장음표시 사용
211쪽
tur iudiei non aperte ab oratore dicuntur. Breuia erit, s .nde
neeesse eu, inde initium sumetur, re non ab ultimo repetetur. 3pleuia erit, si, unde necesse et . itide initium sumet, non ab ultimo repetet. Dixit supta narrationem Oratoriam itea virtutes habete debere,vi breuis si,ut aperta vi probabili. Nune docethreuis narratio quemadmodum elle pollit , di breuis pro qualitate negocii. Breuis,inquit, erit, si initium sumas a rebui ne iacessariis, non ab ultimo. utputa ,s nobis bellum Troianum nat-randum si,debemus a raptu Helenae incipere, non a Lada, quae Helenam genuit. Ergo praecepta dat in breuem nastationem, quae in initio narrationis, quae in fine, quae in medio seruare debeamus. Atque hae praeceptum de initio narrationis est. quod est. Breui etit, si unde necesse est, inde initium sumetur non ab .ltimo tepetur. Et si, colus rei satis erit summam dixi si se . eius partes non dicentur:) Vtputa eum suis ei at dicere O ei dat,&non dicimus, & uoluit, S potuit, dc oecidat, cum harum pallium summa sit, occidit,s: hoe dixisse suilleiat. .etum hoc praeceptum de medio narrationis elle potest. t fit ii non to sius, quam quod stitu opus est, in narrando proeedituro i d et
una tres quousque narrandum eli, non etiam illa narretit ut, quae iam in tractatus cadunt. ut puta. iii dam sortiter fecit, petit praemu nomine aerati, dimidium, eontiad4citur. Natta dum H,quemadmodum sortitet secerat,non etiam que dira
dum ad eluitatem tegressi, si, di quemadmodum praemium petierit,de quemadmodum et eo nita dictum sit. verum hoc praeceiatum de fine narrationi, est. ΓEt ii nullam in rem aliam transiis itur:) scilicet ψt illa tantum narres quae ad causam peti inent, noti etiam aliqua quae extra sunt, de quae ad negocium m. ni meret tinent. LEt si ita dicetur,ut nonnunquam ex eo. quod dictumiit, id, quod dictum non sit, uitellig itui:) vi polita secunda, tuae sunt sua prima declarent. si di eas inde cum leuetias eiaem, .lique eum dicis reuersus , ouendi lii de prosectum te nescio quo δή perae mise,pollieraci leuellum. IEt si non modo id, quod obesi. uerum etiam id quod nec Obeli,nec adiuuat, praeteribituri) Etenim qui breuitare istudet, non modo illa in nati tione piaeieci te debet quae obsututa sunt, verum etiam illa quae
nihil profutura. s Et si semel unumquodque dicetur :) Id est ,
t non modo illa praetereantur quae aut ob tuta sunt, aut nihil profutura, verumetiam illa quae prosunt vi semel dicamur, non bis aut amplius. s Et si non ab eo, in quo proxime desitum erit. deinceps incipietiit.) Praeceptum omne duplex est . Nune enim ossendit quid faciendum si nune quid non facie eum. Ita hie Cieero . Insuperioribus ostendit quid eis et in narratione faciendum nune ostendit quid sit non iaciendum.
Et si non ab eo, inquit, quo in ptoet imo destum erat, deinceps
incipietur . i. ne a te illa. quam nupee diximus, ad aliam temsumamus exordium. Si dieas profeci u vibe sua . de eum eia sem prosectus, ad villam veni, de cum venissem. Qua te is qui breuiter narraturus est, iterare nihil debet. IAe mulios imit tio decipit breuitatis, ut, cum se breues putent esse, longissimisnt.) Saepe, inquit.& si dictio in uerbis breuia ei . tamen longaeiseitur, cum non neollatiae tes in narratione ponuntur.
Quod rinos non praetereat, primo nobis dicendum est que admodum possumus intelligere. quod . bicunque dicta sint sinistula . et ba ligni fieant te a sua, singulat, ut sedet, currit, eo vonio . 1 tem copulatio rationali, verborum piti tim tum unam rem continet. maxime autem, si in narratione fit. eum prae milia verba tertia persona concludit. Vt, M. Lepido cum Omnibus copis Italia pulso . seuerior, neque minus grauis de multiplex cuta patres exercebat. Haec tetiti pellana unam rem fecit omnium superiorum . Itaque in Oratione tot tes erunt. quod erunt tertiae personae. erto in hae oratione. Accessi ad aedes . puerum euota es ,respondite quaesiui dominum domi ne auit etiis r te tua persona est, respondit. Iam igitur una tes est. iit autem altera eum ait.domi negauit esse. Quare eum sui scelet, domi negauit esse abundauit tebus super suis. quia dixit antrites n. dii. Ita ergo multos imitatio breuitatis decipit. qui cum res vreui Ume di eant tamen quia plures quam opOttet dicunt,incipiunt breues non esse. Quamobrem,inquit,si breues esse uol niui,non solum νetba noti neeessaria pretierire debemu .sed etiares. Aperta autem narratio poterit esse.) Dixit quemadmodum euis narratio esse possit,nune quemadmodum aperta esse posist exponit. Illud autem perspicere debemus, quod de in ape tam narrationem illa dat praecepta. quae δὲ in brevem. Hie etiam quid in principio apertae narrationi ,quid in s . quid in medio sacere debeamus.ouendit. Nunc itaque totam complectitur natrationem,cum au. t Apeata autem narratio potem est soleta4.pti inum gellum erit,ita primum exponetur) .c. ut non peruerso narrandi ordine fiat iudieibus in eognitione eonfusio. s Et te- tum ae temporum Ordo seruabitur).sne id primum naties quod potio factum eli,quod ii seceris, &in terum dein temporum oedine deliquiiii. svi ita narrentur, ut gestae tes erunt, aut ut potuisse geri videbuntur.) Hoe est quod ait supra in definitione
narrationi x. Narratio eu rerum gellatum, aut gillarum ex politio . . veta,Eo verisimilis. sitie considerandum erit, ne quid perturbare,) ut in praeceptis breuit narrationis primum oste
dit quid faciendum esset,deinde quid non faciendum,ita de lite o stendit primo quid faciendum euet, tum quid non iaciendum. Considerandum, inquit, erit, ne quid perturbate dicatur .i. si tutum ac temporum in natratione ordo mutetur. Deinde, in quit. nequit contor te. i. cum interdum non facilis trans tu, aedilectu 1 es .sed obseurua. Ne quam in aliam rem transeatur, Ne omissi, rebus ad prasens negocium pertinentibus, non naris randa atque aliena narremus. Hoe praeceptum etiam de breui narrauone dedit,cum ait. Et s in nullam aliam rem transbitur. Iste ab ultimo teperatur,) Ita ut supra de bleui narrati ne .si une necesse in inde initium sumetu nec ab ultimo repetetur. V tum hoe praeceptum etiam hie de initio narrationis ea. s Ne ad extremum prodeatur.) Ita ut supra de breui narratione: hi s nolongius,quam quod scitu opus eu,natiando plocedatur. Vettim hoc praeceptum etiam bie de sne narrationis et .ne ad extremum procedatur. Ne quid. quod ad rem pertineat praetereatura) Noe vitium mediae narrationis est,ita aut principii vitium est si ab ultimo tepetat ut, in is autem,s ad extremum plodeatur. Deinde co cludit, illa, inquit, omnia de breui narratione placepta etiam mapetia nubis seruanda sunt. Nam ut ape ita non possit esse nutatio,non intelligitur ideli aperia non eu longitudine magis quam obseurata te. Ergo ut aperta sit narratio,de ut intella gatur minime longa .i. breuis esse debebit. Praeterea, inquit, ut aperiam habeamus narrationem via inquit. dilucido aede proximo petito sermone debemus. s Plotiabili, erit narratio. si in ea videbuntur inesse ea. quae solent apparete in veritate,) S eundum ordinem diuisonis suae, postquam de breui Et apertana traimne tracta itit, nune incipit de narratione probabili diruputate .u tylobabilis inquit,em narrario, si in ea suetitit illa Omnia quibus solet vetitas in uenati . nam in hia septem omnis ad fidem argumentatio conianetur .a septem illa iuperiora.quis, quid ,cut ubi, quando. quemadmodum,quibus adminiculis, Omnes atrium scriptores tractauerunt, de in praeceptis suarum a tium reliquetiant. Vettim Cieeto terum ae tempotum per sonatumque tonsderans naturam, addidit illis omnibus Octa-xam opinionem,&recte. Res enim omnes non petis sunt, nee exuatuta valent, sed opinione . neque enim eum diei tratunicam, per seipsam intelligimui tunicam esse quia vestimur. sed quia nostra nobis opinione pei suasum ess eum audierimus eunicam, intelligamus rem elle qua vellimur. Et teliqua ita militet collige te pollumus . Ergo Cicero omnia dicit . Hanc veto opinionem in tribus Henam esse dicit, si id, quod iacimux a nostra natura non abhorreat . i. ab eorum naturario quibus agamus, scilicet ne de pudicitia agat leno, de castitare meretrix. quod o fiat,probabili i narratio non erit. Deinde vi id, quod ailimus, a populi tumore non abhorreat L ne comita co uiuetudinem audientium loquatia. Si apud Romanos nartes conita iustitiam, δὲ si apud Scythas mores halbatos torrehendaa. Pol remo si iis,quod agimus, eum eorum quicur
que audiunt iudicatuti opinione consentiat. Itaque naitata
rem probabilem esse dieit .si in ea si septem illa, quis, quid, cur,
