M. Tullii Ciceronis Rhetoricorum ad Herennium libri quatuor, alias, Ars noua, siue Noua rhetorica. Rhetoricorum de Inuentione libri duo, alias, Ars vetus, seu Vetus rhetorica. In Rhetorica ad Herennium, Hieronymi Capiduri Parentini, & Iodoci Badij As

81쪽

st tipto videlicet legis omisso, scriptoria sententiam cosiderate

debebat . ad hoe quidem satis conlidetarum est, nullam elle imhem,nis teipub. causa setis iam . sumniam igitul amentiam essee,isibinat, quod seriptum esset rei p. salum eausa, id non ex reip. salute liuerpretati. quod s leges Omnes ad utilitatem reipub re serti conuenit. hie autem saluti teip. profuit, prosecto non potest eodem pacto & communibus sol tunas consuluisse & legibus obtemperasse. Quatuor ergo partibus constat argumentatio, eum aut proponimus, aut assumimus sine approbatione . id sacere oportet, cum aut propolitio ex se inteligit ut, aut allumptio perspicua eli,& nullius approbationis indiser. Plopolitionis applobatione praeterita,quatuot ex pallibus argumentatio tractatur. ad hunc modum. ludices qui ex lege tutati ellis, indicatis legibus obtemperare debetis, obtempetate autem legibus non potellit, nis id.quod scriptum eis in lege sequamina quod enim certaus legis scriptor testimonium voluntatis sui relinquete potuit,quam quod ipse magna cum cura atque diligentia scripsit

quod si literae non extatent, magnopere eas requireremus, ut ex his scriptotis voluntas eognoscet elut . nee tamen Epamin undae permitteremus, nati ex ita iudicium quidem esset, iis nobi, sententiam legis in teipretaretur,nedum nunc,cum pariamur ipsum

non ex eo quod apeltillime scriptum is, sed ex eo quod suae causae conuenit crapioris voluntatem interpretata. quod si vos iudices legibus obtemperate debetis,& id iacere non potestis, nisiia,quod seriptum eli in lege sequamini,quin illum contra legem sectae ita catis 3 Assumptionis autem approbatione praeterita, uadra partita se set argumentatio. Qui saepenumeto non petdem sesellerunt, eo tum orationi sdem habete non debemus, si quid enim peritata illorum detrimenti acceperimus, nemo erit Hattet nosmetipsos quem tute aecusare possimus. ac primo quidem decipi,incommodum et . utrum,si ultum, tertio, uipe. Carthaginetis et autem petispe iam nos seselletunt. summa igitur a. mentia ess,in eo tum fide ipem habete, uotum per sdia deceptussis toties, vitaque approbatione praeterita, iti partita fit hoc pacto . aut metuamus Catthaginenses opottet .li incolumes eo, reliquerimus,aut eorum urbem diruamus at metuere quidem non, Nortet, reclat igitul ut urbem diruamus .,sunt au tetra qui putant, nonnui quam posse complexione, & oportete supelledeti, cum id perspicuum sit, quod consciat ut ex ratiocinatione. quod si fiat.bipartitam quoque itiita argumentationem hoc modo: Si pepetit, virgo non eli. peperat autem. hie satis esse proponerere assumete, quod contietatur, quoniam perspicuum sit,complexionis rem non ina gere. Cieetoni tamen videtur inferri concluso debere,vel si nolitot inieta quod sequitur,ut dicas, peperit autem,secit igitur ii cellum. Qui autem ex unaquaque parte putant conflare argementationem dicunt satis ei te, hoc in do,argumentationem facere, quoniam peperat, cum vero concubuit . Sed hane argumentationem ab oratore. Cic. propulsat, quod expolitione careat. nam si solum inuentum i pectet ut . aenital quo pacto it actetur,quod si excogitatum tentat, nequa quam tantum inter summos& medioetes intereste ex illimabitur. variate igitur orationem etiam magno pete Oportebit,nam omnibui in telati, sintilitudo cli satietati, mater. Hoc autem sacere potetimus,si modo inductione,modo exemplo, modo sim Hudine,modo syllogis aio,aliquando enthymemate utamur. deinde in ipsa argumentatione non semper a propolitione incipere debemuriquod ne ipse quidem Atiu.facit,neque semper Omnibus ν ta syllogismi patiabus,quo Cie. quinque Omnino esse voluit. idque multis nitit ut rationibus comptotiate cui sententiae maxime rep ignat Quintil. inquiens ..χη ars, & quatuor,

di quinque, & sea sacrae sunt paties a quihusdam, Cicero maxime quinque defendit. inde poli paulum subiungit. Mihi S pluribus nihilominus auctoribus tres sumi videntur . nam ita se habeat illa natura. ut si de quo quatiatur Se pet quod probetur,tertium addi potuli, velut ex consensu duotum antecedentium, ita erit prima intentio , secunda assumptio, tertia connexio. Nam confirmatio primae ae secundae partis exornatio, di eisdem cedere possunt quibus sub iciuntur. Summamus ex Cicerone quinque partium exemplum. Milius gubernam ut ea quae consitio tegum ut, quam quae sine consilio administrantur. hane primam partem numerant,eam deincept rationibu varn & quamcopiosissimis et bis approbari putant opoliete . Hoc ego totum in sua latione unum puto. alioqui ii tatio pars est celi autem variatatio) plutes partes eile dicentur. Assumptionem deinde ponit,

Nihil autem Omnitim rerum melius quam omnis mundo, admi. mutauit. huius assumptioni, quarto in loco iam porro induc ut

approbationem,de quo idem quod supra dico. Q into inducul

loco complexionem quae aut id fert solum, quod eae omnibui

partibus cogitur,hoc modo: Consilio igitur mundus administratur. aut unum in locum cum conduxit, bleuiter expositionem. ct assumptionem adiungit,quid ex his conficiatur, cui parti consentio. Quid summi auctores de syllogismi partibus senserint, iam satis,ut opinor, dictum. Nune quo pacto sngulae iocentur

partes, quando inter summos id auctores non conuenit, dicam

nam sunt qui primam partem syllogismi, velut si ita contextas,

quidquid ex seipso mouetur immot tale et , maiorem vocent Dpositionem sunt qui propolitionem solum. alio intentionem, alii alium pium secundam patiem, aliqui minorem propositionem, alis aliumptione quidam rationem , alij rationis confirmati

nem, quod ex ea parte quod antecessit comprobatur nomina- runt,quae eli ut hoc anima aurem ex seipsa mouet ut tertiam patiatem alu eon lusionem complexionem alis,alia connexionim a Ppellarunt,quod duas superiores connectat partes, velut hoc, mia mortalis igitur eli anima . ut sit explieata argumentatio. quidqdex seipso mouetur immortale elle Anima autem ex seipsa mouetur. immortalis agitur eli anima. t 'oliterno ne illud quidem praetereundum eli, suisse quosdam qui inter syllogismis e hane eis e d iam putauerunt, quod syllogismum tribus uti parti- , ct in ordinem diges ii conitate dixerint, huic vero si paties

aut demantur, aut addantur alax, aut eadem immutentur,epicherema nuncupati exilii malunt.sed Quint.epicheremae,inquit, in

nullo differt a syllogismit,nisi et illi di plute, lint species, & veta

colligunt. vetis epichetematis it equentior est usus citca credibilia. His intellectis,nihil etit iam ut opinor, quod Cie. suspensam alicuius hic teneat mentem,quo minus quae dieat quilibet sit dicepturus,cum inquit. sErgo absolutissima, di perfectissima argumentatio est ea,quae in quinque palles est distributa,) Hoc iaexpositum est ut syllogismus quinque pati ibus a Cicerone sat .s Nattatio & argumentatio) Nam narratio caulas xpolitio est, sed quod narrat ut & inseritur. locupletandi causa argumentationem ipsam uisetitur,vetum id esse quod intendimus, si vera accusamus, nam iudiciale genui intentione &depulsi ne e nilat, cucette quod intendimus probate volumu4. Etenim N 6llogismo non minus in reprehensione, quam in consimatione defenso neque uti possumus. fCollocupletandae) Resarciendae. ornamentis imbuendae. Contit maia argumentatione) Nam cum asIum Itio prolata est,tam confirmata videtur argumentatio. ivt abso utimine Quo nihil ad modum dest. sinimicum n. acet timum de medio tolle te volebat,a quo sibi non iniuria summum periculum metuebat) Haee propositio est epichetimatis, quam tamens reditu ostendemus,set ast umptio. De medio tollere . i.quoquo modo ab aliorum Graecorum conuentu examete, ac pet hoc cccidere. s Non iniuria) Non ab te non sine causa. t Summum periculum: Ne ipse ab ecdim Occidetetur. Videbat . illo inc lumi) Haec propositionis eli latio. sed eum sit coniecturalis consi itutio a piobabili .de quo supra in eius constitutioni, loeis abude diximu, omnit haec deduci iur argumentatio. sQuauis in tu tia) . i. qualibet. sinimico exitium machinati) Exitium, inquit, tuos l)ompi ius . antiqui pro exitu ponebant, nune pe ssimum

exitium dicimus . Machinor a Graeco, M. καitia unde S M.Atii ab

illis dieitur, quae a noliris machina. Est autem mathinam,strue te, ergo machinati exitium. li tuere, di per insidiaa moliri interitumeli. scui rei mors indigna Palamedia testimonium du) Nota est de Palamedis in tetitu billotia.ut Vlyges extinctus si insdist. Metti, petieuli) Ne ab Aiace inteli metetur. somnes enim, qui minima peccata eum causa suspieiunt ) Hxe est rationis conhruiatio. siue allumptio. ISi multos, Se quae sequunt ut) ure est ornatio. I si multi leue compendium si aude maxima commutauerunt:) Hoe et .s obleue commodum si audem moliri maxima non timuetunt. Fraude maxima commutarunt leue compendium qui fraudolent illima ex eo dicti sunt ob minimam qua consecuti fuete utilitatem. Compendium . a con praepositioneti pendendo, quod appenderent omnem ueteres pecuniam. unde etiam d. spensator dictu, hine dispendium, damnum, quod di pendendo pecunia minor seti soleat. svitum sottiis- trium integerrimum, Ordo est sensus,humo timidus subaudiendum v lysses,nocens cot.scius sui peccati,qui se sciebat contra Aiacem deliquille . sinsidiosus, inimicum) Subaudiendum Aiacem. I incolumem elle noluit a vitum integet timum bello, inimicitiarum pet sequent stimum, qui quos Odio proseque. bat ut . eisdem holiis esset in selli irimus. siniuria laci situm .i.

prouocatum . illa excitatu ). i. uehementer commO Lm .

svideamus alacres,) Alaciti inquit Asconius.sue alacer, trunisque enim dicitur.is appellatur. quisens bus una uel si, quod est iudicium

82쪽

ditium erecti animi atque sublimi .eonsurgit: ae. Cui omnis sensus in loco suo quisque degat.& econtrario lacer.inquit, dicitur amputatis in corpore sensuum membris. Ad animi m iape trania et tur. ut si quis vultu iudicat adesse animum non sineetum, sentibus sui, animo solo intentus . sunt qui alactem, sesimantem de ptoperantem dici putant,quasi alis actim. Virgil.

