장음표시 사용
151쪽
semper eo minorem aquae molem fluere quo minus erit osculum N. quod aquam uentis aquae per osculum I subduplam, aut subtriplam,&c tribuit cum suo luplum vel subtriplum fuerit. Non tam concludendum inrum emeriore crure tubi aerem permanere , quamdiu fluit aqua per N , tubus enim LM plenus
est. Vbi adii tendum guttas ex osculose, tum est quartae a tis lineae, cadentes per lumen non continuo sibi succedere videri, cum duae solae spatio secundi exeant, quas intra cuni necesse videatur aerem interiici. mirum est qui fluere nossint, nisi dixerimus guttas illas per interiora ubi latera continuo fluere, adeout aer non possit fluxum illum interrumpere ob interiorem per latera continuitatem, quae minus in exterioribus guttis exilientibus percipitur; quod etiam nitro aera exposito,&cuilibet alter aquae quantumuis exiguae per fistulam quantumuis amplam fluenti contingit, sed cum tuous cxterior LM iit semper plenus ut dixi,idem fit ac in lagena inuersa ut-tatim cadente ob alias guttas per foramen in uncio factum cadentes , quare cessat difficultas. Cum autem lumena respondeat puncto ,&crus siphonis a puncto Mad punctumue sit breuius crure M L, cuius punctum L respondet lumini P, maior aquae quantitas ex lumine M luere debere videtur, cum lumen P minus mergitur, quod tamen experientia repugnata quantumuis enim profundius mergaturi usque ad N , aut minus profunde usque ad P tantundem aquae praebet,quoties crus externum LM manet eiusdem longitudinis quod nempi tantundem aquae superficies BC ex qua ducitur aqua,puncto M superextet dummodo vasa C, ex quo hauritur liquor,semper plenum intelligatur,4 aer in os sphonis P subingredi nequeat, quippe minima aeris particula cursum aquae potest
Iam vero defit tris in vas QR Tri immersis agendum, quorum primum asinistris occurrens A in coni verticem edesinit , secundum beavertice incipiens aequali e desinit in es; tertium deiusdem est ubique latitudinis, adeo ut fisi aequale vel be angustioribus primi, secundio te filiri extremis. Quartum denique est XZ, quod a puncto V ad punctum ς in Opartes aequales diuiditur. Vt autem aquabitrorum ope fluat,&ex vase QS hauriatur,prius in aquam mergenda sunt, qua penitus imbuantur, eamque ebibant, si enim sola illorii capita mergantur, pars extra vas extra sicca fuerit aqua non fluet,ViXque crassitudine algit in sitro ascendet; quanquam eruditi viri affirment se sitra sco expertos esse, quae tamen
aquam usque ad extremam laciniam exteriorem traherent.
152쪽
Porro siue mergas in aquam duorum primorum filirorum partes angustiores, siue latiores, aequalis fluet aquae quantitas, sicut&fluum ex omni parte praedictis parti-Dus angustioribus quale aequalem duntaxat aquam hauriet. Vnde stit superioris extremi latitudo praecipue consideranda veniat, quemadmodum de siphonibus dictum est a iitrum
vero aquae hauriendae superliciem ab puncto ad I excedens duplo minus aquae trahet, quam dumis que ad Z punctum, hoc est , quadruplo magis sub aquae superlici descenderit,
res aquae per filirum haustae in ratione subduplicata longitudinis tirorum , eodem prorsus modo quo tubis rectis, aut
Vnde qui liquorem aliquem velocius percolare voluerint, vel filiato ex omni parte latius, vel longius emcere debent ita latitudine sola compensent idem acciti tubis latioribus is longitudine, & latitudine idem etiam obseruandum erit quod iam de tubis demonstrarum est. Superest igitur inuestigandum qua ratione sphon , fil-Wum aquam inutiant,seu quomodo vi siphonis aqua cogat .ascenadere.