ubi, quando quemadmodum,quibus adminiculis. sed cum mnia hic postietit, unum non postiet, id est modum. quod est quemadmodum . Et recte modum inter pixcepta probabilis narrationis non posuit. Non enim in modo fide, si, sed magia auxesis eliminis . pi quoniam praecepta haee de ad con iecturam accommodanda erant,ubi factum negatu metito modus esse non debuit, quia modus non excutimur, nili cum s cium conceditur. Cum autem in coniectura, ubi factum ne gatur . Omnino esse non poterit, multo magis alibi modus
non erit. Si autem inteliqui, ita tibii, suetit, auxesi sati i erit, non probabilis narrationis expositio . Ergo hie videamus , septem illa absque solo modo. Persona, si pei sonatum digni tates seruabuntur. Causa , si causae factorum errabunt. Fa- euliasis suisse saeuitates videbuntur. Tempus, si tempu, idoneum. Locus, si locus opportunus. Videam ui ct opini
nem quae his omnibus quoque a Cic. addita tu. si te, di ad eorum, qui agent, naturam, & ad vulgi molem, do ad totum, qua
212쪽
qui audiunt,opinionem accommodabitur. si personatum di initates seruabuntur,non honores, sed prout quaeque digna sit. si tempua idoneum,si spatis satis.) Duo sunt tempora, unum
per spacium .i. per interuallum, aliud per opportunitatem. Spati um est,ut unus, alter, multi dies, mensis, menses. ann . Oppoitum tax es Oeeasio ex hominum actabui saeta. ut bellum, pax. ludi seditio. Hoe est ergo quod ait. Si tempus idoneum,s spatii satis. Iam eum ait. ii ti mput idoneum, oliendit te pus rite pet opportunitatem. Illud autem praeterea eontideo rate oportebat. supera docuit quae in narratione set uanda sint,&quemadmodum facienda,nune in ipsam narrationem quatuor precepta dat. Quaestio est enim. An ubique narrandum st. Deinde si narrandum, quo loeo narrandum: postremo si ita narretur quemadmodum causa postulet,non ubique mirandum eis, inquit. Etenim s obest narratio, praetereunda est: Et cum nihil prodes,praetereunda est. Deinde, inquit, videndum est quoloeci narrandum sit. saepe enim post argumenta natrandum est, ut Cicero in Miloniana fecit. Poli remo secundum causae genus narrandum es , ut quod non est praetereundum . non praetereas, quod praetereundum, praeterea 3. Obesi tum cum ipsa, rei gestae expositio magnam excipit ossentionem.) Obeli,inquit. Mi ratios eum apetis atque insinues rei gestae qualitatem, necesse habes tibi auditorem reddere insensum. Quod eum eontingit, non contexte, inquit, narrare debebis, nee causam omnem ita dicare, sed stragulas ea uis partes proponere,&hi statim argumenta supponete ut tes dubia fidem pro agentit accipiat voluntate. Prae . terea .inquit .cum nihil prodest narratio, praei et ira debet. N lii lautem prodest natiatio tum eum ita ab aduersario causa iudici-bui expolita ess, kt a nobis alitet narrandum non st. Denique iam supra diximus, non interdum opportuno loco poni narra. tionem. virum hoc genua praecepti d fieri in id tempus, quod edis postione dictu tui est. s Non quemadmodum cauta postulat,narraturi Praevaricatio duobus modis fit. Si utilia nostrae cause eum obscuratate dicamus. aut utilia aduersari Otum manifeste atque aperte prosetamus. vetum haee tune vitia sunt, si cum id facimus, nihil nobir peodest. Saepe etenim prodest, vutali praeuaricatione aliud quod volumus obtinere pollimus. Nam ut obtineat Dauu ,ne Chremes det si iam Pamphilo, apte te narrat id,quod conita Pamphilum potetat videri, illum peregrinam amare,& filium ex ea suscepisse. Nune secundum otes. nem positae nartationis .ad partitio nas piaecepta veniamus.
NAm plerisque breuiter dieere .idetur,qui ita dicunt. Aecessi
ad aedet, puerum eotam. Manu scripti libri, dicit. sed εc di eunt defetidi potest a grammaticis.
E c T E habita in causa partitio. illustrem & perspicuam totam esticit ora tionem. Eius paries duae sunt,quarum utraque magnopere ad aperiendam causam. & constituendam pertinet controuersiam. Vna pars est, quae, quid cum aduersari;s conueniat, & quid in controuersia relinquatur,ostendit: ex qua certum quiddam designatur audi tori, in quo animum d beat habere occupatum. Altera est in qua rerum earum.de quibus erimus dicturi, breuiter expositio ponitur distributae ex qua conficitur. vi certas animo res teneat auditor; quibus dictis. intelligat re peroratum. Nunc, utroque genere partitionisque- admodum conueniat uti. breuiter dicendum videtur. Quae partitio, quid conueniat, aut quid non conueniat. ostendit haec debet illud. quod conuenit,inclinare ad suetcauta commodum. hoc modo: I ntersectam matrem esia se a filio.conuenit mihi cum aduersariis. I tem contrarintei secium csse a Clytemnet ira Agamemnonem, conuenit. Nam hic vicique & id posuit. quod conueni
tat ; & tamen suae causae commodo consuluit. Dei de, quid controuersiae lit, ponendum est in iudicationis expositione: quae quemadmodum inueniretur. ante dictum est. Quae autem partitio rerum distributam continet expositionem. haec habere debet breuitatem, abs b lutionem Jaucitatem: Isreuitas est, cum nisi necessarium nullum assumtur verbum. Haec in hoc gcnere iccirco utilis est.quod rebus ipsis, & partibus causae. non verbis,
neque extraneis ornamentis animus auditoris tenendus
est. Absolutio est, perquam omnia, quae incidunt in causam.in gener de quibus dicendum est.amplectimur. in qua partitione videndum est, ne aut aliquod genus utile relinquatur aut sero extra partitionem, id quod viti sissimum ae turpi, simum Est, instratur. Paucitas in Pirtitione soruatur. si genera ipsa rerum ponuntur, neque permis te cum partibus implicantur . nam genus est. quod plures partes amplectitur. ut animat: pars est. quae subest generi.ut equus. Sed saepe eadem res alii genus. alit pars est . nam homo animalis pars est; I hebani, aut Troiani, genu . Haec ideo diligentius inducitur praescriptio ut, aperte intellecta generali partitione, paucitas generum in partitione lauari po, sit . nam qui ita partitur. Ostendam propter cupiditatem.& audaciam. di auaritiam aduersariorum omnia incommoda ad rem p. peruenisse: is non intellexit, in partitione, expcsito genere, Partem se generis admiscuis . nam genus est omnium nimirum libidinum cupiditast eius autem generis sine dubio pars est auaritia. Hoc igitur vitandum est, ne, cuius Senus posueris eius secum aliquam, diuersam ac dissimilem, partem ponas in eadem partitione. Quod si quod in genus plures incident partes, id cum in prima partitione causae erit simpliciter expositum .distribuetur eo tempore commodissime. cum ad ipsum ventum ei it explicandum in causae dictione post partitionem. Atque illud quoque pertinet ad paucitatem, ne aut plura, qu msatis est. l. monstraturos nos dicamus ioc modo: Ostendam ad utriarios,quod arguimus.& potuisse sacere, di voluisse & secisse: nam, secisse, ostendere satis est. Aut cum in causa partitio nulla lit, di cum simplex quiddam agatur,tamen utamur distributione, id i. perrato pol cit accidere. Ac sunt alia quoque praec: pta partitionum .
quae ad hunc usum oratorium non tantopere pertinciat.
quae vcrsintur in philosophia, ex quibus haec ipsa transtulimus,quae conuenire vidcbantur. quorum nihil in ceteris artibus inueniciamus. Atque hi, de partiti e p xceptis, in omni dictione meminit se oportebit. vi & primau Aque pars. ut expolita est in partitione. sic ordine trangatur; &. omnibus cxplicatis,pcroraium sit )oc modo. ut ne quid posterius praeter conclusionem inscratur. Partitur apud Terentium breuiter& commode senex in Andria. quae cognoscae libertum velit: Eo pacto crg ta consilium meum . sies. cr Pulfacere in hac rete Hlιm. itaque quemadmodum in partitione proposuit,ita narrat primum gnati vitam: Namu po Aruam exressit ex ephebis Sosilia,Lιίerim mendi mi potessas. Deinde Ilium conlilium,
Deinde quid Sosiam vesit sicere, id quod postremum
213쪽
posuit in partitione. postremum dicit:
ne tuam Dium. Quemadmodum is itiit hic N ad primam quanque par
tem primum accessit. R Omnibus absolutis, inem dicen
di secit: sic nobis placet & ad singulas partes a cedere. Nomnibus absolutis p rorare. Nunc de confirmati edeinceps,ita vi ordo ipse postulat, praecipi dum videtur.
minim/ velim hi qui ea, intuita, fecisse arguantur. Item pro
Sexto Roscio, cum unum crimen iit partac dis, ac proptete avnum negocium, partitur tamen Tullius non causim. sed o rationem, dicendo et 1 n elimen, audaciam, de potentiam eti- minis, conlictionem aecusator Etutius suscepit. Audatiae pat-
te, Roseu tibi depoposcetunt,Chrysogonus autem potentia pugnat . Altera eii, in qua terum earum, de quibus elimus diis eiuri , breuiter expolitio ponitur Partitionis duae partes sunt, una quae qui it eum aduersariis conueniat indicat , de quid uicontrouersia si demon litat . altera quae dicitur distrabutio.
E CT E habita in ea usa partitio. illulatem de peri
spicuam totam esse it orationem.) Antequam de praeceptis patiationis dicamus, praus dicendum videtur.quid intersit inter partitionem de diuisione . Partitio eli, toti us causae per paries conlii tutio.
