장음표시 사용
211쪽
offit inueniri. R. P. Fournierus lib. I nauigationis cap. I notat olidem,quam n e nuncupant,eri e plumbeam pyramidem librarum,vel S,aut plurium,cui runis pondo librarum L, aut plurium annectitur, ut plumbum ad centum usque, vel plures perticas infundum maris descendaci quanquam nautae pluribus modis decipi pos sunt exempli gratia, si funis a aquae vorticibus desundis abreptus non recta, seu perpendicularit dei oblique descendat, quod enim ad plumbi natatum obfunem aqua leώiorem attaner praeterquana aiunt tunes nauticos aequali mole aquae grauiores esse ubi plumbum funis
leuitatem compensarit,nil ex ea parte mendum.
Porro si semel nautae observent quibus temporibus plumbum varias oceani profunditates attingat, cum plumbum absque fune ini rofundum immiserint, quo cum suber, vel quodpiam aliud corpus ene ita nectatur, ut statim atque plumbum ad fundum peruenerit, subera plumbo separetur, quod eodem tempore redeat ad supcis iaciem quo plumbum descenderit, illa maris profunda potetunt innotescere,quae nullis funibus inueniuntur. Quod ut fiat primum obseruetur num plumbum quod tres pedes
in uno secundo minuto descendit in aqua, duas vero hexapedas duobus secundis hoc est unam mensuram primo secundo, tre, hensuras secundo ut ex obseruatione constat,quinque deinceps tertio, septem quarto secundo, desita consequentc secundum numeros mensurarum impares, descendat, ut contingit plumbo de aliis grauibus per aerem descendentibus qui quidem descensus eadem ratione perficituran aqua per primos duodecim pedes, ut iam supersit obseruandum in maioribus profunditatibus num idem contingat , verbi gratia cum nauta bolide vulgari fundum maris trecentorum pedum inuenerit plumbum absque fune, cui suber alligatum sit fundi contactu separandum, in aquam demittat quod si peruenerit ad fundum
decem secundorum spatio, certum erit plumbum iuXta numeros impares in aqua, velut in aere descendere de quo descensu forte campana monere possit, quae plumbo hac arte adaptetur, ut statim atque peruenerit ad fundum pulsare cogatur, desson una monitorium edere, constat enim experientia campanae sonos sub aqua productos ab auribus in aere posuis audiri quemadmodum soni in aere editi ab aure sub aquam immeria percipiuntur, eo tamen discrimine quod socius campanae in acre productus eiusdem sub aqua grauitatis, vel acuminis, ac macre audiatur, sub aquis vero factus non solum audiatur surdior,sed etiam grauior, siue collocetur auris in acre,vel ub aquis. Est autem sonus suo aqua iactus Decima grauior,hoc est si capanae lonus
212쪽
... sit in aere graduum acuminis, erit, graduum sub aqua, quandoquidem ratio istius Consonantia est et ad 1 quapropter interna me talli vibrationes quibus sonum campana producit, in aere sunt 3 numero,cum aequali vel eodem tempore bis solum trema sub aquam immer a. ut dudum in Harmonicis dictum est quanquam saepenumero dubiu superscierit num illi soni solo Ditono simplici, an potius repetito, hoc est praedicta Decima inter se differrent, quod cxperturi prius viderint, praesertim in oceano, cuius aqua fluuiorum 4 fontium aquas grauitate superat enim uero F pedes cubici ocearit 6 aquae dulcis pedibus cubicis aequi pondcrant, unde possiis concludere quanto maiora pondera in oceano,quam in fluminibus natent,atque ferantur.
Porro cum innotuerit plumbum decem secundis o pede sub aquis descendere, suberis, vel medullae sambuceae,aut vesicae inflatae;
vel alicuius corporis aenei, aut alterius materiae concaui reditus examinabitur, num videlicet temporibus aequalibus inaequalia spatia iuxta praedictos numerosim pares percurrantur ii continget, si priamo tempore redierint ex Profundo unius perticae,secundo tern 'ore redeant exo perticarum undo, deinde eris, , ,&c perticis. Dena- ue ubi suber ex o pedibus decem secundorum sipario rediem . illius einceysope nauta cognoscet quantae sit profunditatis locus oceam propositus.