Donatus veto,alactis,inquit, L, pio D, litera posta . speta, b sia,) Nam domesticae cicures nominantur. sFetum,) Agi sem. Crudelem, T cen. Cupide)Ad inimici Aiacis. sPetniciem)Exitium. Profectuin,) Quando ubi Aiax gladio traiectus

inuentu, est ibidem v lysses commoratus est. ineque bonam nemque malam rationem videamus, Ratio, quam vulgus impetitum tespectum diei sie Iuuen. Est spe a& tatio capit lationem. Supeissuum autem putandum nune de ea ratione distulate, unde homo animal rationale dicitur, ac de qua sanctus Thoma, tomptu, disi tuit fortasse quam fuit necesse, cum dissetentiam interessentiam,vi eius verbo utat substantiam,subiectum. tem, natu

tam S rationem facit.nam Aoguli. in lib. quem de Spiritu ει anima inscripsi, longe melius exposuisse mam sellum eli. ssi ergo pollicitu, sum, Haee complexio est argumentationis, vi s ttes

tantum partes principalea iungas , hoc pacto: Omnes minima peccata eum causa, tum vero maxime illa quae multo maxima sint maleficia aliquo certo emolumento inducti suscipere conantur,ut si lire proposcio, qua probamus quod in quaeuionem venit . quam Cie. secundo loco posuit. deinde assumtur. At si Aiacem ut 1ge, oceidebat multum sibi commodum, si incolumen si nebat, incommodum de metus ingruebat . cui complexio subiiciatur necesse est: Ergo vlysii eaula fuit, cui Aiacem Occideret. quod epichetema ita et am componi potessot dicas, Quietique ex alterius morte commodum consecuturus est,uel minimum is, eausam habet, eui eum ἡ vita tollat, At viriles de Aiacis moti emultum consecuturus erat commodi,causam igitur habuit vlynses cur Aiacem occideret .sQuin confiteatur eausam malefieis

suisse Quando Ed eum grauit et habebat . inuisum, S illum sibi hostem infestissimum. s Parum locuples) Parum copiosa. Locuples, diues,ab agro tum locis dictus, ut Plin lib. 18.nat his L Locupletes,inquit,dicebant loci,hoc est agri plenos pecunia ipsa a peeo te appellabatur. Ouid. in Fallis: Cetera luxuriae nondum instrumenta vigebant, Aut pecus ut latum diues habebat humum. Hine etiam locuples, hine ipsa pecunia dicta est. sEt tri tenuis, Parui momenti. sAut humilis) Abiecta. H Qquam exposui ratio eli habenda) Hoe est,s humilis suetit Et tenuis non ita dice re procures , perinde ac si sit ampla. & qu multis ornamentis possit illustrari. Breuissima est tri Que propositione, ratio. ne propositionis,& assumptione colligatur.

EReo absolutissima. Argumentationis persectae partes.

Causam ostendemus. Proposito. inimicum enim) Ralio propostionis. videbat,illo incolumi) Rationia con .smatio,ex variis locis sumptis argumentis. Primum a probabili causa, quae tractatur per antithesin mortis de salutis . deinde ab

anteacta vita, quod exemplo facti seu mortis Palamedis confirmatur. Forma pei sectae argumentationis thetoricae, quae verbi tum Et sententiarum copia vessita. Ostendit quantum a dialecti ea breuitate oratoria maiestas recedat. Quod ut clatius patefiat, hane ipsam argumentationem syllogismo breui peiuringamus. Omne a qui ab aliquo periculum metuunt. eum intersetium c

piunt . A Palamede vl3sses sbi metuebat, utpote a probissimo improbuit Igitur probabile est, ab vlysse interfectum Palamedem . sOmnes enim. qui minima peceata Exornatio ptimum a minote ad maius. svirum sortissimum, A collatione. s Nam

cum feta, A simili. Ut ergo pollicitu,) Complexio.

DE ARGUMENTATIO

E N s R A duo sunt vitiosarum argu

mentationum e unum quod ab aduersa

rio reprehendi potest, idq. pertinet ad

causam: alterum, quod tametsi nugatorium est, tamen non indiget reprehensione. Quae sit quae reprehensione consulari conueniat, quae tacite contemni, atque vitari sine

CICERONI sreprehensione iis exempla subiecero, intelligere diluci

de non poteris. Haec cognitio vitiosarum argumentationum duplicem utilitatem asseret: nam & vitare in argumentatione vitium admonebit. & ab aliis non vitatum commode reprehendere docebit. Quoniam igitur ostendimus, perstetam,& plenam argumentationcm ex qui que partibus constare , in unaquaque Parte argumentationis quae vitia euitanda sunt. consideremus: vi & ipsi ab his vitiis recedere,& aduersariorum argumentationes

hac praeceptione in omnibus partibus tentare, & ab aliqua parte labefactaru possimus. CAPIDVRvS.

EMERA duo sunt vitiosarum argumentatio nil omnis argumentatio spei argumentationem Et argumentum, quod in species supra plutei diuisimus, volumus intelligi) reptehenditur, si aut ex his quae sumpta sunt non conceditur unum plu- tauri aut his concessis. complexio ex his conscinegatur, aut s genus ipsum argumentationis vitiosum ostenditur,aut si contra firmam argumentationem, alia aeque sima, aut firmior ponitur. Sed Cic. quod in epichetemate tantum tepiehedi possit, quod id solum argumentationis genus hie docuit, est ex positi tus,unum,quod ab aduersatio reprehendi potest, id a. ditinet ad caulam,alterum disputandi quatuor,docente Atili tune geneta,unum quod docirinale,aliud dialecticum,teritum tent tiuum,quartum litigiosum vocat. Doctrinale nominat eum ex

proprii, cuiusque disciplinae principias aliquid Ibare enitimur , idq. demonstrati unum nominatur,quod ipse in Anablicas posterioribus docuit. Dialecticum est, eum ex ptobabilibus tam n bis . si aduellariis. aliqua oppugnare concludimus. Tentativum autem, eum ex eis quae respondendi probabilia uidentur. aliqdarguimur,quodnolint respondentes. tam de dialecticas autem . si de tentativis pse in Topicis sate disputauit. Litigiosum vero, quod αγο cina, appellam i,eum ex his quae probabilia quidem odentur,sed no sunt, id colligitur,quod nullo modo probabile videri potest. id genus in libro quem L γχω. inscriptit, late ipse eeit actauit. Per hoe genus at uendi modi i unt duo,unus,qui pet dictionem,aliet νeto,extra dicta onem nominatur. Pet dictionem quidem numero sex sunt. qui uocatio,amphibologia compositio,divisio, accentus,sputa. Extra dictionem veto paralogism rum species sunt septem.vna quidem per accidens, secula autem in eo quod simpliciter vel no sim liciter,& quod aut ubi, aut sti, aut aliquid dicitur, tertia autem elenchi ignorantiam,quarta v ro per conseo uens,quinta autem pet id,quod in principio sumere contingit,sexta,quod non est eausa,vi causa ponenda ,septima vero ubi plures interrogationes ut unam ponimus. Non dubitor uin haec multi obscura iudicaturi snt, eum species has argue i exemplis nullis illulitauerim. quod ideo iacete non curaui,tune comentati: modum excedetem, tum etiam quod ad praesens Cierionis locus hoc non exigebat quodque apud dialedicos quisque hec distere poterit. sed hae . tius omni a ,si dabitur ut possim aliquando,sicut Et cetera rhetorices praecepta.ita digera, ut multis non displicere posse putem, quod ii qui suae imperitiae solatium quaerentes,nenoe quidem a me recenseti debuisse, utpote non necessaria arbitrentur, missotelem, si te ipsa qua non

intelligant iactantiam suam redarguere possint audiant, qui a consequentibus elenchum tractan, inquit. Sape enim mel, sei suspicati sunt,eo quod sequatur tubet color, & quoniam accidit terram pluuia seri madidam, de si sit madida opinantur pluisse ,

hoe autem nee necessarium. ad thetoricos attinet. quod pet s-gnum sint de moniliationea,idemq. R Ciceto tum alibi, tum et tile. eum inquit. alterum, quod tametsi nugatorium est, tamen

indiget teprehensione. hoe enim dicit,unum est genus vitiost aesumen rationis. quod ad causa probationem attinens, ab aduerario reprehendi potes, sed quo pacto id fiat, paulo post aperietur. alterum est cuius f sallendi modum speetes. utpote nugatorium reprehendax sin autem ut in aduersarium tractatum, mulis tum fauoris qpe Ee commodi compatet,non indigebit reprehensone.sed probabitur. Quod tamen nugatorium in.ob hoc enim reprehendi debuit apud virum gravem. Nugatorium omnes, ut Atast inquit,qui in disputationis certant de corrixantur, se supe . tiores esse coniectant, ae ut id eonsequantur pto vitibus moliun

83쪽

turi sed quinque modii uelut arguendum impetitiae aduersarium olundant,vel ut salsum, vel quod praeter opinionem omnium st atrii tompellant vel ut in soloecismum gram cicae vitium ni hil tale cognitionem detrudant, vel quinto loco & nugati eum cogant, qui conita aget. Id autem faciet s nequenter idem di eat quod nusquam M.quapropter N Cie. nugat citium dixit, hoe est quod nutati aduersarium cogat. sTamen non indaget tepte hensione. Quae st) Quoniam atquando iuuat oratores,non et

go omnino repudiandum lice utpote nugatorium , non admitia tendum esse, videatur. Reprehensone consutati conueniat )

Consulati, eum manifesto salsa deprehenduntur. Qqaetacite contemni) Vt frivola. fAtque .itari sine reprehensone, is exerta subiecero, intelligere dilucide non potem Hare cognitio uitiosa tum argumentationum duplicem utilitatem afferet. Nam di vitiate in argumentatione vitium admonebit, & ab ali a non vitandum.commode reptehendete docebit. insoniam igitur sendimus peisectam & plenam argumentationem ex quinque partibus constate, in unaquaque parte argumentationis quae ui. tia vitanda sunt conrideremui. vi & ipsi ab his vitiis recedete, ae aduersatio tum argumentationes hae praeceptione. mcumat gumentatio ma scit mula vitiantur, an eerte cum aliquid quod illud infirmet opponitur,intelligere possimus. ln omnibus par tibus) Nam quinque conitare partibus supta commonuit. Num pollimus aliquam partem labefaci iactate . tabe aliqua commaculare,ac per Me reprehensum rasu & conuitis, dissolvete. G Maa a duo sunt 3 Argumentationes vitiosae.

Enera duo sunt Ac) Optimo ordine docet primo viti

tia argumentationes male nam di coloni primum notiuas extirpant herbas, Ac medici corporum obstantia petilunt sanitati. Dicit ergo se . Geneta duo sunt vitiosarum are mentationum. νnum i genus est,quod reprehendi potest. l. te seliaci . idque pertinet ad eaulam, alterumh.& redargui ab aduersario. sup.eli, quod tametsi . i. quanquam nugatorium eaei .uamim &medax , tamen non indiget repte hensione. t te eo quod apertum. vi Auguli. quoque nou et asset it mendacium non est responsone dignum. Tu o Herenni non potius intelligere dilucide quae s. genera argumentationum, aut qua argumetita transi enim ad neutrum genu ) snt quae conueniat consutare. .rtsellere,tepte. hensione. i. pet repte hentionem S iapp. quae conueniat content, atque mari tacite sine reptehensione, nisi exempla subiecero. . nisi ea deesaraueto per exempla. Et tamen operaeprectum est ea nosse, quia haec cognitio argumentationum vitiosarum aget et ieem utilitatem, nam ipta,&. . simul admonebit, vitate vitiuduplieem utilitatem,l. me committamus vitium in argumentatione salostra, ct doce.bit teprehendere eommode. i decenter & utiliter, ilium non mistatum ab arui. Igitur quoniam nos ostendimus persectam, se plenam argumentationem conliare,ex quinque partibus propositione, ratione Ece. consideremus quae vitia sunt vitanda in unaquaque parte argumentationi vi ipsi. i. non possumus.& i. simul recidere ab his vitias, N. .simul tentare. l. exate experimento. hoe est examinate argumentationes aduersariorum in omnibus partibua. dictis, di labefactare.i .inualidare Et d4ssoluere. sarguis mentationes aduersa motum ab aliqua patie. Bene dicit in Omni et tentanda . .examinandas in omnibus partibus,de tamen labefactandas duntaxat in aliqua patie, non et non laceat in omnibus, sed quia non est verisimile in omnibus hera posse.