153쪽
maior fieret,&versus partes exteriores totus orbis creatus intumescceret quod si quis absurdum non existimet, aut vacui possit incommodis commode satis occurrcre per inclicet, siue mundum statuerit infinitum, siue finitum Idem in organo Ctesibico ΜΗ incontingit, cuius embolus F una nanubrij motu tollitur in altum, necesse ostaerem circa P existentem descendere versus L. aercita circa L existantem in aquae locum circa puncti existentis,quae ad Hascendit, succedere; similiterque aquam H relictum ab embolo spatium re plere. Quod fit tantummodo quoties aqua ad nimiam altitudinem non ascendit, quippe quam inimium cogas, quod fit ubi maior est illius vis in descendendo, quam ut a te superari queat ac exi labitur inter embolum Fac tubum M ut locum ab aqua recidente relictum
Itaque totius mundi partes ita cohaerent ut una loco cedere nequeat quin eundem locum alia confestim occupet, unde fit ut solles aperiri nequeant niti circunstans aer illos ingrediatur, cum nullus sit alius in mundo locus ad quem fugae possit, praeterquam in ipsos sol tes: quod qui probe intellexerit multa lucc, quae alioqui disti cilia futura sint Verbi gratia , cribrorum instar vasa perforara idco non posse humidum,quo replentur, effundere, donec illorum os digito, vel alia ratione obturatur quod ac non possit in aquae locum succedere ex lagenae aqua plenae inuerso osculo nihil aquae egredi, quod aer in illam logredi nequeat, c. De vasibus perforatis consule 6,τ, dcra propositioncmicronis.
PROPOSITIO XXXVIII Siphonis sum in fontibH artificialibus , re quis in sublime Ost et is, atque organum Isibi cum quod
Galli Pompe dicunt, explicare.
Stom G PH Gorgamisivi siphone, vel sphonibus com
P0situm, cuius ope velit aliquis AB actuam ex inferiore loco in hortuna,vel cubiculum superius,vel cliam a montis pede ad eius verti l C tollexeritque propterea fons puteus, vel aliud vacia plenum aqua in quod tuba FG osculum immergatur, parsque illius Id vas D ita ingrediatur,ut standum superius propemodum tangat otiar vas aliud KL cu1us fimcio superi obus applicerit rmiuncto M lui vas DE transuer ret, Mox Otificiuna Garundo
154쪽
silperiore vasset sola dimidia linea distet. Praeterea L vas aqua repleatur, quod fieri poterit ope tubuli ΚΒ qui fontis AB aquam in K M transferat. Tubusus alter fundo inserio rivasis Κ applicandus,qui claudi vel aperiri possit epistonio L, velo. Quoties aperietur, ut aqua ex piscina ΚΓ effluat, tubus G Maeia remissi vase conclusum hauriet , in vas KL transieret. Cumque aer nequeat ex vase D E trahi, quin succedat aquai A, vas Et repletura toties ascendet aqua Ba in cubiculum aut vas Di, quoties vas KL aqua plenum perlumen, ubi L effluet: poteruntque qui manent in montis vertice F epistonatum K pluribus modis aperire vi claudere, ut exsontem A suam piscinam in perpetuo repleant,quam postea per epistomium E in quos uis ustis effundant.