Non erit prorsus inutile siquis obseruet quanto tardius, aut velocius corpora mole aequalia vi eiusdem figurae, sed grauitate diui ei sa sub aquam descendant, quantum augeatur velocitas ratione diuersarum Ligurarum, vel etiam quatit corpus idem secundum unum quam alicrum angulum aut situm Velocius descendat, quibus temporibus tam plumbum, quam alia corpora grauiora aqua filo perpendiculari alligata sua hinc inde recursus peragant. Ex obseruatione constat globulum argilaceum siccAm tres sub aquam pedes hacio quinque ecundorum cadere, cum globus plumbeus m ignati me a Quasi tantundem uno secundo descendat, resus pedis dodrantem longo appens uni semel duntaxat moueri sp fio vnnis secundi. quemadmodum sesquisecundo, cum filo tripeda x alligat,u.
213쪽
MYDR AULICA. PROPOSITIO in III. Fontes oe puteos inuenire, V ci Iernas
cons Iruere. Sisquis rationem perscripserit, qua sontes aut putei locorum ybiuis reperiantur, maximam ab omnibus gratiam inibit, quis enim nescit quantae pecuniarum summae in aquis quaerendis insu
Sunt quiramuria coryli vere, aut cum iam avellanae maturescunt, sub quibusdam lunae vel aliorum cum bie planetarum aspectibus, horis bifurcatum abscindant, quem manibus detentum amrmant circa terrae punctiim,in quo fons inueniendus, conuerti quantumuis eo renitente qui corylum tenet quod cum in manibus plurium non fiat, id illis lummodo contingere qui credunt id euenturum, ut sit fides causa, vel conditio sine qua coryli circa terram inse'
xio minime contingat ad quam fidem cum nullus teneatur , eam que, ut asserunt, is nabere non possit qui voluerit, illa superstitionem redolere videtur, aut inuenta, ut falsitatis conuicti sub fidei tene bris experientia contrariae vim eludant, Quod probabilius videtur. Iacobus Bessionus anno 1 6 librum edidit, quo docet rationem fontium,quos tellus occultat, inueniendorum; nempe signum ton'tium,&aquarum ex quibusdam montibus circunstantibus promanantuam esse herbas aquatiles saxa fusilia vermes, id genus alia, quς docent illic latere, & tellurem aperiendam. Porro sontium mucntio pendet ex iudicio diuersis obseruationibus confirmato. nec enim vaso monte equitur sontem aliquem in illius decliuitate, seu vallo repetiundum,id enim sae pessallit , quanquam ea ratione satis sic quenter reperiuntur sontec: quos etiam arte possis Cilicere, si nempe loca quae uis terrae spongiola, quibus pluuiae sorben tUr,argilla duraucris fossae si quidem creta,topho ac terris glutinosis marginatae &,nducta retinebunt aquas,prius, si lubet per mediam arenam, perque saxa percolata , quas per varios canales in diuersbs
i Omitto varios saporcsi odores ab aquis subterra degentibus conatractos occursu bituminum, mi ocetali lim metallorum, Mnotas quibus aquae sanitati utiles ab inutilibus i noxiis dignoscuntur, de quabus suse praedi. bis utor,praetet quem videndus Palictius qui ova
214쪽
riis aquae virtutibus, de partibus aquae Decundae lapidum productricibus disserit. Qui fontium origines iuxta varias Authorum cntentia quaerit, adeo Lydiatum Fromon dum alios : addo solum in eo doctiores conuenire quod partim a pluuiis in specubus,&aliis locis subterrancis asseruatis,partim ab aere loca illa subterranea sub ingrediente, io a lucos vapores conuerso,sontes oriundi sint, cumque pluuia tam ex Occano, qtram e suminibus vapores exhalantibus oriantur, ipsa flumina suam originem debeant sontibus ea dici ex mari egredi, dc in illud remeare,iuxta primum caput ecclesiastes vers.7. Cptima igitur sententia sontium origincm ad pluuia reuocat qua ma Xuna ex parte surgunt ex mari, cumque percolantur, in terrae superficie salioecundum relinquunt,vi cuius crescunt omnia, semperque descendunt per terras spongiosas, donec occurrat argilla,quae
