debea cum factum fuisse constiterit. sEtenim hae tres parte,) ut locos quos enumerauimus tribus illis partibus possimus accommodate. s Tamen oratione iudices domo tetur) in mora teneat, quo minus iudicationem est erant. Qua consulto satia non sunt, in eius fraudem esse non opore
te . ini debita opera non secetini. quando in eis fraus nullast quo puniri debeant, non haberi perinde ae s peccauerint, quado nullus sit, qui hoe pacto aliquando non delinquat,&homines quod sibi seri uelint, alias sacere debere. Alibi: Loca autem,
in uit ipse,communes accusatoris in consessionem quanta potestas peccandi relinquatur, si semel institutum si, ut non de s cto,sed de facti causa quaeratur,defensori, conquestio eli calamitas erus quae non culpa,sed vi maiore quadam acciderit, & de Detunae poteliate di hominum infirmitate.& uti suum animum, noeuentum considerent. In quibus orationibus eonquellionem latum aerumnarum, & crudelitatis aduersatio tum indignati nem inesse oportebit,ae neminem mirati coueniet, si aut in his, aut in aliis exemplis scripti quoque controuettiam adiunctam videbit. in his exerastis concessionis inest omnibus scripti comito uel sa ea. quq ex seripto & sententia nominatur.
Cone illo est,) Eadem & venia, & venialis status appella
tui. LEa diuidi tutis necessitudinem,) De neeessitudine exemplum st. Orator ab hostibus captus eorum laudes conscripsit iubentibus hostibus, di publice recitauit, gratuitoq-dintissus est . ad suo reuersus laesa rei p. reus damnatur. Hic discit,non voluntate . sed neces litate secisse. sSi autem imprudentia,) Exemplum esto legis. Exulem intra fines deprehensum si ceat occidere. Ex duobus semini, stat tibus similibui alter exulabat, ratrem eiu , non exulem quidem interfecit,teus steriis . Nie dicit, se et te seelse. ICum in fortunam eausa conseretur, venator quidam hastam in seram misit, in hominem incidit, eo vulnere homo peri t. teus fit caedis . hae enim dieit,se non volui
Concessio die.) Agit de ea parte constitutioni, iuridicialis
assumptiuae quam enumerando primam posuerat dicens.
Coneessio est per quam postulamus ignosci nobis. Non tamen dicitur concessio eo quod postulamus ignotet, sed quod
non concederetur a nobis trimen ius postulamus ignosti, quin etiam eoncesso ipsa vim depreeatiuam habet, unde in religione nolita concellione .i. concessionem voluntatiam criminis plurimum ad ueniam valete stimui,iuxta illud in Psalmo dixi, Constebor 5 e.vnde & Adam eonfitendo veniam inuenit, qua Caim Oecultando elimen amisit, sed leuetiam ut ad auctorem ad cuius intelligentianis nostra iuuabunt non videbitur impertinens ea adducere. Ea . i. eoncessio diuiditur in purgationem & deprecationem. Purgatio est cum negamus factum esse a nobis. . nos fecisse consulto . i. cum matura deliberatione, aut proposto nocendi,hoe est quando nitimur purgare de exeus arefactum , lieet non negemus esse factum. Ea. s. purgatio diuidi iur in necellitudinem, fortunam, imprudentiam. Ostendendiim eu primum de his partibus, deinde videtur reuertendum ad deprecationem .i. ad declarationem deprecationi a. s Ptimum considerandum est) Doe et dum teus necessitudinem excusat, quid contra dice dum si dicens. Considerandum est primum .num. i. an ne venis tum sit in necessitudinem.i.neeesssitatem, culpa t.per culpam , ut
uis potest obligari ad impossibilia sibi dummodo per culpam
suam se impotentem fecerit, itaque s liberum suem instedi, aenon ingredi surcas caudinas, licet ingressi, suerat neeellitas sese dedendi, tamen non purgantur. cum ingredi non debuerint. scies autem lector neces studinem, quae saepe pro deuinctione sanguis asinitatis, S amicitiae ponitur, hic pici necessitate accipi . Considerandum etiam est,num .i. an ne, necem ludo secerit eulpam veniendi. ii vi penutia commeatus exercitus coactus sit per angustias montium obsidione elabi. spetan, se hostem sallere,& a Gllido hoste deprehensus sit, potetit necessitudinem veniendi in anguilias excusare. Deinde .i. tertio loco quaerendum, quomodo illa vis .i. violentia & neee sitas potuerit vitari. s. penitus,aut leuaria. imminui, hoc in quo constio,& qua op
ta potuerit penitus vitari, aut saltem imminui, nam s dixerit se penuria commeatus in angustias venisse, dices Melinus suisse cu
75쪽
hoste eonfigere quam tam imprudentet elabi conati. aut s eum hoste paciscendum erat honectro te, conditiones habiturum suisse extra nuces illas angullas quam in ipsis. Deinde . . quarto loco aut ut dicunt consequenter consdetandum eii ne i. an is qui Mettet. i. transferret causam s. facti sua in necellitudine experiatus iit.i. tentaverit de medieatus si quid petesset facete aut excogitare contra. s. talem necessitudinem . i. ad eam euitandam, quia accusator si potest, docebit eum negligentem aut inertem, aut ignauum fuisse. Deinde. i. tum postea considerandum est ex conis uitutione . i. coniecturali . . ex his quae de ea dicta sunt,tium quae a. an ne aliquae suspiciones possent traha .s. ex ipso saero, aut saeordinem ut sit possent trahi ex constitutione coniecturali,qua .c suspiciones ligniscent id quod dicit ut aecidisse necessario . . ineuitabili ter. actum esse consulio. i. ex deliberatione, ut in dicto exemplo,si dux habuerit exercitum dicto minus audientem dicemus eum voluisse de exercitu per contumeliam xlcisci, aut s uisu, st ab aliquo colloquia cum hoste habuisse, aut quidquam ab
eo accepisse,aut amicum in hostili exercitu primatium habuisse, dicemus cum dolo malo exercitum tradidisse. Deinde.i. ultimo loco, i maxima quaepiam necessitudo laetit,considetandum su p. est, ne pro an, conueniat eam teputati causam saris idoneam, ea
accusatot 1, poterit negabit sat causae fuisse. ssi autem) Docet quid laetendum sit in purga hone quae fit excusando imprudentiam.dicens. Autem,pto ted, i reus dicet per patronum,seu deserisorem se peccasse imprudentia . . ut dicunt ex improuiso, aut uinon praeuiderit,quaretur .i inquitetur ptimum. virum potueri Ian non potuerit se te sid quod pet imprudentiam se fecisse dixerat,nam si no potvelit scire videbit ut admittenda purgatio,ii potuerit & non sciverit dicetur ignorantia culpanda, quae non purgat saltem de toto. Deinde quaeretur vitum opera sit data .i. dili gentia adhibita ut sciteturiati non sdata sit opera. Deinde quaeretur vitum neseierit Osu. canopinato,an culpa, quia videlicet noluit scire. Nam qui dicet ratione fugisse. . latuisse,se.i.se ignorasse propter vinum .s nimium quod bibetit.hoe est paoptet ebri
tatem aut amorem. nimium,aut propter iracundiam. s. vehem tem is videbit ut nescisse vitio animi.Mui non imprudentiaT in. uincibili. quare non defendet se imprudentia .i. ptoptet imprudentiam,sed contaminabitur culpa. Deinde quaeretur conlii tutione eoniecturata a. per consitutionem coniectutalem. vltum
scietit an ignorauerit,di considerabitur ne pro an, tis praesidij. . deletalionis de protectionis debeat esse in imprudentia .i. an Imprudentia satis eisca citer excuset ae purget sacinus comissum, cum constet. . manifestum sit factum esse. Sunt qui legam satisne imprudentia sne praepoti tine in Ut si imprudentia sit satis
praesdij .i. satis purget, sed se diceret potiu, praesidio de e. s Cum
in fortunam)Describit tertiam & vltimam partem concellionis per purgationem dicens. Cum.1.quando causa consertur in se tunam.i culpa imputatur sottunae aduersae, 5e de senso e dicet Orottere ignosci reo, ea re.i. propter eam rem, hoc est proptet imi ortunium , tunc supp. Omnia eadem quae praescripta sunt de necessitudine videntur contideranda. Etenim. i. quia certe,omnes hae partes purgationis sunt fini timae s. attines de cons lis ars menti inter se ta sui p. ut eadem Leaedem conssit utronis poli intaccomtu d ari .i applicati in omnes . Loti communes accusatoris contra eum qui cum confiteatur se peccasse tamen dem te.
