Enchiridion Christianae institutionis in Concilio prouinciali Coloniensi editum , ... In quo haec continentur Expositio simboli apostolici. Assertio et doctrina de .7. ecclesiae sacramentis. De ratione ac modo orandi Deum, cum expositione orationis D

1001쪽

fidelium distensatorii poena a sciendos. Sic. n.legis apud Luca,dimi dicente: Quod si dixerit ferum in corde suo, DUM moram facit dns meus uenire,er coeperit percutere seruos σ ducistas, CT edere Cr bibere, Cr inebriari,ueniet diis serui illius in die qua no sterat, π hora qua ignosvat, Cy diuidet eum,partemq, eius ponet cu bγpocritis. Fostremo quisquis, fratri suo malum cogitat er dilregulam euangeIica de non faciendo alter i, quos biferi nolit, ito insequitur is ab huius praecepti transegrestore omnino excusari non potest. id uero omitten ghbis

dum non est peccatum quod usurpatione rei aliens com dimittit si nimittitur,no alι ter condonarι,m i ιntUra pat ablatae reι ablatum.

restitutio. vulisti; hi A1C tini uerbi , Peccatu no diis βμῖμβm mittitur nisi ablutum restituatur. Et pAlchre chr με Choci, stomus in opere impersem, Qualis iliquit praecesit ose prae unper hiisio,talis sequatur reconciliatio. Et poli pauca: si opes ''ribus quemquam ostendisti,redde quae abs hilisther poeo nituisti ,iuxta illud Zachaei: Domine,quaecunque fraude ab ut reddo in quadruplo. Et stitim post, Alioqui kμ 'nisi quem factis laesisti, fissis placaveris, sine causa

oras ad dominum, siue causa eleemoonas facis de rebus quibus alios expolia Ili. Qiiid prodest tibi, si ulter pro Quid πη-

te oret ad dominum, alter aulem a te fraudatus diser amsas te ingemiscat ad deum Q nod tamen se accipe si re. stitutio feri posit,sin secus,adesse saltem debet promς poenis. pta uoluntas alienum restituendi, Aut si ignoretur is , cui restitutio facienda uenit, de mammona iniquitatis pauperes subleuandi erunt,quemadmodum cI superias nos dixisse meminimM. i

1002쪽

Aeterum,chris bis praeter haec omnia quidd ri

zione iussi. etiam maius requirit,ut hoc praeceptu adimplea 'ἀμ mus inimirum ut liberales etiam simus in pu imi , odoo. ut gehenna,dignos eos esse pronκntiet,qui in pauperes et egenos,quum possunt Cr res exigit,no impendul. Quod parabola de diuite epulone CT Laetaro satis ollandit, Lucae.xxi. Quamobrem tam serio monet christus, ut eleemobnam faciamus,quu ait: Ueru tamen quod supest, ibidim ςl emPossu, G ecce si a munda sunt uobis Et iterurnu stinus . Facite uobn sacculos,qui no ueterascant, thesauru non. deficientem in coelu.Tanta uero est mistricordis exhiobendae proximo apud deum ratio, ut christus Matth. xxv. te'tur,st in extremo illo iudicio iustis,qui misericordiae opera in proximum exercuerunt, regna coeleste redditurum, e regione uero impios,qui eadem opera δε- Admbu , cere neglexerint, terno ignι mancipaturiι, Admonet

mur frugat, denis hoc praeceptum nos fugalitatis ac sedulitatis, ne scilicet nostra culpa in inopiam ruamus sed magis manibus laboremus ut ictus suppetat, uis impartiri posimus ei qui eget, memadmodum Paulus ait: Qni Arabatur,non amplius furetur mugis autem laboret operando Eser manibussa is quod bonum est ut habeat unde tribuat necfrtatem patienti. Ephe. . OCT A V V Μ PRAECEP TUM. non loqueris contru proximum tuum fal- .sum testimonium. diui praecepia sicundae tabuta,quibus mand tWr, A ne quo modo statrem nostrum opere Ddamm,tu in corpore,ium in bonis,praesens deceti ordine subnectio