rientia tubum, Ligulo longiorem esse debere tubo FG seu MG ut illius perpendiculum superet:
quod tamen mirum alicui videatur, cum enim tres
illi tubi nila siphone dinferant, uiliciatque crus msiphonis alterum cili tantisper longius, quale est crus GL sphonis LGF C, cur per episto-ituum L aqua non effluet At vero cum perpendiculum G Maltero oorpendiculo maior superandum sit, L N perpendiculum paulo tingius esse debuit. Gis Quod ad Ctesibii Alex andrini organum attinet, potest etiam aliquo mo/o ad siphonem redigi quemadmodum enim impulso embo lo in tubum FG usque ad fundum vasis Aa aqua posset usque ad Fascendere,& frequenti repetitione vas Emimplere cita cum embolu 'I K premitaquam iri, quae non potest fugere 'versus ob assaria
155쪽
asiaria clausa quapropter per a tubulum cauum usque ad ascendit, ut effundatur per alium tubulum , unde pro libitu ad varios usus dispensetur. Itaque cum praedictus embolus a manu puncto manubris applicata impellitur usque ab/g,dc continuo retrahitur, assarium, aperitur, per quod aqua putealis, vel alia quae uis e fascendit, clauditque idem affarium , quod nempe premit suo pondere. Cumque ipsa impulsori embolo premitur, aut pellitur,nec redire possit adie cogitur per Lm tubum egredi, aperto videlicet assario , quod post aquae ingressum, ut assarium g,clauditur. Debet vero ubi rigorificium multis foraminibus aperiri ut cum aqua nulli lapilli, nullaeque sordes possint ascendere, quae alioqui
aquam impuriorem redderent a non parum tubis ossi cereat. Porro tot hactenus modis Aquarij, 5 ali artifices hoc organum variarunt, ut labores in hoc instrumento perficiundo exantiati satis superque ostendant quantum sit aqua necessiaria, de quam rari sint
Solet autem embolita versus K retractio vocata a Gallis Ui- ilio, qudd illa retractione aquam eo modo hauriat, quo qui ore, vel folle aut etiam Eolopila candente, aquam ex aliquo vase trahit: asi ratam igitur aquam embolus dici potest ex parare,cum illam per tuborumn vel, nares expuat,uti folles epistomio reserar traliunt, set aspirant acrem, quem epistomio clauso euomunt in expirant, ciuod S pulmonibus facile potest accommodari. Omitto varia diaphragmata quae huic organo F alii sexcentis solent accommodari varias compositiones, quibus illud duplicant, triplicant, icc ut moneam embolum tubi latera tangere debere, ne aer aula qua interlabatur, bcitat eddaturamltile quanquam non ea multum premere dcbeat ne maior quam par iit conatu in eo mo dc mpcndatur de quod vi In .inus fieri potesta soler equi robur po-1tolet. Sed neque vitanta premere porcst, ut aquam vel acrem uo-pediat cum ingens fuerit istius organi altitudo, quia cum nimis urge- tiaracr,vel aqua, fugam quaquauersum arripiunt, de etiam per ligniqUantumuis denti atque dum poros abeunt, adeout in spumam aqua
conuertatur Nacrvel in ignem vel in materiam acre subtiliorem.
Vix axitem istud organum O hexapedarum altitudinem superare potest si solani impulsionem vel aspirationein adhibueris, licet aquae lindrus cuius altitudo o hexap. lassis pollex, non superet pondus librarum quandoquidem pollex aqueus est pondo nactarum. Sed absque aspiratione fieri possunt haec organa, quae sola
156쪽
tractione iussam aquam ad dextram altitudinem tollant. Omitto similiter varia coria villosa quibus tegi debent emboli visacilius aquae fugam impediant,&alia plura quae praxis docet. Cum autem aqueus cylindrus tollendus proponetur, basis illius cognitio altitudi-m iuncta dabit pondus
bi gratia, bassa digitoruaque cylindri, eleuandavsque ad 4 hexapedas, cumque cylindrus digit lis istius altitudinis sit po. do librarum b, hic numerus perra multiplicatus 6 libras tribuet,cum enim quouis manubrio cuiusuis emboli tollitur aqua, debent omnia assaria reseram, ac per consequens vires trahctis odi
bras superare debent: nisi organis diuersis utaris,
ramen quorum unum ad 1overbi causa heXapedas,
aliud ad decem alias kita deinceps, aquam attollar, nam quo mage tempus producetur,eo magis vires minui poterunt.