tur iudices cratione . s. sua sunt supp. in his, id est possunt sumi
ad has causas demonstando per argumentationem communem non decere sententiam differri, cum reus crimen eonfiteatur. Loci supp. eommunes defensoris supp. sunt in his caulis conii nite. i.decens de aequum esse humanitatem misericordiam voluntatem spectari i spectabilem esse in omnibus rebus,di non oportere frauden . . detrimentum aut poenam esse in eis quet non sunt facta consulio. i. ex deliberato proposito, aut dedita opera.
EPRECATIONE utemur. cum satebimur nos peccasse.neque id impudeter,aut fortuitu. aut necessario secisse dicemus,& tamen ignosci nobis postulabimus. Hic ignoscendi ratio quaeritur ex iis locis, si plura aut maiora oflicta. quis malescia, videbuntur constare: si qua virtus aut
nobilitas erit in e qui supplicabit: si qua spes erit, usui suturum, si sine supplicio discesserit : si ipse ille supplex,
mansuetus,& misericors in potestatibus ostendetur imisse: si ea, quae peccauit.non odio, non crudclitate. scd ossicio de recto studio commotus ficit: si tali de causa aliis quoque ignotum est: si nihil ab eo periculi nobis suturum videbitur si eum missum secerimus: si nulla aut a no
stris ciuibus,aut ab aliqua ciuitate vituperatio ex ea re suscipietur. Loci coes de humanitate fortuna. miscricor dia, rerum commutatione. His locis omnibus ex contrario utetur is,qui contradicet. m amplificatione & enumera, tione Omnium peccatorum. Hac causi iudicialis fieri no
potest,ut in primo libro ostendemus sid.q, potest vel ad
senatu, vel ad concilium venire, no visa est iu persedenda.
EPRECATIONE . temur, eum salebimur nos peccalle neque id impudenter,) Deprecatio est,in qua non defenso facii, sed ignoscendi pollulatio in iudicio probati potet . Quare ut & ipse dicit,si pro aliquo claro & forti viro dicendum sit, euius in rem p. multa sint benescia, uti deprecatione ad hune modum licebit. Quod si iudaces hie pro suis benefici s, pro suci studio,quod in vos semper habuit multorum suorum tecte iacto tum ea uia uni dei icto ut ignoscatis postulat dignum ve-uta mansuetudine,dignum virtute huius eli iudices. a nobis haerem hoc postulante impetrati . deinde ausere benescia licebat,& iudice, pet locum communem ad ignoscendi voluntatem deducere. Oportebit igitur, inquit ipse in secundo de inuenit ne,eum qui sibi ut ignoscat ut pollulabit, commemorare, si qua sua potetit beneficia,& si potetit ostendere ea esse maiora.quam Exe quae delinquerit, ut plus ab eo boni, quam mali pio secium esse uideatur,deinde maiorum suorum benescia s oua extabunt pto serre, deinde Ostendere non odio , neque cludelitate sectile quod fecerit,sed imprudentia aut impulsu alicuius. aut ab aliqua honella, aut probabili causa pollea polliceri,& cons tmate, se de hoe peccato doctum , & bent sciolum eorum qui sibi ignosce
rent consimarum,omni tempore a tali ratione affututum dein
de spem ostendere. aliquo se iii loco magno .hi, qui sibi concesserint,via suturum. I 'oliea si sacultas erit se aut consanguineum aut iam a maioribus, aut in primis amicum esse demonsitabit, Se amplitudinem suae voluntati nobilitatem geneii ,eotum qui se siluum uelint dignitatem oliendete, de celeta ea quae pet sonis ad honestatem te amplitudinem sunt attributa.cum conqucis i ne line atrogantia in se esse demoni tabit, ut honore potius ali
quo quam ullo supplicio dipuus esse videatur. Deinde ceteros prosette,quibus maiora deliba concessa sint. Ae multum plosei et si se sericordem in potetiate , . ropensum ad ignosce dum fuisse ostendet. Atque ipsum illud peccatum erit extenuandum ut quam minimum Obsuisse videatur,de aut turpe, aut inutile demonstrandum, tali de homine supplicium sumete. Adue satius autem maleficta augebit,nihil imptu leniet, sed Omnia ex crudelitate & malitia facta dicet, ipsum immisericordem, supel-bum suisse, e s potetit ostendet semper inimicum suiste, de amicum nullo modo posse. Si beneseia proseret, aut aliqua de eausa acta non propter beneuolentiam, demonstrabit, aut postea mesium esse hae te susceptu aut illa omnia malefiebs esse deleta,aut leuiora benescia quam maleficia au t cum beneficii, bono, habutus lit pro maleficio menam sumi oportere. svidebuntur constate: subaudiendum. quae accusati secet imu s. i ii potitia tibus hoc est Ubicunque potestatem aliquis agendi quid vellet habuerit.