DE VITIOSA EXPOSITIONE.

X pos IT Io vitiosa est, cum ab aliqua, aut a maiore parte ad omnes consertur id,quod non necessario est omnibus attributum: ut si quis hoc modo exponat: omnes. qui in pau-Pcrtate sunt, malum maleficio parare diuitias, quam officio paupertatem tueri. Si quis hoc modo exposuerit argumentationem, ut non curet quaerere qualis ratio. aut rationis consimatio sit, ipsam iacile reprehendemus expositionem, cum

ostendemus id, quod in aliquo paupere improbo sit, in omnes pauperes falso & iniuria conferri. Item vitiosa expositio elisum id quod raro fit fieri omnino negatur,

hoc modor Nemo potest uno a pinu neque prateri s

in amorem incidere: nam cum non nemo dcuciariit in amorem uno aspectu. & cum ille neminem dixerit, omnino nihil differt raro id fieri, dummodo, aliquando fieri. aut posse fieri, intelligatur. Item vitiosa expositio est, cum omnes res ostendimus nos coli isse.& aliquam rem idoneam praeterimus, hoc modo: Quoniam igitur hominem occisum constat esse, necesse est aut a praedonibus, aut ab inimicis occisum esse. aut abs te. quim ille heredem testamento ex parte sic icbat. praedones in illo loco vili nunquam sunt: inimicum nullum habebat. relinquitur,si neque a praedonibus,neque ab inimicis occisus est . quod alteri non erant . alteros non habitat, ut abs te sit interemptus. Nam in huiusccmodi expositione reprehensione utemur, si quos praeter eos quos ille di xerit. potuisse suscipere maleficium ostenderimus: vel ut in hoc exemplo cum dixerit necesse esse aut a praedonibus. aut ab inimicis, aut a nobis occisum esse, dicemus totuisse vela familia, vel a coheredibus nostris. Cum oc modo illorum collectionem disturbauerimus, nobis latiorem locum defendendi relinquemus. Ergo hoc quoque vitandum est in expolitione, ne quando.cum Omnia collegisse videamur, aliquam idoneam partam reliquerimus . Item vitio a expositio est,quae constat ex falsi enumeratione: ut si, cum plura sint, pauciora dicamus. hoc modor Duae res sunt iudices.quae homines ad maleficium impellunt, luxuries & auaritia. Quid amor l

inquit quispiam . quid ambitiol quid irreligio' quid metus mortis' quid imperil cupiditas i quid denique alia

permultat item falsa enumeratio est. cum pauciora sunt, de plura dicimus, hoc modo . Tres res sunt, quae omnes homines licitant, metus, cupiditas, aegritudo. Satis enim fuerat dixisse metum & cupiditatem: quoniam aegritudinem cum utraque reconiunctam esse necesse est. I tem vitiosa expolitio est, quae nimium longe reperitur, hoc modo. Omnium malorum stultitia est mater. quae parit immensas cupiditates: immensae porro cupiditates, infinitae,& immoderatae sunt: haepariunt auaritiam: auaritia porro hominem ad quodvis

malescium impellit: igitur auaritia inducti aduersarii nostri hoc in se facinus admiserunt. Hic id, quod extremum dictum est, satis suit exponere, ne Ennium& ceteros poetas imitemur . quibus hoc modo loqui

concessum est. Vtinam ne in nemore ritio situri I,

cca cecsisset ab regna ad terram traDes: Nesis Detiae navas inchoanda exordium Cepisset, qua nunc nominatur nomine

Colchu , imperio regis Peliae per dolum : tNam n ruam hera errans mea domo si rere ped mMedea, animo aegra, amore suos cia.

Nam hic satis erat dicere, si id modo, quod esset sistis . curasset poeta)

Vtinam ne hera errans mea domo efferret pedιm Medea, animo gra, a re suo saucia.

Ergo hac quoque ab ultimo repetitione in expositio

nibus magnopere supersidendum est. non enim reprehesione eget,sicut aliet complum. sed sua sponte vitiosa est.

84쪽

X positio vitiosa est di quae sequunturi Expositionem dieit,quam supta pio politionem hoe et

totius argumetationes patiem prima nominauit .

cum ab aliqua aut a maiore parte ad omnes consertur,id quod non neeessatio eli omnibui attributum. Ordo est: vitiosa eii expolitio sum id quod non Meessario eli omnibus attributum consertur ab aliqua. aut a maiore parte ad omnes. Est autem sensus, vitiosa eli argumentationis eae positio Aum quod aliquibus aut maiori hominu parti tribuitur, id esse omnium dicimus cum id haud necesse sit, sed Iotius facile Deus enuntiari possit. Ad omnes consertur)Inoei infertur. Quam ossitio) virtute. s Non curet quarete qualis ratio Quia sunt aliqua quibus si ratio sub aetatur,probabilia videri possint, alioqui salsa. Nemo potest uno aspectu, neq; praeteriens) Aut uno tantum aspectu,aut praeteriens etiam si crebro aspieiat, in amorem incidisse nemo poterat,quod fieri in posse, etiam si nunqua antea suerat,sacile datur intelligi. Non nemo)Aliquis. Quod alteri non erant,) A quibus oecidi potuerit, piae dones. Altero, Hoc est inimico, non habebat. ΓΑ coheredib.)Ab his qui nobileum hereditatem eius adiuerint. sLaiiotem lo- eum defendendi telinquemus Nam quod aduersarii iam explosi

videantur,& nostrae supersi argumentationes explicandae, multum adiumenti hinc eausa nolita opere pos e videbitur. Luxuries & auaratia Et luxuries di luxuria recum immodetatus p voluptatem vias dicitur. auatitia telum immoderatus appetitus ab

auido de aete ducta appellatio.sQgid amo ty) Amorem libidinem dicit. Quid ambitio φ) Honotis,non de virtute potius quam de vitio manans cupiditas. sinsid irreligio f) sane teligio, quam

Graeci a avia, diat.quaedam erga deum obseruantia , inculo aliquo alligata dicit ut, qua s sponte a nobis sat Graece Colai Latine pietas,nominatur. Quamobrem per iocum Plaut.in Cute. Vocat me,inqui ad coenam,religio fuit. denegate nolui .pet indeae si promittere coactus esset.religio,inquit,suit. huius duo sunt extrema, desectus quidem irreligio,excessus vero superstitio. Et enim teligio dicta, ut Ser. Sulpicius tradit, quod sy sanctionem aliquam remota ac seposta a nobis sit quas a relinquendo,ut a

catendo cerimoniae. Cicero autem a telegendo dictam putat,

qui in lib.de Nat.deor r. ita dicit: Non enim philosophi solum

vetumeliam maiores noliti superstitionem a religione separauerunt. nam qui totos dies precabam ut di imo labant,ut sua sibi s- iij superstites essent superii iti Osi sunt appellati,qui autem omnia quae ad cui tum deorum peltinent te ita latent & tanquam relegerent .hi sunt dicti religios,a relegendo,tanquam ex legedo legentes.& diligendo diligentes. his .n. vobis omnibu, inest uti is gendi ,eadem in religioso. ita factum est,ut in superstitioso di tetigioso alterum vitii nomen ,altetum laudis esset. Lactantius aut

Institutionum diuinarum lib 4. non a telegendo,ut Cietto,sed a religando dictam religionem putat, quod hoc pietatis vinculo obuiicti Deo S religati simus sicut & superstitionem,non esi s

lios optamus superstites comnes. n. optamus diei voluit,sed culii qui superstitem memoriam defunctorumcolunt,ut qui parentibus suis superilitibus colebant imagines eorum domi,tiquam deos penates atque nouos sibi ritus astumebant . ut in deon vi ce mortuos honorarent,quos ex hominibus in coelum receptos putabant, hos inquit, petistitiosos vocabam. eos veto qui publicos de antiquos deos colerent religiosos nominabant unde virg. vana supersitio veterumque ignara deo tum. Nee me praeterit quod dixit Nigidius Religentem esse oportet,religiosum nefas. quod teligiosum. triste & ominosum signi licet. M. Cie. ad Atii- cum Maiores,inquit,noliti suntlitotem diem esse voluerunt Aialiensis pugnae,quam urbis captae, quod hoc malum ex illo proue

netit. itaque alter teligiosus etiam nunc dies, alter uulgo ignotus .sed non semper religiosum diem tristi omine infamem dicimus, nec semper religiosus appellat ut, velut alii dicunt, qui numia & superliitiosa religione ieci alligauetit,ut vitio assignetur. Inuenimus enim religiosum pro casto & obseruante. eohiben- teque sese certia legibus fimbut q. . . e di religiosa delubra legimus non ominosa sed maiestatis venerationiaque plena quapropter & Maguriut, Religiosum,inquit,tu,quod propter sanctit tem aliquam remotum ac sepositum a nobis ell,vel bum a relin quendo dictum. Manifestum igitur ex his, religionem non meus tum diuinum diei,quando a nobis longe semota esse dicatur, sed nexum quendam eise quem dei mysteti s deuouimus, quem eum obseruamus, eligio,cum id sacere negligimus it teligio nominatur . nam quem sponte eultum nostrum deo oaetimus, pie-

CICERONI s

tatem nuneupamus. Muid metus mortic Nam & Me mimi perturbatio est quam in sapientem eadere posse. stoici ne ue runt. sQuid impetij cupiditas γ.i. libido dominandi rea, ambitione disseit,quod ambitio in populo mari me cupit eminere, di cuneos se populares sequi esset a Cupiditas autem dominari , in omnes habere impetium. sQuid denique alia permultan Cupene infinitae animi sint perturbationes. Quando aegritudinem

cum utraque eoniunctam esse necasse est. Aegrat udo ii quidem. quae & aegrimonia nominatur,cum sit & ipsa animi perturbatio tneque magis metum quam cupiditatem eontineat utrinque patitet complectitur. s quidem S cum metuimus. 5c cum cupimus, aegritudine labotamu . somnium malorum uultitia est mater , atque materi ex) Hoc expositione indiget.paulo .n. Obstutius estu ut omnium mentes possint rapete, veruntamen id, et breui tetae dilucide a nobii poterit fieri explieabitur, vi quantum ad Cia ceronis sententiam attineat. nihil , lita pro . t ualuerimus dies desideretur,dabimusq. Operam,ut quidquid redundans di supersuavideri possit,ne praetermittamus,sed plius verbum ipsum deinde quid sit hoe,quam materiam Cici nominauit, postea quod teli

quum erit,prosequemur, ae distiniemus. Quam Graeci . M: nomuri modo siluam,modo materiam nominant, idq. fgniscatione gemina nam eum exa saltus. i.ubi arbores multacdidantur, se nominata,&maretram fgniscet. quae te tum omnium nutricula quadam est,ita flua a Lat mi a , non modo saltu, caeduus, unde ligna de portentur,etiam vulso nominatur,sed 5e pio materia nonou-

quam potitii et apud Cici Hoe in gae, nam quasi siluam vides , Ois eluceat Oportet eloquentiae magnitudo. di tui sum, Cui loco . omni, & vitiorum s sua is subiecta Ediuerso di materia pro silua ct arboribus ponitur,vi apud Q. Curtium, vehemens Fauoniux

erat,& multam materiam caeciderat miles, itum per saxa molliatus.haec vapore torrida iam inaruerat. Et materit, e materia plore aliqua tractada ponitur. permutamus nobis vi hoe verbo ut mur subieci .quod Gretes . aeo oleis vocant cum iam omnium ore