1003쪽

- . Εκ PLICATIO. 44 Ttur praeceptu,quo praecipitur, ne uel uerbo statre Iaeda Hoc prae mus. Ut. n. psupiora, sone,coiuges,ac res Iximorti ab priueipati iniuria uindicuntur,ita praesens biiceritate iudiciorum quae ad de fonem istorum omnium diuinitus institua A parie totat/ buni requirit. emadmodum duievi in superiosiὰ η ς hyx- 'bin praeceptis, a parte totum recte intelligitur,ueluti cuidololatriae nomine,non tantum illa crassa, sed'Cr ita cordis Cy internu uenit, item,periuris,nomine omnis ita licitas nominil dei usurpatio sabbati item,omnis liritatis uacatio astri homicidij nomine omnis proximi losio in personam redundans, Moechie uero omnis illici. Fiisi estimotus coitus, DenisArii nomine omnis noxia rebus prouximi itatu Sic ,bsurdum non est sub selytestimonii ti i . Etitulo contineri omnem noxam,qua per linguam proxi- - λ, mum asticimus. Hoc enim apud Moseu si equens est, ut insigne aliquod exemplum ponat,ac ut poli emo es bι simpliciter prohibilio omnes etiam causas Cr bcc oones,quibus sit ut ad il lum eatur,damnatos esse uelit. Re Cognata in item hoc praeceptum,quod omnem lingue abusum,atque omne mendacium uetatJuperiori quod furtum pro'hibet proxime ubnem tur, quod scilicet cognata uitia sint mendacium G furtum Vi enim qui mentiri non soIet urtum multo minus committit, ita rarosi, quin me i

Ηristus perlictionis magistr uim huius praecepti vis pcπα a cor ipsum Cr afictus transleri,docens etiam eum contra proximum falsum testimonium dicere,qui uel dicere cogitauit,si detur occaso : Q ux inqμit procedunt de ore,de corde extui .e est,ea qui in coro

1004쪽

, , IN DE CALOGUM de Iuten π quum praebetur occasio foris erumpgni. ' eoinquinant hominem, De corde enim exeunt cogitatiomnes mala usa testimonia, Cy blasphemiae. Deinde Chriis mira tis docet hoc praecepto contineri,ut nedu a mendacio, sed ab omni uerbo otiosio quod ad rem non pertinet,tein peremus, Dico inquit uobis,quoniam omne uectu otiosum,quod loquuti Aerint homines,reddent rationem de eo in die tuaicit. Et Paulus magistri sui interpres, Ephe. γ.ait: Turpitudo,aut stultiloquii aut scurrilitas,que ad

2.Ti moliui rem non pertinet,nec nominetur in uobis. Item ij. Timo.

Prophanu inquidet uaniloquia deui multa enim proficiunt ad impietate. Fraeterea Christus monet cauenduom h n,pe oritu l. crisi,hoc est,simulatione er disimulati *y ne quum inquit cauete a Irrmento pharisiorum, quod 'φη sitispocrisis. lie,prohibet omne temerurium iudicium de proximo quum tuquit Nolite iudicare, Cr no iudiis cubimini, Nolite condemnare, er non condemnabimini. i Et Pallio post: avid autem uides 'hicam in oculo statris tui, σ trabem in oculo tuo non uides faut quomodo dices si diri tuo: Frater,sine eqciam sis bicum de oculo tuo, Cr ecce trabs est in oculo tuo es Finpocrita, e ceprius trinem de oculo tuo, Cr tunc uidebis e cereritiis No serendu cam de oculo fratris tui. At in alibi monet, ne fecundum f--Σηψνς- faciem iudicemus,sed ut ii him iudicium iustificemus. Nec tantum prohιbet temerarium iudicium quod externe fit sed Cr animi hoc est,ne male de proximo sentius mus,sed uel omnia in meliorem partem interpretemur,ueI infrinitatem seu uitia proximi patienter stram K, atque.etiam tegamus . Atque hoc est, quod nos mise