sSi ea. quae peccauit, In quibus deliquide per se, an per alior,
ignotum, accusetur. I Aliis quoque ignotum ess ) Vltum. ita sit. si eum missum iecerimus: si non damnemus. Ex ea re) In quaeliquisse arguitur. s Loci communes,de humanitate, Quod humano, se iudices debeant exhibete . sportuna,) ut huius lati nas respieiant,quando de ipsi in smile labi erimen aliquando pos sint. Misericordia, Quae infelicibus habenda eu. Rerum commutatione Ne s damnetur,aliquando ipsi luant pinnas iudices.sQui contra dicet, Qui accusabit,conitarii, his quos enumerauimus , tetur locis enumerando in quibus deliquetit. Haee eauri iudicialis h. d. qua a iam hae causa in iudiciali, velat supra monuimus non vel satur, tamen quia nia nunquam est in senatu, aut
76쪽
ineontilio principis saepe tractanda de hae praecepta date non fuit alienum. svel ad senatum, et ad eoncilium) velut de Siphaaee diu deliberatum est, ct de in Numitorio Pullo apud L. Opis mium,& eius consilium diu ducium est, de magis quidem in hoe ignoscendi quam cognoscendi pollulatio valuit. Nam semper
bono animo se in populum R. sua te,non tam facile probat,eum coniecturali constitutione uteretur, ipsi Vt propter posterius beneficium sbi ignosceretur.cum deprecationem subiungeret. Locus autem, si ipse alibi inquit, communis erit indignatio male licia. Et aliet eo tum misereri oportete, qui propter fortunam. non proptet malitiam in miseriit snt, tamen id fortunae sacrum ollendete non queant. quod s sat, erit purgatio, non de pte-
Lo No. Vaeritur ex iis locis, Qui sane ab alijs traduntur in compenia' La salitio vocato statu,quoties delicto meritum comparamus, aut quando maiori incommodo prospectum esse per saeinus di
Duprecatione sic. Prol equitur lecunia am partem princI-
palem concessionis quae dieitur deptecatio, eum videli cet concedens se peccase,eulpam etiam non refellit. sed depleeatur, de qua dicit sic. Nos utemur de plecatione eum .i. quando nos latebimur nos peccasse neque dicemus nos seelse id imprudenter aut sortuna aut necessatio,& tamen .i. nihilominus no, pollulabimus ignosci nobis. Hie .i. in hae parte ratio ignos endi .i. eausa cur ignosei debeat, quaelitui ex his locis . Si
plura aut maiora ossicia.t.beneficia satia in tep. videbunt ut con uale quam maleficia. Et si qua.i. aliqua virtias. s. excellens aut nobilita, erit in eo qui supplicabit, & si qua spes erit sutura usui .i. .alitati s discesserit sne supplicio. i. impunitus, s ipse ille . s. quisopplieabit , ostendetur suisse simplex mansuetυs ta misericors in pote uatibus. i.dum potestates exercuit, alitet diceret in potestate , si acet petet pio erga potestates s secit ea quae peccauit noeommotus odio neque cludelitate,sed offeto &tecto studio. hoe ea reto iustitiae obseruandae, aut sceleris ulciscendi. si ignotumst, quoque. l .etiam alis . De tali .consmili causa s nihil petituli idebit ut so uium,si satiemus eum missum. i. si dimittamus eum abire aut si satiemus eum absolutum. Et si nulla vituperatio suscipietur. 1 .incutietur ex ea te.i.ptoptet eius liberationem, i nostri, civibus aut ab aliqua eluitate. Loci communes supp. sunt de humanitate Olledendo videt ieet humanum ingenium ad isnoscendum procliue, de fortuna. Contingere videlicet polle ut quilibet timiliter peccet, non tamen conferet in sottunam euia pani,sed dicet in ea re se male sottunatum quod culpa sua crimenon , itarit.&demisericoldi quam iudicem maxime decere Ois hendet.& a commutatione rerum,uel quod nocens, deinceps ita noeenter uiuete potest,uel quod ptius innocenter vixetit. & qir rerum vicissitudines stat,cum is nune sit reus, qui aliorum soli-
tu, si iudex esse. is qui contradicet. i.accusato utetur omnibus his locis ex contrario eum ampliseatione .i. exaggeratione Aeenumeratione peccatorum . s. ter. Haec eausa L depleratoria nopo teli fieri iudicialis. . agi colam iudice iurato,ut Oliendimus mptimo libro, sed quM . i. quia ipsa potest .enite vel ad senatum,
vel ad concilium .i.ad concionem totius populi,ideo Visa est non supersedenda . . non praetermittenda, ubi a neutrali utitur parii.
V M a nobis crimen remouere volomus,aut in rem, aut in hominem nostri peccati causam conseremus. Si causa in hominem conseretur, quaerendum erit
primu . potuerit ne tantum,quantu reus
demsistrabit,is. in quem causa conseretur: & ecquonam modo aut honeste, aut sine periculo potuerit obsisti: si maxime ita sit.num ea re concedi reo coueniat. quod alieno inductu secerit. deinde in coniectu
ralem trahetur controuersiam,& quaretur num consul
to factum sit. Si causa in rem quandam conseretur, &haec eadem sere, & omnia quae de necessitudine praecepi
V M a nobis crimen removete volemus, aut in rem,aut in hominem noliti peceati causam) Ipsus rei si, ut etiam ipse inquit alibi, remotio, euid quod dat ut elimini negat ad se neque ad Oiscium suum reus pertinuitie. Nee si quid eo si delictum,sbi attribui oportere . id causae genus in huiusmodi in eo sci dete quod factum est quondam cum Samnitibus,quidam adolescens nobilis, portam sul inuit iussu imperatoris, Foedere autem a Senatu improbato, & Imperatore Samnit bus dedito, quidam in Senatu, eum quoque dicitur qui portam tenuetat,dedi oportete. De pulso est: Non Nortet. Quaellio est: Oporteat ne . Ratio est, non enim meum fuit Oiscium, nee mea potestasgum N id aetatis non habuerim, S eum priuatus essem,& esset summa eum auctoritate 5 potestate Imperator qui videtet, ut sati, honesium foedus seriretur. Insim atro est: At .n. quoniam tu particeps factus es, in turpissimo foedere summa telisionis dedi te conuenit. Iudicatio est Cum is qui potestatis ni hil habuerat, iussu Imperatoris in s ete & in tanta teligione anteisuerit,dedendus fit hostibus nee ne . s Aut in hominem nostri peccati causam conseremus. In quo hoc nobis exemplo st. Rhodii quosdam legauerunt Athenas, legatis quΣllotes sumptum quem oportebat dari, non dedere. Legati profecti non sunt. accusantur. Intentio est, proscisti oportuit, Depulsio est, non oportuit: Quaestio est , oportuetit ne . Ratio est: Sumptus .ne qui de publico dati solet is a quaestote non est datus. l nhimatioeli. Vos tamen id quod publice vobis erat negocis datum,co se ete oportebat. Iudicatio eli: Cum his qui legati suetat sumptus, qui debeat,de publico non daretur,oportuerit ne eo a condicere nihilominus legationem sis,in quem causa conseretur.) is in quem crimen transfertur,num tantum potuerit,ut id teum sacere compellere potuerat s Potuerit obsu. In quem culpa transsettur. ne in id crimen reus ipse incideret. sita st.) Sicut reus te-sett. sConcedi reo eo nuemat,) Quo poenam vitam non subeat. Et quaeret ut Disputabitur. Si causa in rem quandam confer tur, Diximus .n. criminis remotionem bipartito fieti. nam tum causa in alium quempiam hominem,tum ui aliud quod in criminis causa suisse ostendemus,transferendo te mouetur. sQuae de necessitudine praecepimus.) Subaudiendum: cum concellionis partes tractauunus. Hie communes erunt loci,accusatoris, facti indignatio,ae ex ipsa re siquid conquesti mi habebit, mi oportebit. Defensoris cum in alio culpa st,aut in ipso non sit, supplicio teum assci non oportere Hie Cicero constitutionum tractationem concludit. Sed in partitionibus oratoriis ad stiam, iuridicialem eonstitutionem ita primum partitus est, ut alteram patiem aequi di bovi ratione delendi dixerit, alteram ad vicissitudinem reserendae gratiae pertinere dixerit. In benescio autem gratiam. in iniuria punitionem dixit nominat . idem in secundo de Inuentione, luridicialem causam,inquit, esse dicebamus, in qua aequi & iniqui natura,& premis aut pcenae ratio quaeretur. Dei
de post paulum subiungit nune de praemijs consideramus. L. Licinius Crassus eo nial,quosdam in citeriore Gallia nullo illustri,
neque certo duce,neque eo nomine,neque numero plaeditos, ut
digni essent qui hostes P. R. esse dieerentur. sui tune exeursio nibus S latrociniis insessam plouinciam reddetent, consecta tus est, ct eonneit. Romam redit, triumphum a Senatu postulat. hie & in deprecatione nihil ad noa attinet. rationibus Ninstinationibus rationum supponendis , ad iudicationem per uenire, propterea quod nisi alia quoque incidet conuitutio, aut pars constitutionis , smplex erit iudieatio , & in quallione ipsa continebitur. In de preeatione huiusmodi. Oporteat ne pre
na aisti. In hac huiusmodi: Oportet ne dari praemium. Subiungit inde ad hane conlii tutionem tractandam proprios S communes locos, quos qui scite velant ipsum in secundo de Inuentione illic legant. In hoe autem illud miratus sum quod eum se de praemio di poena explieaturum prius pollicitus st, cum praemisi exposuerit.de poena nullam prorsus seeit mentionem .nisi ex iliadem locis E contrario comparatis poenam velit intelligi . quod
multis rationibus,quas nune referte ne loneum faciam superuacuum esse arbitror,nullo modo mihi persuadeo. uis autem tutiudicialis constitutionis partibus. Quintilianus multorum opina
ne quantitatem subiungit. quem tamen tam tractari dicit, inquiens. Quantitas quoque pleiunque etiam si non semper ple runque tamen recte subiacet,seu modus est,seu numerus,sed modus aliquando constat Mimatione facti, quanta sit culpa. quantum ue benescium,aliquando iure, cum id in controuersam re
77쪽
la,qua quis lege puniendiat uel honorandus sit. Illa quoque quet
ex numero ducitur, pendet ex iure, an Thrasibulo triginta prae-inia debeantur. Licet hic mihi quae pluribui supra explicauimus, uo omne quod diximus cognitu facilius rideatur , in breuem summam tontrahere. Genus igitur thetoricae facultas est, tuatimae sunt species. Demonii rativa, quae laude ae vituperatione constat. Deliberativa, quae suasione dissuasione q. conscitum Iu-
diei alii, quae intentione depullioneii. consiliit. Demonstrative tempus praesens est, locus ubi totus eoii populus, auditor ipse populus. De liberativae tempus futurum locua est Senatus, vel , birui rei p.gubernandae praesunt eoite consueuerunt,qui εe ipsi auitotes . iudicialis,tempus praeteritum,locus forum, auditor iudex. Demonstrativae finem honestatem quidam dixere. sed ali non eirea solam honesti quaestionem esse putarunt , qui volun tem adiecere. Deliberat iudi finem utilitatem sed dignitatem alii etiam subiecerunt. Iudicialis snem iussum de aequum esse, sed
in omnibus spectandum apud quem quid aliquii sit dicturus.