versetur. hocin. intellinu sol te facilitia erat si ut quidem causam nominemus. Verbum igitur vel bo Graeco reddentes subiectum alii,alis materiam. t Horatius,sumite materiam uesitis q scribiti, aequam vitibus: Sed proprium tenet materia fgnificatum.taretum Oium humanarum principium a deo et earum signi Matia Nee audiendi qui int et materiam di materiem di iam esse volu

runt,ut si quidem materia proprie,qua Horati ut intellexit, haec aut materies,cum non magis inter sedisserant. . luxuries diluxuria, auatities & auaritia,qn etiam per similitudine,quod ptiui posuimus,ab hoc quod secundo loco positum est liquido deduci intelligatur. Est igitur . A. sue fluam, siue materiam libeat nobis appellare,ex qua re' Dium humanarum est genitura,& euncto eorpori in dissolubilis inui libitis q. origo prima, a qua qualitatesct qualitates,& oia quae accidunt proueniunt, quae licet a d ptra

natura non recedat, diuerius in ci contrariis speciebus eo, quae inter se recipit, variatur. Hanc melius adhue explicate conabi

murised quo res manifestior fiat, Ode teium principiis multi, et

demum aliqd dicere visi iunt, sentiat,decurremus. Fuerunt q nuia quam senuam materiem eise dicerent, ut Democritus de Epic rus quippe qui textu elu, Squas continuarionem quandam corpusculis quae intelligunt ut potius,si sentiantur,eonnexis sta imuicem, aliquo modo positis, s ratis q. omne corpus gnari, sed

qualitates, quas corporibus ex ea materie non tribuerunt, A naxagoras dedit.Thales de sepie sapientibua , niti, quem serunt a

te oes naturalia secteta timatu esse telum olum initium esse addixerit,idemq. & Homerus cum Oceanum A Thelym patentes olum esse dicat. At vero Anaximenes rerum mitium aera ludae uit, ueraclitus ignem. Sunt et qui immotalem materiam quanda esse dicant.& eande ex lautin .nam molem redacta, unum cia esse eonsentientes.sne ortu S s ne occaso ut .Xenophanes, Messsus .Parmenides. sed Parmenides unum oe persectum & definitupronunciat, leti si is ansntiu ct determina i tim, Empedocles v tium & multiforme quiddam. Atilio teles aut tria telum natur

lium initia constituit,siluam sue materiam speciem qua alia sortunam.& eatentiam qua alij priuationem in Latinum transsui rint, idesne genitura & sne interitu dicit mundum ille , diuina prouidentia perpetuitati propagatu . I lato aut rerum milia uia

esse arbitrantur,deum,materiam, reruni q. fortunas, quas Ideas vocat. Deum aut,inquit .inuenite satis e. cognoscete aut impellitibile est,mat etiam uero improcreabilem incorruptam q. comemorat,non ignemineque aqua,nee aliud de principiit quc elimenta

diar esse . sed ex cibus primam figuratum capacem formationi 'subiectain rudem, d fgurationis qualitate viduata. Ideas veris .i. oturas omnium sinplices di aetetna1.nee corporales, de esse e

85쪽

t sterum quae deus sumpserit exempla, quae sunt erunt ue, &omnium qua gignit Deus corporum inliar cetae se as. Proi de Platoni quidem videtur Deus initium esse,& eausa bonorum, materia autem malorum. Idem sentit Pythagoras,qui Deu summum di praecellens bonum esse, materiam autem malorum Omianium seminarum quoddam,qua licit indistincte fluctuet, tamen

quia intimo proprioq. motu movetur. vivat & cum anima vegetetur necesse es . eum igitur in materiae multa fit intemperies , ct improuidus impetus ti easus, atque vi libet exagitata praesumptio.& pecudum titu homines ob eam incondita &turbulenta aciatione moueantur,anima autem,quippe quod ex Deo sit. sal bii homo vigeat sapientia, ex materia vitiorum Incentiva omnium hominum latillant animos. & quasi in meditullio nolitum iudicium est,ues abi cete cogitata,vel tecipere . ii abucimus, xl caiq. ratio Deo proximi simus,qui superiorem este animam , elimus .sn aut recipimus,superior materia est. quam si perpetuo se quimur,cum sit ea coeno ludioi,post eortatis interitum in coelia migrate non possumus, sed hie immergam ut ad inferna m udi lo- ea,& a conspectu diuino longissime temoueamur necesse est, ut hae nos gremio suo materi ea eomplectatur. Proinde ex vi atae, , quae ex Deo est, sapientia prudentia . nascitur. Est aut sapientia, ut tam Atilio telei et Plato senserunt,terum diuinarum, prudentia aut,humanarum cognatio. ut igitur ex anima, ita ex materiae,

quam siluam dimus appellari. omnis emanat is ultitia. sed ex materia eupiditates suscitantur,quae cum rationis dominio cohibetur, prudentiq. rationi adiaciuntur virtus dicitur. cum aut ab eis praecipuamur,peccati nomen sbi uendicanti sunt igitur ex animqvigore nata. Prudentia virtutes generat, ita vi materia titillatio, ae de scelere cognitione quaedam volupta , quae stultitia nominatur,ortum habens, fututis cupiditatibu, dat infinitis exordium.

Iam puto in M. Tulli uerbis nihil obscuritatis relictum, quod dixerit omnium malorum matrem stulti tram vile atque materie. Hoc. n.dicit omnium malorum. l. vitio tum unde mala proue ut

hominibus stultitia mater. prius stultitiam posuit quod ex ea cupiditates omne, oriantur,deinge materiem secundo loco, quod ex materia,ut dictam est,ffultui a capiat exordium. quae tunc vere stultitia nominatur, cum rationa nullui distribuitur loeus. sed

quali mediis in vitiis me in suggillatili. Quae parit immensas cupiditates , Minenta potio ei piditates, infinitae, & immodetatae sunt hae pariunt auaritiam:ὶ Quid cupiditates,nunquid eupiditates sola mala elle dicentur,quae ex materiae deducuntur3 eum sntti aliae animi perturbatrones metuet dolor,gaudium, ut Stoici voluerunt. hoc igitur ita accipiendum. cum auaritia eupiditat si quaedam,&auaritiam tantum vellet in testi te,non conuenit alia animi perturbationes nominate . Auaritia porro hominem ad

quod uis malescium impellit, igitur aduersarii nolim inducti auaritia hoc inter se facinus admiserunt. sitie id quod extremum dictum estsat is suit exponete,ne Ennium & ceterox poetas imite mur,) Intelligi enim iacile potest,nullum esse ossicium tam saniscium, quod non auaritia comminuete atque violate soleat. haec

enim amicitias salsimonijt extetminat, societate, perfidijs sibi grauitet reddit insensat, propinquos & Deum ipsum impietate aggrediens, omnibus sagittit se lingularem & ins gnem teddit. sVtinam ne in nemore Delio) Pelion Thessaliae mons, ubi a b res ea sunt ad Argonauium construendam. Abiegna in Exabiegno. Qqae nune nominatur Argo 1;) Ab Argo constructo-rae. Arsos nauis dicta. Ses viri proprium Argos ultimam corripit,declinat utque Argos Algi,licui eello, celii, & Delos Deli . Hrgos autem nauis proprium,eandem producit syllabam, ab Argo constructore dicta, di declinationem habet Graecam, Argos,

Argoos. s Argivi delecti viri, a Nota est historia, quam apud Graecos Orpheui primum, post Apollonius seripsi, apud Laticos autem Valerius Flaeeus. s Pellem inauratam arietis) C ausmodi lirepellis esset ambigitur aliter de ea Diodorus, alitersitabo seris lete,quorum opiniones , ne longum saciam praetereo, satis este latui. si bi legi id possit. commonstrauetim. slmperio regis Peliae) Pet dolum, , t hoc apud Orpheum Appollo niumque ae Pindatum in Pythiii intelligi abunde possit. s Nam nunquam heta Vitum hera domina, an certa scut ab eo quod est heros veteres Romani laetus inuetiisse creduntur, ita secun dum analogiam Heram pro heroi mdi, ille .ideri potes . sDomo ex Colcho Iasonem ieciata amore saucia γ'Subaudiendum , Iasonis: ut apud Orphea & Apollonium in manasello de ptehenditur. fAmore saucio . i. quod animo aegro dixit.

LONG. o Mnes, qui in paupertate sunt, Expositio plet unque.

teste Aristotele , uniuersalem quandam sententiam. &communem approbationem habet , quae iura veta est, A l . . : . V '

eum in necessaria materia expeditur. Vetum si quando eam eon. itingentem esse contigerit, tum quia tantum probabilis est, nunquam non poterit subuerti. s Nemo potest uno aspectu, Contrarium est de Chaerea Terentiano. IItem vitiosa expositio est,)Haee est ratio, quia imperfecta inductiones dissoluantur. Lege Trapezuntium. suturam ne in nemore Pelio) vide Crinitum

lib. is. cap. 6.& Politianum in Misell. cap. Ir.

As CENSIUS. Exposito Sc Quam partem prius propostionem voc

ut i,nune expositionem vocat, nam & propositio enuncia

tio dici solet,cum autem syllogismus eundum Seruium conluet ex ptopastione, assumptione . di conclusone , videret dutaxat maior praemissarum propolitio dicendo, verum quia apus dialecti eos confunduntur potest propostio seu expolitio . seu enunc ratio malo dici etiam intentio qu4d si quam actor intendit,huius vitia hic declarat auctor dicena. Expositio est vitiosa sup. tune,cum l.quando. id, quod non est necessatio attributum

omnibus partibus.i. in materia non necessaria, consertur ad Omnes. s. partes ab alii qua parte aut a maiori parte, hoe est quando

ex particulari,aut indefinita vera praesupponitur uniuersalis vera,& ea proponitur, seu assumitur ut vera, ut ii quis exponat hoc modo. Omnes qui sunt in paupertate malunt parere diu mas malefiero et tueri. i.sullinere paupertatem Officio. i. honesto di dehito facto ine es .n .manifeste falsum,quia apud Romanos. eoni at Gurios & Fabricios. ae annumeros alios pauperiatem sine vitio tulisse,& in religione nostra longe plutes, utpote cuius princeps erat summus paupertatis amator S praedicator,sed assumitur ex

particulari vera,aut ex inductione imperiaci a, ut si quis exposuerit argumentationem hoc modo,ut non curet quae te;e. . inquirere,qualis si ratio.aut consit matio rationis tunc supp. nos reprehendemus facile ipsam expostronem cum olfendimus. .demo

sitabimus id quod si in aliquo paupere improbo. conserti salso Niniuria, in omnes, pauperex. ubi pauper substantiue eapituraliter dixi flet & improbo. Item expolitio, hoc eli propositio seu assumptio est uitiosa cum id, quod si raro negatur seri omnino,id eli diei tui nunquam seri, di ita ex particulari negativa insertur uniuersalis hoe modo. Nemo potest .no aspectu

nequepraeteriem .i s ne mota transiens incidere in amotem. Naeum no nemo.i.aliqui, deuenerit in amorem Vno aspectu i eum compellum si s per una cum aspectum incautum quis deuenerit in amorem,& cum ille dixerit omnino nemorem stipue uenisse,

nihil disset t. i.resert id fieri tato dummodo intelligatur fieri ali quando aut posse seri, quia ad vetitatem uniuersalis necesse est Omnes particulares esse veras. Et licet lixe ponit este veta,omnis homo iustitiam amat tamen quia potest esse salsa, improbari poterat. Item expositio est otiosa cum ostendemus nos eollegiis e omnes res.i Deisse inductionem susserentem,& praeteribimus. .