Diuitiora, letum sub partitione iacentium. Verum hie hoe animaa uellen dum eii, xta niti omni partitioni, non ab eo quid lit. sed quid iaciat collegetit. Reei .inquit.habita in ca sapartitio illae rem de perspicuam totam eiscit orationem. Narrationi, potio demutionem ab eo quid iv. stimui esse collectam . Nartatio eli terum gellatum , aut ut geliadum expolitio. Dieit itaque, partiti otiem duas hi te parte . DiiiD-butionem, se aliam quae olfendit quid aduertatis confiteantur, Ecquid in contentione versetur . verum vitarumque harum partium duplex ellectui eli. Aperit eaulam, Ad conito uetitam constituit . aliud eli ensui quod aperit caulam, aliud quod eo illi tuit
contio uelliam. Nanque a petitur causa in narratione, in qua etiam si intest igitur quae si controut rha, non tamen ab Oratore conuituitur. Conliuuete est erum proponet e. c dicere quid in controuersia sit. Ergo in narratione aperitur causa, non cori sit uitur controueisa. At in partitione, tametsi aperitur causa tamen & constituitur controuersa, i non unum sit,sed . t tunaue Nam aperit utique caulam. quia partitur. quanquam alio
salde hii esse dicendum, tune constituitur controuersia. quael or
Hae eadem duplex. nam aut ea membia continet quae in causa sunt, aut ea quae ingenio sngit orator, quibus diciis intelia modo apetit quam in nat latrone. Cum enim dicit dictu tua
Ium de illo,ape ita est eausa patritione, hoe eii di illibutione. Item in alia partitione,cum dieitur,illud mamissium est, nee negatur,illud veto negatur, utique aperitur cauti,sed partitione, ut diximus, in eo tamen Ee conlii tuitur controuersa. cum quid meo tisellione sit docetur, quid in nestatione. Alia autem partio, que distributio nuncupatur, potet aperite tantum caulam terenumerarido . at eum vel . et ba iunguntur, vel oratio, quae dicat Verres suit legatus, praetor urbanus, ptaeror sicilientiatum dicere, apetite causim est, sed partitione, per dili rabutio nem. At vero illud adiungete,quate haee erit quadripati ita dintributio totius aeeusationis meae,hoeeli conati uete controuer sam. Itaque. ut diximus, partitio species habet duas. Unam, quae quid cum aduersarios conueniat docet,& quod in controuerua sit. Alteram, quae in distributionem habet membiorum in reliquam orationem. Illa superior species cum proposuerit
quid conueniat id ipsum ad se inclinat . ut pio se faciat id , quod aduertati ut constet ut . Postea ueto subiungit, id quod sit in controuersia. facit hoe Cieeto pro Milone: Dieam, inquit, vim sectam ti P. Clodii fainilia. aduertitis non negant. Hie proposuit, quod aduersarunteantur. deinde ipsum pro se Dei edicendo dainnum datum esse Miloni Concedi. vaci unam rem. Item adiunxit alteram partem, in qua conselmonem docet cum
dicitur, Ni hominibus armati, non negarivici alteram. Post, quid in controuersa si proponit tum dicit, Dolo malo satium negas: de hoe iudicium et . sed quoniam non in omni negocio aduersarius satetur,illa alteri adsibenda partitio eli,quae disit
butio nuncupatur. ubi totius causae membra ponunt ut . Veiatum haec membra, aut ea sunt quae .ete in eodem negocio conia tinentur,ut in vertinis de quaestuta,de letatione de praetuta o-bana, de praetura siciliens. quam quadripartitam dii tributi nem totius accusationis suae Tulliuiesse dixit. Item illa dis tributio de numento, quam iacit dicendo emptum decumanum distimatum . Aut si partitio de ipla caula non sumitur,ea membra ponit orator, quae ipsae ingenio inuenit, de sibi ipsa dicendaecinuituti. non ex negocii factis ad causim sumptis sed argume tatione Oratoris in cauti collocati . vi in Diuinatione: Eeo se intelligo , scut d epecuniis tepetundis quaestio sit,s nomen cuiuspiam deseratur. Haee duo in ptimi expectari oportere,quem maxime auctorem velint hi qui eas iniuitas pasti sint &quem
ligat scite peroratum. Praecipit, ut partitione completa, ni hil amplius dicamus pratet con lusonem. s Quae partitio. quid conueniat, aut quid non conueniat, ostendit, In hae partitione, id quod aduersari ut constetur, ad causae nolitae eo mimodum nos docet inclinate debere. Et dat exemplum: si dicat acculator, matrem occisim ab Otelle filio, constat. . Iam tum ait, matrem a filio constat octium , id quod aduersas Hos confitetur, ad se inclinat. Constitatione enim 'nis, non ν id ei ut debuisse a filio mater occidi. Deinde si dieat 'ς Oiesset, uel eius defensor. conflat i Clytemnestra Agamem
n nem malitum ocelsum confestionem aduersatis line dubio ad se inclinat . consideratione enim tutis, occidi maritus ab uxore non debuit. lam quid in con;toueisia sit. ex iudieatione coli igitur, id eli an tecte Oresses mattem occiderat, cum illa patrem occiderit Otestis Quale acculatorii talis erit partitio. Itii et laetam mattem a filio cum aduertata; mihi conueιrat .cum illa ceciderit Agamemnonem . Sed an a filio occidi debueris, qua itio eli. Rei velo talis erit partitio. Iniet tectum a Clytemnestra Agamemnonem conuenit: an a slio Clyieulae lita debuerit Ocea di, quaslio et . LQuae autem partitio terum distributam continet expositionem. haee habete debet breuitatena. ablolutionem, paucitatem:) In omni disti butione, sue suam habet orator in membris negocii, sue quam in membris quae ipse format, de fingit dicenda, seruare debet haec irra , bre-imalem , absolutionem , paucitatem. Brevitas in ueti is est, ablolutio in toto,paucitas in generibus. fB te utras ellicum nisi tieee intium nullum actu irritur verbum.) visi se patiamur: Dicem ut de decumano si umento, deinde de emplo, potite. mode xiii malo. Sed partiendi, longius peccabimus contra praeceptum hoe s se dicam uir Nune dicemus de decumano tumento r deinde ubi maius mi crimen, de eo quod solet i,
Llicia pietis, comparari: ptili temo, ubi nihil auaratia vertis in-t ictum teliquit, dicemus etiam de aestimato si timento . si re itaque supeissua verborum in breuitate patii tronas uitate debemus, ut an: mos audatoris non verbis, sed rebus potius occupetur. I Hre in hoc genere iceitco utilis est,) in hoe tenete, id est in dilitibutione, breuitat utilis eli ad animos auri totum non uerbis sed rebus potius oceu pandos. s Absolutio est, per
ruam omnia, quae incidunt in caulam, in genera, de quibusicendum eli, amplectimur.) Absolutionem tune iacimus , si omnia quae incidunt in ea ulam partientes ponamus. Haec quae incidunt. Omnia nune speciebus consci possunt, nunc generibus. quoniam autem spectetum maior cli multitudo. angulii Ot genetum vis de natura quippe cum genus multas in se species contineat, qui facit partitionem, de speciebus mnibus causae incidentibus absolutionem quidem seruat, quod omnis species in partitione proponit, sed peccat, quod spectetulatio e distributio et . de in pati ilione amplius quam quatruot partes omnino esse non debent. Ergo ut absolutio melius in diis i libutione seruetur, species illae ad genera reseruandae sunt. ut paucis generibus cum speetes omnes complexi suetimus,a solutionem eonticiamus quod omnia,& paucitatem,quod genera quae incidunt in cautim . in ebi tributione collocamus, ne aut
utile aliquod genus praetereamus aut polita eausae , quod est tioliua, inseramus. sPau:itas in partitione seruatur, si generat pia retum poman inr.3 Tunc. inquit, pauca in partitione collocamus , eum quid si genus, quid si species, iam scimus, nee
cum genetibus species implicemus. Itaque si studete solumus paucitati. etiam geneta pauca in pati itione colloea te debemus . s Nam genus est, quod plures partes amplectitur, ut animal, pars et , quae subest generi, ut equu O N , graci su
st,ntiae N aecidenti genus ponunt, sed non bene. para enim omnis teneti suo similis esse debet . Substantia porto tes est , iur aliis rebus subtu. capax accidentium qualitatum. Dem accidens est at quod in substantiam cadat . Quare qum
214쪽
tiam illud superius o N,ritunque esse non potest,non tecte substantiae & accidenti genus sinum eli. Ergo quoniam praecipi mutvt species generi semper satilis esse debeat. Videamus , bilite Cicero quali videatur etrasse. Nam posuit hominem respectu duplici,ut ad inferiora genus sit, ad superiore species. H uteanimal praeposuit,ut specie iaceret, id quod homo. eum id ipsum
genus vellet oliendete quod homo est subiecit huie speciem,Romanum, Thebanum: Non ne videtvt He vitiosum,quod cum homo subitantia sit. Romanus autem aut Thebanus accidens EGenim patum tecta subiectio eli, sub eo quod substatia sit, id duodest accident collocati. Nam rectum illum praeceptum es , in faciendis genetibus ti speciebus he indiuiduis rem aut substan tialem in omnibus esse seruandam, aut accidentalem. ut eum in tenete sit substantia & in genere di in specie de indiuiduo sit. Animal nanque substantia ell, huic eum suppono speciem, substanti elle dedet, suppono autem hominem. Item cum suppo no homini Ciceronem,substantiam pono, se satium est ut in o nimbus substantia seruaretur. Pati latione si id quod est accident suetit etiam species,accidens debeo collocate. Pariter N
indiuiduum, vi genus ponam colorem. accidat enim calor coria
toti,huie cum suppono speciem album vel nigrum, intelligo de
oe quoque accidetis esse. Eritq etiam similia ratio, cum subalbo pono hoe album, quod est individuum. Indiuiduum est, quod oculis digitoq. moniliatur, ergo & album S color accidentia cuncta sunt,corporis . s. quam obtem Romanus & Thebanus accidentia sunt. Accidunt enim substantiae cuilibet,aut homi-m,aut equo. Cicero veto hominem ponit. .substantiam. & tecte sacit. huic genus dando Animal. nanque animal substantia est. non recte autem,cum hominis speciem supponeret, I hebanum di Troianu supposuit. quoniam i e. t diximus,accidentia sunt.