Partes rhetoricae quinque iunt,inuentio, di spositio, memora a, Pnmeiatio,elocutio. Nam eum omnis oratio tebus,& vel bis eonset, in rebus intuenda inuentio in verbis elocutio est,in utraque
autem, quam dispositionem appellemus, quae omnia complecti
debet memoria, et actio. quae voce motuq concinno tot poci eonna debet eommendate thetotieae materia,omne quod dicAdo possit illustrari,quod omne aut demonstrativo, aut deliberatiuo,aut indie tali genete comprehenditur. blateria partes sunt tostitutiones. nullam enim Orationem inuenias,quae non eonstitutione aliqua consset Eli autem eonstitutio, quod totissimum inotatione esse oportet. ad quod omnia teseruntur. si quidem di aemamentum, & iudieationem nihil aliud esse quam eonstitutio nem video. Nam cum si constitutio, id quod in controuersam venit.& de eo quod in controuersam .elut quaestio sit,idq. Ed ratione firmetur di in metur firmamento, di de eodem , de quo quiuio est luitetur nullo modo diuersa hac mihi esse videntur. constitutionum veto genera aut in seri pro sunt legitime,aut ex tra scriptum,quae rationale constitutiones appellantur.Quae t nscripto sunt, quinque modis fieri possunt. vno,cum hie scriptil, ille defendit sententiam,quae constitutio seriptum & voluntas nominatur. Alio cum duae inter se leges contrariae sunt. tertius modus ambiguum,quartui ratiocinatio quintus definitio nomina. tur,nee te eit. ii etiam in his ordinem hune non tenueris.Ttanslationem autem, quam legitimarum costitutionum hie unam se est, le ouam alicubi quartam in ordine eo nili t itionem num et aqua alibi nullam fecit mentionem supra etiam constitutionem esse non posse ostendimus. Aliarum veto colli tutionum quae rationales, uod in rerum ipsarum quaestione positae sunt,dicuntur. Prima est coniecturalis aut inscialis nominata, cum arist aliquid, in quaestione politum est. secunda cum quid sit quaeritur,quia desniendum est e quo quaeritur, diis natiua constitu tio nominatur,quam Cicero, heut alibi, poti coniecturalem conuitutionem enumerauit. ideo hie non posuit quod in legitimis definitivam posuerat. licti tamen intet se ita differant,ut quae rationalis definitiva nominatur,ea rem quae non sit in scripto,quae autem legitima quod in lege seriptum .etbum es, de quo ambigatur deliniat. Tettia rationalis constitutio, quae qualitas appellatur hie iurisdiei alia a Cie. nominatur alibi generis quam in negocialem di iurisdicialem partitur. Negotialem Gi cimi. voeant. in hae de rebus ipss quaeritur, remoto personarum complexu. xt si ne liber qui liber esse asseritur,an Opes supbiam patiant an quod tutium eu, idem bonum sit. Iurisdietatem, euitamen in Topicis hoe nome C civeretur tribuere dicunt, in qua sere eadem sed eeriis destinatis q. personis qu runtur. An ille tu ne hoe fecerit.vel bene. Cicero autem negocialem secus definit,
cuippe qui inquiti Negocialis , in sua quid iuris ex ciuili moleta aequitate sic.consideratur. cui diligent praeesse apud nos iu riseonsulti existimantur. vi st,ueluti Cie. sentit, lurisdicialis de praeterito, semper negocialia semper de suturo. quod Quintil. Improbat, cum ita scriptum reliquit. Sed quod ipsu, desii liabris iudici um secetit, supra dixi. sunt enim velut te gessae in hos commentarios rivos adolescena d duxerat scholae, de si qua es in his eulpa, tradentia est. siue eum mouit id quod Hermagoras prima in hoc posuit exempla ex quisionibus tutis, sue quod Graeci α--ax M.t voeant iuris interpretes. sed Cic quidem hiapuleheltimos illos de Oratore substituit, ideoq. culpati tanqua alta piaeeipiat,non potest iurisdicialem Cic. ita definit. Iuli Halia est,in qua aequi Ee recti natura, aut pinnis aut prenae ratio conquiritur. Ali sie desniunt. Iurisdiei alii est . in qua aequi ferint,ina qui ue aut iniussi natura,aut praemi , aut pane, aut uti
que qualitati x ratio quaeritur,iurisdicialis quidem ipsa in dualdilicibuitur om nium consensu paries. abis tutam de allamputa. Abisluta est , quae in se continet tum Et iniuriae quaestionen . in
quibus recti ac Miri, insuliti de iniqui natura. praemii aut panae. aut quantitatis, quae aut in numero,aut in modo esse d mmonstri. ra eli ratio quaeritur. Et cum intra se quallio continet. nee aliunde quo id probet sumi, absoluta dicitii reonstitutio. Risumpti ita autem,q uae haec eadem quaerit, sed ex seipsa nihil dat firmi ad recusationem, foris quidem aliquid allumit defensionis. Huiua
. paries sunt quatuor, concessio, temotio criminis, relatio eruntianu, criminis comparatio, praeter id quod de pramio aut pcena . aut praemis vel poenae uantitate quaeritur. Concessioni 1 partes sunt diam purgatio dc deprecatio . Purgationis tres sunt partes
imprudentia casus, nece ilitas. Remouetur crimen aut in rem'
aut in hominem. Hxc suit omnium confli tutionum quas supra et actauimus partitio. quas in breuiorem adhue lammam polia. mus colligere de tres omnino esse constitutione x ostendete . si quidem omne quod in controuersiam venit, de quo quaeri seleta
aut an sit ut quid sit, aut quale sit quaeratur. An sit quidem, in ici
quod ad rei rationem attinet.& in id,quod in scripto et . diuidiisi uini in ratione positum es .eoniecturalis aut inficia-
Iii est constituti uod in liripto est, ut amphibologia. quae con iectura semper explicatur. Quid sit autem, quod secundo loeo sequitur,sue cum verbum quod a causa ipsa seratur, siue quod scriptum serat,intellectus quaestio uem habet definitur,delinitiva coititutio nominatur. Hoc tamen quod seriptum est, quod reriimquoque scripti contemplatione constat, conarcturali etiam de qualitati commune est. scut scriptum & voluntas. quae sine dubio aut qualitate aut coniectura coni nentur . qualitate nullaeciam alterutrum, aut iure, aut iniuria de sendi olienditur, eonte ctura autem, eum illud demum uiueuigamus, quibus possumus uigil signis q. , ut tum pollux tenendum sit, Mi quod scriptum est, an quod scriptoris sutile voluntas perhibetur. Lesis quo que contrariae iisdem quibus scriptum est, de voluntat contiat. communis erum tam coniecturae. quam qualitatis iudem rati nibu , in. Nam si ius aut iniuriam seri ex alterutra harum te gum demonstres, qualitatis erit status. sin autem quid sibi vir
que tandem voluerit in uestiges, coniecturalis . Si itaque qualeqvid sit quaeratur,autem quod in ratione ista positum eii quaeritur, aut quod in scripto, quod ratione sola perpenditur, generalis qualita . vel iuridicialis stat ut nominatur,aut quod in scripto,cunullam legem habemus, qua quid tenendum in aliqua re de Quati, sitsgmticet, multas tamen asserimus. Ho similitudine ali tum rerum quas leges creuerint, ius aut iniuriam esse, quod ineonit quersa eii ostendamu . Haec proprio. nomine sylloeisines vel ratiocinatro nominatur, sed nihil aliud eu,quam qualitas. Aut ius ipsum,vel iniuria excutitur,ubi scriptum de voluntas onponuntur,ut iam dictum est, ut ubi contrariae sunt leges,aut ubi
aliquod dissimas viribum ci .din lege scriptum fit. Sunt istitur.