1005쪽

EXPLICATIO. 44 8ricordes esse uult, hoc est, dextro ac candido corde er QAM ga proximum. Atque huc gemit illignis illa parabo. erga proκ, sa de pharino ac publicano . Denique christus re . TI..isquirit in nobis non tantum linguae,sed Cr cordis uerita Veritas pultem,simplicitatem,ac onceritu tem,ut non aliter lingua Piuia '' loquatur,quam quod mens fientit, Nam quum uerbum, cogitationis nuntius fit,qui feri potest , quin peccatum committatur, si uerbum aliud enuntiet, aliud mens cogitet,neutru enim suo olycio recte defingitur, mod Psaltes non tacuit, qui tales describens, ait: coris 'μ' 'de Cr corde loquuti sunt, Qui Cr alibi eum demum intubernaculo dei habituturum pronuntiat, qui loquitur veritatem in corde buo, qui non egit dolum in lin og g. I 4. Quaestio; Ed inquies, Si haec est huius praecepti ratio, quomo μὴ O do excusabis Abraham Cr Isaac,qui ne interficeo rentur propter uxores fuas)era sororessiuas nucuparui, Gene. 26d imglantes coniuges esses Item, quomodo Iacob deis ς' studens, qui ut be Lsau simularet,manus Cy collu pessibus haedorum circundedit s Deinde qui tutabere obstetrices Aegγptiorum, quae er laudem timoris domini gkod.idei etiam beneflcia sensife,ex mendacio uidentur asseu quuties Praeterea quifactum est dices Raab meretrix, adeo no donetur ob meductu illud, quo fluxit Hebraeoru Iosue. .ra. .nuntios apud se latetes iadudu se abiisse,ut et ob tale se citius in Hebreoru sumilium,quin etiam in christigeneo

alogiam sit ascita es Denique, qui sit c roges quod

Iudith tanto ere celebratur, quae Holostrilem men tiendo decepit, ac interemit s Hunc modum ut dissolu

1006쪽

IN DEcALOGUModinet itant putres mendacium triplex faciunt.officiosum, ioco

dacio ad co. Ium,er perulliolum . Mendacium o ciosum id appellatu tibi se rit qμod nulli nocet Cy alicui prodest,aut etiam quod nea uacuum csitatis ratio pietate,mibericordia,aut etelo religionis Oit - φ*m suadente quodammodo extorquet , etsi interim alij nocere uideatur, Hoc ut patres non ducant crimen esse caupitale,non audent tamen pronuntiare omnino non esse peccatum,quin etiam peccatum esse dilfiniunt, sed excuismila hecti sabilius,ac ueniale,s non sint comittenda mula, ut eueri. ,:'-yniant bona,nec etiam qualecunque peccatum perpetruae redunddi vi re liceat pro redimenda vita. In putribus ac caeteris p A

- quos obiectio recensiuit,aliud quos stestnniu est,nemope animus ab omnifalsidi proposito penitus alienus. A dhee ad obsequendu ductibu3 stiritus totus paratus iunishrio etiam ac ordinationi dei totus subseruiens, ut inriterim fleamus sanctorum quῆ uerba tum fum sic temperata luisse,ut uix eos commisi mendacis arguere posess. Abraham enim cr Isaac in uita discrimine apud impios constituti,non omnino mentiti sunt quum Cr afrmarint uxores suas Ous etiam esse sorores,quemadmoradum Abraham regi Abimelech mendacii eum insimulan P at hi x ti' st)ρη sit, Vero soror mea s,er filia patris mei creofes apud ' non fila matris meae, CT dixi ea uxorem,Hebraeis enim HGμ δε omnes quotquot de una cognatione sunt,statres Cy sorores appellantur. Quod autem Iacob βcisbe legitur,plane

vidisticum est,electioni dei subseruiens,nec omnino fabsum erat,quod dicebat Iacob se esse primogenitum , quata μ ipsi primogenita sua uendidisset, CT dei electione