Sed hoe stullta in quali ionem venit. licet enim id quod accidens est,poni in substantiam eum eo ipso tibi copulato eui supponitur. ut puta homo. ut diximus animalis species eli, homini, veto
speeae 1 eli Thebanus, quod est accidens, hie non Thebanum s lum audite debeo,sed hominem Thebanum. ut smul cum Theia hano dc hominem audiendo, faciam id quod est accidens sibi antiale. Quale Cicero recte hominem animalis speciem posuit, di genus 1 hebani, aut Troianis hominis scilicet. Itaque, inquit , ideo diligentius geneta, & species genetum desni te olumus. ut intellectis aperte genetibus,quo breuior sit partitio,etia genera pauca in partitione eadem collocemus. s Nam qui ita partitur.Ollendam propter cupiditatem, & audaciam, & aD- tiara aduersariotum omnia incommoda ad temp. petu eiusse;)lii partitione qua dieitur dilitibutio tria semper arcu esse seruanda, euitatem, absolutionem, paucitatem. Brevitas in vel bis est Absolutio, t omnia geneta quae in causam incidunt in patritione ponamus. Paucitas,ut sola re tum genera, quae pallium
geneta sunt absque partibus suis in partitione ponamus, & quae
xeneta sunt,partes aliorum generum esse non pollunt. nunc itaque de paucitate tractatus est. Et dat exemplum vitiose distributionis . i. in qua genus di pars eius simul posita sunt. nam qui ita,inquit. partitur. Ostendam propter eupiditatem & audaciam aduersatiotum, Sci is, inquit, errauit. etenim paucitatem seruate nestiuit. si quidem non sola retum genera posuit. sed genus & partem genetis. Cupiditas enim genus est, pars cupiditatis auaritia . Ergo in superiora bus quid faciendum esset ostendit nune quid non faciendum. & lixe fete bipartita pixeeptorum omnium disti plina est. ΓHoc igitur uitandum est, ne cusenus posueris,eius speciem,sicuti aliquam diuersam ae dissimi. em partem ponas in eadem pallii ione.) Hoe igitur vitandum es,ut seiamus nunc illud praecipi quod faciendum no sit. I Quod si quod in genus plures incident partes, id eum in prima parti-trone ea usae e tu samplieitet expolitum, Genera, inquit. ipsa te- tum in partitione ponenda sunt, & si cui geneti partes tuas suerit necesse supponi. Postquam, inquit, partitionem ea pimus
exequi, ad id genus venetimus, tunc nos partes eius conuenit explicate. In pat titione tamen partes geneti iungete non debe mus. In tractatibus quaeitionum, debemus de genetis parti
bita disputate . s Atque illud quoque pertinet ad paucitatem,)Quoniam de paucitate tractatus est, atque illud quoque pet tinet ad paucitatem. induit. Ne plura quam satis nos demonstraturos esse dieamui, noemodo, inquiti Ostendam adueis mos ad quod arguimul, & voluisse, & potuisse, & secisse, eum in tertio cuncta sint. Deinde,inquit,cum simplex quidam in eo trouersia sit nos tamen diuti butione utamur. Ae sunt alia quo que praecepta partitionum, quae ad hune usum oratorium non
rati pete pertinent,) Ostendit partitionum multa esse alia praecepta sed tamen quae ad philosophiam, non quae ad thetoricam pertineant. Ad philosophiam inquit de qua haee ipsa praecepta transtulimus. Ideo, inquit,quia nihil horum in teliquis artibus inuenimus. Ostendit lire de partitione praecepta latinoa nunquam habuisse in artibus suis, sed septimum transtulisse des eis. s Atque his de partitione praeceptis,in omni dictione meminisse oportebit.) Ad extremum hoc dat in partitione praecoptem, ut quod primum in partitione ponimus,id primum aggrediamur & explicemus quod secundum ponamu . vi secundo ag-ptediamur loco,quod tertium,tettio. Possiemo finitis per ordi nem suum partibus. dictionem omnem extremas epilogis conia
o Oe igitur uitandum est, ne euius penus posueris, eius secum
AR se uti aliquam partem diuisam ae dissimile in ponas in eadem partitione. Et tot turpissimus S multiplex. Sic corriger Hoc igitur vitandum est .ne cum genu, posueris, eius speciem sicuti aliquam diuersam partem ae dissimilem ponas in eade partitione.
gumentando nostrae causae fidem,& in .Ptoritatem, S firmamentum adiungit oratio. Huius partis certa sunt praecepta , quae in singula causarum genera
diuidentur. Veriin tamen non incommodum videtur . quandam siluam, atque materiam uniuersam ante permixtam. & confusam exponere omnium argumentationum: post autem tradere qui nudmodum unumquodque genus causae, hinc omnibus argumenta di rationibus tractis, confirmare oporteat. Omnes res argumentando consimantur, aut ex eo,quod personis, aut ex eo, quod negocijs est attributum. Ac personis
has res attributas putamus.nomen.naturam victum. so
tunam, habitum, affectionem, studia consilia acta, casus, orationes. Nomen est, quod unicuique pasonae datur,quo suo quaeque proprio, & certo vocabulo appellatur . Naturam ipsam desnired sticile est. partes autem eius enumerare eas quarum indigemus ad hanc Pr ceptionem, facilius est. Hae autem partim diuino, partim mortali in genere versantur. Mortalium autem pars in hominum. pars in bestiarum genere enumeratur. Atque hominum genus N in sexu consideratur, virile an mulie bre sit; & in natione, patria cognatione,& aetate: natione Graius an barbarus: patria. Atheniensis an Lace
monius: cognatone quibus maioribus,quibus consanguineis et aetate, pucr an adolescens, riatu grandior an s LX Praeterea commoda Se incommoda considerantur ab natura data animo, aut corpori. hoc modo: valcns an imbe
cillis. longus an breuis, formosus an deformis, velox an
tardus sit acutus an hebetior, memor an obliui Olus .cΟ-mis. officiosus, Pudens, patiens. an contra. Et omnino
quae a natura data animo & corpori considerabuntur, in natura consideranda sunt. Nam quae industria comparantur, ad habitum pertinent, de quo posterius dicendum est. I n victu considerare oportet, apud que , α quo more. & cuius arbitratu sit educatus: quos habuerit artium liberalium magis ros, quos vivendi praeceptores, quibus amicis utatur, quo in negocio quaestu.artificiost occuparus; quo modo rem familiarem administret; qua consuetudine domestica sit. In sortuna quaeritur, seruus sit an liber, pecuniosus an tenuis, priuatus an cum Pote
215쪽
D a I N v E N TIlatet si eum potestate iure an iniuria elix.clarus. an contra; quales liberos habeat. Aut. si de non vivo quaere tur, etiam quali morte sit affectus, erit considerandum. Habitum autem hunc appellamus, animi. aut corporis constantem de absolutam aliqua in re persectionem, ut virtutis aut artis perceptionem alicuius . aut quamuis scientiam. Et item corporis aliquam commoditatem.
non natura datam, sed istudio de industria patram.
Affectio est .animi. aut corporis ex tempore aliqua de causa commutatio, ut laetitia. cupiditas, metus, molestia, morbus , debilitas, ct alia, quae genere in eodem reporiuntur. Studium autem est, animi assidua de vehemens ad aliquam rem applicata magna cum voluntate occupatio, ut philosophiae, poetriae. g ometriae. literarum.
Consilium eli aliquid faciendi ant non faciendi vere excogitata ratio. Facta autem, dc casus, de orationes tribus ex temporibus considerabuntur. quid fecerit, aut
quid ipsi accideriti aut quid dixerit, aut quid iaciat, quid ipsi accidat. quid dicat, aut quid facturus sit, quid ipsi
casurum siti qua sit usurus oratione. Ac personis quidem haec videntur esse attributa. Negociis autem quae sunt attributa, partim sunt continentia cum ipso nes clo, partim in gellione negocii considerantur. partim adiuncta negocio sunt. partam gestum negocium consequuntur. Continentia cum ipso negocio sunt e quae semper affixa esse videntur ad rem, neque ab ea post une separari. Ex his prima est breuis complexio totius ne socii. quae summam continet facti. hoc modor Parentia occisio, patriae proditio . Deinde causa eius summae, perquam, di quamobrem, & cuius rei caula lactum sit, quaeritur. Deinde ante rem gestam quae facta est. continenter usque ad ipsum negocium . minde in
ipso gerendo negocio quid actum sit. Deinde quid
postea factum lit. In gestione autem negocis, qui l cus secundus erat de i; quae negocios attributa sunt quae
retur locus. tempus, modus, Occasio. facultas . Locus consideratur, in quo res gesta sit, ex opportunitate, quam
videatur habuisse ad negocium administrandum. Ea
autem opportunitas quaeTitur ex magnitudine. interual-
Io.longinquitate, propinquitate, solitudine. celebritate, natura ipsius loci, de vicinitate totius regionis. Ex his
etiam attributionibus , sacer, an protinus, publicus. an priuatus; alienus, an iplius.de quo agitur, locus lit,an sue rit . Tempus autem est id. quo nunc utimur. nam ipsum quidem generaliter definire dii scile est pars quae
dant aeternitatis cum alicuius annui, menstrui.diurni. --cturni ue spatii certa significatione. In hoc de quae praeterierunt,conliderantur. & eorum ipsorum . quae propter vetustatem obsole iunt.ut incredibilia videatur, N iam in fabularum numero reponantur: dc quae iandiu gesta,&a memoria nostra remota,tamen faciant fidem, vere tradita esse . quod eorum monumenta certa in literis extentree quae nuper gesta sint quae scire plerique possint. α itequae instent in praesentia.& quae maxime fiant, & quae consequamur. In quibus potest considerari , quid o-cyus, de quid serius futurum sit. Et item communiter in tempore perspiciendo longinquitas eius est confideranda . nam saepe oportet commetiri cum tempore negocium.& videre potuerit ne aut magnitudo negocis,aut multitudo rerum in eo transigi tempore. Consideratur autem tempus de anni. oc mensis, de diei. de noctis, NIONE L I B. I. .vigiliae, di horae,& in aliqua parte alicuius horum. occasio autem est pars temporis . habens in se alicuius
rei idoneam faciendi, aut non faciendi opportunitatem. quare cum tempore hoc dissuri. nam genere quidem v trianque idcmesse intelligitur: verum in tempore spatium quodam modo declaratur,quod in annis. ut in an-n ut in aliqua anni parte spectatur: in occasione ad spatium temporis faciendi quaedam opportunitas intelligitur adiuncta. Quare cum genere idem iit .st aliud ; quod parte quadam,& specie. ut diximus.disserat . Haec din' tribuitur in tria genera, publicum, commune,singulare. Publicum est, quod ciuitas uniuersa aliqua de causa sirequentat, vi ludi. dies festus, bellum. Commune. quod accidit omnibus eodem fere tempore, ut messis, vindemia, calor, frigus. Singulare autem est,quod aliqua de causa priuatim solet alicui accidere, ut nuptiae, sacriscium, funus, conuiuium, somnus. Modus autem est,
in quo. quemadmodum. & quo animo factum sit. aritur. Eius partes sunt, prudentia, de imprud tia. Prudentiae autem ratio quaeritur ex iIs, quae clam, palam. ui, persuasione secerit. Imprudentiae autem in purgationem consertur; cuius partes sunt, inscientia, casus,necessitas; de in assectionem animi, hoc est nolestiam, iracundiam .am rem, de cetera, quae in simili genere versantur. Facultates sunt ut quibus facilius sit, aut sine quibus aliquid consci non potest. Adiunctum autem ne-
socio id intelligitur,quod maius.de quod minus,& quod timile erit ei negocio, quo de agitur. & quod aeque magnum , de quod contrarium, & quod disparatum, & g
nus. N pars. Sc euentus. Maius,de minus, de aeque -- pnum .ex ui, Se ex numero, de ex figura negocis, sicut ex ita tura corporis. consideratur. Simile auic in ex specie comparabili,comparabile autem ex confercnda atque aia simulanda natura iudicatur. Contrarium est.quod positum in genere diuerso, ab eodem, cui contrarium csse dicitur, plurimum distat, ut frigus calori, vitae mors. Disparatum autem est id, quod ab aliqua re per oppositionem negationis separatur, hoc modo. sapere de non sipere. Genus est,quod partes aliquas amplactitur, ut cupiditas . Pars est,quae sul est generi,ut amor,auaritia. Luentus est, ilicuius exitus negocii. in quo quaeri solet.
quid ex quaque re euenerit, eueniat, euenturumq. sit.