vclutollaret incat aquam,quae deinceps sonici erumpat. Quis enim credat aerem oceano incumbentem mare tanta vi premere, ut aquam ad montium vertices cogat ascendere quod tamen
dicendum videretur,si quis sons in montis alicuius inueniretur apice. quo nullus vicinus esset altior: sed nullum eiu se emodi sontem inueniri certum arbitror fontium autem inueniendorum nulla methodus generalis nisi puteos ab occidente in orientem sederis,aut etiam ver- Ius alias mundi partes,quibus deprchendas in quam partem aquae pro 'pendeant . inter puteos autem duos uilicuantactus, quos Vitruvius inter illos puteo rcquirit, quibus aqua perfluens respiret, quos Barbarus vocat aestuaria actum definiunt iro pedum ubi vero putei aquam oriendcrint,quae nonnunquam ad ros expedas subterram deprimuntur riui subterranei ducendi donec aqua ex puteis fluens adhortos alia loca dcta uetur. Cum autem non adeo profunde Ω-diendum, Iachrymas ad unum aut alterum subterra pedem inu niuiatur, perducenda sunt donec utilus aliquis conssetur, qui cum aliis pluribus hinc inde sumptis sontem efficiant. Quae ad sontium tubos sue fistulas attinent vide prop. I 2.
Quod puteos spectat, quorum alii salsi sunt, ut in Lotharingia,alia
dulces, eandem originem habere videntur quamuis ob varios succos subterraneos salsedinem,& alias qualitates contrahant. Illorum odiendorum vulgarem modum omitto, ut qua ratiori eputeus Amsterodam persessus sit explicem, cum in eo plura notatu digna occurrant, quae nobilissimo S. Michaelis equiti, D.Hugenio dcbemus, quippe me docuit quae sequuntur.
Ptimo, illum puteum ad r3 pedes sutile perfossiim Secundo, has
215쪽
occurrisse terra species,bortensis pedes nigrae ad ignem nutriendum aptae,quam vocant Iourbe pedes 9: argillae mollisis: irenae8: terrae argillae Io terrae 4 arenae super qua solent domus Amsterodamenses fistucari, pedes Io argillae x sabulonis albi siccae terraes turbidaeri: arenae argilla arenariae 3: arenae cum argilla mixta D: arenae marinis conchulis mixtae ideinde post illos pedes sum diis argillae torpedum sequitur, denique sabulo 3 pedum ibi sollio desiij t, cuius altitudo turrium Anasterodamensium fastigium et pedibus
Tertio, hanc fossionem terebra persectam, qua singulis diebus , ,ret, &c pedes cavant, prout mollior vel durior fundus occurrit. Huius autem terebrae haec est figura dorsum crassitudine pollicis, latitudine pollicum; AHI ferrum ad dimidiae circunferentiae modum, cuius acies Hes acuta , quippe quae terram siccare debet. Inter AH I et continetur huius autem semicirculi H I radius esti digitorum seu deuncis pedis cuius ope tra hi qualibet vice Bilbr terrae frustum latitudinera, altitudine ab digitorum,cum occur it argil la pinguis vix enim quarta sui parte repletur,
cum arenam mobilem complectitur. Est autem rete terebrae hoc artificio contextum, ut&iplam arenam contineat ne labatur, cum&ipsa aqua vix effugiat. Cum autem nouem hominc machinae soleant adhiberi,&perticae perticis continuo incastrandae sint ut adsundum . vice qualibet, qua terebra educitur profund:us euadit, applicatur terebrae lanis FM , qui super cylindro ligneo L peros putei transuerso labitur,dtim homines une M trahunt, ut tere
Ligno transuerso G terebra vertitur torquetur, cuius altitudo
C A pcdunis io cumque baculus Assi sic pedum C E est pedum