Iam vero Galli genus aliud usurpant haustri hydraulici absque al- piratione vel impulsione, stula ex corio,vel metallo ad tubi fundum
posita, quae, tigillis ei insertis,& ad supremam usque tubi partem, ex qua hauritur aqua peruenientibus,ducitur&reducitur, vel potius trahitur,&prorito pondere recidit, qualibet sui tractione nouam aquam tribuit exhaustri osculo superiore salientem, & exundantem, quam ad quos unque usus deriuare possis Hoc igitur hausiro, cui nempe nil ollacitaer, ad centum, siuerit opus, hexapedas quam duces,dummodo totius aquei cylindri eiust dem cum integro tubo altitudinis pondus vitibus tigillos mouent, bus exaeque Liantisper superes.
157쪽
PROPOSITIO XXXIX. Siphonis quantumcunque breuis repetitione, seu mul tiplicatione , s impulsione repetita datam aquam
ad latam altitudinem attollere.
CVm saepenumero locus dest tubi perpendiculo, quo possit aqua
tolli ad loca superiora, neque sub fontem aut alterius aquae superficiem siphonis crus satis descendere possit, artificium inuentum est,quo sphonis descensus suppleatur. Est enim fons A, vel aqua quae uis,quae in acceptorium Dper orificium C ingrediatur; Neque sit infra B locus ullus humilior puncto L, ad quod si phon descendat diuidaturque altitudo , seu perpendiculum H in quotui partes , verbi Vatia in duas aequales quibus totidem siphone aequales, ut LS vasis Gi K agglutinen tur, licet enim in figura breuio res sint quam oporteat intelligi debent aequalis altitudini DH;
hoc est L aequalis D E MMaequalis EH. His enim posi- ais, siphoni aperto epistomio
eleuabit aquam, ex mina, ex quo siphon dis tollet aqua ira adH locum propositum , e quo tandem per epistomium ad quo suis usus aqua deducetur. Impulsione simile quidpiam et lici potest sequenti vases sit infundibulum .pei quod vas impletum aqua fluat in vas subiectili A B, ex quo e Pulius a te tubulum Fcoc ita quam G in Hier tubulum sit ascendere, donec per ultim uni tubum K L saliat. Ecquei ratione aqua sente, aut vase conclusa, vi aqua per C in acceptorium B infusae altius in . aut in vas aliud quantumlibet altius tollitur, quandoquidem impleri nequit aqua asini nil expellat acrem in Ab prius inclusum, qui cum maior sit quam si canaliculo GH con
158쪽
tineri possit, expellit aquam G in H ita deinceps pro diuersis vicibus quibus Bavas aqua repletur. Quanquam tanta possit esse vasorum GH altitudo, ut aqua in Aetinfusa non possit amplius quam acris ex-lmisione sursum attollere cum enim faci ius per in egredi poterit ac quam ex vasis superioribus aquam expellere , non magis ascendet aqua. Vt autem semper aqua sonte G contenta possit altius desaltius ascenderes, debet vas Ara vasis omnibus superioribus, in quae debet aqua conscende re, maius esse , vel epistom ijs aqua ex A B
- haurienda , Ut nouus ac inini ingrediens seruiat iterum ut expellatur aqua etiam de nouo vas G imposita. Caetera praxis do
Omitto excentos modo quibus iungi, disiungi,diuidi atque multiplicari possunt siphones, ex quibus omnia Heronis, Maliorum organa prodeunt, quae pro variis effectibus nomina varia sortiuntur, ut aliquid de fluuiis hic adtexam, qui suas inter margines velut tubis conclusi fluunt, ut etiam nautis nostra ratiocinatio utilis esse possit,&ad aliorum usus qui fluuiis conseruandis incumbunt derivetur.