Quare hoc in genere, ut commodius, qὰ id euenturum stante animo colligi po, sit,quid quaque ex re soleat euenire,conliderandum est. hoc moda: Ex arrogantia odi ex insolentia arrogantia. Quarta autem pars est . ex iis . quas mgociis dicebamus esse attributas, consecutio. In hac hae res quaeruntur, que gellum negocium consequuntur. Primum, quod factum est,quo id nomine appellari conueniat. Deinde eius fu i qui sunt principes de inuentotes , qui denique auctoritatis eius, de inuentionis comprobatores atque aemuli. Deinde ecquae ea de re.aut eius rei sit lex,consuetudo,aetio iudicium,scientia.artificium. Deinde natura eius euenire vulgo soleat, an insolenter ac raro. Postea.homines id sua auctoritate comprobare,
an offendi in his consueuerint. & cetera, quae factum aliquod limiliter confestim, aut ex interuallo solent consequi. Deinde postremo attendendum est.num quae res exit rebus, quae sunt positae in partibus honestatis aut utilitatis, consequantur. de quibus in deliberativo se nere causae distinet sus erit dicendum, Ac negocis qui
216쪽
dem fere res eae, quas commemorauimus, sunt attributae. Omnis autem argumentatio,quae ex i, locis, quos com memorauimus, sumetur.aut probabilis. aut necessaria debebit esse. Etenim ut breuiter describamus, argumen tatio videtur et se inuentum ex aliquo genere, rem ali quam aut probabiliter ostendens, aut necessarie demon strans . Necessarie demonstrantur ea, quae aliter, ac di
cuntur,nec fieri,nec probari possitnt. hoc modo: Si peperit.cum vim concubuit. Hoc genus argumentand quod 'in necessaria demonstratione versatur, maxime tractatur in dicendo, aut per complexionem, aut per enumerati
nem, aut per simplicem conciulionem . Complexio es .in qua virum concesseris.reprehendetur, ad hunc modum: Si improbus est cur uteris si probus. cur accusas lEnumeratio est,in qua, pluribus rebus expositis,& ceteris infirmati Luna reliqua necessario confirmatur, hoc pacto : Necesseestaut inimicitiarum causa ab hoc esse occisum aut metus ut spei. aut alicuius amici gratia. aut, si horum nihil est . ab hoc non esse occisum. nam sine causa maleficium susceptum esse non potest. Sed neque
inimicitiae Gerunt.nec metus vllux. nec spes ex morte illius alicuius commodi, neque ad amicum huius aliquem mors eius pertinebat: relinquitur igitur, ut ab hoc non sidoccisus. Simplex autem conclutio ex necessaria consecutione conficitur, hoc modor Si vos me istud eo tempore secisse dicitis, ego autem eo ipso tempore tran, mare sui; relinquitur, ut id, quod dicitis, non modo non le- cerim. sed ne potuerim quidem facere . Atque hoc diligenter videre oportebit, ne quo pacto genus hoc retali possit,& ne confirmatio modum in se argumentationis sesum habeat. & quandam similitudinem necessariae conclutionis, verum ipsa argumentatio ex necessaria ratione
consistat. Probabile autem est id.quod fere fieri solet. aut quod in opinione positum est. aut quod habet in se ad haec quandam similitudinem, siue id talsum est, live verum. Verum in eo genere,quod sere solet fieri, probabile huiusmodi est: Si mater est, diligit filium: si auarus est,negligit iusiurandum. In eo autem, quod in opinione positum est, huiusmodi sunt probabilia: Impiis apud in seros poenas esse praeparatas: Los, qui philosoplitae dent operam ion arbitrati deos esse. Similitudo autem in contrariis,& paribus, in iis rebus, quae subeandem cadunt rationem. maxime spectatur. In contrariis
hoc modo: Nam si iis, qui imprudentes laeserunt,ignosci
conuenit,tis,qui necessario profuerunt, haberi gratiam nooportet. Ex pari sic: Nam ut locus sine portu nauibus
esse non potest tutus: sic animus sine fide. stabilis amicis
non potest esse. lniis rebus, quae sub eandem rationem cadunt,hoc modo probabile consideratur: Nam si R. hcidi, turpe non est portorium locare, ne Hermacreontiquidem turpe est conducere. Haec tum vera sunt hoc pacto: Quoniam cicatrix est,fuit vulnus . Tum verisimilia. hoc modo: si multus erat in calceis pului ex itinere eum venire oportebat. Omne autem, ut certas quasdam in partes distribuamus, probabile quod sumitur ad argumentationem, aut signum est. aut credibile. aut judicatum, aut
comparabile. Signum est, quod sub sensum aliquem cadit .de qniddam ligniscat,quod ex ipso prosectum videtur, quod aut ante fuerit, aut in ipso negocio, aut post sit consecutum.& tamen indiget testimonii, & grauioris confirmationis, ut cruor, iuga, pallor, puluis, de quae his
CICERONI ssunt similia. Credibile est quod sine ullo teste audit
ris opinione firmatur hoc modo: Nemo est, qui nonE-beros suos incolumes & beatos esse cupiat. Iudicatum est res assensioneaut auctoritat eaut iudicio alicuius, aut aliquorum comprobata. Id tribus in generibus specta tur, religioso, communi, approbato. Religiosum est . quod iurati legibus iudicarunt. Commune est, quod Omnes vulgo probarunt. & secuti sunt, huiusmodi: ut
maioribus natu assurgatur. ut supplicitam misereatur. Approbatum est,quod homines.cum dubium esset, quale haberi oporteret. sua constituerunt auctoritate, velut
Gracchi patrisfactum. quem populus R. ob id factum, quod insciente collega in Centura nihil gessit, post Ce
suram Consulem fixit. Comparabile autem est, quod in rebus diuersis similem aliquam rationem continet. Eius sunt partes tres,imagoKOllatio, exemplum. lmago in oratio demonstrans corporum aut naturarum si militudinem . Collatio est oratio rem cum re ex similitudine conserens Exemplum est,quod rem auctoritate aut calii alicuius hominis aut negocii confirmatout infirmat. Horum exempla & descriptiones in praeceptis elocutionis cognoscentur. At sons quidem confirmationis. ut facultas tulit apertus est. Tecminus dilucide, quam rei
natura ferebat. demonstratus est. Quemadmodum autem queque constitutio,& pars constitutionis, & omnis controuersia liue in ratione,siue in scripto versetur, tractandebeat.&quae in quasque argumentationes conueniant,
singillatim in secundo libro de unoquoque genere di
mus. In praesentia tantummodo numeros, ct modos, de
partes argumentandi confuse & permixte dispersimus: post de scri plecte lecte in genus quodque inus quid cuique conueniat, ex hac copia digeremus. Atque inueniri quide omnis bx his locis argumentatio poterit: inuetam exornari.& certas in partes distingui. & suauissimum in.& sqnime necessarium. & ab artis scriptoribus maxime neglectum. Quare & de ea praxeptione nobis di in hoc loco disendum visum est, ut ad inuentioncm argu menti absolutio Moque argumentandi adiungeretur. Et magna cum cura S diligentia locus hic omnis colidera
dus est: quod non rei solum magna utilitas est, sed praecipiendi quoque summa dissicultas.
OMNIs igitur argumentatio aut per inductionem
tractanda est. aut per ratiocinationem. Inductio est oratio,quae rebus non dubris captat alsensionem eius,qui
cum instituta est: quibus assensionibus sacit, ut illi dubia quaedam res,propter similitudinem earum renim, quibus at sensit, probetur: velut apud Socraticum Aeschii demonstrat Socrates.cum Xenophontis uxore, di cum ipso Xenophonte Aspasiam locutam. Dic milli,quaeso. Xenophontis uxor, si vicina tua melius habeat aurum, quam tu habes, utrum illius, an tuum mali, i 1 llius. inquit. Quod ii vellem & ceterum ornatum muliebrem precis maioris habeat, quam tar abcs; tuum ne,an illius
malis lillius vero respondit. Age, inquit. si virum illa meliorem habeat , qu m tu habes; virum ne tuum, an illius malis 'Hic mulier erubuit. Aspalia autem cum ipse Xenophonte sermonem instituit. Quaeso, inquit,
Xenophon. sit vicinus tuus meliorem equum habeat, quam tuus est; tuum ne equum malisan illius ' l llius .
inquit. Quod ii sandum meliorem habeat.quam tu habes, utrum tandem fundum habere malis 'Illu nquit.