mittemus aliquam rem idoneam hoe modo . Igitur quoniam

eoni at hominem esse occisum,nec elle est occisum ille,aut a praedonibus,aut ab inimicis,aut abs te. quem ille secerat testamento heredem ex parte, praedones nunquam sunt, nisi in illo loco, disu p.nullum. 1.non vllum,n habeat ullum inimicum, relinquitur igitur si neque occisus est a praedonibus . neque ab inimicis , quoniam altera. videlicet praedones non erant, & non habebat aitet os,videlicet inimicos, ut sit ante temptus abs te . Nam nos utemur reprehenso ne in huiusmodi expolitione. . a sumptione ab

insulse ienti inductione si ollendemus, uos.i. aliquos pi ter eos quoi ille dixerit. potuisse susti pete maleficium.1.t mittere homicidium illud. velut in hoe exemplo cum dixerit necesse esse, aut a praedonibus, aut ab inimicis aut a nobis, dicemus potuisse sup occidi,vel a familia vel a coheredibus nolitis.Coheledes aut sunt qui simul sunt .mux heredes. Cu no, disturbauerimus hoc modo, collectionem. i. inductionem se. n.dialectici voeant ipsorum, tune sup . nos relinquemus nobis .s defensoribus locum latiorem defendendi.sab obiecto elimine. Ergo hoc quoque.iaetia hoe est vitandum. s. a nobis dum accusamus. in expositione .i.quado exponimus seu prodonimus, ne quando nos videamur. n bis eollegisse omnia. i.iecilla sui scientem inductionem relinquamus aliquam partem idoneam. i. ptincipalem quae premitti non debuit,aut idoneam ad inualidationem totius argumenti. Nam

ad destructionem uniuersalia sussicit destructio unius partis. Item expositio.i. propositio, aut assimptio qua eausim nostram exponimus est vitiosa, quae constat ex enumeratione salsa, hoe est quae certo numero membra enumerat,s cum &e. Duplex hielectio est,aut ruponitur post eum particula,aut quae.quia in principio ponitur repeti ante aliud membrum vult, unde quia duo sunt mala enumerationis membra. alterum dum quid deest, alterum

86쪽

tum dum quid superea videtur mihi uera lectio se: si aut cum plura sunt, pauciota dicamus hoe modo &e. Aut eum pauciora sunt pluta dicamus. & ita credam ab illis qui hanc condependentiam non intelligerent propter interiectum Gemplum adiectum es se. Item falsa enumeratio est cum pauciota. quam secundam lectionem lisequi volumus deponemus particulam aut in principio postam, quam tamen,quia omnia exemplaria, qua quidem viderim habent, malim ut dixi legete, nisi cogar Franciscum sequi, dicamus ego abiecta particula. aut se s dieam ui pauci racum sunt pluta ,hoe modo. O iudices duae res sunt,qua compellunt homine, ad male ieium, videlicet luxuries & auaritia ..quo audito quispiam inquit, quid supple saeit amor an ne compel- 'at ad maleticiumὸ quasi dicat maxime.quid ambitio a. cupiditas hono tum ti magilitatus selendi λ quid religio .i. contemptio , aut negligentia religionis quid metu mortis quid cupiditas imperio . i. donationis quid denique alia permulta supp. faciunt

an ne ad maliscium etiam compellunt, q. d. maxime, S ita vitiosa erat enumeratio , quae duas duntaxat partes enumerabat eum tot sint. Item salsa enumeratio est, aut enumeratio est fatisti,cum sunt pauciora,& dicimus plura hoc modo. Tres res lane quae sollicitant omnes homines. metus, cupiditas, aegritudo , ideli vilium animi. satis fuerat dixisse metum, & cupiditatem, quando .i. quandoquidem,aut quoniam necesse est aegritudinem

. . animi esse coniunctam cum utraque te .s cum metu mali, de eupiditate boni. Item expositio est vitiosa, quae teperatur lon ge nimium,hoc modo: Stultitia eli mater . i. genitrix, aut origo omnium malorum, quae .s. stultitia parit praeceteris . . tebus aut vitiis, immensas cupiditates, potio .s sed cupiditates immensae

sunt immoderatae infinite .i. sine sne, aut in infinitum, si tamen infinitae nomen est intelligetur,& ut sit sum, infinitae di immode rate,hae. s. cupiditates immoderatae patiunt auaritiam, porto, id est sed uel autem, auaratia impellit hominem ad quod uas male rium , unde di illud Matonis AEneid. 3. Quid non mortalia poctora cogis . Auti sacra sames Igitur aduersatis notiti indu

cit auaritia admisei unt inter se, aut ad se, hoc lacinus .f. nesa dum . hie. i. in hoe exemplo satis fuit expone te . . astumere id quod dictum eii extremum videlicet aduersatis nostr inducti auaritia hoe inter se sacinus admiserunt, it autem satis, ne. nos oratores, imitemur Ennium, de eeteros poetas quibus est con cessum loqui hoe modo.s longe repetito exordio,de tamen Flae eus in arte videt ut id damnate eum pro eontraria obseruatione. Homerum ite laudat. Nee teditum Diomedis ab interitu Me leagri. Nee gemino bellum Tt Oianarum Orditur ab ovo . semper ad euentum sessinat, de in medias tes. Non iteus au notas auditorem lapit dee. verum stimus aliud est e principa.lem narrationem a principio telum auspirati aliud petitansium intersere, quae in principio contigerant. unde Ennius in sa bula sua non egit argonauis aediseationem, sed transeuntet te tigit, quod illi uitio non datur: unde iacit ancillam Medeae siedicentem. Vtinam ne trabes .i. trabs est enim singularas nometi . Nam ut Pettus Clinitus hune loeum Ennianum citans docet libr. r. cap. s. de honesta disci lina. veteres,trabes,canes,

duces. in nominatiuo singulati dicebant abiesna .i. abietis at boris ad nauigia aptae, cecidisset ad terram. sa . i. amputata se in euribus. i. serti, secandi uim habentibus in nemore Pelio .i. Pelii montis Thessaliae, ueptoue l. ne exordium nauis inchoanda. ecepist et . . incoeptum suisset.inde .i. ex illa trabe, quae . s. nauis nominatur nune argo, in qua . s. naue uiri arei ui .i. graeci delecta

a. de multi, a lasone lecti qui argonautae dicti einde sunt, umcti .i dum uehebantur, petebant pellera illam inauratam , immo auteu vellus arieti, Colchi .i.a Colchi, aut Colchi, pro Colchij. imperio Peliae tegia Thessaliae patrui Iasonis, perdolum.i. qui id impetabat per dolum superant. videlicet in expediti

ne illa. illum petitutum, cuius vittutem tibi cssuturam etiam per uisonem ut aiunt admonitus uetebatur . nam s illa nauia nunquam sui uel saeta , nunquam haeta mea Medea errans esse ret domo pedem exiliens aegra de saucia amore. Hactenus En niua in eoincidia, post quae addit Cicero. causam e ut ota tot

non tam longe tepetat expositionem dicens. Nam satia erat diore hie .i. hoe loco si poeta curasset modo i. solummodo supple dicere, id quod satis elat) Utinam ista mea Mede ne i non essertet pedem domo. etians aegra animo εe sancia amore. EGgo supersedendum, d est abstinendum est supple oratori,magno.

pete. i. magno conatu,in expositione quoque i.etiam hae repeis

titione .s facta ab .llimo, id est maxime longinquo, hoe eit penitus primo principio. Enim pro 'uia,talis repetitio, aut expositio ptoptet repetitionem non ea vitiosa reprehensone , id

est propter reprehensonem aduersarij, sicut aliae eomplures myple sunt .itiosae sed est vitiosa sua sponte,quia sponte nimia lom

se repetimus o c. a

T I O s A RATIONE.

ITI Os A ratio est,quae ad expositi nem non est accommodata vel propter infirmitatem, vel propia vanitat m . Infirma ratio est,qui non necessario ostendit ita esse,quemadmodum expositum est: velut apud Plautum r

Et conducibi, Haec expolitio est. videamus, quae ratio afferatur.

Nam ego amicum hodie meum Concastigato pro commerata noxia.

Ex eo, quod ipse facturus est, non ex eo, quod seri

conuenit utile quid sit ratiocinatur. Vana ratio est,quq cxfilsa causa constat. hoc modo: A mor iugiendus non est et

nam ex eo veri fama nascitur amicitia. Aut hoc modo r

Philosophia est vitandarassat enim socordiam atque desidiam . Nam hae rationes nili falsae cssent, expositiones

quoque earum veras esse confiteremur, item infirmaratio est, quae non necessariam causam asseit expolitionis et velut Pacuuius: Fortunam insanam esse , Cr cacam, Cr brutam perhilant

philosophι, Saxes in re uos praedicant dolubili:

Iaco , quo saum impulerit fors , eo cadere fortunam au

tumant .

Caecam ob eam rem esse iterant, quia nihil cernat quo sise applicet: Insanam autem aiunt, quia atrox, interea, instabilisi M.

Brutam,quia dignum atave indignum nequeat internoscere.

Sunt autem alis philosophi, qui contra fortuna negant asseriam esse dram , sed temeritate omnia regi. ad magis Verisimile aiunt, quod in reapse expersundo edocet. Velut Oreues modo fuit rex, modo metia cin sim est: Uragiores contigit. nempe ergo haud fortuna obtigit. Nam hic Pacuvius infirma ratione utitur,cum ait. v rius esse temeritate, quam fortuna res regi. nam utraque

opinione philosophorum fieri potuit,ut is, qui rex suis

set, mendicus factus esset . item infirma ratio est, quae videtur pro ratione afferri sed idem dicit. quod in expositione dictum cst, hoc modo: Magno malo est omnibus auaritia. iccirco quod homines magnis & multis incommodis conflictantur propter immensam pecuniae cupiditatem . Nam hie ali η verbis idem per rationem dicitur, quod dictum est per expolitionem. Item infirma ratio ell,quae minus idoneam, quam res postulat. causam subiicit expositionis hoc modo: Vtilis est sapientia, propterea quod, qui sapientes sunt, pietatem colere consueuerunt. Item utile est amicos veros habere . habes enim.

quibuscum iocari possis. Nam huiusmodi in rationibus

non uniuersali neque absoluta, sed extenuata ratione expositio confirmatur. Item infirma ratio est . quae vel alij

expositioni potest accommodari. ut facit Pacuuius, qui

eandem affert rationem, quare caeca; eandem, quare bru

ta fortuna dicitur.