si accuratius inspicias,tres omnino statu on lit, quid sit, Si qualest. nee plures. Sed ut res discentibus breuior fiat, a summis a ctoribus ita diuisa est ut primum genera duci esse dixerint, rati
ficialis,distinitiva de qualitas,& gmstralis. Legalis autem partes.se raptum de voluntas,ambiguum. dissinitio, leges contraitiae. ratiocinatio suerunt . Sunt qui statui ad uidi talem materiam tantum pertinere direrent, quorum inscitiam res ipsa per se satis arguit,& nos posterius,cum deliberativum demcistrativumq.
genus ex osuerimus, paucis demonstrabimus. Rhetoricae autem facultatis actor, orator, quia Latine oratoria,quae Graece τορικὰ dicitur,nuncupata est. Orator optimus et . qui dicendo animos audientium &docet,& delectat, de pet moue t. Docete debitum est, delectate honorarium , permovere necessarium. O metum oratoris est, bene dicere. sinis,bene dicere ad persu dendum. ad id autem transigendum instrumento clitur, hoc oratio nominatur. Orationis paries iant, exordium , narratio . partitio, confirmati . consulatio, peroratio. Exordiorum duas Hie ipecies Ollendimus, alteram quae principium, alteram n inlinuario diceretur, in utroque conciliandos auditores procuratum ira,vt attente audirent, atque dicturi essemus,ut breuiter eos
doceremus. & in exordiis conficiendis, quinque causarum genera longe animaduertenda esse,honestum turpe, dubium, humile. admirabile. Narrationum autem genera, quae ad oratorem pertineant,duo esse diximus: unum, quod ad eas causas attinet, de quibus suturum iudicium est: alterum, quod aliquando in tercurrit voluptatis plet unq ue nostr e, aut recreationis audae tam causa magia quam quod omnino necessaria videatur.
78쪽
Nattationum partitiosequitur. de qua abunde supra diximul.
partitioni confirmatio de resutatio subiungitur. At de quo co uouersia est,quodque in causa potentissimum est. quod constitiationem nominari diximus. id maxime confirmandum refutania dumo . in . Conti ituriones exposuimus. 6 constitu uonum parces, ae singulis qui nam propris commune q. loci accommodati essent, unde argumentationes elicerentur, Ostendimus. Nam non satis suit, quod in quaestione pom possiet, nollis, nisi quo pacto quod in controuersiam venire ut inq. defendi pouet, cognoscet evit. Nune quo pacto absolutas liceat a nobis argumenta Mones comparate,lime docturus.vnde quoniam satis ottendissit, inquit,videmur. Sc quae sequuntur. - ut in rem,aut in hominemὶ Addunt aliqui, in Iesem,sed'. idem eit,quod in hominem. Exemplum persoris siti Le-α patu intra Io diem nauiget,legatus non accepto a quaestote viatico,non trauigauit intra so. diem, reus tit male gestae leo atronis. Hic enim remouet crimen in quaelicitem, a quo viat cum non accepit . In rem moelio hoe . Missus et eum exerci tu ad expugnationem ciuitatis imperator, postquam accestillet. inuenit pestilentia eam labotate teduxit exeicitum eus est lae is rei p. In legem vero exemplum eli apud Cle. lib.praecedente. - um a nobis &αὶ Docet quomodo utendum lit remotio ' ne eriminis dicens. Cum . . quando nos volemus remo uere a nobis erimen,tunc lap. Meremus causam peccati notiri in rem, aut in hominem . si causa conseretur in hominem. . imputabitur homini,de dicemus nox id fecisse propter culpam ipsius, tunc quaerendum erit primum ne pro an is in quem causa conseretur potuerit tantum quantum reus, utpote qui te mouendo a se erimen in ipsum contulit.demonstrabit hoe est an verisimile sit illum tantum potulisse ad facinus rei, ut iacere, ut eius eausa fecisse dicatur,& quaeredum estLab impugnatore rei, quonam modo reus su p. potuerit oblittere . s. tentationi, aut ut, aut suasioni illi ux in quem culpam te mit,aut honeste, aut sine periculo. Et supp. si maxime ita iit quod is tantum potuerit, quaerendum sup est,num.t. nunquid conuenit ea re.t.propterea concedi . i. condonari reo illud quod fecerit inductu alieno aut si quod est coniunctio dieatur concedi. i. ignosci, qu5d. i. quia secit inductu alieno. Deinde sup. lis trahetur in causam eoniecturalem . de disseretur . i. disquiretur, num .i. virum factum sit eonsulto . i. per deliberationem de consultationem praeuiam. si causa co seretur intem aliquam .i. remouendo a nobis erimen eulpabimus rem aliquam, ut paupertatem. ebrietatem, imprudentiam , perplexitatem S ci tune di .i. simul haec eadem sere .s. omnia, Ecomnia quae pr cepimus sup consideranda de necessitudine et ne tantide tanda.