217쪽
meliorem scilicet. Quod si uxorem meliorem habeat, quam tu habes; virum illius malisl Atque hie Xenophoquoque ipse tacuit. Pol A spasiar Quoniam uterque vestrium inquit, id mihi solum non respondit.quod ego solum audire volueram; egomet dicam, quid uterque cogitet. Nam & tu mulier optimum virum mavis habere,&tu Xenophon uxorem habere lectissimam maxime vis. Quare,nisi hoc perfeceritis,ut neque vir melior, que tamina lectior in terris sit; prosecto id semper.quod optimum putabitis esse. multo maxime requiretis,& tu ut maritus sis quamoptimae mulieris, & haec quamoptimo viro nupta sit . Hic cum rebus non dubiis esset assensum, factum est propter similitudinem,ut etiam illud. quod dubium videbatur. si quis se piratim quaereret, id pro certo
propter rationem rogandi concederetur. Hoc modo
sermonis plurimum Socrates usus est,propterea quod nihil ipse asterre ad presuadendum volebat.sed ex eo,quod sibi ille dederatAuicum disputabat, aliquid conficae malabat quod ille ex eo.quod iam conccisiisset necessario approbare dctaret. Hoe in genere praecipiendum nobis videtur i Primum .ut illud. quod inducemus per limilitudinem eiusmodi sitivi si necesse concedi. nam ex quo postulabunus nobis illini quod dubium siti concidi: dubiuesse ut ipsum non oportcbit. Deinde illud.culus confirmandi causa fiet inductio videndum est,ut simile iis rebus lit.quas res quali non dubias ante induxerimus . nam ante aliquid nobis concessiim esse nihil proderit.si ei dissimile exit id, cuius causa illud concedi primum voluerimus. Deinde non intelligatur,quo spectent illae prime inductiones, di ad quem lintexitum peruemur A. nam qui videt,si ei rei,quae primo rogetur, recte assenseriti illam quoque rem,quae sibi displiceat*sse necessario concedeudam, plerunque aut non respondendo. aut male re spondendo longius procedere rogationem n n sinit. 'uare ratione rogationis imprudens ab eo .quod conces sitiad id,quod non vult concedere. deducendus est. Ex
tremum autem aut taceatur oportet. aut concedatur, aut
negetur. Si negabitur . aut ostendenda est similitudo
earum rerum.quae ante concessae sunt . aut alia utendum
inductione. Si concedetur,concludenda est argumentatio . Si tacebitur,aut elicienda est responsio; aut quoniam taciturnitas imitatur consessionem. pro eo ac si concessiim iit.concludere oportcbit argumentationem. ita sit hoc genus argumentandi tripertitum. Prima pars conliat ex similitudine una pluribus M. xltera ex eo. quod concedi volumus.cuius causa similitudines adhibitae sunt. Tertu ex conclusione.quae aut confirmat concessionem ut quod ex ea conficiatur.ostendit. Sed quia
non satis videbitur alicui dilucide demonstratum, nisi quod ex ciuili causarum genere meplum subiecerimus; videtur huiusmodi quoque utendum exemplo; non qu praeceptio differat .aut aliter hoc in sermone.atque in dicendo sit utendum: sed ut eorum voluntati satisfiat.qui, quod aliquo in loco viderint .alio in loco. nisi demonii tum est. nequeunt agnoscere. Lrgo in hac causa, quae apud Graecos est peruagata. u, Epaminondas Thibanorum imperator ei qui tibi ex lege Praetor successierat ercitum non tradidit.&.cum paucos ipse dici contra legem exercitum tenuisset. Lacedaemonios sunditus vicit. Poterit accusator argumentatione uti per inductionem. cum scriptum legis contra sententiam defendat. ad Duco M E LVI B. I. tot
modum 1 Si iudices. id quod Epam nondas a t legis scri
ptorem sensita, adscrisat ad legem. de addat exceptionem hanc. extra quam si quis rei p. causa exercitum non tradiderit. patiemini ' non opinor. Quod si vosmet ip-s.quod a vestra religione S sapientia remotissmum est. istius honoris causa hane eandem exceptionem , iniussu
populi ad legem adscribi iubeatis, populus Thcbanus patietur ne id fieri l prosecto non patietur. Quod erso adscribi ad legem nefas est; id sequi quasi adscriptum iis,
rectum vobis videatur ' Noui vestram intelligentiam. non potest ita videt i. iudices. Quod si litet is corrigi neque ab illo.neque a vobis scriptoris voluntas.poteli; videte ne multo indignius sit id re & iudicio vel tro mutari.quod ne verbo quid im commutari potest. Ac dei ductione quidem satis in presentia dictum videt . Nunc deinceps ratiocinationis vim & naturam consideremus. Ratiocinatio est oratio ex ipsa re probabile aliquid eliciens. quod expositum fle per se cognitum sua se ui ct ratione cor firmet. Hoc de genere qui diligentius conliaderandum putauerunt, cum idem usu dicendi sequerentur. paulum in praecipiendi ratione dissenserunt. nam partim quinque eius partes esse dixerunt.partim no plus quam in tres paries posse distribui putauerunt. eorum
controueri iam non incommodum videtur cum viror que ratione exponere. nam ct breuis est, & non ei utamdi ut alteri prorsus nihil dicere pulcntur: & locus hic nobis in dicendo minime negligendus videtur. Qui putant in quinque distribui partes oportere, aiunt primum
conuenire exponere summam argumentationis ad hunc
modum: Melius accurantur quae consilio geruntur, si quae sine consilio administrantur. Hanc primam partem numerant : eam deinceps rationibus variis, &quam- copioli simi, verbis approbari putant Opol ter hoc modo : Domus ea.quae ratione regitur omnibus instructior est rcbus.& apparatior,quam ea. quae temere di nullo consilio administratur. Exercitus is, cui praepositus est sopiens de callidus imperator. omnibus partibus commmdius regitur, quam is, qui stultitia& te inritate alicuius administratur. Eadem nauigii ratio est. nam nauis optime cursum conscit ea. quae scienti,simo gubernatore utitur. Cum propositio sit hoc pacto approbata, & dua
Partes transierint ratiocinationis, tertia in parte aiunt. quod ostendere velis.id exui propositionis oportere aia sumere, hoc nactor Nihil autem Omnium rerum melius, quam omnis mundus,administratur. Huius assumptionis quarto in loco aliam porro inducut approbationem, hoc modo: Nam de signorum otius de obitus definitum
quendam ordinem seruant, de annuae commutationes non modo quadam ex necelsitate sempir eodem modo sunt .verum ad utilitates quoque rerum omnium sunt accommodatae; de diurnae nocturnae q. visistitudines nulla in re unquam mutatae quidquam nocuerunt. quae signo sunt omnia, non mediocri quodam consilio naturam mudi administrari. Quinto inducunt loco complexionem eam. quae aut id infert solum, quod ex omnibus partibus cogitur, hoc modor Consilio igitur mundus administratur raut unum in locum cum conduxerit breuiter propositionem.& assumptionem,id adiungit.quod ex hisco sciatur,ad hunc modum: Quod si milius geruntur exqconlilio, quam que sine conlilio administrantur: nihil autem omnium rerum milius, quam omnis mundus, admi-bi. T. C. Rueia , mura t
218쪽
n stratur: consilio igitur mundus administratur. Quinque partitam igitur hoc pacto putant esse argumentationem . Qui autem tripertitam esse dicunt, i non aliter putant tractari oportere argumerationem, sed partitionem horum reprehendunt. negant enim neque a propositione . neque ab assiimptione approbationes earum separari
oportere. neque propositionem abiblutam neque allum-prionem sibi persectam videri quae approbatione consi urata non sit . quare,quas illi duas partes numerant, pro- possitionem & approbationem, sibi unam partem videri propolitionem: quae si approbate non fit. propositio non iit argumentationis. item, quae ab illis assumptio. & a sumptionis approbatio dicitur, eandem sibi assiimptionem solam videri .iIta fit, ut eadem ratione argumenta.
tio tractata alijs tripertit a. aliis quinquerari ita videatur. Quare euenit, ut res non tam ad viam dicendi pertineat, quam ad rationem praeceptionis. Nobis autem commodior i lia partitio videtur esse.quae in quinque partes distributa est quam omnes ab Aristotele& rheophrasto profecti maxime secuti sunt. nam quemadmodum illud superius ginus argumentandi. quod per inductionem sumitur.maxime Socrates & Socratici tractauerunt : sic hoc; quod perratiocinationem expolitur, summe est ab Aristotele atque Peripatcticis N i heophrasto freque tatum, deinde a rhetoribus iis,qui elegantis limi atque artifici si,simi putati sunt. Quare autem nobis illa magis partitio probetur. dicendum videtur, ne temere secuti put mur : & breuiter dicendum. ne in huiusmodi rebus diutius,quam ratio praecipiendi postulat commoremur. Si quadrin in argumentatione satis est uti propolitione, &non oportet adiungere approbationem propositioni; quadam autem iii argumetatione infirma est propositio,
nisi adiuncta sit approbatio: separatum quiddam est a propolitione approbatio. quod enim adiungi & separari ab aliquo poteli, id non potest idem esse, quod est id,
ad quod adiungitur.& a quo separatur. Est autem quaedam argumentatio, in qua propolitio non indiget approbatione.& quaedam, in qua nihil vales absque approbatione, ut ollendi mus . separata est igitur a propositione approbatio ι Ultendemus autem id, quod polliciti sumus.hoc modo: Quae propositio in se quiddam conti net perspicuum Aquod constare inter omnes necesse est, hinc velle approbare de firmare nihil attinet . Ea est hu- ausit odi: Si.quo die ista caedes R omae iacta est ego Athenis eo die sibi interesse in caede non potui. Hoc quia perspicue virum est, nihil attinet approbari . Quare ast imi
statim oportet .hoc modo : Fui autem Athcnis eo die.
hoc si non conliat , indiget approbationis: qua inducta, compi xio consequitur: igitur in caede interesse non potui: Est igitur quaedam propositio.quae non indiget approbatione: nam esse quidem quandam, quae indigeat.
quid attinet ostendcre.quod cuiuis facile perspicuum clituuod si ita est; ex hoc, di ex eo, quod proposueramus. hoc conficitur, separatum esse quiddam a propolitione
approbationcm. 1i autem Mell, latium est non csse plus. quam tripartitam argumentationcm. Simili modo liquet, ait cram quoque approbationem separatam esse aballumptione . nam si quadam in argumentatione satis est uti assia mptione, de non oportet adiungere approbatiomem assumptioni; quadam autem in argumentatione insima est allumptio, nisi adiuncta sit approbatio i separ tum quiddam est extra assiimptionem approbatio est
autem argumentatio quaedam. in qua assiimptio non indiget approbationis; quaedam autem, in qua nihil valet sine approbatione, ut ostendemus. separata est igitur ab assumptione approbatio. Ostendemus autem quod polliciti sumus, hoc modo. Quae perspicuam omnibus veritatem continet assumptio.nihil indiget approbationis. ea est huiusmodi. Si oportet lapere, dare operam Philos phiae conuenit. haee propolitio indiget approbationis.