y' Idemque dereliquis baculis iuxta sequentes excavationes con-
Π ngendis existimato Lignum vero L G per quodlibet foramen D,N,Odcc traiicitur, ut ex qualibet altitudine terebra conuerta' tur supremo cuiuilibet hexapedis baculi e utem fissura in
216쪽
ditur, quae circulis serreis roboratur, ut alterius baculi extremum in illam fissiuram inimi sitim clauo serreo Etransfigatur,ac omnes baculi similiter incastrati unicum velirti baculum 23 pcdum componant, ad puteum hunc excavandum. Quanquam non
est necessarium quemlibet baculum cis 6 pe
dum,cum io, et aut etiam plurium esse possint qui cum quadrati sint , illorum latitudo. semiis pedis Statim autem atque puteus excavatus eli,cisterna, seu castellum aut aliquas ossa paratur , ex qua Ctesibico instrumento tantumdem aquae tuos in usus transferas, quantum necesse fuerit, vel scaturigo dederit. Porro fieri potest ut arena mobilis ita restrinagatur, dolerebram implicet, ac retineat,ut eam extrahcro nequeas, ut Anasterodami contigit. Praedictum vero puteum spatio et dierum ex Ianoetium excavarunt operarii saepe quo numero
ad ro vel o pedes surgit aqua dum illi prandent. Sed ne parietes putei terrestres ruinam faciant, aqua implentur, quae praedictos parie 'tes anteridum instar sustineant. Ad cisternas accedo quae non differunt a puteis, quod nullam habeant scaturiginem praeter pluviam ex tectis acceptam , colluciis du istam in cisterna puteum, in quem desinunt va' ria fistulae . quarum capita iunguntur inferiori bus colluuiarum osculis. In Egypto vero ci sterna suam aquam ex Nili inundationibus su
Aqua vero pluuiali , priusquam sossia cisternarum ingrediatur. opponi debent cancelli serrci, quibus ordo ab ingressu arceantur,
deinde perareriam transcolari debet, ut Decum reliquias depoliat, de cum ad potum hauritur clara sitri pura. Fosi, ad aquas excipiendas paratae solum.&parietes argilla crustari debent,nisi malis ex quadratis lapidibus coemento, vel opere signino coagmcntatis parietes construere. Taceo lumina cisternarim- pertienda Minotum aquis inserendumare putrescant,&omnia artificia adhiberi solita, ne quem tetrum odorem, vel saporem ingratum contrahant. Taceo similiter cisternarum prosunditatem, atque ma- fui udinem, quae necessariis sibus accommodanda ut moncam
217쪽
bulonem seu arenam fiuviatilem, qua Parisiensis hemina usque ad labra impletur, esse pondo librae aquae, qua prius implebatur hemina libram aviae continens,Vncias '. propemodum expellere,quadetiam arenae Stapulensi contingit,cuius tamen grauitas uncia fluuiatilis grauitatem riperat.
Ne vero quis decipiatur ex varijs sententijs, quarum aliae volunt dolium arenae duo aquae dolia aliae terriam dolij partem bibere,eκ- pertus sum heminam Stapulensis arenae spatio dici unius naturalis aquae semisextarium bibere, qui cum arena finiui hemina continctur; quod de arenae fluviatili proxime contigit. Vnde concludendum dimidium heminae,etsi arena quoad sensum picnae, aere seu poris impleri , cum in illam arcnam aquae tantundem iubingrediatur,quantum arenae incrat, nec enim ullam in cocasu cor porum penetrationem admittere debemus. Vbi notatu dignum cineres vix maiorem aquae molem admitcere, atque adeo falsum elle integram aquae,vel alterius liquoris heminam perinde in heminam cineribus oppletam ingredi,ac in heminam vacuam , quod in errores vulgi reserendum.
PROPOSITIO LIV. Luanto temporis pati pluere debeat, ut data cisterna fossa impleatur vel etiam montes altissimi submera
gantur , ut in Noetico diluvio.