primogenitus censeretur,quemadmodum CT nos dei dos no Cr

1007쪽

EUPLICATIO. 4 49tio π beneficio per fide Abrahae filij dicimur, In beneadictionem Hebraeis quidem ex carne Abrahae descendetibus promissum sed ob infidelitatem ablatam fur rogdo ' . ti. Itidem,q non uacet nosterio,quod fucere Aegγptia*ce ille obsktrices Raab, item ac David, denis luditi, ilia memorabiles foemina,de Holoferne triumphans nos hic dicendi Iocus. Tantum hoc ex Augustino i mo- Σletrabimus,s ob latrices illae ob id remuneratur non sint, s mentitae fuerint, sed ob pietatem erga deum,quia scio licet infantes Hebraeoru liberare Ibiduerunt,nec Raab commendatur mendach nomine sed e, certa de uoluntate dei pie libet in liberandis nuntiis Hebraeorum. Noergo temere cuilibet haec sanctorum exempla imitanda qui fidei sanducimus. Quis enim poli aduentum christi domini squi omnibus opis Cy fauris ueteris legis, in quibus omnia sanctois αε contingebant,finem fecit, qui solus gratiam G ueritato imitami, attulit) dicere audeat se instigante stiritu uel officiose uς0mmymentiri s certe chri iuno homini potius expect Inda cium ei vi inmqt Atrit,q ut fidem fallat,dut ut mentiatur, uel apud μη λβης impios,etiam pietatis causa. Nam sibi quisq; dicti mpη stari tare debet,quod Ecclesia. .scribitur,lNoli uelle mentivi Omne mendacium. Deinde omnino cauedum chris fano,ne mendacio pietatis causam praetexat. Paulus ait: Rom. Si ueritus dei in meo mendacio abundauit in gloriam ipsius,quid adhuc ego tanqpeccator iudicor, Cy no sis cui bi themamur, Cy sicut aiunt quida nos dicere,fauciamus mala ut eueniant bona. Mindacium

1008쪽

monatori uti iluuia susTaxatur abusus. Augusti. ad Hierony. Mendaciumisiuiosum.

IN DE CALOGUN. dictum,quod etsi capitale nou sit,minus tamen licet qistud officiosum, Iuturum etiam capitale, si usiduitate

aggravetur quod satis testitur locus ille Eccle. s. Nolimentiri omne meductum Viduitas enim illius mala est. Et Paulus damnat omne stultiloquium,ais etiam urbanitatem,quam uocant,ad rem non pertinentem, ac praecipit ut sermo no krsale coditus sit. Nec mirum, quod Cr de omni uerbo otioso reddendam esse ratione in illo iudicio,christιs affirmarit. Nec in propterea putanduest praecipi,ne etiam docedi causa adhibeatur docta apologi aut parabola pietatem annexa habentes,modo non nesciat auditor, quo animo Cr quorsum uerba quae duo

dierit dim sint. At qui loquacitatis uitio, uel delemotione mendacij qua se facetos putant mentiuntur, ias

ad eum modum,ut uel hinc uane placeat,uel ut audienistes,uana credulitate imbuunt ac fallunt,bi quo excusari posint no videmus. Quamobre nostra finia tio leuioter peccarunt,qui hactenus e funestis oco Euagelii aniles fabulas ac ex la impudenter c Ela uulgo praedicarunt,quod hoc ipso no uulgare sustitione ac columelia doctrinae fidei,quam profitebuntur,attulertit. Recte dixit Augustinus,Si ad scripturas sacras admisti fuerint mendacia,nihil remanet in eis soliditatis.