non enim perspicua est, neque constat inter omnes: pr
pterea quod multi nihil prodesse philosophiam plerique
etiam obelse arbitrantur. δε siti mptio perspicua est haec roportet autem sapere . hoc autem quia ipsum ex re perspicitur,& verum esse intelligitur, nihil attinet approbari. Quare statim concludenda est argumentatio . igitur dare operam philosophiae conuenit. Est ergo assumptio quaedam,quae approbationis non indaget. nam, quandam indigere, perspicuum est. separata cit igitur ab assiam-ptione approbatio. Falsum ergo est non esse plus quam tripertitam argumentationem. Atque ex his illud iam perspicuum est, esse quandam argumentationem, in qua Duque propolitio,nequeat sumptio indigeat approbati nis suiusmodi. vi certum quiddam re brcue exempli causa ponamus: Summo aurem opere sapientia petcnda est; summo igitur opere stultitia vitanda csi: summopere autem sapientia petenda est; igitur lummopere stultitia vitanda est. Hic S assumptio.& propositio perspicua est et quare neutra quoque indiget.approbatione. Lx his omnibus illud perspicuum est .approbationem tum adiungi,tum non adiungi. Ex quo cognolciturincque in propolitione, neque in assia mptione contineri approbati nem, i d utranque,suo loco politam, vim sim tanquam
ceriam de propriam obtinere. Quod si ita est, commode partiti sunt illi, qui in quinque partes distribuerunt argumentationem. Quinque sunt igitur partes eius argumentationis.quae per ratiocinationem tractatur: Pr
politio. per quam tacuiter locus is exponitur . ex quo mnis vis oportet emanet ratiocinationis. Propoliti
nis approbatio. Per quam id. quod breuiter expolitum
est rationibus altirmatum, probabilius S a potius fit.
Assumptio. per quam id. quod ex propolitione ad ostendendum pertinet,alsumitur. Assiimptionis approbatio. per quam id, qnod assumptum est rationibus firmatur. Complexio, pcr quam id,quod conficitur xx omni argu mcntatione . breuiter exponitur. Quae plurimas habet argumentatio partes, ea constat cx his quinque partibus. Secunda est quadripertita. Tertia tripertita. Dein bipertita, quod in controuersia est. De viriquaque parta potest alicui videri posse argumentationcm conlistere.
Eorum igitur,quae consistant .exempla ponemus: horti, quae dubia iunt, rationes incremus. Quinque pertita argumentatio est huiusmodi: Omnes lcges iudices adcommodum rei p. referri oportet. & eas cx utilitate communi, non ex striptione, quae in literis est, interpretari. ea enim virtute di sapientia maiores nostii tu runt, ut in
legibus scribendis, nisi salutem, atque utilitati in rei p. sibi aliud nihil proponerent. neque enim ipsi, quod O itas et . scribere volebant, &, si scripsissent, in citet intelle cium, repudi Mum iri legem intelligebant. nemo enim l
ses legum causa saluas esse vult,sed rei p. quod ex ic pibus omnes respublicas optime putant adu rustrari. Quam
219쪽
ob rem igἰtur leges seruari oportet. ad eam causam scripta omnia interpretari conuenit: hoc est. quoniam resp. seruimus, ex rei p. commodo atque utilitate leges interpretemur. Nam ut ex medicina nihil oportet putare
proficisci.nisi quod ad corporis utilitatem spectat. quo niam eius causa est instituta: se a legibus nihil conuenit arbitrari aisi quod rei puta conducat. proficisci.quoniam eius causa sunt comparatae. Ergo in hoc quoque iudicio desinite literas legis perscrutari, & legem, ut aequum est,ex utilitate rei p. conliderate, quod hic fecit. Quid enim magis utile Thebanis suit. γὰm Lacedaemonios opprimi ι Quid magis Epaminondam. Tllibanorum
I inperatore quam victoriae Thebanorum consulere decuit ' Quid hune tanta Thebanorum gloria, tam claro atque exornato trophaeocharius atque antiquius habere conuenit i Scripto uidelicet legis omitto. scriptoris senistentiam considerare debebat. Atque hoc quidem satis consideratum est,nullam csse legem. nisi rei p. causa scriptam. Summam igitur amentiam esse existimabatiquod scriptum esset rei p. salutis causased non ex rei p. salute in terpretari . Quod sit leges omnes ad utilitatem rei p. reserti conuenit.hic autem saluti rei puta prosuit. proiecto non potest eodem facio & communibus sortunis consu haisse. & legibus non obtemperasse. Quatuor autem partibus constat argumentatio,cum aut pioponimus ut assumimul sine approbatione. Id facete oportet, cum aut propolitio ex te intelligitur,aut alsumptio perspicua est, se nullius approbationis indiget. Propolitionis ap-Probatione praeterita quatuor ex partibus argumentatio tractatur ad hunc modum: I udices qui ex lege iurati iudicatis. legibus obtemperare debetis. Obtemperare au
tem legibus non potestis. nisi .quod scriptum est in lege. sequamini. quod enim eertius legis scriptor testimoniuvoluntatis suae relinquere potuit quὶm quod ipse magna cum cura atque diligentia scripsit η Quod si literae non
extarent,magnopere requireremus,ut ex his scriptoris voluntas cognosceretur,nec tamen Epaminondae permitteremus,ne si extra iudicium quidem esiet ut is nobis senistentiam legis interpretaretur: nedum nunc istud patiamur.cum praesto lex sit, non ex eo, quod apertissime scriptum est, sed ex eo, quod suae causae conuenit. scriptoris voluntatem interpretari. Quod si vos iudices legibus
obtemperare debetis, & id facere non potestis, nisi quod scriptum est in lege sequaminii quid causae est . quin istucontra legem fecisse iudicetis i Assumptionis autem approbatione praeterita quadripertita sic fiet argumentatio: Qui saepenumero nos per fidem sesellerunt.eorum orationi fidem habere non debemus. Siquid enim perfidia illorum detrimenti acceperimus. nemo erit praeter nosmet ipsos.quem iure accusare possimus. Ac primum quidem decipi incommodum est. iterum stultum. tertiis turpe.. Carinaginienses autem persaepe iam nos fefellerunt. Summa igitur amentia est in eorum fide spem habere,quorum perfidia toties deceptus sis. Vtraque approbatione praeterita tripertita fit hoc pacto: Aut metuamus Cari traginienses oportet. si incolumes eos reliquerimus e aut eorum urbem diruamus. ac metuere qui cem non oportet. restit igitur, ut urbem diruamus.
Sunt autem, qui putant nonnunquam posse compilari ne de oportere supersederisum id perspicuum sit . quod conficiatur ex ratiocinatione. Quod si sat, biperti-I o N A L I 3 I. go tam quoque seri argumentationem. hoc modo: si peperit, virgo non est: peperit autem. hic satis esse dicunt proponere & assumere: quoniam perspicuum sit, quod
conficiatur: complexionis rem non indigere. Nobis autem videtur & omnis ratiocinatio concludenda esse:& illud vitium.quod illis displicet, magnopere vita dum est. ne.quod perspicuum sit.id in complexionem inseramus. Hoc autem fieri poterit, si complexionum genera intelligantur. Nam aut ita complectemur. ut in unum conducamus propolitionem & allumptionem. hoc modo : Quod si leges omnes ad utilitatem rei p. referri conuenit, hic autem saluti rei p. profuit: profecto non potest
eodem facto& saluti communi consuluisse. & legibus
non obtemperasse: Aut ita, ut ex contrario sententia coniiciatur.hoc modo: Summa igitur amcntia est, in corum
side spem habere, quorum persidia toties deceptus sis . Aut ita, ut id solum, quod conscitur. inseratur, ad hunc modum: V i bem igitur diruamus: A ut vi id.quod eam rem,quae conficitur. sequatur necesse est: id est huiusinodi: Si peperit cum viro concubuit: peperit autem. Conscitur hoc: Concubuit igitur cum viro. Hoc si nolis inferre.& inferas id.quod sequitur. Fecit igitur incestum.
N concluserit argumentationem. & perspicuam fugeris complexionem. Quare in longis argumentationibus, ex conductionibus,aut ex contrario complecti oportet: in breuibus id solum,quod conficitur,exponere: in iis in quibus exitus perspicuus eli consecutione uti. Si qui autem ex una quoque parte putabunt constare argumentationem. poterunt dicere, sa pe satis esse hoc modo argumentationem facere: Quoniam peperit cum viro concubuit: nam hoc nullius neque approbationis,neque complexionis indigere. sed nobis ambiguitate nominis videtur errare. Nam argumentatio nomine uno res duas significat, ideo quod α inuentum aliquam in rem probabile aut necessarium argumentatio vocatur, & eius inuenti
artificiosa expolitio. quando igitur proserent aliquid huiusmodi i Quoniam peperit.cum viro concubuit: inuentum proserent,non expolitionem. nos autem de expolitionis partibus loquimur. nihil igitur ad hanc rem ratio illa pertinebit. atque hac distinctione alia quoque, 9uae videbuntur ossicere huic partitioni, propulsabimus,si qui aut assumptionem aliquando tolli posse putent .aut propositionem. quae si quid habet probabile, aut necessari
quoquo modo commoueat austorem necesse est .v si solum i pectaretur, ac nihil, quo pacto tractaretur id,quod esset excogitatumxetaret, nequaquam tantum inter summos oratores & mediocres interesse existimaretur. Variare autem orationem magnopere oportebit. rum omnibus in rebus similitudo est 1 atietatis mater. Id fieri poteri si non similiter semper ingrediamur in argumentationem. Nam primum cnimium generibus ipsis distinguere
conuenit orationem hoc est tum inductione uti, tum ratiocinatione . Deinde in ipsa argumentatione non sempa propositione incipere, nec semper quinq; partibus abuti neque eadem ratione expolire partitiones,sed tum aballumptione incipere licet. tu ab approbatione alterutra. tum utraque tum hositum illo genere complexionis uti.