DE VI

87쪽

ITI os A ratio est, supra quo pacto propositionem noscamus vitiosam edoctum est nue quomodo pro posticinas rationem vitiosam esse posmiamus cognoscere, disserit, duabusque de eausa vitiosam videri posse aut si si infit m a & debilis, aut s sit stolida S insulsa. s Immane est lacinus,) N qui ter factum est. In aetate J Si totius aetatis curticulum inspiciamus aliquando,si eastises,cedet ei utilitati & conducet. sConducibile, Quod ad aliquid tractandum, non nihil commoda st allaturum. sNam ego amicum meum) Ab eo quod diacit. Nam,r tionem expositionis reddit,sm,nam,enim si quidem, rationales sunt eoniunctiones,in quo Plautua loquentis personam obseruauit, ut in Dialogia seli etiam solet. sPto commerita noxia) Pro

admissa culpa. sutile quid sit ratiocinatur) Est enim ut Augustinus inquit, ratio menti, aspectus, quo bonum malumq. animus disce t.ratiocinatio aut rationis inquisito. utile ergo quid stratiocinatur Per rationem inquiti t. svana ratio) vanum, aluude stolidum & ratione eatens dicitur. s Socordiam Mentis soporationem . Atque desidiam) Coi potis segnitiem. s Et brutam perhibent Philosophi,) Brutum detracta aspiratione, di verso y,

in uinctum a atώου. Eil aut arua. . mole sua in terram pressum. ob hanc latronem etiam bruta animalia, quorum sensus terram

non excedat dicta. ssors,) Casus. Cadere soli unam autumant)Aiunt ipsam labi line ratione fortunam atque totari in saxi titu. Item fortunam & sors fortunam facit Donatu, digerentiam . vidi eat fortuna Dea,inceita eli sors fortuna .i. euentus fortunae.

sob ea rem esse iterant Asserunt. Quia atrox,ὶ Quae nihil timeat nam ab a priuatoria particula di quod est timere compositum verbum eis. Festo Pompeio tesse. Incerta, incertum G tici,

ut di Cicito in Hottentio inquit, Aina, e dicunt ergo incerta .

qudi se nulli cognoscenda praebeant. IInliniliique tisin unde Et apud Qilint. Curtium,Seyil nostra sine pedibus dicunt osse sortunam,quae manus de pennas tantum habeat, cum manus porri sit, pennas quoque eomprehendere non patitur. Ex quo dat ut intelligi fortunam nulli unquam tantum aspirate, ut eam tenere

sibi pollit. Polliceti brutam, Quia dignum ab indigno nequeat internoscere. num minus, et unum aliquod brutum animal. sunt autem alij philosophi qui contra) .i. e diuerso fortunam negant vllam me. puerunt qui sato omnia seri credetent, ut stoici cum dicerent, quid est tandem quod easu fieri, aut sotte fortuna putemus Nihil est tam contrarium rationi & constantiae quam fortuna,vi ne in Deum suidem eadere videatur,ut sciat quid casu sottuito ne suturum sit.si enim scit,certe illud eueniet. sn eeete eueniet nulla ess fortuna atque scit omnia nihil ergo est, quod praesensum non sit. Aliqui alia sato,alia casu alia fortuna agi d xerunt, ut Demoeritus. Heraclitus, pedocles, Plato di omne peripatetici, quorum princeps fuit Aristoteles . aliqui easu fieri omnia contenderunt. velut Epicurei, seu t apud nos Lucretius.sTemeritate Hoe est easu, & sne eausa omnia tegi autumant. hune inferiorem mundum existimant nullum habete regimen , sed omnia prout casus tulerit in eo seri . sQuod usu steapse experiundo edocet.) Idque ideo verum isse aiunt, quod via experrentiaque esse verum intelligatur. Re ipsa ab se sine alterius adhibito extrinsecus adiumento edocet demonstrat. smust gio Nempe,tes ista contingit,ut mendicaret. Non sorte Euentu sottunae. s Haud fortuna) Quam Deam illa coluit vetustas. Vtrunque secundum philosophos seri potest, ut temeritate sactum esse, Ze sottuna iudicetur. sQuod in expositione dictum est,) Ohod supra dum expositionem tractabamus dictum. Non uniuersali) Quia de multae alia subiungi possunt multo validi res rationes t Ne ue absoluta, Quia de utraque deficit ratio, nee ullo modo persecta diei potest. s Eandem assert rationem.)Quare carea eadem,de quare bruta fortuna dieatur. Naeea;) Ob eam rem fortunam Pacuuiu, dicit,quod nihil cernat quo sese applicet ursum brutam,quia dignum nesciat internoscete. Sed ni- nil cernit, hoe ea, videt quo se applicet, ne internoscete quidem

id potest, quod dignum vel indignum st. Item s dignum ab ii

digno nequit discemete,necesse ea non cernat, quo se applicet. vitiosa ergo harum altera ratio est, quod eum expones, licet diuersa sint,vna tamen ratio si et isi tur bruta sit, altera fuit subistetenda ratio. quae ei propositioni accommodatior videretur.

fATI Q v E instar) Alia r saxoq. instare globoso 8ce. Uiliosa ratio est. Prosequitur vitia seexndae partis arguis

mentationis, videlicet ratiotiis quam multiplicitet vitiosam docet dicena. Ratio est vitiosa quae non est accom-

modata . i. quae est impertinent ad expositionem .i. proposito.

nem, seu allumptionem maiorem et propter infirmitatem,quia non satis probat vel propter valaitatem.i salstatem ae mendaci

tatem eius . Nam Aulu, Gellius docet vanum esse mendacem in illo Eneid. h. Nunquam vanum etiam mendacemque improba snget dee. Ratio est insima quae non ostendit necessario ita esse quemadmodum expositum I. in ptomstrone astumptum est. Ueolut apud Plautum. Amicum die. verba sunt Plauti in comoedia quorum ordo est. Cassi gare amicum ob culpam meritam eli facinus Ian mane. i. impium de inhumanum, verum eli iacinus utile

in aetate de conducibile, Me inquit Cicero in propositio seu expositio Plautina . Videamus quae. i. qualis ratio asseratur. Nam inquit apud Plautum homo rudi,) ego non e ali gabo hodie amicum meum, pro noxia. l. eulpa committa. Et ita supple sinquit Cicero) ratiocinatur quid si utile ex eo quod iactutus est. de noex eo quo J seri conuenit, hoc est non ideo probat se factu tum ,

quia utile est sed ideo utile esse eontendit, quia se facturum id di ei quae ratio insima eli, ponit enim facete quod minime conducat. Deinde describat rationem vanam dicens. Ratio est vana , quae constat ex causa salsa, hoc modo. Amor. fugiendus non est

hie est propositio) nam vetiissima amicitia nascitur, em eo, haec eli ratio quae salsa eu,quia virtus non amor ueram amicitiam pam de eon seruat. Aut hoc modo. s. additur ratio salsa philosophiaeli sugienda,enim pro quia, ipsa supp. assert secundam s. animipietitiam Et destitiam .s eorporis. quod salsum esse innuit. quia viti boni nunquam sunt minus ocios quam eum in octo.i.in philosophico exercitio. Namnis hae . . huiusmodi rationes ellent

sals nos constet emut expolitione .i. assumptiones seu propositiones earum . i. ad quatum probationem allata sunt esse quoque.i. etiam veras. item. i. dc similiter ratio es instina. quae asserte ausam expositionis non necessariam . . non necessario concludentem,velut Pacuuius,cuius sequentia sunt eat mina se a crini

to distincta,ut capitalibus litetis ea distinguimus. Oido autem est. Philosophi perhibent fortunam esse insanam 5: caecam de titutam,& praedicant eam esse volubilem ad inliarii. in statum saxi globosi. Sequitur ratio ultimi dicti, quasi dicat quod tamen non eu seribendum) ideo dicunt esse volubilem in modum saxi,

quia autumant sortunam cadere eo quo sols .i. fortuna impulearit saxum. Et Philosophi vocant fortunam caecam ob eam rem: quia nil cernat.quo applicet sese .i. seipsam . Aut pro sed, aiunt eam insanam, quia fit atrox incerta, 3e instabilis. Et sup . aiunt. Brutam . i. hestialem de stolidam. quia nequeat internoscere dignum,aut indignum. Sunt item .inquit,philosophi, qui negant ullam fortunam csse, sed autumant omnia tegi temeritate, ut

Epicurei. Ratio additur, quia ips aiunt id esse magis vetismile quod ipsa res edocet a se experiendo usu, id es per usum. Velut Orestes modo fuit Rex, de factus es modo mendicus nauli gio, id est per naufragium . nempe. id est quia certe ista res obtigit, id est, praeter spem euenit. Ergo id non obtigit, sorte nee

ortuna . eum enim temere euenit, non videtur per fortunam

quam deam aliquam putabant euenisse. Hactenus Pacuuius sequitur Cicero. Velut inquit Pacuvius . nam Pacuuius vi tui hie, id est in his verbis ratione insima cum ait verius res geri temeritate quam fortuna. nam potuit fieri utraque opinio ne, id est secundum ut tanque opinionem philosophorum, ut is qui rex suisset factus etiam menditus . nam primi dicerent id contigisse per fortunam eo quod caeca, insana, atque atrox st. secundi eitra fortunam, cum nulla videatur ratio, aut numinis fortunae intercessio . sItem infirma ratio die.) piosequit alias species ae modos infirmae rationis dicens . Item ratio est

insima cum id, quod dictum est in expostione, id est quod aias plum est, videtur asserti pro ratione hoe modo . Auaritia

est hominibus magno malo. i. a magnum malum, aut eausa ma

gni mali, quae expositio seu propostio est . Ratio est, iecit quod homines conflictant ut magis Et multis incommodis propter immensam cupiditatem pecuniae, hoe est propter auaritiam, quae grace philagyria.Lamor argenti dicitur. Nam hie . i. in hae expositione Et ratione, idem quod dictum est per expositionem dicitur allit uerbis per rationem. Item temo ratio est infirma, quae subiscit expositioni causam minui idoneam,id est non sum cientem nee essi cacem quam res postulat hoc modo . sapientia est ψtilis , propterea quia qui sapientes sunt consueuerunt colla te pietatem, id es, pium cultum dei, Et patentum. Item utile est habere vetus ami eos. Enim pro quia . tu habebas,id est, quili-l t oui a mi eos habet,habeat quibuscum id est cum qui s. pons .id est quilibet possit iocari, id es, iocose confabulati. Nam expositio eonfirmatur in huiusmodi rationibus non ratione M. T.C.Rhet. G uniuer

88쪽

TvLLII CICERONI s

vniuersali .i. totali,neque absoluta. 1.conlian ara, sed extenuataei. imminuta & impellacia. Item ultimo loco ratio est inii ima quae a teli accommodari. l. commode applicat .vel.l .etiam alii expotioni ut faeit Pacuvius qui assert eandem rationem, quare fortuna dicitur caeca.dc eandem quare dicitur bruta.

DE CONFIRMATIONE

N confirmatione rationis multa vitanda in nostra, & obseruanda in aduersiriorum ratione sunt vitia, pr pteroq. diligentius considerati sunt, quod accurata confirmatio rationis totam vellementissime comprobat argu

mentationcm.

Utuntur is itur studiosi in confirmanda ratione duplici conclusione,hoc modo rmuria abs te a cior indisna pater. Nim si improbum Chresthontem existimaueam.

Cur talem inuitam cogis linquere e Quae hoc modo concludentur,aut ex contrario con uertentur aut ex simplici parte reprehendenturi ex contrario hoc modo :

Si probre. eJIene loea usi sin autem est improbin,

Ex simplici parte reprehendentur, si ex duplici conclusione alterutra pars diluitur. hoc modo et Nam si improbum Christiantem existimaueras, Cur me huic laeuas nupt,s e Duxι probum, Errauι, post cognom, in fugio cognitum.

Ergo reprehensio huius conclusionis duplo est: acutior illa superior, facilior haec posterior ad excogitandia. I tem vitiosa est confirmatio rationis, cum ea re quae plura significat .abutimur pro certo unius rei signo, hoc modo: Necesse est . quoniam pallet, aegrotasse: aut necesse est peperisse, quoniam sustinet puerum infantem. Nam haec sua sponte certa ligna non habent,si non cetera quoque similia concurrant: τ si concurrerint,non nihil huiusmodi signa adaugent suspicionem. I tem vitiosum est cum vel in alium,vel in eum ipsum, qui dicit id, quod in aduersarium dicitur, potest conuenire, hoc modo: Miseri sunt qui uxores ducunt: at tu duxisti alteram. Ite

vitiosum est id, quod vulgarem habet deissionem, hoe

modo: Iracundia inductus peccauit .aut adolescentia .aut amore. Huiuscemodi enim deprecationes si probabuntur,impune maxima peccata dilabentur. Item vitiosum est,cum id pro certo sumitur,quod inter omnes non constat quia etiam nunc in controuersia est, hoc modo: Eho tu se quibus est poteIIas motus superum atque νη serum,

racem inter sese comitiant xonferunt concorrium.