Μ End cium pernitiosum seu malignum id iure

censetur,quod nulli prodest et alijs nocet hoc est quod eo fine dicitur,ut .pximo,uel uitae, uel famae, uel bonorum externorum iacturum aflerat, quod orno damnabile est,quemadmodum 'tim Oshndemus. Sed di

ces,Si haec est chri βμῖa,ut de Iratre candide semper

1009쪽

EXPLICATIO. 4so sentire, Cr neminem iudicare debeamus. Nunquid ergo peccabimus .si publiciι Diris crimen publice et detest eo murs Riidemus,uequaq id prohiberimam iubet,ne iudicemus,intelligendu est,de his rebus, q pos uiae. 6. pu sunt Cr bono Cr malo aio fieri, tum enim deo iudiciu Aue d. ste, dimittendii est nec de alterius corde quod no videmus ψης Προμ

temere prostreda sinῖa,in quam niam dixit Apostalus: Hom.14Tμ quis es, qui iudicas seruu alienu,q duo suo stit aut ψῆ - cadit.Et itera Gala.6. Opus aut suu probet unUquss,er sic in femetipso gloria tantu habebit,et no i altero. Vnusquis senim onus suu portabit,Vbi prosim Apostolus,in hisce rebus adlaphoris de proximo ad deu cooram quo quisq; 4κt stibit aut cadet tanq duosvo trusis stri, σβmul nos ad considerada opera nostra reuocat, nec abs re,s his acute inlectis,tatu qμiss uitioris σμd audist ibi.

se repererit,ut facile neuoru proximi obliviscatur. In Pς his aut rebus,q ita punt, ut eas bono aio er cast0 perι prohibemur

non poste muniritum sit,non reprobatur si iudicemus. rudi itaq; qide cibis dicitur quia ignoratur quo aio fat no uult Apostilus nos esse iudices, sed deu De illo aut, qui nefario stupro nouerca suam uiolauit, praecipit deo bere iudicari,sicut scriptum est,inquit: Quae occulta sunt deo, q autem palam sunt uobis σflip Mestrii. ζd ii, Latita, hic ad tria resticiendum qi. Primu,ut non grauemus de proκimo crimen,sed nostrae quos infirmitatis memores, cu odio d: viri' criminis,charitatem personae proximi retineamus. Noinepte monet Ber nardus: Si potes inquit excusa acti nem, si non , excusa intentationem, δε nec intentio. ηςm, excusa tentationem. Nam hoc ut facias, chariu

1010쪽

IN DE CALOGUM. fas postulat,quae multitudinem operit peccatora. Secundo,ne no suo loco et ipe, qusi scilicet iudicado proini. Asel. 4 Ati rinoo D s udicemus. Nam qui aliter iudicatse

thuritate excidit, Cr malu non corrigit,adeo ut Cr dein Leciosi terius faciat. Recte dixit Sapiens Eccle.33. In couiuihuini non arguas proximu tuum quod scilicet plane intepestiuum sit liter pocula corripere,ubi peccantem non ad poenitentia,sed citius ad urorem cocitaueris, Cr copotores non ad misericordiam,sed magis ad cotemptum cubmodo σ diluerationem proximi comoueris, Paulus monet,..4. M Episcopi sieg Parochi pμblice peccante coram omniis diu, ' 8 bus arguant,sed sic,ut er caeteri timorem habeant,hoc est,non ut tribuatur caeteris ansa alterius uita ilice bendi, sed magis occasio ob statris casum ingemiscendi ac condolendi,ut caeteri ex statris periculo commoniti, suae quos infirmitatis ne obliuiscuntur, sed timeant,ne in simile peccatum incidentes eandem censuram incurini CQ -' rant. Sic Paulus incaeshιm ictum publicum apud eccleo sum Corinthiorum corripuit,non ut corinthii inflaretur,sed ut magis luctum haberent, Cr contri harentur ad eam poenitentiam, quae salutem stibilem operatur, non ut lapsum odio prosequerentur,sed ut in eunt corinreptum confirmarent charitatem,non ut eum in di eis rationem coni jcerent ac contumelia ascerent, quin potius ut qui peccantem horruerant,ijdem poenitenti conis donarent,ac moerentem coi larentur,ne qua feret ut L.ta, immodico dolore absorberetur , ac testimonium etiam praebet Apostilus corinthijs,siuam correptionem in eis