Constat ex obseruationibus nostris vas cubicum aeneum horae dimidiae spatio ab imbribus ad sesqui pollicem impleta: scd cum nil
aquae bibat, instar terrae,solum pollicem, seu digitum aque altitodi nitribuamus. Itaque puteus cisternae hexapedam altus spatio 3 hora,rum hoc est sesquidie replebitur dum nitido cadem vehementa toto illo tempore decidant imbres, alioqui si cicsinant, vel remitiantur, C
tempore desitionis, vel remissionis gradu iudicandum erit. Non si autem quod Lector quaerat quam pluuiae magnitudinem, de vehementiam intelligam , quippe quam satis dcfnio, cum horae dimidiae spatio vas quodlibet, in quod deciderit, ad pollicis altitudinem impleri, ac lingulo sequenti semihorio altitudinem aequaliter crescere supponam. Vnde equitur aquam super terrae superficiem
pedibus 16o, spatio o dictumia noctium in diluuio creu sic, si suc-
218쪽
rint imbre perpetua nostris aequales cumque montes Armenia , cali plures hanc altitudinem longe superent, ad integram ad minimum leucam horizonti superextent, imbribus long vehementioribus plitisse oportuit, qirandoquidem diluui pluit nonaginta tri bu vicibus maior esse debuit,ut spatio o rerum noctium 3 qui cubitis Arria lar montes, super quibus arca quieuisse dicitur ob
tegeret si haec altitudo leuca nostrae nar extiterat. Quae quidem pluuia recte in coelicataractas, seu fenestras apertas ut in causas reducitur, cum a nostris pluuiis effectus adeo illustris vix oriri posse videatur, niti dixerimus ipsas nubes veluti torrentes cecidisse,& nouas subinde o dierum spatio, quae successive caderent, formatas fuisse; quanquam neque id absque miraculo, ut stupenda crimina stupendociluuio mitus Iudex vindicaret.
L Onete plura me omisisse quam quae dixerim ad aquas perimentia probe noui verbi gratia quantae sit altitudinis aqua oceani, quam in plerisque locis mille orgyas superare dicunt, eoque profandiorem quo magis ad medium oceani acceditur , quod nempe maris fossa sit eius de cum summis montibus altitudinis qua de re videatur Brereuordus lib. de idiomatum Religionum diuersitate cap. i 3 ubi obseruat Helvetiorum, Ahetiorum terras, inde manant Danu bius currens versus orientem, Rhenus versus Septentrionem, Rhodanus versus occidentem iuropa totius altiores esse, quae tantum ab Oceano distant quanta est illorum fluviorum decliuitas, quapropter si quibuslibet hexapedis millenis unius hexapedae decliuitatem tribueris, fluui quingentarum leucarum decliuitas in perpendiculari numerata erat leuca dimidia . Deinde quaesit fluXus refluxusque marini causa num quaedam terrae respiratio, an terrae, lunaeque motu i de quibus tam Galilaeus quam eius aduersari consulantur quandoquidem ea praesertim asse re mihi suit animus quae certis experimentis comprooaui. Omitto motus perpetuos, quae ueneficio tam a P. Bettino prop. 13.apiari ψ prosymn. I.quam a P. KirXero propositos,&artificia plurima quae tam hic, quam in aliis laetisque locis, siue ad utilitatem sita De ad voluptatem, exercentur
219쪽
V non desiit qui dicant exsequasdam aquas quae propter du'
ritiem aliquam innatam,vel accidentalem corpora grauior 'stent quam aliae minus durae, licet aeque graues cumque doceat experientia tam aurum in aqua regia solutum , quam Mercurium in aqua serti natare,contra legem quae docet liquid grauiora in leuio in iniecta fundum petere magnum fuerit operae pretium illius aquae durioris operimentum facere, causamque natationis tam auri quam aliorum metalloru in aquis compositis inuenire cum enim olea, ut viliquida fundum que petant qua sunt grauiora,cur aurum factum liquidum non petit tundit aquae Scio quosdam istiusmodi natatum in motus diuersos referre tam aquarum