Nam ita pro suo iure hoe exemplo usum Chresphontem Ennius induxit, quasi iam satis certis rationibus ita esse demonstratnt. Item vitiosum est, quod iam quasi sero atque acto negocio dici videtur.hoc modo: In metem mihi si venisset Quirites, non commisissem ut hunc in locum res veniret: nam hoc aut hoc fecissem : sed metum haec ratio fiagit. Item vitiosum est, cum id, quod in aperto delicto politum est, tamen aliqua leui tegitur defintione, hoc modo.

Cum te expetebant omnes.forenti πιο Regno, reliquι: nunc desertum ab ο ἶ- Summo periculo sua , refluam paro.

Item vitiosum est,quod in aliam partem, ac dicia sit, potest accipi. id est huiusmodi,ut si quis potens ac factiosus in concione dixerit: Satius est uti regibus,quam malis legibus. Nam hoc tametsi rei arguendae causa potest sine malitia dici.tamen propter potentiam eius,qui dicit. non dicitur sine atroci suspicione. Item vitiosum est. fallis aut vulgaribus definitionibus uti. Falsae sunt huiusmodi .si quis dicat iniuriam else nullam,nisi γε ex pulsatione aut conuitio constet. Vulgares sunt, quae nihilominus in aliam rem trafferri possunt, ut si quis dicat, quadruplator, ut breuiter describant,capitalis est. Est enim improbus & pestifer ciuis . Nam nihilo magis quadruplatoris,quam suris, quam sicari aut proditoris attulit definitionem . a tem vitiosum est, pro argumento sumere

quod in disquisitione positum est: ut si quis, quem furti

arguat .dicat eum es la hominem improbum. auarum, sinudulentum: ei rei testimonium esse.quod sibi furtum secerit. I tem vitiosum est .controuersiam controuersia dissoluere. hoc modo: Non conuenit Censores istum vobis satisfacere.ex eo quod ait se non potuisse adesse ta ut iuratus fuerat: quod si ad exercitum non venisset, id ne Tribuno militum diceret i Hoc ideo vitiosum est . quia non expedita, aut iudicata res. sed impedita. & in simili controuersia polita exempli loco profertur. Item vitiosum est, cum id, de quo summa controuersia est, patii expeditur, &. quasi transactu sit .relinquitur,hoc modo et

O potesatur dictio ,si ante Iga. . Tali dati arma, p. alu sustes fuit, Iubet .mtimsistudeam- Pergamor Qua ego pro tror ese mea . nam me aequum ea fui

VH quod propinquus . el 1aod irtute aemulus. Item vitiosum est.ipsum sibi in sua oratione dissentire,& contra da .quae ante dixerit,dico hoc modo: suta causa accusem hune, nequeo exputaendo euoluere.

Nam sideretur. quid eum accusem, qui est ποικι '

Quid eum accusem. qui id parui auditu existimet 'Non incommoda ratione videtur sibi ostendisse quare non accusaret. Quid, quod postea ait licum ego te ab summo iam detexam exordio.

I tem vitiosum est. quod dicitur contra iudicis voluntatem aut eorum qui audiunt,si aut partes, quibus illi student aut homines quos illi charos habent. laedantur, aut aliquo huiusmodi vitio laeditur auctoris voluntas. Ite vitiosum est. non omnes res confirmare, quas pollicitussis in expositione. Item verendum est. ne de alia re dicatur,cum alia de re controuersia siti inq. huiusmodi vitio cosiderandum est, ne aut ad rem addatur quid. aut Appiam de re detrahatur, aut tota causa mutata in aliam cauiam derivetur: uti apud Pacuuium Zethus cum Amphione quorum cotrouersia cum de musica inducta sit disputatio in sapientiae rationem & virtutis utilitatem consumitur. Item considerandu est, ne aliud accusatoris criminatio cotineat .aliud defensoris ro purget,quod si pe consulto multi ab reo faciunt, angustiis cause coacti: uti si as, cum accusetur ambitu magi stratum petiisse, ab imperatoribus saepenumero se apud exercitu donatu esse dicat.

89쪽

c ' RHETOR .i AD HERENN. LIB. I LNoe si diligenter In aduersatiorum oratione obseruau rimus saepe deprehendemus, & in huius nodi deprehensione ostendemus eos de ea re quid dican non habere.

I tem vitiosum est artem ut metiam, aut studium quoppiam vituperare propter eorum vitia, qui in eo studiosi nil veluti qui rhetoricam vituperant propter alicuius

oratoris vituperandam vitam. Item vitiosum est,ex eo,

quod perperam factum esse constat. putare ostendi a quo

homine factum est,hoe modo: Mortuum deformatum, rumore praeditum. corpore decoloratum fuisse constat rergo veneno necatus est. Deinde si sit usque adeo in eo

occupatus,vi multi sciunt. venenum datum,vitio no me

diocri conflictetur . non enim fictum ne sit queritur sed a quo factum sit. Item vitiosum est, in comparandis re

bus alteram rem esserre.de altera mentionem non facere, aut negligentius disputarer vis comparetur, utrum satius sit populum frumentum accipere, an non accipere: quae commoda sint in altera re, curet enumerare: quae in altera re incomoda sint,velut depressa praetereat, aut ea. quae minima sunt dicat. Item vitiosum est.in rebus comparandis necesse putare alteram rem vituperari. cum alte

ram laudes: quod genus; s quaeratur, viris maior honor habendus sit. Albensibus an Venusinis.quod resp. & p pulo R. profuerunt: A: inqui dicat alteris, alteros laedat.

non enim necesse esius alteros praepona alteros vituperare . seri enim potest. vi.cum alictos magis laudaris.ali quam alteris laudis partem attribuas,ne cupide pugnasse contra veritatem puteris. Item vitiosum est.de nomineci vocabulo eius rei controuersiam struere, quam rem c6

suetudo potest optime iudicarer velut Sulpitius. qui in

tercesserat ne exules.quibus causam dicere, non licuisset. reducerentur: idem posterius immutata voluntate, cum eandem legem ferret aliam se se seire dicebat propter nominum commutationem e nam non exules sed vi eiectos

se reducere aiebat: perinde quas id suisset in controuersa quo illi nomine appellarentur a populo R. aut perinde quasi non omnes,quibus aqua & igni interdictum est, exules appellentur . verum illi fortasse ignoscimus, si cucausa fecit: nos tamen intelligamus vitiosum esse inten

dere controuersiam propter nominum mutationem.

rum N eonfimatione talioniar supra diximus argu

mentationem, quod epitherema nominatur abis

solutis imam.ut Cicer. visum est,quitique costare partibus propositione pro postioni toneassumption ex 'rnatione. 5plexione. Duas supra partes tractauimui,sequit ut tertia, quam hic Cic ronis consimationem nominat, quae actae rei ratio quaeda potius esse r,ut exempla ipsa Cicer edocentinos in supta de hae te longius tractauimur,1cei reo hie nihil adiicere uolumui. Et obserua

a in) ut reprehendi queant. I Comprobat araumentationem Videri iacit plobabilem. Dupliei eones usone) Duobus eopto bandi quod volumus modis. si improbum Chresphontem) Maratum meu.apud Ennium dicit filia ad patrem. Nur me huic nupti , ' ) Cur me Chlesphonti despondebo uxorem. i Locabas)Pto,etilloeabat. Sic. n.merea vatione teste locuti sunt, sicut et apud Plautum, piliam habeo glandem dote cassam atque illoe hidem,neque eam queo locate eui . Nam ni mo locate, pensoni aliouid date,scut co dueete. pensione aeripere igniseat. Cui

vatum cogis relinquete, ouippe qui diuortium nos iubes sacere. sQuae hoe modo tone ludentur. Hoe est cones usa argumentatione, Vellentur. csin aut ea improbus Diuortio te labetabo incώ modii Diuortium facti a nuptiit,ante nuptias repudium appetita tui.sEx smpliei parte Nam pars superior duplex fuit,eum d eebatur,s improbum Chresphontem,& qui sequuntur. Deinde, D probus est,ia reliqua. s Aetitior illa stipem cito usi non facile inuenitur,nee ubique poteti accomodari s Certa ligna non)Habet certa necessaria Non nihil hui usmodi De hii sign4s abunde s

pra in coniecturalis conlimitionis tractatione dictum es i. sid Iuscemodi n.deprecationes . . resutatior es.ssi probabutatu Ata mutentur. Impune Sine eausa aut sine pinna. LM axima peccat Num delabantur, qui adolescentia iracundia aut amore lapsi sunt,m maxima peccata.an ipsa peccata delibantur in oes.s Conferunt comordiam Concordes sunt. ΓIta esse demo nitrasset Ut

drox essem po tellas inserost superiorum'. motus, ut de Oni pol sate omnia mouerentur.cum id dubium videri potuerit. non . n. ut alia taceamus hominum mentes saltem deo vi potesate moueri concedimus. deos n. assta vocat,aut daemonas nee inter selia e sibi conueniunt,ut non aliquatenus dissideant. Nue desertum ab

Omnibus . s Sumo) Pato vi testiluam hoeeli in tuum te piissinu redueam natum. Nee tam defensio hie dicenda,il de sentionis iactatio S quadam ouentatio. Ae dictum sit, Ae quam hie signiseat. Potens ae factiosus. Qui .ideri inter primos in vi comitum turba .elit. sine atroci) Maxima suspicione . nisi quae e pulsatione aut conuicio torruet. Expulsatione) Cum quis v putat. sconuitio: Cum maledictis Ee obscenis alicuius uerbiuine essit ut . ut Cicero pro M. Coelio: Aliud eli male dicere,aliud

accusare accusatio erimen desderat,tem ut desniat hominem ut

note argumento probet, teste confirmet. Maledicito huius nihil habet propositi praeter contumeliam. quae s petulantius iactatur, conuitium, si facetius, verbanitas nominatur. dictum vel eotimum, Nonius Marcellus existimat, qua s vieii, qui secundum lenobilitarem loca,maledictu, & dictis iiivibus cauilletur sque nihilo minus) Niliato secius. sin aliam ron trananiri poliunt Subaudiendum non in eam,quam velit sibi aliquia cotedi. sQuadruplator,vi breuiter describam, capitali eti) Quadi uplatorea dicebantur,inquit Festus Pore peiux, qui eo quae tu se tenebant, ut eas res persequerentur,quatum ea legibus quadrupli erat actio .sem. Paedianus,quadruplatotes,inqu elatores etant criminupublicorum, in qua re quatiam partem de proscriptotum bonis, quos de tulerant,consequebantur: Alij d cunt quati uplatotes esse eorum reorum a ceu satores qui covicti quadrupli damnari s lebat,aut aleae. aut decum g grauioribus usuris scenetate. sQuam furis quam sicani.) Futea, inquit Nonius Marcellus lignitio Dam habete a futuo, Quod Romam veteres atrum appellaue rutit, & quod per obscuras atque aetas noles opportuna tit eis mali effectio,is dictos sutei. vatio rerum diuinarum l.b.i s rem ex eo dictum quod sutuum attulam appellauet in t ,& furopet obseuras noctes atque atras sacilius furemue alii quod a re

teribus Graecis die etentur, quem nune ira a. vocant. sica

rius autem, a sca. quod eo telo nefarii homines per auia, nucesti delitiai solitudines in quocunque possint ptassentur. s Pro argumento) Loco demolirationia. Quod indisquisitione Quod a duobus inter se diuersis exqui titur. Nam id disquite te esto; ediiudieare inter duos aut plutes eui aequiescere debeant, efferre

sententiam. Muod sibi surtum: Hoe enim probandum suetat ,

se poterit hoc modo in argumentatione fieri assumptio, ut dicas quieunque alienum furatur, is improbus, auarus, staudulentus d. est,sed mihi furtum fecit insereret deinde complexio, vel teticebitur,quod sit aperta satis. Noe pacto multa qua hie Cicero ponit exempla, assumptiones seti possunt. multa etiam non poniant. sQuod si ad exercitium si videlicet adesse non potuisset eum se uenturum iurasset.cut id tribuno militum diceret ρ quando scitet nihil hoc prostitutum, sed de daturum poenas . sQuia non expedita , aut iudieata rex,) ut proferri debuit,non exemia plo quod quaestionem habet, an comprobet. Parum expeditur Expedate explicatur. I Aperte satur dictio, Gemplum est de Aia. hillis armis, Vitum Aiaci an vlysia traderentur,consultum a

tem Apollinem, respondi se aiunt ii adiudicanda ei qui talis esset, oualis illae qui gesserat.suit. I satur dictio,) Loquitur,quod Apollo dixit. s Hoe iubet:) subaudiendum,ut dentur tali qualia fuit qui ea pessit. s Potiti si ii eam ui)si Troiam cupiam ui subigeret. Celsa Iovis aedificia. Pergama vi suidas,inquit, ita nominatum. Qua te Troia hoc sibi nomen vindicauit, quod celsua exurgeret moenibus . Duris tamen Cretensis, de Palladio Aiace Δ vlystem eontendisse ais erit,ae post ilium captum. Ob eam rem Aiacem occubuisse . num dolore proprio conflictatum an per insidias occisum incertum est. I Quae ego profiteor esse mea) Pe inde ae s haec Aiacis snt .etha. Quae. stibaudiendum anna. Pro