Id ut perspiciatur,aut scribamus ipsi.aut in quolibet exerto de iis,quae propolita sunt, hocide exerceamus, ut qua iacile sit iactu. Ac de partibus quidem argumentationis satis nobis dictim videtur. Illud autem volumus ini liis
220쪽
gi, nos probe tenere, alijs quoque rationibus tractari argumentationes in philosoplita multis & obscuris, de quibus certum est artificium consi itutum. Verum illa nobis abhorrere ab usu oratorio videntur. Quae pertinere
autem ad dicendum putamus .ea nos commodius, quam
ceteros attendisse non allirmamus,sed perquilit iusti diligentius conscripsisse pollicemur. Nunc,ut instituimus, proficisci ordine ad reliqua per Semus.
CNFIR NATIO est, per quam argument an do nostr causae iidem, de auctoritatem,de fit mamentum adiungit oratio.) Definitio consimationis non per id. quod ei , desper id quod sacit. Et quod ait . Nolitae causae. commune praeceptu est tam defensoris quam accusatotra . uterque .n utroque semper utitur.i.dd consimatione es reprehensione. sciis
te autem debemus,exoldium,natiationem,patiationem,& conis
lusonem in omnibus causae generibus, vel constitutionibus, generali disciplina eadem praecepta retinere consimationem verodi reprehensionem per singula causatum geneta,vel lingulas constitutiones,diuersa & propria semper habete praecepta. Nue itaque iuxta ordinem partium post partitionem tractat de e sim tione. Et quoniam. ut supra diximus, in lingulis causarum generibus vel constitutionibus diuersa de propria habent ut praecepta, quia mora est, ut per singulas consimationis species praecepta ditantur,generaliter di confuse praecipit. quibu, de loci, argumentandi rationibus tractatis,in omni causarum genere,vel in omnibus simuleontii tutionibus constraatio esset possit. Et hoe in primo libro agitur. .ut in Omne genus formamq. causatum quaedam communitas argumentationum velut silua ponatur. secvndus autem libet boe continet, ut in lingulis causarum generibusae formis propria Ec certa di diuersa praecepta separentur, de primo libro cunctis argumentandi rationibus itinis. sPet quam argumentando Hoc .n proprium ess consimationis. Alioqui denarratio fidem facit,sed non argumentando. Fidem,& auctoritatem,se firmamentum Fides eu argumentum quo erimen proba.mus.1.tidem crimini iacimus. Auctoritas est argumentum verius
atque honestus, Se cui quasi necesse habeat credi. Fit mamentum
est creberrima argumentatio. Omnes rea argumentando consimantur,aut ex eo. quod personis, aut ex eo, quod negoci s est attributum. Omnia res argumentando consimatur.sed quae in hypothes est,quae eausa dicitur, cuius causae ista definitici es, ita cum eeria persona haee quidem omnis res ex illi, septem locis argumenta contrahit,quis,quid,cur,vbi,quando, quemadmodu, quibus adminiculis. Vetum ex his duo prima omnem vim argu mentationis continent,quinque reliqua secundo subiacentista que duo haec prima,quis de quid,apertioribus nominibus Ci de ad opus .icinioribus nuncupat. i.pet nam & dictum factum ue. quod negocium est. ltaque omnis res confirmatur aut ex attri-hutia perionae argumentis sumptis, aut ex attributis negotio. rei sonis autem attributa sunt undecim, Nomminatura victus, ortuna,habitus, assectio, studium, consilia, facta. casus, orationes . Itaque si haee omnia attributa prisonae sunt,quae sit ipsa persona videamus. Nomen esse non potest, quia primum at trib tum personae est. Homo esse non potest quia natutae pet sonae attributum est, ct natura mortalium in duo diuiditur, in hominesti in seras. Quae es ergo persona illa .s quae in pronominibus suilia est, ut ego, tu ille,hic,hae hoe. Itaque ex persona nulla at sumentatio potest sumi. Cum . n. dixero liue,quod argumentum feei Ex attributis autem pet nae sumitur omnis argumentatio
breuiter. vel sub distibula, per quae se aperit, di quibus impletur
ipsa persona. attributas suis igitur personarum omnium vis probatur Nomen est quod unicuique personae datur, quo tuo quaque pio ptio,& certo vocabulo appellatur.)'Antequam ad hoe nomen, quod definiendum est, veniamus, prius de sgiuscantiano is dicamus. Nomen hoc quod sonat nomen, quatuot fgnifieantia i habet. Vna talis est, quae est in appellatione telum omnium . verba autem nostra omnia rerum nomina sunt, ut salio. eurro. Vtique his omnibus nominibu res signifieantiat. Vade
multis illum sapientissimi in ae beatissimum esse dixerunt, qui rebus nomina imposui Certe ut sciamur omnes putes orati
nis .i. omne quod loquimur, nomina esse rerum, eonstat.eum de sibyllae respons s ageretur. In responsa autem omnino octo partes orationis suerint necesse est, quod ait virg. Folis sq. notas α omina mandat. Ergo hie una signiscantia nomini, eii, quae m mnium verborum appellatione est. Alia nominis sanificantia
talis est,qua unam partem orationis ex octo parcibus orationia videmus esse signatam: vi, men,pronomen,verbum.Tertia,
minis prolytis,ut hominis,ut deorum. Quarta autem hare quadra- partata est,qua unaquaeque persona, sine alterius communione signatur. Et ut sciamus unam de quatuor hane eici. signiscatione nominis sic propositit, ut ostenderet quod nomen et definiturus. s me est. lnquit, quod unicuique personae attribuitur,quo quaeque suo proprio,& certo vocabulo appellaturJ Ergo ut proprium personae hoe nomen de certum si, per quatuor tenditur ,
praenomen,nomen .cognomen,agnomen: praenomen porto imterdum vna,interdum duabus, interdum tribus litem cotinetur,
't C.Caius, Cn.Cneus,ut sex sextus,suit q. nonnulla apud ma tores nostros pranomnis ratior nam de Quiritum ideo dixetue quod quinto 1 ortassis loco natus esset de Lucium ideo, quod sortasse ellet initio lucis exortus. Vetum quoniam haec apud nos r xio nihil valet argumentum de praenomine non quaerimus. C rnomen porto maiorum est,tractum ex familia vel sanguine: ut, Tullius Cornelius,ex Cornelis. Nomen autem proprium ρομsonae et , ut Cicero,ut seipio. Iam agnomen extrinsecus venat,devenit tribus modis,aut ex animo, aut ex corpore,aut ex fortuna.
ex animo, sicut Superbus de Pius,ex corpore, sicut Crassus de Pulciet, ex fortuna, ficut Asrieanus ti Creticui. Quatuor his partibus petianae proprium de certum nomen includitur. Praenomiane, omine,cognomine,agnomane.Vt Publius pret nomen,i, murii pio, Coinelius cognomen, Astieanus agnomen. Algumetum autem,si necesse fuerit in tribus quaerimns. l n nomine,cognomine,agnomine. Itaque desinitio mi illiu 1 hie est propositio. N men est cuique per Ionae deinde hine inripit definitio Quo quoque suo. i vocabulo. sed quod suum est,potis esse commune cum sta tribu ,cum propinquis: vi, Tullius. Multi enim itaque Tullii, quia nomen ex sanguine est. Deinde addit proprio. Rursus de voeabulum proprium potest esse commune, ut Cicero proptium voeabol um sed tamen multi possint esse Cicerone. . itaque addi t,certum. . quod ex omnibus quatuor conllat.quo uniuscuius gue tersona verum de non nisi eius possit nomen intelligim t e Certum nomen, interdum enim ea libidine de quadam obuectatione nomen imponitur,ut illud in sal. Tyrtanum q. Et Ct nam appellantes. l laque huiusmodi nomen certum esse non potest. Quotiescunque autem specialiter aliquid volumus includere. his itibus in ludimus suo, proprio,cetto: ut, Tullius. Suis caceriis propriis q. criminibus accula . s Naturam ipsam de ire dissicile est, paties autem eius enumerare, eas qua tu in die emas, ad hane praeceptaonem facilius est.) Hre es tatio ut dimealii senaturae definitio, etenim apud sapientes contentio es quid piseus sit, Deus an natura. si natura prior est,ergo Deus natus est,atqui Deus nasci non potuit. Ruraui si Deus prior est: nata est natura,quod si nasci potuit natura. incipit non esse natura. Itaque
naturae dissicilia des nitio est. Dissicilis definitio naturae ecundu Platonem,uel alio a sapientes.inctuit. Alioqui ostendit polle desinim. Denique sapientes quidam ue desniete nat uram. Natura est ignis artifex. quadam via vadens in tes sensbites procreanda . etenim maninuum in omnia plinei pe igne generari. Plato autem se desniuit. Natura est Dei uoluntas. Et inter coetas et hae
magis probanda definitio. Nam si Deus de natura ita sunt, ut ex his alterum priui non sit, necesse est autem ex primo nasci quod
secundum est, deinde si quod naseitur, nee Deus et , nec natura , recte naturam Dei dixit esse uoluntatem . Deus enim semper voluerit de velit nec elle est. I taque quoniam nasci natura non potuit,sed Dei voluntas est, ut Deo nasci non potuit, nec natura. Illud autem scite debemus, naturam illud esse 9, mundum, ultram uadum naturam non essessed Deum. voluntatem autem Dei, qua mundus est,eandem esse natura. Itaque hic Cicinaturae principalem definitionem omisit dixit autem,esse dissicilem. Partea autem eius enumerat,sed quarum inquit, indigemus. Natura,
mimalis,in animalis,animalis,da uina, mortalis. Mortalis, hominum,bestiarum,corporis. Diuina,animi. Extrinsecus itaque partem illam naturae reliquit,quet animatia generat. neque . n. elux indiget qui rhetoricam leti bi t. illius aute naturae partes exesitur. qui motu suo in rebus agit aliquid.i ci .itiit. Eienim ille qui thetori eam scribit.praecepti a suis persona debet ineludere. persona au t homo. huius itaque naturae indigemus.in qua homo. Hse igitur natura q motu suo ita rebus aliquid agis principaliter in duo