fortium,®alium,quam metallorum quae in illis distatuuntur: qui motus si phaenomen istius sint causae, tamdiu eos durare necessum est,quamdiu metalla natant, id est semper,donec oleo tartara,vel alia ratione praecipitcntur. Simile quidpiam vino aquae mixtae contingit,cum enim aqua sun dum petere deberet,utpote vino grauior, innatat, neque potest sine artificio adfundum praecipitari sortesquod auri, mercuri ,argenti aquae,&c particulae adeo minutae sint, ut ob super late magnitudi-inem soliditatis exiguitatem vi careant ad liquida diuidenda necessaria quantumuis leuiora,vt in aquae guttvlulis in vaporem abeunti. bus dein aere aqua leuiori natantibus obseruatur. Porro qui credunt aurum idem esse cum aqua regali, quamdiu simul miscentur penitus aberrant, ut enim anima totum corpus info mans, ac vel uri penetrans ab eo tamen distinguitur, ita liquor unus ab alio, luacumque tandemia ratione misceantur, longeque magis aurum, aliud ,quod uis metallum utcumque fusum, S solutum cuius forsan particulae hamulu, incinulis aquarum compositarum retinentur, ne fundum petant
aecumque de Ctesibicis organis sphonibus, istiusmodi hydraulicis dista sunt,ita debent intelligi ut semper aeris, aquae ratio eruetur,illius enim condensatio atque rarefac tio multa potest interturbare, forteque nonnihil condensationis aqua ipsa patitur. Porro cum diramus aquam sibi relictam, S tubo, vel sphone clausam semper ex utraque parte ciuAlcm esse altituduus, id intelligen-
220쪽
dum quamdiu sibi continua est, si enim a re intermedio illius coni: nuitas interrumpatur, tum aqua poterit ex una parte altior &ex alia tera depressio manere ut saepe contingit ob aeris globulos termixtatos. Sunt autem qui affirmant se artificia reperisse,quibus aqua seipsam moueat, fiatque motus perpetuus ; quod si absque perpetua caloris tam diu quam noctu vicissitudine, sequam video suppositam in motu perpetuo Romae, anno I O. Proposito vel alia causa naturali perpetuitatis radice velint frustra sunt nisi naturae ipsius. totius me elianicae leges mutauerint; illisque similes existimo, Qui cum pauci; diebus Geometriae Practicae studuerint,tempus perdunt in quaerenda circuli quadratura,vel ubi periplana duplicatione, citiae spernunt magni Geometrae vel Chymicis, quos incredibili aestio percitos in proiectionis puluere, vel lapide philosophico perquirendo promittendi que, quorum sermone αλαζ Hii i vehementer admireris.
OVi cochleam Archimedaeam, qua transseruntur aquae non m telligit adeat s. prop.Tractatus sequentis,quae illam explicat qui scire cupit quam figuram debeant induere naues ut tuto, e lociterque natent, experiatur in tot generum nauigijs, quae sub
Cant oceanum, nec quidpiam requirat vitemus. Norunt enim fabri Mali artifices eo di incilius nauem inclinari, euerti, quo suae grauitatis centrum fundo propius,&aboris remotius habuerit dum
modo aeque distet ab iis em oris, extren m. Quo vero imago naues ad figuram sphaericam accedunt, eo sunt capaciores faciliusque in omne partes ad pugnam vertuntur, quanqu.im elliptica figura vid tui commodior, quandoquidem prora Metinere debet in acumen ut aquam scindat. 'ut ecundum axem bifariam sedi figura docet opti mi nauigi constructionem, huius enim semisphaeroidis extremum obtusius puppem, acutius proram refert Omitto figuram cylindric uia prismata cam,5 alias; necnon pondus saburrae &c de quBusci sutatur accurrat, M. P. Fournier Hydrographia. operae vero pretium fuerit istius libri Praefationem perlegisse quae uim complectitur non minus iucunda quam utilia, tum ut in muri re hortus alientes describant figuras omnifarias, tum ut verbi diuini praecones hauriant unde postea suos auditores potent inesta