90쪽

stetit) palam die o, unde prose solea alicuius disciplinae. qui eam se docere posse palam enuntiant. s Nam me aequum eli stul)Tanquam statrem. Nam Matus Iovis S Aegines illius,ex AE

neide Chironii stia duos suscepit filio . Peleum & Telamonem, Peleus ex Thetide Achillem,Telamon ex Eurybrea Alehatoi s-lia Aiacem ut Graeca narrat l, storia filium habuit. Ergo quia ex duobus nati stat tibus sanguine essent coniuncti, recte .c amoris

etiam affectu Achillei,de Aiar cohrsile videri possit. ivel quod propinquus, vel quod vit tute emului) Haec sunt quae Cicero

quali transacta dieit esse, ae pet hoe nullam pene vim praellate arguinenti. Ivit tutis aemulus sui) Eius Achillas robotra,corpo- tis, folii tudinis di animi, nam s Homero credimus,poli Achillem Aiax omnium Graecorum sortissimus suat, quem bis cum Hecto te congressum saperiorem suae scribit. Nequeo expuia tanta euolue te) Di sputando ad id peruenire,ut dicatur. sNam si vetetur, 3 Si delinquete Ob verecundiam non poteti. s Id parui auditu,) Quippe qui in uerecundus siride in omne facinus exultante libida ne audeat prosilite. sQuid,pollea,) Cum commode, satis ne accuset, ollendisse visus tit. sQuod ait o Num uod adi cret idem quod dixit eonstinabit. LNune ego te ab summo iam detexam exordio . Hoc est. nune tua ordiat scelera, a summo exordio, ab initio mea exordii aut eo tum quae gessistiptine ipso. sTe a summo dexteram) Te omnibus eommonstratio, de quasi textum pet tisa distindam. siauibui illi) Iudices , vel quicunque audiunt. Diudent,3 Studiose lauent. s Non

omnes tes constinate, Qhas pollieitus sis in ea postione, si proposueris te aliqua probaturum, di deinde e memoria eorum aliquid exciderit, aut si aliquid adieceris. sed haec non tam ar-νumentatio, quam argumentationum multatum contextus quia

dam eli. nisa partium,aut spectetum fiat enumeratio, quae ad totum genusque reseratur. Nam unum per se, quod in ars e ratione probare velis esse in singulis argumentationibus Oportet . s Non omnes res consimate,) Qua, pollicitus si in expolitione, ii quidem ab initio te constra aluium dixeris, deinde ex eis aliquid excipias, quod te neutiquam posse confirmate satearis. s Ne aut ad rem, addatur quid,) Vt si quem sutem velis ottendere eundem ambitionum datas, & quod ad tuam rem minime attineat. s Aut quippiam de te γ ut si cum scarium. Liretii,& tibi dinosum velis ostendere unon ex his reticeas. In aliam causam ) In aliam luem concludatur ivt ille, qui eum ambitus accusaretur, manu se sortem es e defendebat, Ee ut Ati- sto. in Elenchorum libro scribit secisse Lycophrona,cum de quo disputate tur non intelligetet,lyram cupit extollere . tuti apud Pacuuirum Zethus cum Amphione;) Apud Euripidem & P cuuium praetermissa musca, unde sumptum etat disputandi initium , sapientiam laudat . s Zethus eum Amphione) Qui Dauis ex Antiope nati, Thebas Boeotias conitruxere, t Home. in xi. Odysseae.

sin saepe consulto multia ut num id dici velint de se, reum

Lepe consulan t, idque faciunt angustiis causae coacti,qu Ad de causa tam pauca diei possint, . t nimium festinam causam egisse videatur, quod eum nos facete deprehenderimus, diei mu, ideo id secisse, quod ad eausae defensionem nihil habuerit. sEx eo,quod perpetam factum esse constat. putare ostendi a quo homine sactum ess ) sensus est: vitiosum ess, eum aliquid iniquisa miam conii et, & quaeratur tantummodo a quo sa m st. Si Velit aliquis non tam ostendere,a quo factum idipsum sit quam nequitet id iactum esse . eum de eo dubitet nullus. Non enim ea eo quod nequitet si m esse ostenditur. etiam demonstratur quia

quid eommiserit. Id denique non mediocri dabitur vitio si in ea

re multum fuerit occupatus . sAlteram rem vituperari, cum alteram laudes,) Quod genus ti quaeratur, viris maior honor habendus sit. s Albentibu . 3 Cum duae,ut de vatio inquit. Albae suerant ab una dicuntur Albani, ab altera Albenses, Leut Lucenses de Lucani, Rhegini R Rheginenses. Pergameni R Pergamenses. Cumani de Cum enses. Est etiam ubi eadem gens alia appellatione nominetur. licet aliquatenus disset at,ut Romani de Romanenses, si ii Et sicilienses, Hispani ε: Hispanienses, Piceni, Picentea, Iliaet de Ilienses, Rodii de Rodienses ; de id penus alia, ut Festus Popeius putat. sAn venusnil Et hi populi etiam Veii dicti sunt ab oppido veli .scut illud ostendit in Neronem epigrama.

Quod reipub. te populo R. profuerunt d subaudiendum,in bellis iocialibus . Velut Sulpitius . Hi e sulpitius Gallus oratorum an numero habitus,ornatus atque elegans quo pistore ludos Α- pollini faciente eum I hyestem fabulam docuisset, Q. Martio,.C . Set uilao consulibus mortem obui Ennius. sQuas id fuisset

an controuersia. Cum Omnes uno nomine exules, extra solum,attium die s appellatent, licet ipse pio Caec.dicat. Ex illum.m non supplicium eii,sed pei fugium poti usque supplicis. Nam qui

volunt poenam aliquam subiet1 ugete . aut calamitatem, eo loia .lum vertunt.hoc est,sedem ac locum mutant. Itaque nulla in loge nolita reperitur, apud ceteras ciuitate, maleficium exilio esse uictatum. led cum omnes vincula neces ignominiasq. vitant,

qua sunt legibui constitutae,confugiunt quasi ad secutitatem, in

exilium,qvi si in ciuitate legis vim uiuite vellent,non prius Quia latem,quam vitam amitteretit . quia nolunt,non adimitur hi a Multas, sed ab his relinquitur,ac deponitur. Sed quare hic Cie.dixerat,satis apparetis Aut perinde)ldeo quas non omnes quibus inflerdum eli,ne aqua igniq. ri tui exules nominent ur. Verum illi) Subaudi Sulpitio Gallo.cuius iam meminimus. Simile vati

sum est, quod aliqua parte disiimile est. Simile vitiosum olfe di

poterit,si id,quod conseretur ei qui cum conseretur,demonsi r bilut vile diuersum genere, tuta,vi,magnitudine, tempore. Io co,persona, pinione, ct ii hoc in numero illud erit si per solia tudinem alieti ut,& si iv c in loco illud erit ir ius caula,quom que agetiui. Deinde veto quid te, cum re differat demonstrabi-inus ex quo docebimus aliquid de eo quod comparabitur. de de

eo qui cum compata biiut existimati opotiere, de hoc maxime reprehendi p'tetit. cu per inductione iracianda erit argum crucio.

IN confirmatione rationis) Consimatio vitiosa. s Nam si I o . improbum Chtespontem)Alias,ahrespontem. ΓAut excontrario conuertentur,) Sed hae conclusio eo contiatio seri non potest nisi sit salsa prior confirmatio. Nec geeli,quoniam, pallet.aegrotasse, Potest .n. vel animi affectibus pallete. suumniam Quinet puerum) Sed di nutricula. quem non pepetit mi antem, brachiis sustinet. ssi non cetera quoque similia concumrant r) Eiusmodi s gnotum multitudinem ob id recte a Finte, is Atistoteles appellatit,quod ubi simul concutiant, aliquam pro bationem est cete pollunt ut in ptiore exemplo, Pallet. ergo aegrotauit. Nisi enim frequentius in aedibus videtit medicum nasi amicorum solicitudinem de tristitiam ti s vota diη sam non s eale sdem dabis, eum multi ex sceletosa conscientia in pallorem incidetint .ssi quis dicat iniuriam esse nullam,dec. Cum quodvis contra ius factum, ini uria vocetur. LApei te fatui dictio, Aiax pro Achillis amis adipiscendis,exponit in Graecorum concilio Apollonis oraculum. Auditu existimet t) Aliat, auditum.

Ivii apud Paeuuium Zethus) Inducti sunt di eadem ratione ira

tragoedia Euripidis concertantes. vi tellar ut Athenaeus in ene

mici musices. sitem vitiosum ell,artem,aut scientiam,& u obtein qui uanitatem atrium, quod professores earum plerui que vani essent, nostio seculo astetere studuit, non immerito ab omnibus quoqce doctis vanissimus iudicatu est. Sed hoe non ignorandum est, quod multa sunt quae per artem ita litibuntur. t vel expolitiones, vel rationes, contii mationes vitiosae, ali suaderi possent, eum id diligentia ues necessitate eallidi orat res, saciunt: quale de in hoc exemplo xitium esse,& non esse potest.

IN confirmatione et Prosequitur xitia confirmationis,quo Asc .

rum cognitionem dici apptime utilem. tum ne in ea incid mus, tum ut lapsos deprehendamus, atque ita auditorem a tentum facit. Ordo est: stulta vitia sunt itanda in confirma

Done rationis .i. dum rationem confirmate volumus in ratione nostra, de multa vitia sunt obseruanda a.diligenter, ut reprehen dantur animaduertenda, in confimatione rationis aduet saram rum in ratione .s eorum quam ad consit mationem rationis adducunt . qi, pro &, vitia supp. sunt consderanda dii genter pro-I terear quod asit matio .i. consimatio ratio uis. accurata . . dii genti euta essem, comprobat xehementissime totam argumentationem . igitur. q. d. vi rationem consimationis rationis e

Ticamus id dico,aut igitur quδd vehementissime comprobaritos i. diligentes oratores utuntur duplici concluso ne in eo nfirmanda ratione. i. saepe concludunt per dilem .i. argumentum utrinque aduersatium capiens,lio e medo de est exemplum

sumptum ex Ennio,apud quem dicit filia ad patrem volentem diuortium facete a marito quem stidi deserat . quem alii a tespontem, alit,ut plantiscus Traspontem labi,ut Capidulus,Chrespontem vocant) O pater inquit filia) ergo assicior abs te iniuria

indigna, id est, quam non metui, aut indignantet se tenda . Nam