VONIAM satis ostendisse videmur. quibus argumentationibus in unoquoque genere causae iudicialis uti conueniret, consequi videtur ut doceamus que admodum ipsas argumentationes ornate,&absolute tractare possimus . nam sere non dii scilla est inuenire quid sit causae adiumentordis scillimum vero est inuentum expolire ,&cxpedite pronunciare . haec enim res facit ut neque diutius , quam satis sit. in eisdem locis commoremur, neque eodem identidem reuoluamur. neque inchoatam argumentationem relinquamus. neque incommode ad aliam deinceps transeamus. s laque ii ac ratione & ipsi meminisse poterimus. qui quoque loco dixerimus :& auditor cum totius causae, tum uniuscuiusque argumentationis distributionem percipere. & meminisse poterit. Ergo absolutissima,
N p i sectissima argumentatio est ea, quae in quinque par
te, est dii tributa, propositionem,rationem rationis con is matronem, exornationem.complexionem . Propo
sitio est, per quam ostendimus summatim quid sit quod p ,bue volumus. R atio est causa, quae demonstrat iduci uia esse quod intendimus, breui subiectione. Ra
tionis confirmatio est ea. quae pluribus argumentis coraroborat brcuiter expositam rationem. Exomatio est qua utimur rei honestandae, ct collocupletandae causa, confirmata argumentatione. Complexio est quae concludit, breuiter colligens partes argumentationis. Hi iace igitur quinque p rtibus ut absoluti, sima utamur, hoc modo tractabimus argumentationem. Causam ostendemus Vlysii fuit se quare interfecerit Aiacem: inimicum enim acerrimum de medio tollae volcbat : a quo sibi non iniuria summum periculum metuctat . vid bat, illo incolumi se incolumem non laturum. sperabat, illius morte se salutem tibi comparare . consuevcrat. si iure non poterat, quavis iniuria inimico exitium machin ri . cui rei mors indigna Palamedis testimonium dat . e so & metus periculi hortabatur eum interimere, a quo supplicium verebatur: di consuetudo peccandi maleficii suscipiendi remouebat dubitationem. Omnes enim. qui minima peccata cum causa suscipiunt. tum velo illa
quae multo maxima sunt maleficia. aliquo certo emol mento inducti suscipere conantur. bi multos induxit
in peccatum pecuniae spes: si complures schicre se conta
mitiauerunt impcru cupiditate: si multi icue comi n- pendium fraude maxima commutauerunt: cui mirum
videbitur. istum a maleficio propter acerrimam semidinem non temperasset Virum sorti, limum. intcgerrimum, inimicitiarum persequentissimum, iniuria lacess- tum, ira excitatum. homo timidus, nocens, conscius fui Peccati, inlidiosu , inimicum incolumem esse noluit: cui tandem hoc mirum videbitur l Nam cum ieras bestias videamus alacres, Serecta, vadere, ut alteri bestiae noceant, non est incredibile putandum, illius quoque animum serum, crudelcm,atque inhumanum cupide ad inimici perniciem proficium: Presertim cum in besti s nullam neque bonam, neque malam rationcm videamus, in
illo plurimas de pessimas rationes semper tu ille intelligamus. bi ergo pollicitus sum, me daturum causam. qua inductus Vlylio accellerit ad malaficium :& si inimici
Iarum acerrimam rationem,de periculi mctum interceiasisse demonstraui: non est dubium, quin confiteatur causam malosci; fuisse. Ergo absoluti, luna est argumentatio ea, quae ux quinque partibus constat: sed ea non semper nece illic si uti. Tum enim compilixione lupos clandum est, si res breuis est, ut facile memoria comprehendatur : tum exornatio praeternintendacii, si palum locuples ad amplificandum, S exornandum res videtur esse. Sin ta breuis erit argumentatio, & res tenuis, aut humilis, tum exoritatione & complexione superscd cndum est. In omni argumentatione de duabus pat tibus postremis, haec, quam exposui, ratio dii habenda. largo amplissima est argumentatio quinque partita : hie lima est tripartita: mediocris, sublata aut exornatione ut complcxvine, quadripartita.
vo NI AN satis ollendiise videmur,quibus a gumentationibus in unoquoque genete causae iudicialis uti conuenuet, At suci eoliendraeda serunt vexete . iuuen. Norei d in aure fen stra A mm. Ab hoc venit argiis di argumentatio, ed ab ars a Sm,a praeteritia .im argui, sicut de similis forma cetera verbalia nomina: primum veterea argumen, deinde aistis, velut teit A.
79쪽
quas a test aes,testamen,ptimum post tellamentum,munio,muis
pauca ab hae regula, aut veterum auctoritate, aut euphonia dita crepat, quae necessaria. sie igitur ab arguo argumentum insis xum,ab argumento argumentot verbum. Sed quoniam hie non est docendi grammaticam loeus. satis sit attigisse, ab argumetor, vel si in usu veterum fuit, argumento argumentaui argumentatum,unde argumentatio sicut lego. legi, lectum, lectio. Disserunt itaque argumentum.& argumentatio, hoc pacto, quod argin elinon Otatio, sed latro dubiae tri faciens sdem, se n. Cic. dissinit in Topieis.Et Me mihi longe potior videtur diis nitio, quam ea
quam tulit inintil. & ne id quidem quod victorinus dicit, me
praeterit,qui argumentum sub argumentatione antiquos posuisse,& argumentationem sub argumento, & hae de eausa alterum pro altero poni somniat. Sed ne tantina tim. haee in aliud tepus mittimus consuranda. Argumentatio autem est oratione arguo menti explicatio.Nee negauerim pro altero alterum plerunque
poni posse. Eil etiam ubi argumenta signa fgniscent, ut apud Iuuenalem. Argumenta viti, signa, qui vitum elle indicant. Argumentorum igitur quatuor sunt species. Alia quidem probabiliati necessari Malia vero necessaria, sed non probabilis, alia autemrtobabilis,sed non necessaria,alia nee probabilis,nee necessaria. Probabilis & necessaria: H, I)epetit,cum viro concubuit: Omne
totum maius est sua parte . Neeessaria & non probabitas, eum aliquid euenite quidem necessatium est,sed ei statim non consentit auditor, ut hoc. quoties terra inter Solem di Lunam interes nit, desectus is in Luna, probabilis, di non necessaria, ut hoc, smater est uum diligit filium,nee probabilis nee necessaria,veluthoe, hie canis est filius. N est tuus,ergo eli filius tuus. Quintil.autem: Probationum praeterea,inqui omnium alue sunt necessa rimaliae eredibiles,aliae non repugnantes. Adhue omnium probationum qualuplex ratio est,ut vel quia eli aliquid, di ob hoe aliud non sit ut, Dies V, ergo no ae non est, vel quia aliud non est,aliud sit, Nox non ess,dies est,uel quia est aliquid, & aliud sit sol est super terram, dies et .vel quia aliquid no est, nee aliud sit, Non rationale animal est,nee homo est.Sed hi probationem modi quos posterius posuit, memoratis iam supra quatuor subi ciunt ut formis. Nam sequi & probabile N necessarium potest,
ct necessarium sed non probabile,aut probabile,& non necessa Num,aut nee probabile, nee necessarium. tres autem illi quos prius enumerauit modi ne parum euriose lesentibus non recte muneiati videantur ita intelligendum necessarium quidem, sue videatur alio uibus siue non videatur, necessarium tamen sit et dibile,sue aliquibus videatur,sive non videaturicredi tamen possi,non repugnans,quod eum nee necessarium, aut credibile iit,
nec videatur,non repugnet tamen necessarium .ut hoc, omne o
tum interire. Credibilet ut, Quidam cruento inuentus gladio est, bi neeatus homo inuentus fit,homicida est. Non repugnas, velut hoer Omne otium senestere. apparet ergo quattum mo dum , quem supra tetulimus, a Quintiliano non esse positum. hoe ea repugnans nee credibile quod nec probabit nee necessarium no nauimus,ut si dieas,hie non animi sit cornua ergo cornua habet, quem utpote sophisticam di puerilem contempsit vitetuditissimul. Argumentationum veto duae sunt speeres,velut Arist. set ipsit, syllogismua, quam ratiocinationem, & ἐπιγανή. quam inductionem Latini transtulerunt. Ex his duobus argu mentandi principass,duo alii argumentationis nascuntur modi. unus quidem syllogismo, alter veto indoctioni luppositus. syllo ismo quidem, nymema, quod commentum a latinis dictum reductioni vero exemplum.quod a Graecis πραλε, a nomina,
tur . lire duntaxat decurrisse hie nobis satia sit nam post paulum, ubi syllogismi, paries enumerandae sunt, quo pacto luee inter sedisserant abunde aperiemus. Hoc erso dieit,quibus argument