PRO POSITIO XL Tubortim se fluminum, in quibus aqua fuit, compari
rationem instituere o disserentia , atque conuenientias inuesti garri
Sto rubus vel flumen ABGN, cuius caput, seu pars sublimior AB in quem alter tubus , vel lumen KS ingrediatur, c tuus etiam pars sublinnor Κ,&vinusque decliuitas in N e- sinat. aibus intcllectis prima disserentia consistit in eo quod tubus undequaque clausus sit, de acri nullo modo pateat, praeterquam in Assi fluminis vero unia superficies ab ipso acre inuoluatur. Secunda in eo quod fluui sol inaequali, S scabromni tantur, quod fossas, &monticulos frequentes h et, cua tubi superlicies tam interio
159쪽
quam exterior uniformis esse soleat Tertia, quod ubi soleant esse
ad horizontem recti, cum flumina eidem Inclinentur,i cum eo faciant angulum acutum. Sunt&aliae plures differentiae quas Omitto, ut quasdam conuenientias numerem, quas interest, tam fluamini S, quam ubi aquam minime fluxuram, nisi horizote sue rit altior, cui cum aequabitur, non fluet amplisis, si nempe illi ex omni parte coaequetur, posset enim per multas hexapedas, imo Sc leucas fluere, absque ulla decliuitate, hoc est sub horizontem inclinatione , si prius aliquid decliuitatis habitis let , vi cuius postea iscet horizontali
Deinde, quemadmodum aqua fluit velocius per idem lumen, quando tubus altior est, ita fiu-men celeratis labitur , quando fuerit decliuius, dummodo decliuitas non impediatur sit continua. Sed num tanta aquae motus e fluuio labatur, quantaffuit ex tubo, cuius perpendiculum aequale fuerit perpendiculonuuij, non ita constat, quapropter vltcrius inquirendum t
zontem erectus, cuius altitudo
sit a pedum, sitque citam uia uius ABGN, oblique fluens, cuius perpendiculum a capite Am ad G, sit quoque et oedum certum est aquam in G, tubo tantam aquis jsse velocitatem, quantam lapis, qui spatio B descendisset ad G N; cuius velocitas per dcscensum illum acquisita non amplitis aucta vim illam lapidi conserret, qua tempore ei aequali quo descendit, pedes percurrereth cur autem ex obseruatione constet di mi lio secundi mintiti lapidem lx quiete , pedes, descendcre fecim-do tempore 9, temo, i scenda; atquca os qui secundo minu-
160쪽
to descendisse censenda esta quam per et pedes,quos iam altitu'dini a tubi aequales suppono Aqua igitur vel in tota latitudine tubi a , vel in solo tubulo Nesintellecta,sesqui secundo opedes conficiet,&illius velocitas 3 pcdum appellari potest, quippe si flueret absque ullo externo impedimenso, spatium percurreret spati di duplum. Quo polito su iam ABGN fluuius cuiuscumque longitudinis, puta et leucarum cuius perpendiculum, hoc est, decliuitas illius Bad G sit quoque et pedum;
quaeritur num aquailuui GNtanta velocitate luat, ut sesqui- secundo pedes consectura
Quod ut facilius explicetur, suppono num decliuitate bi-quc aequalem defossa planum per quod .ibitur non cis scabrui sed instar marmoris laeui
gati,vel dimidi, tubi cylindrici;
non posse praedicta velocitate fuere, cum saepenumero fluuioriam canalc vix leucae spatio vllam decliuitatem habeant ,
occurrant fossa minus magis ueprosundar qilae velocitatona la-bciatis aqua mille modis perturbent, ut nulla spes omnino supersit perpcndiculum seu declamitatem luviorum civeloci iratocurrcntis aquae ubivis sumptari nuc stigandi.
Intelligamus igitur planum fossae uti canali, fluuis ubiquepcia Lilli aequale ut ficu car per- pediculum ha am I pedum, aut uiuscumque alterius a l ignixudinis; cumque dixerim tractatu de motibus', eo longius esse te- pMF, quo grauit serrantur super plano ad horizontem inclinato, tem-Pως quo perpendiculariter descendunt, quo planum inclinatum lon-