tionibus .i. orationibus: Quae nobis probare aliquid posse via deantur. sinu quoque genere eausae siue legitima, sue t tionalis st. Iudicialis, non quin deliberativo demonstrativo hete eadem tractari & se ite eonueniat, sed quod iudiciale genus longe plus habeat dissicultatis . fornate) Ornate, quod orat rium id proprium siti nam dialectiei argumentationibus quidem utuntur, sed incomptis. s Ei absolute) ut nulla desit pars cum nimia breuitate qua dialectici eonti se nimium argumentari videant ut . id paulo post exempli, docebimus, ubi quomodo dialectiei,de quomodo thetores aliquid proben ,apparebit. Inuenis tum expolite,) Argumentati enim haud diiselle est .sed a1gumentationes exornate sentemias,longe disseillamum. Et expedite pronunei are) Ne quidquam quod ad eam rem attineat, praete
mi illam, e superflua di redundantia inserta esse videantur. HU
enim res facit) Expoliendo de expedite pronuntiando. sNeque
eodem Identidem, quasi idem S idem. hoc es sepius inculca do quae dicta sunt. si euoluamur,) Inconvexi & vagantes quodammodo loquamui,hoe dicit quoniam argumentatio,nexibus quibusdam certis contexitur,eiseit, ut interloquendum inani quodam verborum tinnitu spatiantes, non evagemur. Neque inchoatam argumentationem relinquamus,) Ptius quam eam absoluerimus,quando certis partibus eam conflare necesse est. INeque incommode Quando di ea potuit mentem audientium subreptisse,qua expolita nee nimium longa esset nee etiam indoctos praeter uolasse,ut nimis concisa posset. sAd aliam deinceps transeamus subaudiendum, argumentationem. Illaque hac ratione Hoc pacto ergo absolutissima di pellictis ima eli nar
ratio & asumentatio ea quae in quinque parte, eli diu ributa. Diximus iupra,omnem argumentationem,aut per inductionem tractandam esse, aut per latio ei nationem. Inductio,ut Cicero inquit,eli oratio,que rebus non diss captat assensionem eius,qui cum instituta est quibus assensionibus iaeat ut illa dubia quaedam res proptet smilitudinem eatum telum quibus assensit. probe tui velut apud Soetaticum Aeschinem demonstrat sociales cum senophontis uxore & eum ipso Senophonte Aspasiam locutam. Die mihi quaeso senophontis inor, si vicina tua melius habeat aurum,quam tu habes. virum illius an tuum malis Illius . inquit . Quid si vellem & ceterum ornatum muliebrem plecta maioris habeat,quam tu habes,tuum ne an illius,malis' tespondit, illius .eto. Age sonquit, virum illa meliorem habeat quam tu habeas utrum ne tuum virum malis,ati illius hic mulier erubuit, merito. male enim responderat, se male autum alienum quam suum.nam est in id hoe improbum,at si rhspondisset, malle se vi-ium suum 3alem esse,qualis esset potu stet pudice respondere. Eli igitur inductio,otatio. quae rebus non dubus quae proponuntur, raptat assensiones eius, siue is philosophus, siue iudex, sue
quiui, alius, qui cum instituta est. Fit ergo inductio , t primo proponamus: illa, qui extra negocium sunt. sed tamen ad negotium pet smilitudinem specient, S talia, inquit, esse debent illa
quae plo ponimus ut necessatio is cum quo agas ita esse sateat atque consentiat. quod cum eonsenserit,paulatim ad id unde dubitat ut descendes & his quae supra concella sint simile esse consemes. Queare ratione togationis imprudem,ab eo quod concenti t. ad id quod non vult concedete deduc du, es. Extremum
aulim, aut taceatur Oportet, aut concedatur,aut negetur. si negabitur,aut ollendenda limilitudo est ea tum telum quae ante eo celi e sunt,aut alia utendum induetione, ii conceditur,concludenda aut argumentatio,si tacebitur,aut elicienda tesponso est, aut quoniam taciturnitas comitatur consessionem .pto eo ae si conceisim si eoncludere oportebit argumentationem. Ita sit hoe genus argumentanda tripartuum . prima pars extimilitudine couat. una pluribus ue, altera ex eo quod concedi volumus, euius
eausa similitudines adhibitae sunt: terita ex eo usone, uet aut consimat conseisionem. ut quid ex eo eonficiatur Ossendit. Et in genere ciuili causa tu in Cicero etiam exemplum, quo res c xnitu sacilior setet,dedit inquiens: Ergo in hac causa. qua apud Graecox eu petu agata,cum Epamin undas a tabanotum Imperator. quod ei qni tibi ex lege praetor successetat exercitum no tr didiim cum paucos ipse dies contra legem exercitum tenuiset,
Lacedaemonios sunditus vicit, poterat accusator argumentatio
ne uti per inductionem , tum se raptum legis contra sententiam defendat ad hune modum. Si iudices ia,quod Epamin undas ait legis scriptorem sensilis ascribat ad legem id addat hane exceptionem. extra quam si quis rei publicae causa exercitum non tradiderat patiemini ' non opinor quod s .osmetips, quod a vestra telistione I sapientia te motis imum est is tu, honoris eausa haeeandem exceptionem iniussu populi ad legem aselibi iubeatis. populus Thebanut id patietor ne sedi piosecto non patietur quod ergo ascribi ad legem nesa, eu id sequi quas ascriptum sit, rectum vobis videatur noui velitam intelligentiam, non potet hita videri iudices. quod si lueris eorrigi neque ab illo neque a uobis scriptorix uoluntas potest, videte ne mulio indignius st.
id te & iudicio veltro mutata, quod ne vetbo quidem commutati poteli. Apparet ergo uno semper modo di philosophos &Oratores usos esse inductione, nee virius is differte praecepti nem. Ab inductione exemplum nascitur. differt vero ad ea dem,quod inductione interrogatur, in exemplo sere sumitur, vis dieat. Quod est pomum genetosssimum non ne quod mptimum concederetur. quas equut generosissimus nonne hia optimis, ' A plura in eundem modum, deinde hic emus ter gratia rogatum eli, quod homo non ne is generosissima, qui optuM. T.C. Rhet. F iij mus
80쪽
mui sitendum erit. in oratione autem perpetua plerunque sibi
respondet Orator, quod pomum genetoli uimum puto quod stimum. & equus f qui velo ei stimus. ta hominem ritin qui cGebmare nascendi sed qui virtute maxime excellit. hae inductione probari mnifestum est. Exemplo autem dices: ut pomum genero li ilimum putatur. quod optimum, ita homo non qui genete, sed qui virtute edicellit , optimui putandus est. Sed haee
potius similitudo tu, ut paulo poli apparebit. in quo & illud licet animaduet tete,quod cum in inductione plura assumantur,in
exemplo solum uno contenti simus. Vmea enim re posita. rem viticam ollendere contendit, siue quod assumas sctum, siue Veiatum sit, non refert. in apropter ti se diiuniri etiam inter magnos auctores conuenit. Exemplum est rei geliae,aut ut gestae..tilis ad persuadendum id quod intenderas commemoratio. delicet Gi ei omnium smilium appositionem generalitet vocent. A μγ - a. & specialiter ea in quibus rerum gestarum auctoritate nituntur, noliti tamen similitudinem hoc vocari maluerunt,
quod ptoprio ab illis vel bo mea a x. dicitur illud autem exemplum, aut sibi simile erit suis partibus ut iure occisus est L. Apuleius Saturninus,seut Gracchi, aut dissimile ut Brutu, occidit liberos proditionem molientes Manlius virtutem si ii morte mulet auat, aut contrariti, ut Marcellus Oma meta Syracusanis hol lib. restituit. vertes eosdem socios expoliauit. Ex maioribus ad mi nora ex epta esset untur r vi,si propter mattimonia violata ut beseuersae sunt,quid fieri adultero par est 3 A minoribus ad maiora, ut Tibicines eum ab urbe discessissent, publicae reuocati iunt, quanto magis principes ciuitati. di viri bene de tepub. metiti, eum inuidiae cesserant, ab exilio reducendi 8 Similitudo enim, qaiam graecam eoaeλῶν, Ciceto collationem vocali longius res quae comparantiit solet repetete . Neque hominum modo imi et se opeia limitia spectantur. ut Cicero pro sexto Rostio sa-cit Anseribus cibaria publice loeantur, & eanes aluntur in Capitolio .ut signiscent,si fures venerint,at fures internoscere non possunt, signincant tamen si qui noctu in Capitolium venerint, ct quia hἡe animalia facile iuspicatur , in eam patiem potius pereant, quae est cautior, quod si luce quoque canes laetent,
eum deo, salutatum aliqua venerat. non opinor itis clura sus. tingi oporteιe, qu3lactes sint etiam tum eum suspieio nulla sit. Simillima est accusatorum latio, atquest tum antites sunt, qui tantummodo clamant, nocere non possunt: alis canes, quido latrate Semordere possunt, et bati a vobis praeberi videmus: vos autem maxime debetis in eum impetum facere qui metetur. Est & breuissimilitudo: ut, Eunt populabundi petvrbem, ceu raptores lupi. Hi ergo exemplum ubi opera hominum similia conseruntur, quae bleuibus solent enuntiati, cum secussit lina ilitudo nuneupatur. sed deinductione de exemplo hactenus dictum sit. De syllogismo Se enthymemate iam breui te e di isti dum est. Syllo et ismum bii verbis disinit A ristotelea.
vellete. Sillogismum est oratior in qua politia quibusdam de concessit,aliquid quiddam petea quae concessa sunt euenirene. eei se eli, quam lintea quae concessa sunt. vi si dicas: Omnia homo tu animal, mne anima substantia est, omnis igitur homo subitantia est. Syllogismorum tres feturae, tanquam tria sunt peneta prima ligura modos tanquam species syllogismorum, auciore Aristotese, quatuor continet, sed Theophralius, de Eudemus his quatuor quinque addiderunt. principium tamen inuenien si ab Aristotelem secundo priorum Analytico tum volumi ne capientes. Secunda figura quatuot modos. Tertia sex , docente Arailotele, habet . addunt alis unum, vi Porphyrius . nee me praeterit alios plures adhue ligulas, quippe qui quatuor ense voluerunt, alios plures modos effeci se . sed lixe mittimus nune excutienda dialectaeis , siquidem ad inlli tutum nostrum non attinent. Ex omni igitur syllogismo nasci enthymema potet . ut de enthymemate paueis prius, poli de s1llogismi partibus longius disputemn s. Enthymema , impet sectus eii s 1llogismus .i. oratio,in qua non partes eae quibus syllogismus co . stat adhibentur, sed iniet tui festina con lusio, ut ii dicatur. Omnis homo animal est. substantia igitur est. Quale illud pro Ligario, Causatum dubia.qu erat aliquid in utraque parte quod probati posset, & nune melior ea indicanda est, quam etiam dis adiuuerunt,habet assumptionem & a sumptum, conclusione .e ro non habet, ita est ille imperfectus syllogismus. Expugnan tibus veto quidam solum xocant enthymema, tale Ciceronia est pro Milone. Ei ut igitur mortis sedetis ultores, euius uitams puteias pet vos testitui posse, nolitis. Optimum autem en
thymematis genus merito Quintillaniat putat, cum pro postio
dissimili vel contrario, ratio subiungitur, quale in Demolitis nis: Non enim s quid unam contra leges in um est, idque tu et imitatus. ieeitco te conuenit poena liberari, cum contra damnari multo magis,nam ut si quis eo tum damnatus ellet, tu haee non seripsisses: ita damnatu, tu si fueris , non selibet alius Pluta ex enthymemate non aduciam. quando in Topici, Cie. de hoe abunde dicimus, quae si quis legat.haee eursim recensa melius intelliget, & si quid euiquam hic minus et It obuium . illie eertior fiet, quando ad syllogismi partes explicandas in prasentia sellinamu, . syllogismum igitur,sue ratiocinationem, qui,
ut Cici inquit, est Oratio , ex ipsa te riobabili aliquid eliciens, quod expositum & per se cognitum sua semet ratione eonii
mei, alis sex' artibus, alij quinque,alis quatuor, ad ij tribus, duabut alij constare voluerunt v qui unica posse etiam parte consuuete,non desuete,qui sex partes esse voluerunt .pauea sunt, ει hi quidem propositionem primam cui subiungentes rationem secundam , deinde assumptionem tertiam, & assumptionis rati nem subiungentes quartam esse partem uoluerunt. pcstremo conelusionem, deinde conclusonis rationem. Ciceio autem quinqne partes esse maxime defendit, cum inquit. Qui putant in quinque partes distribui oportere, aiunt primum eo uenite exponere summam argumentationis, ad hune modum melius accurantur quae consilio geruntur, quam quae sne eonsilio administrantur. hane primam partem numerant . eam deinde rationibui uatus,& quam copiosissimi verbis approbati putant oportere, hoe modo: Domus ea quae ratione regitur omnibut est instructior rebus, ct apparatior, quam ea quae t mere & nullo consilio administratur,exercitus ti cui praepostus est sapient & eallidus imperator omni modo commodius regitur , quam is qui stultitia & temeritate alicuius administra iure eadem naui eis ratio est . nam nauis optime cursum conscii ea ,
quae scientissimo gubetnatore utitur. Cum proposito si hoe pacto approbata, ct duae partes trans elint ratiocinationis terratia in parte aiunt quod ollendere uelis. id exitu propostionis
oportere assumere, hoc pacto, nihil autem terum omnium me. lius quam omnis mundus admini litatur, huius assumptionis uatio in Ioeo aliam porro inducunt approbationem, hoe in o: nam & signorum Ortus di obitus, des nitum quanquam o dinem seruant. N annuae commutationes non modo quadam ex necessitate semper eodem modo sunt, verum ad utilitates
quoque terum omnium sunt accommodatae . nam diurnae noctu tiratque vicissitudines nulla in re unquam mutatae quidquam nocuerunt,quae signo sunt, omnia non mediocri quodam constalio naturam,mundi adminis tari. Quinto inducunt loco complexionem, eam quae aut id inseri solum quod ex omnibus partibus cogitur. hoe modo: Consilio igitur mundis administratur . aut unum in locum conduxerit . breuiter proposi tionem S assumptionem adiungit, quod ea his consciatur, ad hune modum. Quod si meliui petuntur ea quae consito quam quae sine consilio admi mutatii ut si . nihil autem omnium rerum melius administratur quam omnis mundus , constro igitur mundus administratur. Quinquepartitam igitur hoc patio putant esse argumentationem. In iuditiis autem idem,quo hoc
apertius sat . exemplum ponit, ut si quis Epamin undam, quod
succedendi sibi ex et ei tum ilico non tradiderit, ut bt defendere dicat: Omnes leges iudices ad commodum re p. te serte oportet, & eas ex utilitate communi. non ex seriptione quae in literis est interpretati. ea enim uirtute & sapientia maiores noliti su
runt, ut in legibus selibendis nihil sibi aliud nis sal stem atque utilitatem reipub. proponerent, neque elum ipse quod obesset selibete volebant, & si scripsssent, eum esset intellectum, tepudiatum iri legem intelligebant, nemo enim leges legum causa saluas esse uult,sed rei p. quod & legibus omnes temp. Optime putant administrati, quamobrem igitur leges seruate oportet, ad eam causam scripta omnia interpretati convenat. hoe est, quo niam r p. se tuimus .ex rei p. commodo atque utilitate interpi temur, nam ut ex medicina nihil oportet putare proficisci. nisi quod ad corporis utilitatem spectet,quoniam eiu , causa est instituta se a lepibus nihil eonuenit arbitrata, nili quod rei p. condu-eat,profici ei quoniam eius eausa sunt eompa tatae. Ergo in hoe
quoque iudicio desnate litera, legis per se tutari, di repem, ut ae quum est,ex utilitate reip.c Osderate. Quid magis utile fuit Thebanis,st Lacedaemonios opptimi λ quid maetia spam munda I hebanorum imperatotem, quam uictolia Ihebano tum consul te decuit quid hune tanta Thebanorum floria, tam claro a que exornato trophaodatius atque antiquius habete conuenii 3